Đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống và ảnh hưởng của nó với việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay (Luận văn thạc sĩ)

HÀN
LÂM
VIỆN HÀN LÂMVIỆN
KHOA
HỌC
XÃ HỘI VIỆT NAM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
ĐỖ MINH HOÀNG

NGUYỄN NGỌC HÂN

ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG
VÀ ẢNH HƢỞNG CỦA NÓ VỚI VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC

LỜIBẮC
CAM
ĐOAN
GIA ĐÌNH Ở TỈNH
NINH
HIỆN NAY
Tôi xin cam đoan luận văn “Đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống và
ảnh hưởng của nó với việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện
nay” là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả điều tra là trung thực
và chưa từng công bố ở công trình nào khác. Các trích dẫn, nguồn tài liệu trong
luận văn đều ghi rõ ràng để đảm bảo tính khách quan và quyền tác giả.
LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

Học viên

Nguyễn Ngọc Hân

HÀ NỘI, 2018


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA
XÃ HỘI
VIỆN HỌC
HÀN LÂM

NGUYỄN NGỌC HÂN

ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG
VÀ ẢNH HƢỞNG CỦA NÓ VỚI VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC

GIA ĐÌNH Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN NAY

Ngành: Triết học
Mã số: 82 29 001

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN THỊ HOÀI

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống
và ảnh hưởng của nó với việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh

hiện nay” là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả điều tra là
trung thực và chưa từng công bố ở công trình nào khác. Các trích dẫn,
nguồn tài liệu trong luận văn đều ghi rõ ràng để bảo đảm tính khách quan

và quyền tác giả.

Học viên

Nguyễn Ngọc Hân


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬNVỀ ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH VIỆT
NAM TRUYỀN THỐNG ...................................................................................9
1.1. Gia đình và gia đình Việt Nam truyền thống .............................................. 9
1.2. Đạo đức gia đình và đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống....................... 15
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG ẢNH HƢỞNG CỦA ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH
VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG VỚI VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC GIA
ĐÌNH Ở BẮC NINH HIỆN NAY .............................................................. 34
2.1. Khái quát về tỉnh Bắc Ninh và đặc điểm của gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện

nay ................................................................................................................... 34
2.2. Ảnh hưởng của đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống với việc xây dựng đạo
đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay................................................................. 48
Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY VAI
TRÒ CỦA ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRUYỀN THỐNG VỚI
VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC GIA ĐÌNH Ở TỈNH BẮC NINH HIỆN

NAY ................................................................................................................ 61

3.1. Chăm lo, phát triển kinh tế gia đình, đảm bảo các điều kiện vật chất để gia
đình nuôi dưỡng, giáo dục và chăm sóc con cái .............................................. 61
3.2. Đẩy mạnh công tác giáo dục đạo đức gia đình trên toàn tỉnh ....................... 64
3.3. Xây dựng chuẩn mực đạo đức gia đình hiện đại trên cơ sở kế thừa, chọn lọc
đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống ........................................................... 71
3.4. Xã hội hóa công tác gia đình....................................................................... 75
KẾT LUẬN .................................................................................................... 78
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 80


MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Trước những biến động không ngừng của tình hình kinh tế - xã hội hiện

nay, con người dễ bị cuốn vào nhịp sống xô bồ, hối hả mà vô tình lãng quên đi
tình cảm gia đình, những giá trị đạo đức gia đình mà lịch sử phải vun đắp rất
lâu mới có được. Song có lẽ, sau tất cả, khi ta mỏi mệt, khi ta vấp ngã, khi ta cô
đơn hay khi ta đã có tất cả thì gia đình vẫn là đích đến cuối cùng để ta có thể
cảm nhận đầy đủ nhất ý nghĩa của cuộc đời. Gia đình là nơi sinh ra những cá
nhân, là nơi đầu tiên và có sự ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển của mỗi
con người. Thông qua gia đình, con người tự hoàn thiện mình. Những bài học
mà mỗi cá nhân học được từ môi trường gia đình, từ gia đình của chính họ sẽ
ghi dấu trong suốt cuộc đời. Cũng từ đây mỗi cá nhân phát triển, và những gì
họ có được từ gia đình bằng cách này hay cách khác sẽ tác động lại xã hội.
Việt Nam đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ để trở thành một
nước công nghiệp hiện đại. Quá trình này này đã có tác động sâu sắc đến đời
sống văn hóa tinh thần của mỗi cá nhân. Điều này phải kể đến sự du nhập của
những trào lưu tư tưởng mới, lối sống mới đã và đang làm rạn nứt mối ràng
buộc khăng khít giữa các thành viên trong gia đình. Trong khi đó những giá trị

đạo đức truyền thống là những thứ không dễ thay đổi lại đang bộc lộ những
hạn chế cần phải có những điều chỉnh phù hợp để giữ vững vị trí, vai trò của
mình trong đời sống xã hội. Đạo đức gia đình truyền thống hình thành và phát
triển qua một quá trình lịch sử lâu dài nhưng đứng trước những tác động to lớn
của thời đại mới cũng không tránh khỏi sự biến đổi theo nhiều cách khác nhau.
Do đó, để có thể đứng vững trước những sóng gió, để có thể tồn tại và phát
triển vững mạnh, đạo đức gia đình cần phải không ngừng hoàn thiện về mọi
mặt. Trong đó, gạt bỏ đi những yếu tố lạc hậu, lỗi thời, kế thừa và phát huy
những giá trị đạo đức tốt đẹp là một việc làm cần thiết hiện nay.

1


Bắc Ninh là một tỉnh có truyền thống văn hóa lâu đời. Người Bắc Ninh
vẫn luôn nhắn nhủ nhau việc “trọng chữ tình” để làm lẽ đối nhân xử thế. Nhắc
đến Bắc Ninh không thể không nhắc đến những làn điệu quan họ ngọt ngào
chứa đựng cả nhân sinh quan, thế giới quan của người Kinh Bắc. Là mảnh đất
thấm đẫm những nét văn hóa truyền thống, nhưng khi đứng trước những biến
động không ngừng của thời đại mới, gia đình ở Bắc Ninh cũng đang gặp phải
rất nhiều những biến đổi và thách thức. Từ sự thay đổi của nền kinh tế xã hội,
sự du nhập của những trào lưu văn hóa mới đã và đang làm thay đổi nếp sống,
nếp nghĩ và những chuẩn mực đạo đức trong gia đình dần thay đổi để thích ứng
với những điều kiện mới. Điều này dẫn tới việc cần thiết phải xây dựng một hệ
giá trị đạo đức gia đình chuẩn hiện nay càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Trong đó, dựa trên nền tảng những giá trị đạo đức gia đình truyền thống sẽ
giúp cho công tác xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay có được
sự kết hợp hài hòa giữa quá khứ và hiện đại, góp phần cho sự phồn vinh của xã
hội, giúp cho mỗi gia đình được ấm no, hạnh phúc. Xuất phát từ những thực tế

nêu trên tác giả đã lựa chọn vấn đề: “Đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống

và ảnh hưởng của nó với việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh
hiện nay” làm đề tài luận văn của mình.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống và việc xây dựng đạo đức gia
đình hiện nay là vấn đề luôn được xã hội quan tâm. Đặc biệt trong bối cảnh
hiện nay, trước những tác động to lớn của toàn cầu hóa, của kinh tế thị
trường…những giá trị của đạo đức gia đình truyền thống đã có nhiều biến đổi.
Làm sao để gìn giữ những giá trị tốt đẹp và biến đổi những điều không phù hợp
thành phù hợp với điều kiện mới là rất cần thiết.
Nghiên cứu về đạo đức gia đình truyền thống đã có rất nhiều những bài
viết, những công trình nghiên cứu, những ý kiến xây dựng của nhiều cá nhân
trong xã hội. Có thể kể đến những công trình sau:

2


“Gia đình và biến đổi gia đình ở Việt Nam”, của tác giả Lê Ngọc Văn,

Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2011[56]. Công trình đề cập đến những vấn đề
cơ bản của gia đình và biến đổi gia đình ở Việt Nam hiện nay. Phần thứ nhất,

tác giả đề cập đến những vấn đề lý luận về gia đình và biến đổi gia đình với
những khái niệm về gia đình, cấu trúc gia đình, chức năng gia đình…Tác giả
cũng đã đề cập đến những nhân tố ảnh hưởng đến biến đổi gia đình và các quan
điểm lý thuyết trong việc tiếp cận những nghiên cứu về gia đình và biến đổi gia
đình. Phần thứ hai, tác giả đề cập đến vấn đề biến đổi gia đình ở Việt Nam, tập

trung ở sự biến đổi chức năng gia đình và sự biến đổi cấu trúc gia đình. Phần
thứ ba, tác giả đưa ra những quan điểm, giải pháp chính sách về những vấn đề

đặt ra do sự biến đổi của gia đình Việt Nam. Công trình mang đến những nhận

thức đầy đủ hơn về vấn đề gia đình và biến đổi gia đình ở Việt Nam trong hơn
hai thập niên vừa qua và gợi ý cho những nghiên cứu tiếp theo về lĩnh vực gia
đình trong giai đoạn tới.
“Gia đình Việt Nam ngày nay” do tác giả Lê Thi làm chủ biên gồm
nhiều những bài viết tại Hội thảo khoa học “Gia đình Việt Nam, các nguồn
lực, các trách nhiệm trong sự đổi mới của đất nước và vấn đề xây dựng con
người” được tổ chức vào tháng 4 năm 1995 do Trung tâm nghiên cứu khoa
học về gia đình và phụ nữ tổ chức. Nội dung cuốn sách gồm có hai phần,

phần thứ nhất là gia đình và xã hội, các tác giả đã trình bày những vấn đề
về gia đình, người phụ nữ trong gia đình. Vai trò của gia đình đối với sự
phát triển của xã hội…Phần thứ hai là thực trạng gia đình Việt Nam ngày
nay. Các tác giả đã nêu nên được những vấn đề thực tế đang diễn ra trong
gia đình. Cuốn sách gồm những ý kiến thảo luận phong phú, đa dạng đem
đến những thông tin mới và hữu ích về vấn đề gia đình. Điều này không chỉ
có ý nghĩa ở thời điểm đó mà còn mang ý nghĩa đối với việc xây dựng gia
đình trong công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước .

3


“Gia đình Việt Nam trong bối cảnh đất nước đổi mới”, tác giả Lê

Thi (chủ biên), Nxb Khoa học Xã hội, Hà nội 2002 [44]. Công trình đã trình
bày những nội dung như: vấn đề gia đình, hướng tới xây dựng gia đình bình
đẳng, tiến bộ hạnh phúc… Tác giả nêu lên một yêu cầu cấp bách trong xã hội
hiện đại đó là xây dựng gia đình văn hóa. Theo tác giả, gia đình văn hóa là
gia đình được hình thành trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các giá trị đạo đức

tốt đẹp của gia đình truyền thống và tiếp thu kịp thời các giá trị tư tưởng tiên
tiến hiện đại, đó là một việc làm không dễ dàng, đơn giản. Xây dựng mối
quan hệ giữa các thành viên trong gia đình đòi hỏi phải có tâm, có thiện và là

trách nhiệm của mỗi người.
Luận án“Đạo đức gia đình trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta
hiện nay”Học viện khoa học xã hội, 2010 của tác giả Nguyễn Thị Thọ[45] đã
làm rõ các khái niệm gia đình, đạo đức gia đình, vấn đề đạo đức gia đình Việt

Nam. Tác giả cũng trình bày những tác động của kinh tế thị trường đối với đạo
đức gia đình và đưa ra một số giải pháp định hướng đối với việc xây dựng đạo
đức gia đình ở nước ta hiện nay.
Luận án tiến sĩ triết học của tác giả Nguyễn Thị Trang, học viện Khoa
học xã hội, 2018, với đề tài “Giáo dục gia đình đối với thế hệ trẻ ở đồng bằng
sông Cửu Long hiện nay” đã trình bày những quan niệm gia đình, giáo dục của
gia đình, vai trò của giáo dục gia đình đối với thế hệ trẻ ở Việt Nam, nội dung
và phương pháp giáo dục của gia đình đối với thế hệ trẻ, những nhân tố tác
động đến giáo dục của gia đình đối với thế hệ trẻ ở Việt Nam hiện nay.
“Gia đình và những vấn đề của gia đình hiện đại” tác giả Trần Thị Kim
Xuyến, Nhà xuất bản Thống Kê 2001. Công trình đã làm rõ các vấn đề về gia
đình như vai trò, vị trí của nó đối với cá nhân và xã hội. Đồng thời cùng với sự
phát triển của xã hội là sự biến đổi của gia đình.

4


“Gia đình học”của tác giả Đặng Cảnh Khanh và Lê Thị Quý [20],
Nhà xuất bản Lý luận chính trị 2007 là một công trình khoa học công phu,
được biên soạn dưới hình thức giáo trình giảng dạy, nghiên cứu…Trong
phần một, tác giả trình bày khái niệm gia đình, gia đình học, vị trí, vai trò và

chức năng của gia đình. Phần hai, tác giả giới thiệu một số số liệu thống kê
qua những cuộc điều tra và các nghiên cứu cơ bản về gia đình Việt Nam.
Phần ba, tác giả trình bày các vấn đề: giới và gia đình trong xã hội hiện nay;
thuyết nữ quyền và ảnh hưởng của nó trong nghiên cứu giới và gia đình hiện
nay… Phần bốn, các tác giả trình bày các vấn đề: bạo lực gia đình và hệ quả
xã hội của nó, sự sai lệch giá trị gia đình và việc hình thành nhân cách của trẻ
em, vấn đề mại dâm, nhận thức và hành vi tình dục của thanh niên. Phần
năm, tác giả đưa ra một số giải pháp nâng cao vai trò của gia đình trong xã
hội hiện đại.
Bên cạnh đó còn rất nhiều những bài viết được đăng trên báo, tạp chí
về những vấn đề gia đình như:“Phát huy những giá trị tốt đẹp của truyền
thống để xây dựng gia đình hiện đại”, tác giả Lê Thi, Tạp chí khoa học về
phụ nữ, (Tháng 1 - 2006). Chuyên đề đã điểm lại các giá trị tích cực và hạn
chế cần lưu ý trong gia đình truyền thống, thông qua đó tác giả đề xuất
những giải pháp cần phải thực hiện cho việc xây dựng gia đình hiện đại.
“Những giá trị truyền thống và hiện đại cần phát huy trong gia đình Việt
Nam hiện nay” của tác giả Lê Thị Quý, tạp chí Cộng Sản tháng 6 năm 2013.
“Biến đổi các giá trị, chuẩn mực văn hóa gia đình” của tác giả Lê Văn Hùng,
tạp chí Cộng Sản tháng 8 năm 2016. “Gia đình truyền thống và những biến
thái ở Nam Bộ Việt Nam” của tác giả Đỗ Thái Đồng, tạp chí Xã hội học số 3
năm 1990. “Gia đình truyền thống Việt Nam với ảnh hưởng của Nho giáo”
của tác giả Trần Đình Hượu [18], tạp chí Xã hội học số 2 năm 1989. “Giá trị

5


đạo đức truyền thống và những yêu cầu đạo đức đối với nhân cách con
người Việt Nam hiện nay” của tác giả Cao Thu Hằng [17], tạp chí Triết học
số 7 năm 2004. “Từ đạo hiếu truyền thống nghĩ về đạo hiếu ngày nay”, tác giả
Nguyễn Thị Thọ tạp chí Triết học số 6 năm 2007, “Giá trị đạo đức của gia đình

Việt Nam truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa”, tác giả Nguyễn Thị Thọ

[46], tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam số 7 năm 2014. “Văn hóa gia đình Việt
Nam các giá trị truyền thống và hiện đại” tác giả Đào Thị Mai Ngọc, tạp chí
Khoa học xã hội Việt Nam số 3 năm 2014[33]. Những bài viết bàn về vấn đề
giáo dục gia đình như: “Văn hóa gia đình và vấn đề giáo dục con cái xưa và

nay” của tác giả Lê Thi. “Vấn đề giáo dục đạo đức và nếp sống văn hóa gia
đình truyền thống trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay” tác giả Lê
Ngọc Anh. Các tác giả đã đưa ra những vấn đề về gia đình như: gia đình truyền
thống, các giá trị đạo đức trong gia đình, giáo dục đạo đức trước những điều
kiện mới, sự biến đổi của các giá trị đạo đức trong gia đình…
Những công trình nghiên cứu trên đã đi vào những vấn đề gia đình, đạo đức
gia đình, các giá trị đạo đức trong gia đình Việt Nam. Tuy nhiên, những vấn đề gia
đình ở tỉnh Bắc Ninh vẫn là nghiên cứu hết sức mẻ. Là một tỉnh vẫn còn mang đậm
nét văn hóa truyền thống. Những tập tục vẫn còn in sâu trong đời sống văn hóa tinh
thần đã tạo cho Bắc Ninh những nét đặc thù riêng trong quá trình xây dựng đạo đức
gia đình. Do vậy việc nghiên cứu về “Đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống và
ảnh hưởng của nó với việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện
nay” là điều hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận văn: Làm rõ đạo đức gia đình Việt Nam truyền
thống và ảnh hưởng của đạo đức gia đình Việt Nam truyền thống với việc xây
dựng đạo đức gia đình ở Bắc Ninh hiện nay. Từ đó đề xuất một số giải pháp cơ

6


bản nhằm phát huy giá trị đạo đức gia đình truyền thống trong xây dựng đạo

đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay.
Nhiệm vụ của luận văn

Phân tích và làm rõ một số vấn đề lý luận về đạo đức gia đình Việt
Nam truyền thống.
Phân tích thực trạng ảnh hưởng của đạo đức gia đình Việt Nam truyền
thống với việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay.
Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy giá trị đạo đức gia đình
truyền thống trong việc xây dựng đạo đức gia đình ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn : nghiên cứu đạo đức gia đình Việt

Nam truyền thống và ảnh hưởng của nó với việc xây dựng đạo đức gia đình ở
tỉnh Bắc Ninh hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu của luận văn: nghiên cứu ảnh hưởng của đạo
đức gia đình Việt Nam truyền thống với việc xây dựng đạo đức gia đình ở
tỉnh Bắc Ninh từ 2010 cho đến nay.

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cở sở lý luận của luận văn: Luận văn dựa trên các nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối chính
sách của Đảng và Nhà nước về gia đình và xây dựng gia đình Việt Nam
Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; sử dụng các
phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp phân tích, phương pháp
kết hợp lịch sử - logic, phương pháp quy nạp - diễn dịch, phương pháp so
sánh, phương pháp điều tra và các phương pháp chung của khoa học xã hội.

7

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Ý nghĩa lý luận: Luận văn làm rõ vấn đề phát huy giá trị đạo đức gia
đình truyền thống trong việc xây dựng gia đình hiện đại.
Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn là nguồn tài liệu cho việc nghiên cứu đạo
đức gia đình Việt Nam truyền thống trong việc xây dựng đạo đức gia đình ở
tỉnh Bắc Ninh nói riêng và xây dựng đạo đức gia đình ở Việt Nam hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn gồm 3 chương, 8 tiết.

8


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn Full