Biến đổi cơ cấu ruộng đất và kinh tế nông nghiệp ở đồng bằng sông hồng trong thời kỳ đổi mới (qua khảo sát một số làng xã)

DAI HOC QUOC GIA HA NOI
TRl/dNG DAI HOC KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN
•

TfiN D^ TAI.

•

BI£'N D O I

•

CO CAU

RUONG

•

DAT VA KINH TE NONG

NGHIEP 6 DONG BANG SONG HONG TRONG THC)I KY DOI M 6 I
(QUA KHAO SAT M O T SO LANG XA)
MA SO:

QX 99-01

HO vA THN CIIU TRI: PGS,TS.NGUYfiN VAN KHANH
CAN BO PIIOI HOP NGIIIGN

CUU:

-Nguyen Danh Tien, Vien Lich sir Dang
- Bill Hong Van, Trmmg Dai hoc Tliirong Mai
- Nguyen Van Sufu, Trifong Dai hoc khoa hoc Xa hoi va Nhan van,
Dai hoc Quoc gia Ha Npi

mjms^
Hd Ngij iigdy .... thdug 5 nam 2001


MUC LUC

Mcf dau

Chirong I

T^c dOng ciia chinh sach d6i m6i v^ nong
nghiep

7

doi \6\ tinh liinh kinh te - xa hoi d mot

lang thuan nong - lang Mp Trach, Hai DufOng,
I.

Tinh hinh kinh i€ n6ng nghifp or M6 Trach tit cai

7

cdch ru6ng dd't dSn khoan 10 (1988).

IL

Chfnh sach 66\ m6i w6 n6ng nghidp va nhfrng bi6'n

15

ddi Irong qiian h6 sd liuu - sir dung mOng dctt d
MO Trach tu* 1988 den nay.
Clurong II

Ve nio lilnh chuyen doi co can cay frong a MC*

26

Sir, Hung Yen.
I.

Vai n6t vi tnih hinh kinli t6 xa MS Sd rnrcyc va sau

27

khoan 10(1981).
IL

Nhutig bieh d6i trong quan he rii6ng dA't a M6 So

31

sail khoan 10 (1981).
IIL

Qua tnnh chuyin doi c j cfl'u cfly trdng va sir phat

36

tria'n kinh te n6ng nghiSp a M5 Sa.
Chucyng

Phung Thuong, Ha lay va mot huong phat

III

trien nganh nghe trong thili ky doi mdri.

50


I.

Tinh hinh kinh t6 — xa h6i if Phung Thucmg tnr6c

50

1981.
IL

Nhflng high d6i bu6c din trong quan he ru6ng da't

56

vh kinh te' n6ng nghiep d Phung Thuotig ttr 1981 1987.
IIL

Chuyen d6i cor cau ng^nh ngh^ v^ su phdt tri^n

64

kinh te' of Phung Thirong trong nhiJng nam d6i
m6i.
Chuang IV Nhiimg bie'n doi trong co ca'u kinh te' d mot xa

79

yen do - xa Hoang Liet, Thanh Tri, Ha Npi
L

V^i net \i tinh hinh kinh te' 6 Homing Liet tnx6c d6i

79

mdri.
IL

NhiJng bie'n doi trong quan he ru6ng d^'t sau khoan

84

10.
IIL

Tinh hinh kinh te' - xa hoi d Ho^ng Liet dirdi tac

90

ddng cua qua trinh d6 thi hoa.
ChiTOng V

Nhung bien doi ciia nong thon dong bang song

103

Hong nhin tir goc dp rupng dat va kinh te nong
nghiep.
L

Ddng bang s6ng H6ng - mdt viing n6ng th6n giau

103

tie'm nang phat tri^n.
IL

Nhung bie'n d6i trong quan he mong da't va ca c^'u
kinh te' n6ng nghiep of dong bang song Hong trong
thofi ky d6i m6i.

107


K^tludn

126

Danh muc t^i heu tham khao

131


Mcrdau
Ddi vdi Viet Nam - m6t d^t nudfc c6 hofn 80% d ^ s6 la n6ng din va san
ph£m n6ng nghiep vSn chi^m gSn 40% GDP thi n6ng nghiep duac coi la nin
tang cho su phat tri^n kinh t£ cua di't nudrc. Thuc te' nhiing nam qua cung nhu
su6t chilu dai ciia lich sir cho thSfy t^m quan trong ciia nin n6ng nghiep va
ndng th6n Viet Nam. N6ng nghiep san xua't ra nong san thie't ye'u d^ duy tri
cu6c sdng cua dai b6 phto din cu, d6ng thofi cung c^p nguyen lieu cho c6ng
nghiep va hang hoa d^ xu3t kh^u; con n6ng th6n la nofi cung ctfp ngu6n lao
d6ng chu y^u cho cac nganh kinh te' qud'c din. Phat tri^n ndng nghiep va kinh
te' n6ng th6n kh6ng chi tao ra ngu6n thu nhap cho dai hd phto dim cu, ma
con gop p h ^ thuc d^y qua trinh c6ng nghiep hoa, hien dai hoa di't nudrc. Dae
biet, ddi vdi mdt dSt nu6c di len tijf n6ng nghiep nhu Viet Nam thi phat tri^n
n6ng nghiep va n6ng th6n la ca set quan trong d^ bao dam 6n dinh chinh tri,
xa h6i, phat tri^n kinh te' h6n vflng, ciing co va tang cudmg qu6c phong an
ninh.
Tijf ly do do, tie'n hanh nghien cuii qua trinh phat tri^n ciia n6ng
nghiep, n6ng th6n trong nhiing nam qua la m6t cdng viec c6 m6t y nghia
ly lu^n va thuc tiSn siu sic, da, dang thu hut su quan tim nhilu cac nha
khoa hoc or cac nganh khac nhau. Mi'y nam g & day, da c6 nhieu cong
trinh nghien ciiu \i ndng nghiep, ndng thdn Viet Nam qua cac thdri ky,
nha't la ihoi ky doi mdi. Trong sd' do, dang chu y la cdng trinh ciia cac tac
gia: NguySn Sinh Cue vdri 'Thuc trqng nong nghiep, nong thon Viet Nam

(1976-1990r

va ''Nong nghiep Viet Nam (1945-1995)'\ NguySn Van Bich

vdri "Chinh sach kinh te va vai trd cua no doi vai phat trien kinh te nong
nghiep, ndng thdn Viet Nam, Doi m&i quan ly kinh te nong nghiep''\ Le
Dinh Thang vdri "Chuyen dich ca cdu kinh te nong thdn'\ "Chinh sach
phut trien nong nghiep va ndng thon sau Nghi quyet 10 cua Bo Chinh trf,
V.V.. Tuy nhien, cac cdng trinh khoa hoc nay chu ye'u de cip de'n nhirng


vKn di 1^ luan chung v^ v6i pham vi rdng. H£u nhu con rat it cdng trinh

nghien ciiu tai cdc l^ng xa cu th^ cr ddng bang sdng Hdng. Nhlm cung ca'p
cdc tu lieu v^ ca sd thuc tiSn, gdp phdn d^ hi^u mdt cdch to^n dien hon v^
tinh hinh kinh ti ndng nghiep va ndng thdn or mdt trong hai chau thd lorn
nha't da't nudrc, chung tdi chon di tai: " Bi^h dSi ca cdu rupng ddt vd kinh
te nong nghiep d dSng bang song Hdng trong thdi ky doi mdi (qua mot
sdldngxd).

D^ giai quy^t duac cdc yeu cdu dat ra ciia d^ t^i, chung tdi da lua

chon vh tap tmng khao sdt bdn dia phuang la l^ng Md Trach (Hai Dirang),
vk Cc^c xa Ml Sd (Hung Yen), Phung Thugng (Ha Tay) va Ho^ng Liet (Ha
Ndi). Day la bdn dja ban dai dien cho bdn loai hinh phat tri^n kinh te' khac
iThau ciia ndng thdn chau th6 sdng Hdng. Ne'u Md Trach la mdt lang thuSn
ndng va da c6 budrc chuyen bie'n dang k^ nhd chuyen canh cay liia thi Mi

Sor lai thanh cdng do bie't chuyen ddi ca ca'u cAy tidng mot each phu hap
vdri thuc te'dia phuang va nhu cAu thi tnrorng. Con Phung Thuang phat tridn

duac la nhcf da nhay ben chuyen ddi vat nudi. Rieng Hoang Liet la mdt xa
ngoai thanh Ha Ndi, nam sat qudc Id 1, ben canh kliu dd thi mdi Dinli
Cdng, thudrng xuyen chiu tac dong ciia xu the dd thi hoa. De phat trien
kinh te', Hoang Lift (vdri dien tich ludng da't ngay cang thu hep) budc phai
mor mang manh me cac nganh nghe va boat dong dich vu.
Vdri dac di^m ciia cac dja ban nghien cii'u, chiing tdi neu len tinh da

dang va phiic tap ciia ndng thdn chau thd sdng Hdng, ddng thdi mt ra

nhiing kinh nghiem va giai phap cho phat tri^n ciia ndng nghiep, it ra la

cua khu vuc nay trong chang du'dng sap tdri cua su nghiep cdng nghiep hoa,
cdng nghiep hoa ndng thdn.

Trong qua trinh nghien ciru, chung tdi da sir dung mot vai phuang

phap khac nliau, chii yeu la phuang phap lien nganh, ket hgp phuang phap

lich sir vdri cac phuang phap quan sat, dieu tra dan toe hoc va thong ke xa


hdi hoc.

Tir thuc ti phdt tri^n ndng nghiep tir bd'n dia phuang ndi tren, chun^
tdi tie'n hanh so sdnh ddi chie'u v6i tinh hinh of cac lang xa khac trong bd'

canh ciia khu vuc chau thd sdng Hdng va ndng thdn ca nudrc. Tren ca sc
dd, nit ra nhiing bai hoc kinh nghiem thie't thuc phuc vu cdng cudc pha
tri^n ndng nghiep ndng thdn nir6c ta trong giai doan hien nay.

Di thuc hien d^ tai nay, ngoai viec sir dung cdc van kien ciia Dang \i
Nha nu6c vi ndng nghiep va ndng thdn nhu: Chi thi 100 ciia Ban Bi thu
Nghi quye't 10 ciia Bd chinh tri, Luat da't dai (1993), Nghi quye't Hdi ngh
Trung uang 5 (Khoa VII) va cac cdng trinh nghidn cuu vi quan he mdnj
da't va tinh hinh ndng nghiep ndi chung v.v., chiing tdi ra't chii trong kha
thac va sic dung cac ngudn tai lieu ciia cac dia phuang bao gdm : cac cac
bao cua cac hgp tac xa vd tinh hinh mdng da't, tinh hinh san xua't ndnj
nghiep, thuc trang kinh te' - xa hdi ciia cac lang, xa: Tan Hdng, Me Sd
Hoang Liet, Phung Thugng . Ben canh dd, chiing tdi con khai thac cac sc
lieu cua: Tdng Ciic Thd'ng ke, Bd Ndng nghifp; cac huydn: Chai
Giang(Hung Yen), Phiic Tho(Ha Tay), Thanh Tri (Ha Ndi), Binl
Giang(Hai Duang) v.v.. va cud'i ciing la cac cdng trinh tai lieu tham khac
da dirge cdng bd' dudi dang chuydn khao hay, tap chi, bao cao.
Trong qua trinh trien khai thuc hien di tai nay chung tdi da nhar
dirge sir cdng tac, giup dd cua cac cu nhan Nguydn Danh Tien, Nguydr

Van Suu, Biii Hdng Van, va cac sinh vidn, Nguydn Thanh Huydn, Hoan^
Tie'n Didp (Khoa 39), Nguygn Van Trieu (Khoa 40), Nguydn Anh Tua'r
(Khoa 41), Cling nhu su hd trg, giup dd ciia to chiic Dang, chinh quydn vl

doan the' cac xa Tan Hdng (Hai Duang), Me Sd (Hung Yen), Phunj
Thugng (Ha Tay) va Hoang Liet (Ha Ndi). Nhan day, cho phep chung td
dirge bay td Idi cam an chan thanh nha't ddi vdi cac tap th^ va ca nhan no
trdn.

La dd tai mdi me, ndi dung nghien ciiu rdng va phiic tap, thdi giai

tridn khai ngan, nen chac chan cdng trinh con nhidu khiem khuyd't. Ra'
mong dugc sir lugng thir va cac y kien ddng gdp cua ngirdi doc.

O'

p^


CHUONGI
TAG D O N G CUA CHINH SACH DOI M61
N6NG

V^

NGHlfeP D 6 I V O I TINH HINH KINH T^ - XA HOI

6 M O T LANG THU A N N 6 N G - LANG MO TRACH,
HAIDUONG

I - Tinh hinh kinh te nong nghiep d Mo Trach tir cai each rupng
dat den khoan 10 (1988).
Md Trach hidn nay la mdt trong bd'n lang (Md Trach, Tuy^n Cii, Mi
CSu, Trach Xa) ciia xa Tan Hdng, huyen Blnh Giang, tinh Hai Dirang,
dugc hinh thanh tij* the' ky X. Trong sud't thdi ky trung dai, Md Trach ndi
tie'ng vd truydn thd'ng nho hoc, da cd tdi 36 ngudi dd dai khoa (tij* tidn sT trd
len), trong dd cd nhUng ngirdi da trd thanh nhung tri thiic Idn, gdp phdn
lam rang id tmydn thd'ng van hie'n ciia dan tdc. Nhung vd phuang didn
kinh te', Md Trach chi la mdt lang ndng nghiep cd miic sdng trung binh
nliu hang nghin lang xa khac d ddng bang Bac Bo. Do nam d mdt vung da't
trung, lai xa cac thanh thi, Md Trach thich hgp vdi cac boat ddng san xua't
ndng nghiep ban la budn ban. Trong cac the' ky trndc d Md Trach da tij'ng
tdn tai mdt sd nghd thu cdng, nhu nghe lam dSu luge bi, nghe det vai;

nhirng ndng nghiep van la nganh kinh te chi!i dao ciia ngudi dan d day tir
trirdc den nay.
Vao thdi ky trirdc va sau Cach mang thang Tam, Md Trach cd 730


BAN DO HANH CHINH

LANG MO TRACH - XA TAN HONG - HUYEN BINH GIANG - T I N H HAI DUCJNG
Lang

MY

CAU

^

CHU DAN

DUOHG GIAO T l
CHO

®
i

CHUA

^

DJNH LANG

•

TRUONG HOC

•+

TRAMXA

A

TRAM MAY KEC

•

DEN

r~j

OATNGHIATR/

\

DAT CANH TAC

""]


mSii rudng canh tdc, 1664 nhan kh^u, 591 sua't dinh*. Tinh binh quan mdi
nhan kh^u dat 0,43 mSu rudng (1548 m^); mdt sua't dinh dat 1,23 mau
(4.428 m^). Ngu tinh trung binh mdt hd gia dinh cd 7 nhan kh^u thi Md

Trach cd 237 hd; binh quan mdng da't canh tac ciia mdt hd la 3,01 mSu
(10.836 m').
1. Trong thdi ky cai each rugng da't va tap the hoa nong nghiep.
Thuc hien dudng 16i "phan de', phan phong" ciia Dang Cdng san Viet
Nam, tiJf thang 4-1953 de'n giita nam 1956 tren midn Bac da tie'n hanh nam
dgt cai each mdng da't, la'y mdng ciia nha giau (dia chii, phu ndng) dd chia
cho ndng dan ngheo'. Tai lang Md Trach va xa Tan Hdng, cudc cai each
rudng da't diin ra vao dgt cud'i tit 12-1955 den 12-1956. Ke't qua la xa da
tich thu, trung thu, tiUng mua glin 400 mSu mdng, 76 con trau va hang
chuc ta'n thdc ddm chia cho 158 hd bdn, cd ndng. Binh quan rudng
da't/kh^u dat 3,6 sao (wl296 m')^ Nhd cai each mdng da't, giai ca'p dia chii
da bi xda bd, cac gia dinh ndng dan ddu cd rudng da't va tu canh tac trdn
phSn mdng dugc chia. Che' dd mdng cdng de'n day cung khdng con tdn tai.
Cai each mdng da't da giai phdng ndng dan ra khdi ach bdc Idt ciia giai ca'p
dia chii, bid'n cac gia dinh ndng dan thanh cac hd kinh ti doc lap, tu chii
trong qua trinh san xua't va tidu thu san phdm. Nhd vay, ndng dan ra't pha'n
khdi, hang hai lao ddng san xua't. Bang cac bien phap phuc hoa, san la'p
thiing viing, den nam 1957, dien tich ca'y liia ciia Md Trach tang Idn hang
chuc mau so vdi tmdc. Nang sua't va san lugng lua ddu tang, gdp phdn
nhanh chdng dn dinh ddi sdng ciia cac hd ndng dan trong lang.
Cudc cai each rudng da't ke't thiic chua dugc bao lau thi tijf 1958 Md

' Theo Lich sit Ddng bg xdTdn Hong, quyGn I, ti.4 (ban danh may)
^ Bui Huy Ddp - Nguyen Di6n: Nong nghiep Viet Nam ti( coi nguon den ddi mm, Nxb
CTQG, HaN6i, 1996, tr. 172.
^ Theo Lich suDdng ho xdTdn Hong, phdn thu tu (ban clanh may), ti.8.


Trach \k miin Bac lai bat tay vao vide thuc hidn dudng Idi tap thd hod
ndng nghidp, ttoig budc xay dung cac hgp tdc xa c^p tha'p rdi c^^p cao.

N^n tkng hinh thanh va xay dung hop t^c xa ndng nghidp la chedd sd
hitu tap the ve tu lieu san xudt, trudc hdt la mdng daft. Trong thdi ky 1958
deh 1960, tiJf mdt sd "td ddi cdng" - mdt hinh thiic td chiic tuong trg san
xua^t trong ndng dan - midn Bac da thuc hidn chd dd tap thd hoa mdng da't,
dua Stic lao ddng va cac tu lidu san xua't khac ciia cac hd ndng dan vao hgp
tac xa, coi day la md hinh kinh te' XHCN d ndng thdn Viet Nam. Thdng
qua van ddng (nhidu trudng hgp thuc cha't la bat budc), chi trong vdng ban
mdt nam tiif nam 1959 de'n cudi 1960, da cd 76% dien tich da't dai vdi 2,4
trieu hd («85,8% tdng sd ndng hd) gia nhap hgp tac xa"*. Quy md hop tac
xa luc dSu binh quan gdm 40,9 ha d£ft canh tac va 81 hd^
Tai lang Md Trach, hgp tac xa ddu tidn dugc xay dung la d xdm Tan
Tmng vdi 42 hd, 50 mau mdng, 12 con trau va 80 lao ddng^. Binh quan
mdi lao ddng phai dam nhidm 6,2 sao (« 2.232 m^) mdng canh tac. Tinh
de'n nam I960, tren toan xa Tan Hdng da xay dung dugc 6 hgp tac xa
ndng nghidp gdm 570 hd (chid'm 95% tdng sd hd ndng dan), 2850 kh^u,

950 lao ddng, didn tich canh tac la 1600 mSu (^ 577,6 ha); sd trau bd cd
103 con. Ridng d lang Md Trach cd 3 hgp tac xa ndng nghidp la Tan
Tmng, Tan Long va Tan Thanh. Sd gia dinh ndng dan va hgp tac xa vao
thdi didm cao nha't (1961) dat 97% tdng sd hd trong lang. Cudi nam 1961
cac hgp tac xa trdn da hgp nha't thanh hgp tac xa Md Trach.

Nhu vay vdi su ra ddi cua hgp tac xa, che dd sd him tu nhan vd mdng

* Nguyen Van Quy: Sd hihi rugng dat trong nong nghiep - nhin tile thuc tien, Tap ch
Nghien CUU kinh 16', sd 193, 1993, tr.57.

' Ba nam cai tao va phat trien kinh tecua nUoc Viet Nam dan chu cgng hda, Nxb Tdng
cue Thdng ke,'Ha Ndi, 1961.
^ Lich siiDdng bg xdTdn Hong, ih\ lifu da din, U-.18-19.

da^t da bi xoa bo d Md Trach. Rudng da't va cac tu lidu san xua't khac trd
thanh tai san ciia tap thd. Hgp tac xa nam vai trd thd'ng nha^t quan 1^ va
didu hanh san xuS^t, thdng nhtft thu chi phan phdi. Cac hd xa vidn chi dugc
nhan phSn san ph^m phiJ hgp vdi sd' ngay cdng lam cho hgp tac xa, dua
trdn phuang thiic phan phdi theo lao ddng.
Trong nhOng nam dSu xay dung hgp tac xa, tinh uu vidt ciia each thiic
lam an tap thd cung cd tac dung tich cue nhtft dinh trong vide thiic d^y san
xua't ndng nghidp phat tridn. Tinh trang hoang hda mdng dtft bi loai bd;
trdn 60% didn tich mdng da't da dugc trdng ca'y hai vu. Ndng cu san xua't
budc ddu dugc ca tid'n nhu "cay chia vdi" (ludi nhd) dugc thay bang "cay
51" (ludi rdng ban ban), gudng dap nude dugc thay cho gdu tat, cao cd
rang bang sat thay cho cao tre v.v.. Bdn canh dd, hgp tac xa edn chii f chi
dao cdng tac cai tao cha't da't, dao kdnh muang lam thuy Igi. Dd'n cud'i 1964
da cd 80% didn tich mdng dugc tudi tidu nude ddy dii, va 60 de'n 70% dien
tich canh tac dugc cay biia bang may^. Cd thd ndi, so vdi thdi ky Phap
thudc, ky thuat lam da't va trinh dd canh tac ndng nghidp d Md Trach da
dugc nang cao ban. Nlid nhiing tid'n bd trong ky thuat canh tac ndn nang
sua't Ilia trong nhiing nam ddu hgp tac hda, dac biet la nam 1960 dat kha
cao. Chi tinh rieng vu miia nam 1960, nang sua't d day da dat 700 kg/mSu (
«1950kg/ha)^
Tuy nhien ca chd quan ly tap thd dua tren chd' dd cdng hiiu vd mdng
da't cung ddn ddn bdc Id cac mat tidu cue trong san xua't va phan phdi.
Trong ca chd lam an tap thd, tinh chii ddng tich cue ciia ndng dan khdng
dugc phat huy diing miic. Xa vidn la ngudi lam cdng cua hgp tac xa va
hoan toan phu thudc vao gia tri ngay cdng va cac san ph^m ciia hgp tac xa.
Trong khi dd, gia tri cdng lao ddng tap the ngay cang tha'p. Trong 20 nam
tdn tai ciia hgp tac xa tir 1960-1980 nang sua't liia ciia Md Trach bid'n ddi

'• ^Lich SiiDdng bg .xdTdn Hong, tai li^u da dSn, tr.20 va 36.

10


rit cham chap, chi dat tmng binh khoang 21 ta/ha. Dudi day la tinh hinh
nang sutft d lang Md Trach trong thdi ky 1960-1980 (xem bang 1).
Bang 1: Nang suS't lua d Mo Trach (va midn B^c)
trong thdi ky 1960-1980
Do7i vi: ta/ha
Mp

Mien

Trach'

Bdc'"

I960

20,0

1961

Nam

M o Trach

Mien Bac

18,4

1971

22,0

19,9

17,0

18,3

1972

22,7

22,4

1962

15,2

18,2

1973

22,0

21,3

1963

18,0

18,4

1974

23,2

24,1

1964

20,0

18,1

1975

23,5

20,0

1965

20,7

18,9

1976

23,5

22,8

1966

22,1

17,2

1977

19,3

19,4

1967

19,3

19,5

1978

24,9

19,5

1968

20,4

17,8

1979

25,3

19,9

1969

21,0

18,1

1980

26,7

18,9

1970

21,1

20,1

Nam

' Lich su Ddng bg xd Tdn Hong, tai lifu da dSn, ti-.37, 58, 72 (phan Ihii lu) va lr.5
(chuang V).
'° Bui Huy Dap - Nguyen Dien: Ndng nghiep Viet Nam..., Sdd, tr.181.

11


'

Qua bang didng kd trdn ta \hiy tiif 1979, 1980 trd di nang sua't lua c

Md Trach tang khi cao so vdi midn Bac vi trong thdi gian nay cdng tac ca:
tao da^t va khau thuy ndng dugc hgp tac xa quan tam ban. Ddng thdi

khdng chd ddn Khoan 100 ma ngay tiif nam 1980, lang Md Trach va x£
Tan Hdng bat ddu td chiic khoan vide ddn ngudi lao ddng. Day la mdt bidr

phap kha manh dan ciia hgp tac xa va chinh quydn dia phuang, tao didi

kidn thiic ddy san xua't, nang cao nhanh chdng nang su^^t va san lugn^
ndng nghidp.

Tuy nhidn, ngudn thu nhap tilf hgp tac xa trong sudt thdi ky tap th^

hod chi chidm khoang 35-60% tdng thu nhap ciia cac hd xa vidn. Phdn thi

nhap con lai (chid'm tir 40-65%) la dua vao ke't qua canh tac dien tich da'i

5%*' nhd chan nudi va cac boat ddng khac. Tinh hinh nay da lam cho ndng
dan ngay cang thd a ddi vdi san xua't tap thd, tham chi mdt vai gia dint
con cd f dinh xin ra hgp tac xa ngay tir khi mdi thanh lap.
2. Co cau ruong dat sau "khoan 100" (1981).
Trudc nhiing khd khan ciia kinh td tap thd, nha't la dd vugt qua car

khiing hoang thid'u luang thuc keo dai tii cud'i nhung nam 1970, thang 1-

1981, Ban Bi thu Tmng uang Dang Cdng san Vidt Nam da ra chi thi 100CT/TW thuc hidn chd do khoan san phdm den nhdm va ngudi lao ddng.

vao thdi didm nay, toan bd didn tich da't tu nhien ciia lang Md Tracl

la 350,05 ha (chid'm 49,5% tdng dien tich da't dai cua xa Tan Hdng), tronj
dd da't canh tac gdm 288 ha, chie'm 82% tdng dien tich da't dai ciia lang.

Bang thd'ng kd dudi day cho tha'y cu thd han vd cac nhdm mdng da't (
Md Trach vao ddu nhiing nam 1980 (xem bang 2)
Bang 2: Ca cau rupng dat d Mo Trach vao nam 1981
Bui Huy Dap - Nguyen Diin: Nong nghiep Viet Nam...,S(.\d, lr,186.

12


STT

Cac nhom rupng 6^t

Dien tich (ha)

Ty le (%)

1

Da't th6 c\x

15,45

4,40

2

D^t canh tac

288,1

82,19

3

D^^t Imi thdng thung vung

17,5

5,0

4

D^t chuyfin dung'^

23,65

6,74

5

D^t chira sir dung

5,35

1,77

350,05

100

Cong

Trong tdng sd 350,05 ha da't tu nhidn, didn tich da't canh tac gdm
288,1 ha ciia Md Trach dugc phan bd trdn 34 xii ddng, bao gdm cac loai
da't sau (xem bang 3):
Bang 3: Cac loai dat canh tac d Mo Trach (1987)

STT

Cac loai dat

Dien tich (ha)

Ty le (%)

252,8

87,74

1

Da't hcfp tac giao khoan

2

Da't vucm

5,8

2,01

3

Da't 10%'^

27,5

9,54

4

Da't trong cay lau nam

2

0,69

288,8

100

Tong cong

Nhu vay, thuc hien Chi thi 100 cua Bd Chinh tri, Md Trach da khoan tdi

'^ Ddi chuyen di)ng la da't danh d^ xfly dung he thdng giao thOng, thuy Igi, de difiu, cdc
cdng trinh van h6a giao due, th^ due th^ thao.
'^ D^t 10% la quy 6i giai quydt ehe' dd chinh sach va phuc Igi xa h6i.

13


87,74% didn tfch dat canh tdc (252,8 ha) cho nhdm va hd gia dinh; sd quy da't
c6n lai Ih 27,5 ha. Ridng daft vudn cd 5,8 ha, chidm 2,01 %; d^t vudn cay lau
nam 0,69%. Tinh hinh trdn cho thS^y viec giao khoan mdng da't d day dat ty Id
tha^p so vdi nhidu viing ddng bang sdng Hdng vao thdi didm dd.
Ddt thd cu gdm 15,45 ha chid'm 4,40% tdng didn tich d^t ciia lang.
Ndu l^y sd hd gia dinh nam 1987 (527 hd ndng nghidp; 1977 nhan kh^u,
513 lao ddng) dd tinh todn thi binh quan mdt hd gia dinh cd 293 m^ da't thd
cU. Cung vao nam nay, binh quan didn tich da't canh tdc trdn mdt khiu la
1.457,2 m^ (0,145 ha). So sdnh vdi chi sd chung ciia ca nude thdi ky nay la
1.137 m^ ^'^ thi miic binh quan mdng da't canh tac/kh^u d lang Md Trach
cao horn 1,28 Idn (1.457,2/1.137 m^). Nhung trong thuc td, thu nhap va ddi
sdng ciia ngudi dan lang Md Trach vSn tha'p va khd khan.
Ngoai cdc loai mdng daft trdn, bd phan da^t luu khdng thiing vQng edn

chidm mdt didn tich dang kd: 17,5 ha, chid'm 5,0% tdng didn tich da't tu
nhidn ciia lang. Trong sd' dd cac ao lang gdm 7,1 ha (vdi hofn 50 ao), la
didn tich cd kha nang nudi trdng thuy san nhung trong nhidu nam chua
dugrc khai thac tridt dd. Sd edn lai 7,4 ha thiing da'u (ddm hd) tu nhidn d cac
xii ddng chua duac quan ly va td chiic khai thac; hidn tuong hoang hda tai
didn vao nhflng nam 1970, ddn nay vSn con tdn tai.
Cung d giai doan nay, cac loai da't giao thdng, thiiy lofi, cac cdng
trinh cdng cdng (goi chung la da't chuydn diing) Idn tdi 23,65 ha (=6,74%)
dien tich da't canh tac.
Cd thd ndi, kd tiif nam 1981, ciing vdi chinh sach giao khoan san
pb^m de'n nhdm va ngudi lao ddng, ca ca'u mdng da't d lang Md Trach
cung thay ddi. San xua't ndng nghidp cd nhirng chuyen bid'n nha't dinh,
nang sua't Ilia tang Idn nhanh chdng so vdi thap ky 60 va 70. Trong nhirng

'* Nguyen Xuan NguySn (chii bien): Khiiynh huang phdn hoa ho nong ddn trong phat
trien san xiiat hang hoa, Nxb CTQG, Ha N6i, 1995, ti-.60.

14


nam 1981-1987, nang su^t liia ciia Md Trach dat tmng binh 31 ta/ha. Bang
thdng kd (bang 4) dudi day se ndi ro ban didu dd.
Bang 4: Nang suat lua d Mo Trach tir 1981-1987
Dofi vi tinh : ta/ha
Nam

M o Trach'^

Mien Bdc'*

1981

33,7

22,0

1982

36,8

25,2

1983

33,5

23,6

1984

26,5

27,3

1985

30,5

27,8

1986

25,3

28,1

1987

35,0

27,0

Trdn ca sd nang sua't liia tang cao, binh quan luang thuc ddu ngudi
duac nang Idn, do dd va'n dd thid'u ddi luang thuc budc dSu duac giai
quydt.
IL Chinh sach doi mdi ve nong nghiep va nhurng bien ddi trong
quan he sd hftu - su dung ruong da't d Mp trach tir 1988 den nay.
1. Nhiimg bien ddi ve ca cau va quan he sd hfifu - su dung ruong
dat d Md Trach sau "l^hoan 10" (1998).

'^ Lich SiiDdng bd xdTdn Hdng (Chuang V), da dSn, tr.24.
'* Bui Huy Ddp - Nguyen Di6n: Nong nghiep Viet Nam... Sdd, tr.l89 va Viet Nam con
sd'vd sukien (1945-1989), Nxb Su that, Ha N6i, 1990.

15


Chmh sdch khoan san phim ddn nhdm va ngudi lao ddng da cd tac
dung khuydn khich ngudi lao ddng dSu tu cdng siic, vdn khoa hoc ky thuat
dd tham canh, tang nang su5ft, tang phSn san luang vuot khoan. Nhung ca

chd khoan mdi vSn duac thuc hidn trdn ca sd duy tri chd dd sd hihi tap thd
vd tu lidu san xutft va ca chd quan 1^^ cii. Hop tac xa vSn la dan vi chi dao
san xua^t chii ydu. Ngudi nhan khoan phai tuan theo kd' hoach san xua't, quy
trinh ky thuat va dinh miic chi phi ciia hgp tac xa. Phdn thu nhap quan
trong ciia xa vidn vSn hudng theo chd dd cdng didm cua hop tac xa. Vi thd
sau mdt thdi gian phat huy tac dung, chi thi 100-CT/TW da bdc Id nhiing
didm ydu va khdng con vai trd tich cue niia. Trudc tinh hinh dd, ngay 5-41988, Bd Chinh tri Tmng uang Dang da hop dd danh gia tinh hinh san xua't
ndng nghidp va ra Nghi quydt sd 10 vd "Ddi mdi quan ly kinh te ndng
nghiep", quydt dinh giao khoan mdng da't dn dinh dai ban trong khoang 10
- 15 nam cho ngUdi lao ddng. Tid'p dd, Hdi nghi Idn thii 5 cua BCHTW
Dang Khoa VII (dSu 6-1993) vdi ndi dung tid'p tuc ddi mdi va phat tridn
kinh td - xa hdi ndng thdn da md rdng quydn ciia ngudi sir dung da't lam
cho ho ydn tan ddu tu khai hoang, phuc hda, cai tao mdng da't. Cu thd hda
Nghi quydt 5 ciia Tmng uang Dang, Chinh phii da ban hanh nhidu chinh
sdch kinh td quan trong nhu Nghi dinh 64/CP'^ vd phan hang da't ndng
nghidp cho hd ndng dan; Nghi dinh 14/CP vd cho hd ndng dan vay vdn san
xua't; Nghi dinh 13/CP vd khuyd'n ndng; Nghi djnh 73/CP vd phan hang,
tinh thud sir dung da't ndng nghiep . Dac biet la Luat da't dai 1993 quy
dinh: hd gia dinh, ca nhan dugc nha nude giao da't cd quydn ddi, chuydn
nhugng, cho thud, thd cha'p quydn su dung da't, da cd tac dung thiic day
ndng nghidp nude ta phat tridn manh me.
C) lang Md Trach, thuc hidn Nghi quydt 10 cua Bd Chinh tri, tinh hinh
sir dung, quan 15^ va ca ca'u mdng da't cang thay ddi manh. Dudi day la ca

" Nghi dinh 64ICP dUgc ban hanh ngay 27-3-1993 quye't dinh chuyen giao quyen su

16


c^ii mdng dft d Md trach sau Khoan 10 va Luat DS^t dai (1993) (xem bang

5).
Bang 5: Ca cau ruong dat lang Mo Trach nam 1993
STT

Cac nhom d^t dai

Dien tich (ha)

Ty le (%)

1

D^t th6 cu

22,7

6,47

2

Da't canh t^c

248,8

70,98

3

DKt luru khdng thung vung'^

14,5

4,13

4

Da't chuyfin dung

60,0

17,1

5

Da't chua su dung

4,5

1,28

350,05

100

Tong cong

Nhu vay, so vdi thdi ky trndc 1988 didn tich da't thd cU cua lang Md
Trach tii 15,45 ha tang Idn 22,7 ha (tir 4,4% Idn 6,47%). dd'n nam 1999 Md
Trach cd 2835 nhan khdu, 1197 lao ddng, 669 hd gia dinh. Tinh tmng binh
didn tich da't thd cu ciia mdt hd ndng dan la 324,7 m^/hd tang 1,1 Idn so vdi

thdi ky tiirdc 1988. Nhirng tai sao trong khi nhan khdu, so hd cua lang tang
thi binh quan dien tich da't thd cu/hd khdng giam ma lai tang len. Nguydn
nhan chinh la nhd san la'p mdt sd didn tich da't luu khdng thiing vung, nha't
la cac ao trong lang lam da't d; ddng thdi mot sd didn tich da't canh tac
quanh Uang cung bi bie'n ddn thanh da't thd cu.
Trong thuc td dien tich da't thd cU ciia cac hd khdng gid'ng nhau. Hd
cd didn tich da't thd cu cao nha't la gia dinh ba VQ Thi Giao cd 744 m^ (%
2,06 sao). Con hd cd didn tich da't d tha'p nha't (95m^ tuang duang 0,26
dung rudng ddt Idu ddi vao muc dich sdn xudt nong nghiep cho ho nong ddn.

1'^

'

ULiWJiXL^


sao) la gia dinh dng Vu Huy Thanh vdi sd nhan khdu la 3 ngudi. Sd gia
dinh c6 didn tfch dft cu dat miic trdn 600 m^ (« 1,66 sao) la 69 hd, chidm
9,87% tdng sd hd trong lang. Phdn Idn sd hd (khoang 3/4) cd didn tich da't
d*' tii 200-400 m^. Ndu so sinh vdi hai lang ben canh (trong ciing xa Tan
Hdng) la Trach Xa va My Cdu thi binh quan dien tich da't thd cu d Md
Trach cao ban. Ty Id sd hd cd didn tich ddt d trdn 600 m^ ciing nhidu ban.
6 My Cdu chi cd 5/200 hd gia dinh sii dung trdn 600 m^ ddt d, chid'm 2,5%
sd hd. Con d Trach Xa, ty Id nhiing hd cd didn tich thd cu tCf 600 m^ trd Idn
la 8/201 hd, chidm 3,9%'^.
Tuy nhidn, ty Id da't thd cu ciia lang Md Trach va ciia xa Tan Hdng
vdn d miic tha'p ban so vdi nhidu lang xa khac, tham chi so vdi ca cac lang
ven dd trong vung chau thd sdng Hdng. Dudi day la ty Id ddt thd cu ciia
mdt sd lang xa d ddng bang sdng Hdng hidn nay.

Bang 6: Ty le da't thd cu d mdt so' lang xa
chau thd sdng Hdng hien nay

Ten lang xa

Xa Ml So
(Chau
Giang,
Hung
Yen)

Ty 16 da't thd cu (%) '' 9,33

XaDa
Ton (Gia
Lam, Ha
Noi)

" 8,20

Xa Hoang
Liet
(Thanh
Tri, Ha
Npi)
" 7,92

Lang Mo
Trach

(Binh
Giang, Hai
Duong)
6,47

'^ Day Id dien tich mat nude cdc ao, ho tu nhien a trong lang vd ngoai dong rudng.
" Bi/u tdng hgp nhanh hd thdn Mo Trach, xdTdn Hong, nam 1995.
^° sd tinh hinh ca bdn cua hd thdn Trach Xd vd thdn My Cdu, xd Tdn Hdng cdc nam
1994, 1995.
^' Nguyen Tlii Thanh Huy^n: Sir bie'n d6i kinh l^ - xa hOi M^ ?^1 lit 1981 -1997. Luftn van Cu nliftn Su
hoc, T n r ^ g Dai hoc KHXH vJi NV, m NOi, 1998, ti.25.


Didn tich dft luu khdng thiing vung hidn nay chidm 4,13% (14,5 ha),
giam 0,82 Idn (3 ha) so vdi tmdc 1988. Bdn canh dd, dien tich da't chuyen
diing la 60 ha (chidm 17,1%), tang len so vdi nam 1988 la 36,35 ha (ga'p
2,53 Idn). R6 rang, ciing nhu nhidu lang khac, trong vdng tren dudi 10 nam
qua, dien tfch d^t chuydn diing phuc vu muc dich cdng ich d Md Trach da
tang Idn dang kd, ma nguydn nhan chii ydu la do su md rdng va phat tridn
cac cdng trinh giao thdng, thuy Igfi, trudng hoc, bdnh xa, v.v..
Cling vdi su thay ddi ca ca'u va ty Id cac loai mdng da't trdn, didn tich
dtft canh tac ciia lang Md Trach bi giam di dang kd, tii 288,1 ha (nam
1987) xudng con 248,8 ha (1998), chid'm 70,98% tdng didn tich da't tu
nhidn ciia lang. Nhu vay, kd tii 1987 ddn 1998, dien tich mdng da't canh tac
d Md Trach giam 39,3 ha. Phdn da't canh tdc bi cat giam nay chii ydu duac
chuydn thanh ddt d, hoac sir dung dd xay dung cac cdng trinh cdng cong.
Cung vao thdi ky nay, Md Trach tid'n hanh giao quydn sir dung da't lau dai
cho cdc hd ndng dan, binh quan dat 2,6 sao/khdu (936 m^/khdu)^ . Ty Id
mdng nay la kha cao so vdi nhidu khu vuc khac d ddng bang sdng Hdng.
Bang 7: Binh quan ruong dat canh tac/khau d Mo Trach va mot

so' noi khac d ddng bang sdng Hong

^^ NguySn Ngoc Thanh: Nhiing chuyen bieh kinh te d mdt lang ven dd (Da Ton, Gia
Ldm, Hd Ndi). Luan van ctr nhan Su hoc, Trircfng Dai hoc KHXH va NV, Ha N6i,
1997, tr.49."
" Ho^ng Tie'n Ditp: Qud trinh chuyen ddi hgp tdc xd ndng nghiep d Hoang Liet (Thanh
Tri, Hd Ndi). Luan van Cir nhan Sir hoc, Tmdng Dai hoc KHXH va NV, HaNOi, 1998,
tr.52.
^^ Dien tich binh quSn nay hSu nhu giu nguyen tif 1993 ddn nay vi Iheo Luat dfil dai,
nhung hd c6 ngu5i chdt, ngu5i di lap gia dinh d noi khdc, hay tre em m6i sinh d(5u
khdng bi cat giam hoac kh6ng duac chia th6m ruCng d^t.

19


so noi khac d dong bang song Hong
STT

Dien tich dat canh

Khu vuc

tac (m^/khau)
1

D6ng bang s6ng Hong"

519

2

Hai Hung'* (nay la Hai Dirang va Hung

600

Yen)
3
4
5
6

533
Xa Hohng Liet" (Thanh Tri, Ha Noi)
729
Xa Da T<5n (Gia Lftm, Ha N6i)''
432
Lang Ta Thanh Oai (Thanh Tri, Ha N6i)»
396
Xa Me Sd (Chau Giang, Hung Yen)'"

7

936
M6 Trach
Qua bang trdn cho tha'y binh quan mdng da't canh tac/nhan kbAu d

lang Md Trach cao ban chi sd cua ddng bang sdng Hdng 1,58 Mn. Dien
tich binh qwln/khiu iix 1476 m^ (trudc 1945) tut xudng 936 m^ nam 1998.
Ty le nay cung cao han mdt sd noi khac d chau thd sdng Hdng. O lang Ta
Thanh Oai (huydn Thanli Tri, Ha Ndi), binh quan rudng da't canh tac/lid

" Chu Van Vu (chu bien) : Kinh tehd trong ndng ddn Viet Nam, Nxb KHXH, Ha N6i,
1995, tr.29.
^^ Le Truy^n: Ndng thdn Hdi Hung, Kinh te- xd hdi - chinh sdch, Tap chi Xa hoi hoc,

s^4, 1991,lr.37.
" Hoang Tie'n Diep: Qud trinh chuyen doi hgp tdc xd. dd ddn, tr.58.
^^ NguySn Nggc Thanh: Nhung chuyen bien kinh ted mdt xd ven dd ., da dfin, lr.49.
^' Dinh Thi Hohx Huang: Bien doi rugng dd't d lang Td Thanh Oai tU nam 1981 de'n
nam 7996. Luan van Cu nhAn Su hoc, Trudng Dai hoc KHXH va NV, Ha Noi, 1997,
tr.40.
'" Nguyen Thi Thanh Huy^n: Subie'n dd)' kinh re- xd hdi xd Me So'., da dSn, lr.28.

20


chi dat 1872 (m^)" th^p hom lang Md Trach 1,94 ISn. Do sd lugfng nhan
kh^u va tinh trang ndp san ph£m cho nha nude ciia cdc hd gia dinh cao
thSfp khdc nhau ndn didn tfch mdng dtft duac sir dung cua cdc hd cung
khdng gidng nhau. Sd hd gia dinh cd didn tich da't canh tac trdn 2 mau
(=0,72 ha) la 17 hd, chid'm 2,4%. Hd sijf dung nhidu mdng da't nha't la gia
dinh dng Vii Huy Uydn (10 kh^u) cd 10,991 m^ (=3,05 mSu tiromg duang
1,1 ha). Sd hd cd didn tich mdng da't dudi 1 mSu (=0,36 ha) gdm 305 hd,
chidm 45,5% tdng sd hd ciia lang.
Dudi day la tinh hinh sd dung mdng da't canh tac trong cac hd gia
dinh d Md Trach hidn nay.
Bang 8: Tinh hinh sur dung dien tich dat
canh tac hien nay d Mo Trach
STT

Mure sir dung dien tich dat

So luong (ho)

Ty le (%)

(dan v|: mau=3600 m^)
1

Tiir 3 mau tiof len (trdn 1,1 ha)

1

0,15

2

Tu' 2 miu - 3 mSu (0,72 ha - 1,1 ha)

17

2,4

3

Tis 1 mau - 2 mau (0,36 ha - 0,72 ha)

346

49,5

4

Duori 1 mau (dudi 0,36 ha)

305

45,4

669

100

Tong cong

Trong khi dd, tai lang My Cdu ben canh, sd hd cd dudi 1 mau (0,36
ha) chidm ty Id cao han Md Trach, vao khoang 52%. Ddng thdi d ca My

-^' Nguyen Thj Thanh Huy6n: Subie'n ddi kinh te- xd hdi xd Me Sd..., da dSn, lr.28.

21


C5u va Trach XA (hai lang thudc xa Tan Hdng) ddu khdng cd hd nao dang
sir dung trdn 2 tnhn (0,72 ha) dtft canh tac mac dii cd tdi 4 hd cd sd kh^u la
8 ngudi. Didu nay chihig td khdng chi cd dtft thd cu ma kd ca da't thd canh
d Md Trach cQng cd ty Id binh quan/khdu va hd cao ban so vdi cac lang
khdc trong xa Tan Hdng. Tuy nhidn, binh quan didn tich mdng da't canh
tac d lang Md Trach ngay cang thu hep, tiif 1457m^/kh^u (nam 1987)
xudng 936m^ kh^u (1998). Sir giam sut dat canh tac d Md Trach trong

nhihig nam g^n day didn ra ngay cang manh cung vdi xu hudng chuydn
nha d ra mat dudng, md mang cha va cac didm trao ddi budn ban.
Vide giao mdng da't dn dinh lau dai cho ndng dan tir 15 - 20nam da
lam thay ddi ca ban quan hd mdng da't trong lang xa va ndng thdn Vidt
Nam. Rudng da't da chuydn tijf sd hxiu tap thd sang chd dd cdng huu - tU
dung. Kinh td' hd duac xac lap va vi tri cua hd gia dinh duac nang cao;
ngudi ndng dan danh quydn chu ddng trong qua trinh san xua't va tidu thu
san ph^m. Day chinh la nhirng ydu td tao ndn ddng lire thiic ddy sir chuydn
bidn manh me cua ndn ndng nghidp Md Trach ndi ridng, ca nude ndi
chung trong thdi ky ddi mdi.
2. Tinh hinh san xuat nong nghiep d Mo Trach tir 1988-1998.
Chinh nhung thay ddi trong quan he sir dung mdng da't da lam cho
tinh hinh ndng nghidp d Md Trach tit sau 1988 cd nhidu tien bd ro rdt. Ndu
nang sua't liia tmng binh trong nhung nam 1981-1987 dat khoang 31 ta/ha
thi ddn thdi ky 1988-1998 da tang Idn 37,1 ta. Cd thd hinh dung qua trinh
tang nang sua't liia d Md Trach qua bang thdng kd dudi day (xem bang 9)

Bang 9: Nang suat lua d Md Trach va ca nude trong tlidi ky 1988-1998

22