Vai trò của tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN NHO HOÀNG

VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN
TRONG VIỆC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG
TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM DÂN SỰ
Chuyên ngành: Luật Dân sự
Mã số: 60 38 30

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN CÔNG BÌNH

HÀ NỘI - 2012


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính
chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và

đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật
Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể
bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Nho Hoàng


Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn
Công Bình đã tận tình h-ớng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành
đề tài luận văn thạc sĩ này.
Tôi xin gởi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo Khoa Luật
- Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo Tr-ờng Đại
học Luật Hà Nội, gia đình, bạn bè đã quan tâm giúp đỡ tôi
trong quá trình nghiên cứu, trao đổi kiến thức thực tế phục
vụ cho việc thực hiện đề tài.

Hà Nội, ngày 17 tháng 11 năm 2012
HV. Nguyễn Nho Hoàng


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1.

Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .................................................... 1

2.

Tình hình nghiên cứu ........................................................................... 2

3.

Mục đích và nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài .............................. 3

4.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ....................................... 4

5.

Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu đề tài ......................... 4

6.

Những điểm mới của luận văn ............................................................. 5

7.

Kết cấu của luận văn ............................................................................ 5

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRANH TỤNG VÀ
VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN TRONG VIỆC BẢO ĐẢM
TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM DÂN SỰ .............. 7
1.1.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRANH TỤNG TRONG TỐ
TỤNG DÂN SỰ .................................................................................... 7

1.1.1. Khái niệm và ý nghĩa của tranh tụng trong tố tụng dân sự .................. 7
1.1.2. Cơ sở của tranh tụng trong tố tụng dân sự ......................................... 16
1.2.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN
TRONG VIỆC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TÒA SƠ
THẨM DÂN SỰ ................................................................................. 22

1.2.1. Khái niệm vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại
phiên tòa sơ thẩm dân sự .................................................................... 22
1.2.2. Các yếu tố quyết định vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh
tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự ....................................................... 31
Kết luận chương 1 ......................................................................................... 41


Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN TRONG
VIỆC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TÒA SƠ

THẨM DÂN SỰ ............................................................................... 43
2.1.

TẠI THỦ TỤC BẮT ĐẦU PHIÊN TÒA CỦA PHIÊN TÒA SƠ THẨM ...43

2.2.

TẠI THỦ TỤC HỎI TẠI PHIÊN TÒA CỦA PHIÊN TÒA SƠ THẨM ...45

2.3.

TẠI THỦ TỤC TRANH LUẬN CỦA PHIÊN TÒA SƠ THẨM ..... 47

2.4.

TẠI THỦ TỤC NGHỊ ÁN CỦA PHIÊN TÒA SƠ THẨM .............. 50

2.5.

TẠI THỦ TỤC TUYÊN ÁN.............................................................. 58

Kết luận chương 2 ......................................................................................... 59
Chương 3: NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN TRONG VIỆC
BẢO ĐẢM TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM
DÂN SỰ ............................................................................................. 60
3.1.

CÁC YÊU CẦU CƠ BẢN CỦA VIỆC NÂNG CAO VAI TRÒ
CỦA TÒA ÁN TRONG VIỆC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG TẠI
PHIÊN TÒA SƠ THẨM DÂN SỰ .................................................... 60

3.1.1. Yêu cầu của công cuộc cải cách tƣ pháp ở nƣớc ta ........................... 60
3.1.2. Yêu cầu nâng cao hiệu quả xét xử phục vụ sự nghiệp phát triển
kinh tế - xã hội trong điều kiện mới ................................................... 62
3.1.3.

Yêu cầu đối với việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự ...... 63

3.2.

CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN TRONG
VIỆC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM
DÂN SỰ ............................................................................................. 67

3.2.1. Giải pháp về hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao vai trò của Tòa
án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự ......... 67
3.2.2. Giải pháp về thực hiện pháp luật nhằm nâng cao vai trò của Tòa
án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự......... 73
Kết luận chương 3 ......................................................................................... 80
KẾT LUẬN .................................................................................................... 81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 84
PHỤ LỤC


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi

phi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLTTDS

Bộ luật tố tụng dân sự

HĐXX

Hội đồng xét xử

LTCTAND

Luật tổ chức Tòa án nhân dân

LSĐBSBLTTDS Luật sửa đổi, bổ sung một số điều
của Bộ luật tố tụng dân sự
VADS

Vụ án dân sự

PLTTDS

Pháp luật tố tụng dân sự

TAND

Tòa án nhân dân

TANDTC

Tòa án nhân dân tối cao

TTDS

Tố tụng dân sự


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Xây dựng và hoàn hiện bộ máy Nhà nƣớc, hệ thống pháp luật để góp
phần bảo vệ quyền con ngƣời, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân là một
trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Đảng, Nhà nƣớc và nhân dân ta đang ra
sức thực hiện. Thực hiện chủ trƣơng của Đảng về cải cách cách tƣ pháp, công
tác tƣ pháp nói chung và hoạt động xét xử giải quyết các vụ việc của Tòa án
nói riêng trong thời gian qua đã đạt đƣợc những thành tựu nhất định, góp
phần quan trọng vào việc đẩy mạnh xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội
chủ nghĩa và phát triển kinh tế xã hội của nƣớc ta.
Trong lĩnh vực tố tụng dân sự (TTDS), vấn đề vai trò của Tòa án trong
việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự đang thu hút sự quan
tâm rộng rãi của những nhà khoa học cũng nhƣ các nhà hoạt động thực tiễn.
Tranh tụng trong TTDS là gì? Vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh
tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự trong điều kiện cải cách tƣ pháp đƣợc thể
hiện ra sao? Việc nghiên cứu một số vấn đề mang tính lý luận, pháp luật thực
định và thực trạng về vai trò của của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại
phiên tòa sơ thẩm dân sự sẽ góp phần mở ra một hƣớng đi mới trong việc
hoàn thiện và thực hiện pháp luật tố tụng dân sự (PLTTDS) ở nƣớc ta hiện
nay nhằm nâng cao chất lƣợng xét xử sơ thẩm các vụ án dân sự (VADS), hạn
chế đến mức thấp nhất tỷ lệ các quyết định, bản án dân sự sơ thẩm bị hủy, sửa

do vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Quá trình nghiên cứu này cũng
không nằm ngoài định hƣớng cải cách tƣ pháp đƣợc đề cập trong Nghị quyết
số 08 - NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị về một số nhiệm vụ trọng
tâm công tác tƣ pháp trong thời gian tới: “Việc phán quyết của Tòa án phải
căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa, trên cơ sở xem xét đầy
1


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

đủ, toàn diện chứng cứ, ý kiến của kiểm sát viên… nguyên đơn, bị đơn và
những người có quyền, lợi ích hợp pháp để ra những bản án, quyết định đúng
pháp luật, có sức thuyết phục và trong thời hạn pháp luật quy định…” [10,
tr.3-4] và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị về chiến
lƣợc cải cách tƣ pháp đến năm 2020 “Đổi mới việc tổ chức phiên tòa xét xử,
xác định rõ hơn vị trí, quyền hạn, trách nhiệm của người tiến hành tố tụng và
người tham gia tố tụng theo hướng đảm bảo tính công khai, dân chủ, nghiêm
minh; nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa xét xử, coi đây là
khâu đột phá của hoạt động tư pháp…” [12, tr.5]. Chính vì vậy, tác giả chọn
đề tài: “Vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ
thẩm dân sự” làm luận văn thạc sỹ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu
Quá trình xây dựng Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS) và sau khi Bộ
luật này đƣợc ban hành đã có một số công trình nghiên cứu khoa học pháp lý

đƣợc công bố đã có đề cập tới vấn đề này nhƣ bài “Bản chất của tranh tụng
tại phiên tòa” của PGS.TS Trần Văn Độ đăng trên tạp chí Khoa học Pháp lý
số 4/2004; Kỷ yếu hội thảo của Nhà pháp luật Việt – Pháp ngày 18/01/2002
“Một số nội dung về nguyên tắc tố tụng xét hỏi và tranh tụng. Kinh nghiệm
của Pháp trong việc tuyển chọn, bồi dưỡng, bổ nhiệm và quản lý Thẩm
phán”; luận văn thạc sỹ luật học “Những nhiệm vụ và quyền hạn của Thẩm
phán trong tố tụng dân sự - Thực tiễn và yêu cầu cần hoàn thiện” của tác giả
Bùi Thị Huyền bảo vệ tại Trƣờng Đại học Luật năm 2002; luận văn thạc sỹ
luật học “Tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm – một số vấn đề lý luận và thực
tiễn” của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà bảo vệ tại Trƣờng Đại học Luật năm
2002; đề tài cấp bộ “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về tư pháp dân
sự ở Việt Nam hiện nay” do Viện Nhà nƣớc và pháp luật của Viện Khoa học
xã hội Việt Nam thực hiện năm 2010; đề tài cấp cơ sở “Tranh tụng trong tố
2


tụng dân sự Việt Nam trước yêu cầu cải cách tư pháp” do Trƣờng Đại học
Luật Hà Nội thực hiện năm 2011 v.v… Tuy nhiên, do mục đích nghiên cứu và
phạm vi nghiên cứu các công trình này mới chỉ đề cập đến một số nội dung
của đề tài dƣới dạng riêng biệt chƣa nghiên cứu một cách đầy đủ và có hệ
thống các vấn đề liên quan về vai trò của Tòa án trong tranh tụng tại phiên tòa
sơ thẩm dân sự. Ngoài ra, các công trình này đều đƣợc thực hiện trƣớc khi
BLTTDS đƣợc sửa đổi, bổ sung. Trong khi đó Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật
tố tụng dân sự (LSĐBSBLTTDS) đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam khoá XII thông qua tại kỳ họp thứ 9 ngày 29 tháng 3 năm
2011 có một số quy định mới có liên quan đến vấn đề này nhƣ quy định tại
Điều 23a về nguyên tắc bảo đảm quyền tranh luận trong tố tụng dân sự.
3. Mục đích và nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là làm rõ những vấn đề lý luận về
tranh tụng trong TTDS và vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng

tại phiên tòa sơ thẩm dân sự, nội dung các quy định của pháp luật liên quan
đến vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm
dân sự; phát hiện những bất cập, vƣớng mắc trong các quy định này và thực
tiễn thực hiện từ đó đƣa ra những kiến nghị nhằm nâng cao vai trò của Tòa án
trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự theo tinh thần cải
cách tƣ pháp.
Với mục đích trên, việc nghiên cứu đề tài có các nhiệm vụ:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về tranh tụng trong TTDS, vai trò
của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự, các
yếu tố quyết định vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên
tòa sơ thẩm dân sự;
- Phân tích làm rõ nội dung các quy định của pháp luật liên quan đến
vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự;
3


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

- Khảo sát thực tiễn xét xử của Tòa án tại các phiên tòa sơ thẩm dân sự
để phát hiện những vƣớng mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật liên
quan đến vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ
thẩm dân sự và quá trình thực hiện các quy định đó;
- Tìm ra những giải pháp để nâng cao vai trò của Tòa án trong việc bảo
đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận về tranh tụng
trong TTDS và vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa
sơ thẩm dân sự, các quy định của pháp luật liên quan đến vai trò của Tòa án
trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự của pháp luật Việt
Nam và thực tiễn thực hiện chúng tại các Tòa án Việt Nam.
Đề tài có nhiều nội dung khác nhau, trong phạm vi của một luận văn thạc
sỹ không thể xem xét giải quyết hết mọi vấn đề liên quan đến tranh tụng và vai
trò của Tòa án mà chủ yếu tập trung vào việc nghiên cứu các vấn đề sau:
- Một số vấn đề lý luận về tranh tụng trong TTDS nhƣ khái niệm, ý
nghĩa và cơ sở của tranh tụng trong TTDS;
- Một số vấn đề lý luận về vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh
tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự nhƣ khái niệm, các yếu tố quyết định vai trò
của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự;
- Thực trạng các quy định của pháp luật về vai trò của Tòa án trong
việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự và thực tiễn thực hiện
các quy định này của ngành Tòa án nhân dân (TAND) nói chung và các
TAND ở tỉnh Quảng Nam nói riêng từ năm 2005 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề tài
Để thực hiện việc nghiên cứu, tác giả đã dựa trên cơ sở phƣơng pháp
luận của chủ nghĩa Mác – Lênin (chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
4


duy vật lịch sử); quan điểm của Đảng và tƣ tƣởng Hồ chí Minh về nhà nƣớc,
pháp luật và chủ trƣơng cải cách tƣ pháp hiện nay của Đảng.
Việc nghiên cứu cũng đã sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu khoa
học truyền thống nhƣ phƣơng pháp phân tích, phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng
pháp thống kê, phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp lịch sử và phƣơng pháp
khảo sát thực tiễn về vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại các

phiên tòa sơ thẩm dân sự.
6. Những điểm mới của luận văn
Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên một cách đầy đủ, toàn diện và có
hệ thống về vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại các phiên tòa
sơ thẩm dân sự, luận văn có những điểm mới sau đây:
- Bổ sung, góp phần hoàn thiện khái niệm, ý nghĩa, cơ sở của tranh
tụng trong TTDS, khái niệm về vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh
tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự, làm rõ các yếu tố quyết định vai trò của
Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự;
- Phân tích, đánh giá đƣợc thực trạng các quy định của pháp luật liên
quan đến vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ
thẩm dân sự và thực tiễn thực hiện tại các TAND, đặc biệt là đối với các
TAND ở tỉnh Quảng Nam từ năm 2005 đến nay và đã chỉ rõ những vƣớng
mắc, bất cập của các quy định pháp luật làm hạn chế vai trò của Tòa án trong
việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự.
- Đã tìm ra đƣợc một số giải pháp nâng cao vai trò của Tòa án trong
việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn
bao gồm ba chƣơng với kết cấu nhƣ sau:
5


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

Chương 1: Những vấn đề lý luận về tranh tụng và vai trò của Tòa án
trong việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự.
Chương 2: Thực trạng về vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh
tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự.
Chương 3: Nâng cao vai trò của Tòa án trong việc bảo đảm tranh tụng
tại phiên tòa sơ thẩm dân sự.

6


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRANH TỤNG VÀ VAI TRÒ
CỦA TÒA ÁN TRONG VIỆC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG
TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM DÂN SỰ
1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRANH TỤNG TRONG TỐ
TỤNG DÂN SỰ
1.1.1. Khái niệm và ý nghĩa của tranh tụng trong tố tụng dân sự
1.1.1.1. Khái niệm tranh tụng trong tố tụng dân sự
Khái niệm tranh tụng đƣợc biết ngay từ những thời đại xa xƣa của xã
hội loài ngƣời. Các nhà nghiên cứu lịch sử pháp luật đều thống nhất loại hình
tố tụng đầu tiên xuất hiện trong lịch sử của các hình thái xã hội là tố tụng
tranh tụng. Loại tố tụng này đƣợc áp dụng tại Hy lạp cổ đại, sau đó đƣợc đƣa
vào La mã với tên gọi “thủ tục hỏi đáp liên tục” [21, tr. 2], cùng với thời
gian, tranh tụng tiếp tục đƣợc kế thừa, phát triển và từng bƣớc đƣợc khẳng
định và đến nay nó đƣợc áp dụng hầu hết ở các nƣớc thuộc hệ thống luật án lệ
(common law) cũng nhƣ ở các nƣớc thuộc hệ thống luật châu Âu lục địa
(continental law hoặc civil law). Ở Việt Nam, có thể nhận xét tranh tụng trên
các bình diện nhƣ sau:
Thứ nhất, về mặt lập pháp, khái niệm tranh tụng chƣa đƣợc chính thức

ghi nhận hoặc giải thích trong các văn bản quy phạm pháp luật của nƣớc ta
đƣợc ban hành từ năm 1945 đến nay.
Thứ hai, về mặt ngôn ngữ, theo Đại từ điển Tiếng việt năm 1998 thì
tranh tụng có nghĩa là “kiện tụng” [31, tr.1686]; còn theo Hán việt từ điển thì
tranh tụng có nghĩa là “cãi lẽ, cải nhau để tranh lấy phải” [6, tr.621]. Theo
cách giải thích này, thì tranh tụng chính là quá trình giải quyết vụ kiện dân sự
theo đó các đƣơng sự đƣợc tranh luận về các yêu cầu, các chứng cứ và chứng
minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

7


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

Thứ ba, về mặt pháp lý còn có nhiều quan điểm khác nhau về khái
niệm tranh tụng. Quan điểm thứ nhất cho rằng: “tranh tụng chỉ là mối tương
quan pháp lý của các đương sự” [8, tr.367]; quan điểm thứ hai cho rằng:
“tranh tụng phát sinh ra hai mối tương quan đó là giữa các đương sự tranh
nại với nhau và giữa các đương sự với quốc gia, mà đại diện là Tòa án có
thẩm quyền” [8, tr.368] và quan điểm thứ ba cho rằng: “tranh tụng là quá
trình từ khi tố quyền được hành xử cho đến khi có một phán quyết của Tòa
án” [8, tr.63].
Xem xét những quan điểm này có thể nhận thấy nếu xét tranh tụng chỉ
là mối tƣơng quan pháp lý giữa các đƣơng sự nhƣ quan điểm thứ nhất, theo

quan điểm của tác giả là chƣa chính xác, bởi vì khi đƣơng sự khởi kiện ra
Tòa án thì họ đã không thể tự giải quyết đƣợc các mâu thuẫn giữa họ và cần
đến Tòa án nhƣ là ngƣời “trọng tài” đứng ra phân xử, giải quyết các mâu
thuẫn, tranh chấp giữa họ. Vì vậy, tranh tụng không chỉ là mối tƣơng quan
giữa các đƣơng sự mà còn bao hàm mối quan hệ giữa Tòa án và các đƣơng
sự. Tuy nhiên nếu chỉ quan niệm tranh tụng phát sinh hai mối quan hệ giữa
đƣơng sự với nhau và giữa đƣơng sự với Tòa án nhƣ quan điểm thứ hai thì
cũng chỉ mới nói đến sự liên hệ tranh tụng mà chƣa nói đến bản chất của
tranh tụng là gì? Còn nếu quan niệm tranh tụng nhƣ quan điểm thứ ba thì
chƣa hoàn chỉnh bởi vì ở đây mới chỉ đề cập đến hình thức của tranh tụng là
một quá trình từ khi khởi kiện cho đến khi Tòa án ra đƣợc một bản án, quyết
định mà chƣa nói lên đƣợc bản chất của tranh tụng, các chủ thể tham gia vào
quá trình tranh tụng đó đƣợc phép thực hiện những hành vi tố tụng nào và
nhằm vào mục đích gì?
Bản chất của TTDS là những ngƣời tham gia tố tụng, những ngƣời tiến
hành tố tụng cùng nhau xác định lại các tình tiết của vụ án một cách trung
thực, khách quan, toàn diện. Việc xác định sự thật khách quan về vụ án là quá

8


trình nhận thức của các chủ thể tham gia vào quá trình TTDS về vụ án. Để
xác định đƣợc sự thật khách quan của vụ án thì các chủ thể tham gia vào quá
trình TTDS phải trên cơ sở các quy định của PLTTDS phát huy tính chủ
động, tích cực trong việc cung cấp, thu thập, nghiên cứu và đánh giá các
chứng cứ, tài liệu của vụ án một cách chính xác, khách quan và đầy đủ; đƣa ra
các lý lẽ, các quan điểm khác nhau, viện dẫn các quy định của pháp luật để
giải quyết vụ án. Đây chính là phƣơng pháp khoa học và công bằng nhất để
tiếp cận đến chân lý khách quan của vụ án. Tất cả hoạt động nhƣ đƣa ra các
yêu cầu và phản yêu cầu, cung cấp chứng cứ, đƣa ra các lý lẽ để chứng minh

cho quyền và lợi ích hợp pháp của mình của các bên đƣơng sự v.v… trong
giai đoạn trƣớc khi đƣa vụ án ra xét xử cũng nhƣ tại phiên tòa đều có thể hiểu
là hoạt động tranh tụng.
Qua đó có thể thấy, tranh tụng đƣợc hiểu theo hai nghĩa: Nghĩa rộng và
nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, tranh tụng diễn ra từ khi các chủ thể thực hiện
việc khởi kiện cho đến khi kết thúc quá trình giải quyết VADS. Quá trình
tranh tụng này không chỉ bao gồm các giai đoạn khởi kiện, thụ lý vụ án, thu
thập chứng cứ, đối chất, hòa giải giữa các bên đƣơng sự, xét xử sơ thẩm, phúc
thẩm mà cả giai đoạn xét xử theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm. Thậm chí
quá trình tranh tụng có thể đƣợc tiến hành lại từ giai đoạn xét xử sơ thẩm,
phúc thẩm trong trƣờng hợp khi bản án, quyết định về vụ án bị Tòa án cấp
trên hủy để tiến hành xét xử lại. Để thực hiện tranh tụng, trong giai đoạn
chuẩn bị xét xử các bên đƣơng sự thông qua Tòa án liên tục trao đổi cho nhau
những tài liệu chứng cứ và quan điểm của mỗi bên về việc giải quyết VADS.
Tòa án tuy không phải là một trong các bên tranh tụng mà thông qua việc
thực hiện chức năng xét xử, Tòa án là ngƣời trọng tài vô tƣ, khách quan, lãnh
đạo, điều hành quá trình tranh tụng. Tranh tụng là một quá trình và sự xuất
hiện của Tòa án trong quá trình này là sự xác nhận tranh tụng đã lên đến đỉnh

9


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

điểm, cần đƣợc giải quyết. Theo nghĩa hẹp, tranh tụng là sự đối đáp với nhau
bằng các chứng cứ, lý lẽ lập luận tại phiên tòa giữa các bên có quyền lợi đối
lập nhau nhằm chứng minh những yêu cầu hoặc phản bác của mình với bên
kia là có căn cứ, đúng pháp luật, ngƣợc lại những yêu cầu hoặc phản bác của
phía bên kia là không có căn cứ, không đúng pháp luật. Tranh tụng tại phiên
tòa sơ thẩm dân sự theo truyền thống tranh tụng diễn ra từ thủ tục bắt đầu
phiên tòa chứ không phải chỉ diễn ra tại phần tranh luận của phiên tòa sơ thẩm
dân sự theo truyền thống xét hỏi và tranh luận chỉ là một phần của tranh tụng.
Tranh luận là một thủ tục độc lập của phiên tòa dân sự. Thủ tục tranh luận tạo
cơ hội để các bên tranh tụng trình bày những đánh giá có tính kết luận của
mình về các vấn đề của vụ án nhằm thuyết phục Hội đồng xét xử (HĐXX)
chấp nhận những yêu cầu của mình và bác bỏ yêu cầu của bên kia.
Tranh tụng khác với tranh luận là quá trình tồn tại, vận động và đấu
tranh giữa hai chức năng đối trọng nhau, có quyền ngang nhau trong việc bảo
vệ ý kiến, lập luận cho quyền và lợi ích của mình và phản bác ý kiến, bác bỏ
lập luận quyền và lợi ích của phía bên kia. Tranh tụng là quá trình chứng
minh xác định vụ việc, để đi đến chân lý khách quan của VADS nên là một
quy luật khách quan của hoạt động tố tụng. Do vậy, PLTTDS của nhiều nƣớc
đã ghi nhận tranh tụng là nguyên tắc cơ bản của TTDS để nó giữ vai trò chi
phối, định hƣớng cho các hoạt động tố tụng của tất cả các chủ thể tham gia
vào quá trình TTDS và trên cơ sở đó kết hợp giữa tính tích cực của các bên
tranh tụng với vai trò lãnh đạo của Tòa án trong quá trình tố tụng bảo đảm
việc giải quyết vụ việc dân sự đƣợc đúng đắn. Tuy vậy, tranh tụng cũng
thƣờng chỉ đƣợc ghi nhận rộng rãi trong PLTTDS ở những nƣớc thuộc truyền
thống luật án lệ còn ở những nƣớc thuộc truyền thống luật châu Âu lục địa thì
ít đƣợc ghi nhận hơn. Nhƣ vậy có thể thấy, tranh tụng đặt ra khi cá nhân, cơ
quan, tổ chức cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị ngƣời khác xâm

10

phạm và khởi kiện yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đó của
mình còn tranh luận là “hoạt động tố tụng của người tham gia tố tụng tại
phiên tòa dân sự trong việc trao đổi, bàn cãi các ý kiến về vụ việc dân sự”
[32, tr.41] và nhận thức tranh tụng trong TTDS có các đặc điểm cơ bản sau:
Một là, các chủ thể tham gia tranh tụng trong TTDS là các bên đƣơng
sự trong VADS.
Các đƣơng sự là chủ thể của quan hệ pháp luật tranh chấp, có quyền và
lợi ích liên quan đến vụ án đƣợc Tòa án giải quyết, mặt khác họ cũng là ngƣời
biết rõ nguyên nhân, điều kiện phát sinh tranh chấp. Vì vậy, trong TTDS các
đƣơng sự có trách nhiệm chứng minh làm sáng tỏ các vấn đề của vụ việc dân
sự, chứng tỏ cho Tòa án và những ngƣời tham gia tố tụng khác thấy đƣợc sự
đúng đắn trong yêu cầu của mình và sự phản đối của mình đối với yêu cầu
của ngƣời khác. Trong suốt quá trình tố tụng, các bên đƣơng sự là ngƣời thực
hiện việc tranh tụng liên tục trao đổi với nhau những chứng cứ, lý lẽ, căn cứ
pháp lý để chứng minh, biện luận cho quyền và lợi ích hợp pháp của mình
trƣớc Tòa án trên cơ sở các quy định của PLTTDS. Tòa án không có nghĩa vụ
phải tiến hành điều tra bởi vì nếu Tòa án chủ động xác minh, thu thập chứng
cứ thì sẽ không bảo đảm sự khách quan, vô tƣ và công minh trong việc phân
xử vụ án, không tôn trọng quyền tự định đoạt của đƣơng sự đồng thời không
phát huy tính tích cực, chủ động của các đƣơng sự, gây nên tâm lý ỷ lại của
các đƣơng sự.
Hai là, các hành vi tố tụng của các chủ thể tham gia vào quá trình tranh
tụng tuân theo trình tự, thủ tục và thời hạn do pháp luật quy định.
PLTTDS và hoạt động TTDS của Tòa án nói chung, các chủ thể tham
gia TTDS nói riêng là hai mặt không thể tách rời của một quy trình tố tụng.
PLTTDS là cơ sở pháp lý của hoạt động TTDS, vì vậy khi thực hiện quyền và
nghĩa vụ của mình các chủ thể tham gia vào quá trình tranh tụng phải tuân

11

Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

theo đúng hình thức, trình tự, thủ tục và thời hạn do pháp luật quy định nhằm
mục đích để cho Tòa án điều hành công lý đƣợc phân minh, có hiệu quả đồng
thời bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức.
Ba là, tại phiên tòa sơ thẩm, phúc thẩm dân sự tranh tụng đƣợc tiến
hành một cách công khai, trực tiếp và bằng lời nói.
Để có thể phán quyết một bản án công minh, thì Tòa án phải cho làm
sáng tỏ đƣợc tất cả các tình tiết liên quan đến vụ án. Do vậy, tại phiên tòa các
bên đƣơng sự đƣợc trực tiếp trình bày các yêu cầu, đƣa ra các chứng cứ, lý lẽ,
căn cứ pháp lý bằng lời nói. Ngoài ra, các đƣơng sự phải đƣợc tranh luận về
chứng cứ, khẳng định giá trị chứng minh của chứng cứ mà mình xuất trình
trƣớc Tòa án, trình bày quan điểm lập luận của mình về các tình tiết của vụ án
và hƣớng giải quyết vụ án để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Việc các bên đƣơng sự trực tiếp trình bày, tranh luận bằng lời nói là một yếu
tố quan trọng để bảo đảm tính khách quan, trung thực trong lời khai của họ,
giúp Tòa án giải quyết các yêu cầu của đƣơng sự và ra các quyết định về việc
giải quyết vụ án chính xác nhất. Những chứng cứ, tài liệu nào đó nếu không
đƣợc trực tiếp thẩm tra, tranh tụng công khai tại phiên tòa đều không đƣợc
dùng làm căn cứ cho quyết định của Tòa án.
Bốn là, trong quá trình tranh tụng Tòa án đóng vai trò là ngƣời trọng tài
để phân xử giữa hai bên tham gia tranh tụng.

Để bảo đảm sự công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các
đƣơng sự trong TTDS đòi hỏi Tòa án phải khách quan, vô tƣ và công minh
đối với các đƣơng sự. Tuy trong quá trình tranh tụng các bên đƣơng sự có
nghĩa vụ chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình nhƣng
Tòa án có vai trò hết sức quan trọng trong việc định hƣớng, dẫn dắt họ thực
hiện việc tranh tụng và quyết định chấp nhận kết quả hoạt động tranh tụng của
các chủ thể trên cơ sở đó giải quyết đúng đắn vụ kiện. Đặc biệt, đối với các

12


phiên tòa có các luật sƣ tham gia thì họ thƣờng rất chủ động trong việc nêu
câu hỏi, đề xuất việc kiểm tra ngƣời làm chứng v.v…nên việc tham gia phiên
tòa của họ có ảnh hƣởng rất lớn đến tiến trình phiên tòa. Tuy vậy, Tòa án vẫn
phải là ngƣời chủ động trong việc duy trì trình tự phiên tòa và quá trình tranh
tụng giữa các bên đƣơng sự, hƣớng quá trình tranh tụng vào việc giải quyết
các yêu cầu của các bên, làm rõ các căn cứ thực tiễn và pháp lý của các yêu
cầu đó cũng nhƣ các tình tiết khác nhau về quan hệ pháp luật cần giải quyết.
Tòa án có quyền thẩm vấn các đƣơng sự và những ngƣời tham gia tố tụng
khác trong trƣờng hợp cần thiết để làm rõ thêm lời trình bày của họ.
Từ những phân tích trên, dƣới góc độ khoa học pháp lý có thể đi đến
kết luận: “Tranh tụng trong TTDS là một quá trình Tòa án xác định sự thật
khách quan về vụ án được bắt đầu từ khi Tòa án thụ lý vụ án và kết thúc khi
bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, theo đó các chủ thể tham gia tố tụng
được đưa ra chứng cứ, lý lẽ, căn cứ pháp lý để chứng minh, biện luận để bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trước Tòa án và Tòa án có vai trò quyết
định bảo đảm cho các đương sự tranh tụng theo những trình tự, thủ tục do
PLTTDS quy định.”
1.1.1.2. Ý nghĩa của tranh tụng trong tố tụng dân sự
Về mặt chính trị, tranh tụng trong TTDS bảo đảm cho việc xét xử các

vụ án đƣợc tiến hành đúng đắn góp phần đáp ứng đƣợc các yêu cầu của công
tác xét xử phục vụ sự nghiệp xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
Trong Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, pháp luật luôn đƣợc đề
cao nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức.
Mục đích hoạt động của các các cơ quan tƣ pháp mà đặc biệt là Tòa án là bảo
vệ công lý, bảo vệ quyền con ngƣời, vì vậy tranh tụng trong TTDS đƣợc bảo
đảm sẽ là cơ sở vững chắc để Tòa án ra bản án, quyết định chính xác, khách

13


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

quan, các quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự trong vụ án đƣợc bảo vệ
thông qua kết quả tranh tụng tại phiên tòa.
Dấu hiệu nổi bật và cũng là đòi hỏi quan trọng của Nhà nƣớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa là phải thể hiện tính dân chủ trong tổ chức của bộ
máy nhà nƣớc nói chung và trong mô hình tố tụng tranh tụng của Tòa án
nói riêng, đồng thời phải tạo đƣợc ý thức coi trọng pháp luật của nhân dân
trong quản lý xã hội, trong hoạt động xét xử, bảo đảm cho ngƣời dân đƣợc
làm chủ về mặt chính trị. Tranh tụng trong TTDS có ý nghĩa tạo cho công
dân ý thức tuân thủ pháp luật thông qua quá trình tranh tụng trong TTDS
nói chung và tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm dân sự nói riêng tăng cƣờng

dân chủ, tạo điều kiện cho mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức có thể giám sát
hoạt động của Tòa án, qua đó bảo đảm sự ổn định về mặt chính trị, nâng
cao vị thế của đất nƣớc trên trƣờng quốc tế.
Về mặt kinh tế, tranh tụng trong TTDS góp phần phát triển các quan hệ
kinh tế xã hội.
Tranh tụng trong TTDS tạo ra sự bình đẳng về quyền, nghĩa vụ cho các
doanh nghiệp trong và ngoài nƣớc trong việc tiếp cận công lý khi phát sinh
các tranh chấp về dân sự, kinh doanh thƣơng mại đồng thời thực hiện dân chủ
hóa trong lĩnh vực kinh tế thông qua cơ chế bảo đảm quyền lợi của cá nhân,
cơ quan, tổ chức bằng mô hình tố tụng tranh tụng công bằng, dân chủ, minh
bạch. Đây chính là hành lang pháp lý an toàn làm yên tâm các nhà đầu tƣ
trong và ngoài nƣớc, thu hút đầu tƣ của các tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới,
tạo điều kiện thuận lợi cho việc hội nhập kinh tế quốc tế. Bởi nền kinh tế thị
trƣờng bên cạnh việc đã và đang phát huy những mặt tích cực thì mặc khác
cũng làm gia tăng các tranh chấp dân sự, do vậy ngoài việc xây dựng các quy
phạm PLDS nội dung thì cũng cần phải đổi mới mô hình tố tụng bằng việc
tăng cƣờng tranh tụng trong TTDS, qua đó có ý nghĩa quan trọng nhằm ổn

14


định phát triển các giao dịch dân sự, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế
của đất nƣớc.
Về mặt pháp lý, tranh tụng trong TTDS có ý nghĩa trong việc xác định
sự thật khách quan đối với quá trình giải quyết VADS của Tòa án.
Quá trình tranh tụng trong TTDS là một quy luật khách quan và đây
chính là nguyên tắc cơ bản của PLTTDS. Tranh tụng trong TTDS là cơ sở
nhằm đề cao vai trò của các đƣơng sự trong việc cung cấp chứng cứ để chứng
minh cho yêu cầu khởi kiện của mình, tạo điều kiện cho các đƣơng sự có
quyền tranh tụng trong suốt quá trình Tòa án giải quyết VADS kể từ khi Tòa

án thụ lý vụ án, hòa giải, chuẩn bị xét xử sơ thẩm cho đến giai đoạn xét xử sơ
thẩm, phúc thẩm, xem xét lại theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm VADS,
theo đó các đƣơng sự có quyền đƣa ra yêu cầu, có quyền và nghĩa vụ cung
cấp chứng cứ, chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, có
quyền đề nghị Tòa án triệu tập ngƣời làm chứng, có quyền đƣợc biết sao chụp
tài liệu, chứng cứ do đƣơng sự khác xuất trình và Tòa án có vai trò quyết định
trong việc bảo đảm cho các đƣơng sự thực hiện những quyền và nghĩa vụ tố
tụng này nhằm xác định sự thật khách quan của VADS.
Trong quá trình tranh tụng cũng nhƣ tại phiên tòa sơ thẩm dân sự,
những ngƣời tiến hành tố tụng và ngƣời tham gia tố tụng kiểm tra, phân tích
các quy định của pháp luật nội dung và pháp luật hình thức để ra bản án, quyết
định giải quyết VADS. Pháp luật là căn cứ để Tòa án ra phán quyết về VADS cụ
thể nhƣng cũng chính thông qua tranh tụng, những ngƣời tiến hành tố tụng và
những ngƣời tham gia tố tụng phát hiện những vƣớng mắc, bất cập của các quy
phạm PLTTDS hiện hành, từ đó kiến nghị các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền
sửa đổi, bổ sung những bất cập của các quy phạm PLTTDS này.
Về mặt xã hội, tranh tụng trong TTDS thể hiện bản chất dân chủ trong
xã hội. Tranh tụng trong TTDS tạo cơ hội cho các bên đƣơng sự trình bày các

15


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

yêu cầu, chứng minh cho yêu cầu của mình, bảo đảm sự công bằng, bình đẳng
cho mọi cá nhân, cơ quan, tổ chức trong việc tham gia tố tụng qua đó tạo
niềm tin cho ngƣời dân vào các cơ quan công quyền mà đặc biệt là Tòa án,
góp phần tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa, ổn định trật tự xã hội, tạo
động lực thúc đẩy xã hội ngày càng phát triển.
1.1.2. Cơ sở của tranh tụng trong tố tụng dân sự
1.1.2.1. Cơ sở lý luận của tranh tụng trong tố tụng dân sự
Tranh tụng trong TTDS là loại hình có nhiều ƣu điểm. Nó đề cao đƣợc
vị trí, vai trò của đƣơng sự trong việc giải quyết tranh chấp, bảo đảm cho
đƣơng sự bảo vệ đƣợc quyền và lợi ích hợp pháp của mình, giúp Tòa án nhận
thức đƣợc các tình tiết của vụ án mà không phải tốn nhiều công sức trong việc
điều tra làm rõ sự việc. Đồng thời nó cũng là một loại hình TTDS dân chủ
nhất, thể hiện đƣợc sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại [4, tr.6]. Tranh tụng
phát huy đƣợc tính tích cực, chủ động của các đƣơng sự trong việc thu thập,
cung cấp và đánh giá chứng cứ trƣớc Tòa án, thực hiện tranh tụng theo quy
định của PLTTDS nhằm giúp Tòa án nhanh chóng nhận thức đƣợc các tình
tiết của vụ án để xác định sự thật, bảo đảm cho việc giải quyết VADS đƣợc
khách quan, đúng pháp luật, bảo vệ đƣợc quyền và lợi ích hợp pháp của
đƣơng sự trong vụ án. Tranh tụng không chỉ thể hiện tính chất dân chủ, công
khai, minh bạch của quá trình tố tụng nhằm bảo vệ các quyền con ngƣời trong
TTDS mà còn định hƣớng chi phối các hoạt động và hành vi của các chủ thể
tham gia TTDS. Trong suốt quá trình tố tụng, các đƣơng sự trao đổi với nhau
những chứng cứ để chứng minh, biện luận cho quyền lợi hợp pháp của mình
trƣớc Tòa án trên cơ sở của các quy định PLTTDS. Mục đích của tranh tụng
trong TTDS là phân định rõ vai trò, vị trí của các chủ thể tham gia vào quá
trình tố tụng nhằm xác định sự thật khách quan của vụ án, bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của các đƣơng sự.

16

Tranh tụng trong TTDS xuất phát từ bản chất của quan hệ pháp luật nội
dung giải quyết trong vụ án. Quan hệ pháp luật nội dung giải quyết trong vụ
án bao gồm quan hệ pháp luật dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh
thƣơng mại và lao động. Các chủ thể của quan hệ pháp luật nội dung này có
quyền tự do, tự nguyện, bình đẳng trong việc thiết lập các quyền và nghĩa vụ
phục vụ cho lợi ích của mình phù hợp với lợi ích chung của xã hội. Các chủ
thể có quyền tự định đoạt có tham gia vào quan hệ pháp luật nội dung hay
không, quyết định nội dung của quan hệ gồm các quyền và nghĩa vụ của các
bên, quyết định các phƣơng thức thực hiện các quyền và nghĩa vụ. Trong
trƣờng hợp có tranh chấp hoặc vi phạm xảy ra thì họ cũng có quyền lựa chọn
cách thức, biện pháp để giải quyết tranh chấp. Khi họ lựa chọn phƣơng thức
giải quyết tranh chấp bằng Tòa án thì trách nhiệm chứng minh cho yêu cầu
của mình phải thuộc về các đƣơng sự. Hơn nữa các VADS chủ yếu phát sinh
do có sự tranh chấp về quyền và lợi ích giữa các đƣơng sự, do đó việc xác
định nghĩa vụ đó có tồn tại hay không phải thuộc về các đƣơng sự. Việc xét
xử VADS thực chất là việc giải quyết xung đột hoặc liên quan đến quyền lợi
của đƣơng sự. Đƣơng sự là chủ thể của quan hệ pháp luật nội dung, là ngƣời
đƣa ra yêu cầu, kết quả của việc giải quyết VADS liên quan đến quyền và
nghĩa vụ của chính họ nên họ phải có trách nhiệm cung cấp chứng cứ để
chứng minh cho yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp. Để hoạt động
chứng minh đƣợc tập trung đúng hƣớng, các đƣơng sự cũng nhƣ các chủ thể
chứng minh cần phải hƣớng hoạt động chứng minh vào một số vấn đề đƣợc
gọi là đối tƣợng chứng minh. Nhìn chung, mỗi loại vụ án đều có một đối
tƣợng chứng minh chung. Việc xác định đối tƣợng chứng minh cho mỗi loại
vụ án, sẽ là điều kiện quan trọng để có thể giải quyết bất kỳ vụ án nào trong
loại vụ án đó. Việc xác định đối tƣợng chứng minh trong một vụ án là khả
năng vận dụng các quy phạm pháp luật dân sự nội dung vào việc giải quyết

17

Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

một vụ án, một quan hệ pháp luật tranh chấp cụ thể. Tranh tụng trong TTDS
đòi hỏi khi thực hiện nghĩa vụ chứng minh trong VADS, các đƣơng sự phải
tranh tụng để làm rõ đƣợc quan hệ pháp luật nội dung tranh chấp nhằm giúp
Tòa án xác định đƣợc thẩm quyền giải quyết, thời hiệu khởi kiện, tƣ cách
tham gia tố tụng của các đƣơng sự trong VADS và phạm vi yêu cầu khởi kiện
cần phải giải quyết để trên cơ sở đó xác định đƣợc cụ thể quyền, nghĩa vụ của
các đƣơng sự và những ngƣời tham gia tố tụng khác trong vụ án. Trong mỗi
quan hệ pháp luật tranh chấp, các đƣơng sự có nhiều cách chứng minh để bảo
vệ quyền lợi của mình, việc lựa chọn cách thức chứng minh nhƣ thế nào để có
thể tiếp cận mục tiêu một cách ngắn gọn và hiệu quả nhất, chính là vấn đề
định hƣớng trong hoạt động chứng minh. Đối tƣợng của tranh tụng trong
TTDS là quan hệ về quyền có thể đƣợc định đoạt giữa các cá nhân với nhau.
Sự tồn tại về quyền này đƣợc xác định nhƣ là kết quả của vụ kiện cá nhân.
Nhƣ vậy loại hình tố tụng tranh tụng chỉ có thể áp dụng đối với các VADS có
các bên đƣơng sự. Vì mâu thuẫn về quyền lợi, nghĩa vụ của các bên đƣơng sự
là tiền đề và là động lực thúc đẩy quá trình tranh tụng. Mặc khác để tiến hành
tranh tụng, PLTTDS phải quy định cụ thể quyền hạn, nghĩa vụ của các bên
đƣơng sự và Tòa án trong việc tranh tụng, trình tự và thủ tục tranh tụng.
Thẩm phán giải quyết vụ án phải khách quan, có trình độ chuyên môn cao và
năng lực xét xử tốt. Các đƣơng sự phải biết đƣợc yêu cầu, chứng cứ và lý lẽ

của đối phƣơng đƣa ra, phải có sự hiểu biết về pháp luật và những kinh
nghiệm tham gia tố tụng nhất định [4, tr.7].
Tranh tụng trong TTDS xuất phát từ việc tạo điều kiện cho các bên
đƣơng sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trƣớc Tòa án. Tranh
tụng thực chất là việc các bên đƣơng sự đƣa ra các chứng cứ, các căn cứ pháp
lý, lập luận, đối đáp lại nhau, tranh luận với nhau để bảo vệ quyền lợi của
mình dƣới sự giám sát của Tòa án. Thông qua việc tranh tụng, các tình tiết

18


của vụ án đƣợc làm sáng tỏ, Tòa án nhận thức đƣợc sự thật khách quan của vụ
án. Vì vậy dƣới góc độ của một thuật ngữ pháp lý tranh tụng trong TTDS
đƣợc hiểu là một phƣơng thức tố tụng để đƣơng sự bảo vệ quyền lợi của
mình, Tòa án xác định sự thật khách quan của vụ án [4, tr.6].
Ngƣời đƣa ra yêu cầu khởi kiện phải xuất trình các chứng cứ, đƣa các
lý lẽ để chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ, đồng thời phải chỉ ra các
quy định của pháp luật cho phép chấp nhận yêu cầu của họ. Khi bên đƣa ra
yêu cầu đã chứng minh đƣợc tính có căn cứ và hợp pháp đối với yêu cầu của
mình thì bên phản đối yêu cầu cũng phải đƣa ra chứng cứ, lý lẽ để chứng
minh sự phản đối của mình là có căn cứ. Trong tranh tụng dân sự, các đƣơng
sự là ngƣời trong cuộc, biết đƣợc sự việc, đƣa ra yêu cầu nên họ phải cung
cấp chứng cứ cho Tòa án để chứng minh làm rõ sự việc. Để bảo đảm cho việc
giải quyết VADS đƣợc khách quan, đúng pháp luật giữa các đƣơng sự phải
đƣợc bình đẳng về quyền và nghĩa vụ TTDS. Tại phiên tòa các bên đƣợc bình
đẳng trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ TTDS, bình đẳng trong việc
đƣa ra yêu cầu và chứng minh cho yêu cầu. Tòa án có nhiệm vụ thực hiện
những biện pháp do pháp luật quy định để tạo điều kiện cho các đƣơng sự
đƣợc thật sự bình đẳng với nhau trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ
tố tụng của họ. Tranh tụng trong TTDS là một phƣơng thức tố tụng tạo điều

kiện tốt nhất để đƣơng sự bảo vệ quyền lợi của mình. Tranh tụng thực chất là
việc các đƣơng sự cung cấp chứng cứ, đƣa ra các luận điểm, căn cứ pháp lý
để đối đáp, tranh luận với nhau để bảo vệ quyền lợi của mình, giảm bớt trách
nhiệm điều tra thu thập chứng cứ của Tòa án, tạo điều kiện để Tòa án trở
thành cơ quan tài phán độc lập, đảm bảo khách quan trong quá trình giải
quyết VADS. Loại hình tố tụng tranh tụng quy định cụ thể các quyền và nghĩa
vụ tố tụng của các đƣơng sự trong VADS để họ có thể tự bảo vệ đƣợc các

19