Thơ viết cho thiếu nhi của một số tác giả dân tộc thiểu số tiêu biểu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THANH MAI

THƠ VIẾT CHO THIẾU NHI
CỦA MỘT SỐ TÁC GIẢ DÂN TỘC THIỂU SỐ
TIÊU BIỂU

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM

THÁI NGUYÊN - 2015


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THANH MAI

THƠ VIẾT CHO THIẾU NHI
CỦA MỘT SỐ TÁC GIẢ DÂN TỘC THIỂU SỐ
TIÊU BIỂU
Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM
Mã số: 60 22 01 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS CAO THỊ HẢO

THÁI NGUYÊN - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ
công
trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐiHTN




LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, em nhận được sự giúp đỡ lớn nhất từ giáo viên
hướng dẫn là PGS.TS. Cao Thị Hảo. Em xin gửi tới cô lời cảm ơn chân thành và sâu
sắc. Cảm ơn cô đã cho em những chỉ dẫn khoa học quý báu trong việc triển khai luận
văn. Cảm ơn cô đã đồng hành, động viên và giúp đỡ em!
Đồng thời, trong quá trình thực hiện luận văn em đã nhận được sự giúp đỡ
của các thầy cô trong khoa Ngữ văn, Phòng Đào tạo trường ĐHSP Thái Nguyên. Cảm
ơn các thầy cô đã tận tình giảng dạy và hướng dẫn chúng em trong suốt quá trình
học tập và nghiên cứu.
Em xin gửi lời cảm ơn tới các nhà thơ Dương Thuấn, Bùi Thị Tuyết Mai,
Inrasara... đã nhiệt tình giúp đỡ em trong việc tiếp cận với tư liệu nghiên cứu. Em xin

cảm ơn gia đình và bạn bè - những người đã động viên, giúp đỡ em trong suốt
quá
trình học tập và làm luận văn.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐiiHTN




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
MỞ
ĐẦU
...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ........................................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 7
4. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 7
5. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................
8
6. Đóng góp của luận văn ............................................................................................. 8
7. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 9
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ THƠ THIẾU NHI VÀ THƠ THIẾU NHI

DÂN TỘC THIỂU SỐ VIỆT NAM THỜI KỲ HIỆN ĐẠI .................................. 10
1.1. Khái quát về thơ thiếu nhi Việt Nam ................................................................... 10
1.1.1. Khái niệm ..................................................................................................... 10
1.1.2. Một số đặc điểm cơ bản của thơ thiếu nhi.................................................... 13
1.2. Thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số Việt Nam thời kỳ hiện đại................................... 20
1.2.1. Diện mạo chung của thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số Việt Nam thời kỳ
hiện đại........................................................................................................................ 20
1.2.2. Thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số trong dòng chảy chung của thơ thiếu nhi
Việt Nam ..................................................................................................................... 25
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 27
Chương 2: THƠ VIẾT CHO THIẾU NHI CỦA MỘT SỐ TÁC GIẢ DÂN TỘC THIỂU SỐ VIỆT
NAM HIỆN ĐẠI NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI DUNG ........... 28
2.1. Khung cảnh thiên nhiên mang đậm dấu ấn miền núi dưới góc nhìn trẻ thơ........
28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐiiHi
TN




2.1.1. Thiên nhiên miền núi đặc trưng qua bốn mùa ..............................................
28
2.1.2. Thế giới cây cỏ ............................................................................................. 37
2.1.3. Thế giới loài vật............................................................................................ 41

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐiiHi
TN

2.2. Những nếp sống và sinh hoạt gắn bó với trẻ em dân tộc thiểu số .......................
46
2.2.1. Cuộc sống còn nhiều khó khăn vất vả và niềm vui trẻ thơ trước những
đổi thay trên quê hương ..............................................................................................
46
2.2.2. Những sinh hoạt phong phú, đặc sắc, giàu ý nghĩa văn hóa của trẻ em
dân tộc thiểu số ........................................................................................................... 51
2.3. Trẻ thơ dân tộc thiểu số với những ước mơ, trăn trở và khát vọng .....................
59
2.3.1. Ước mơ được học tập, hiểu biết về thế giới muôn màu ...............................
59
2.3.2. Những trăn trở và khát vọng của trẻ thơ dân tộc thiểu số ............................
63
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 67
Chương 3: THƠ VIẾT CHO THIẾU NHI CỦA MỘT SỐ TÁC GIẢ DÂN TỘC THIỂU SỐ
VIỆT NAM HIỆN ĐẠI NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT
......................................................................................................... 68
3.1. Ngôn ngữ mang sắc thái riêng ............................................................................. 68
3.1.1. Ngôn ngữ thơ ngắn gọn, giản dị ................................................................... 68
3.1.2. Ngôn ngữ thơ giàu âm thanh, hình ảnh ........................................................ 72
3.1.3. Ngôn ngữ thơ mang đậm bản sắc dân tộc .................................................... 75
3.2. Giọng điệu nghệ thuật.......................................................................................... 80
3.2.1. Giọng điệu trong sáng, hồn nhiên ................................................................ 80
3.2.2. Giọng điệu tinh nghịch, hóm hỉnh ................................................................ 83
3.2.3. Giọng điệu trữ tình, tha thiết ........................................................................ 86
3.2.4. Giọng điệu suy tư, triết lý ............................................................................. 89
3.3. Kết cấu độc đáo.................................................................................................... 92
3.3.1. Kết cấu tự sự ................................................................................................. 93

3.3.2. Kết cấu hỏi - đáp .......................................................................................... 96
3.3.3. Kết cấu chuỗi sự vật (sự việc) ...................................................................... 97
Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................... 100
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐivHTN




KẾT LUẬN..............................................................................................................
101
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 104
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
ĐivHTN




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ1HTN




1.1. Nằm trong dòng chảy của văn học Việt Nam, văn học dân tộc thiểu số là

một “tấm thổ cẩm” rực rỡ phản ánh tâm hồn, cuộc sống của 53 dân tộc thiểu số anh
em trên đất nước ta. Với vẻ độc đáo riêng biệt, văn học dân tộc thiểu số đã góp
phần tạo nên sự đa sắc, đa thanh cho nền văn học Việt Nam hiện đại và trở thành
một bộ phận có vai trò, vị trí vô cùng quan trọng trong đời sống văn học. Diện mạo
văn học Việt Nam hiện đại chỉ được nhìn nhận một cách trọn vẹn, đầy đủ khi bao
hàm trong đó bộ phận văn học dân tộc thiểu số. Hay nói như nhà thơ Mai Liễu
“Đời sống văn học - nghệ thuật nước nhà không thể thiếu mảng văn học - nghệ
thuật các dân tộc thiểu số” [26, tr. 19]. Và điều này một lần nữa lại được khẳng định
tại Nghị quyết Trung ương V (khóa VIII): “Văn học các dân tộc thiểu số đã có bước
tiến đáng kể. Đội ngũ những nhà văn hóa người dân tộc thiểu số phát triển cả về số
lượng lẫn chất lượng đã có những đóng góp quan trọng vào hầu hết các lĩnh vực
văn học nghệ thuật”. Mặc dù có vai trò và vị trí quan trọng như vậy nhưng trên thực
tế, những nghiên cứu về bộ phận văn học này còn chưa nhiều, chưa rộng rãi. Văn
học dân tộc thiểu số chưa được quan tâm xứng đáng với vị trí của mình, “ảnh
hưởng của văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số còn khá mờ nhạt trong nhận
thức và đánh giá của xã hội nói chung và của cả giới văn học nghệ thuật nói riêng”
[22, tr. 10]. Có lẽ chúng ta cần phải có sự nhìn nhận lại để có thể giới thiệu được cho
đông đảo độc giả những đóng góp và thành tựu của bộ phận văn học này.
1.2. Trong những thập kỷ gần đây văn học dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại
đã có nhiều khởi sắc. Điều đó thể hiện rõ ở việc các tác giả dân tộc thiểu số đã mở
rộng đề tài và nội dung phản ánh để mang lại cho bộ phận văn học này “một sức hấp
dẫn riêng, vừa độc đáo trong nội dung phản ánh, vừa đặc sắc trong nghệ thuật thể
hiện” [46, tr .14]. Một trong những phạm vi được nhiều tác giả dân tộc thiểu số quan
tâm chú ý chính là mảng văn học viết cho thiếu nhi và đặc biệt là thơ viết cho thiếu
nhi. Những thành tựu rực rỡ của nền văn học thiếu nhi Việt Nam phải kể đến mảng
thơ viết cho thiếu nhi của các tác giả dân tộc thiếu số. Chúng ta có thể kể đến một số
tên tuổi như: Dương Thuấn, Dương Khâu Luông, Lò Ngân Sủn, Inrasara, Bùi Thị Tuyết
Mai, Nông Thị Ngọc Hòa…Các tác giả này đã dành một phần không nhỏ sự nghiệp
sáng tác, thời

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ1HTN




gian của mình để viết cho thiếu nhi. Đồng thời qua những trang thơ đó, họ đã phần
nào khẳng định được vị trí, tên tuổi của mình trong nền văn học các dân tộc thiểu số
nói riêng và trong nền văn học Việt Nam hiện đại nói chung. Lựa chọn đề tài “Thơ
viết cho thiếu nhi của một số tác giả dân tộc thiểu số tiêu biểu”, chúng tôi hy vọng
sẽ chỉ ra được những nét đặc sắc trong cách nhìn, cách cảm nhận, cách thể hiện rất
riêng của các nhà thơ dân tộc thiểu số khi viết cho thiếu nhi, đồng thời thấy được sự
đóng góp to lớn của họ đối với nền thơ ca thiếu nhi Việt Nam hiện đại.
1.3. Trong các giáo trình giảng dạy về văn học thiếu nhi, văn học trẻ em ở các
trường đại học, cao đẳng có đào tạo giáo viên tiểu học hay giáo viên mầm non thì
vấn đề văn học thiếu nhi dân tộc thiểu số chưa được quan tâm, chưa có chỗ đứng.
Xuất phát từ thực tế đó, chúng tôi hy vọng sau khi luận văn “Thơ viết cho thiếu nhi
của một số tác giả dân tộc thiểu số tiêu biểu” hoàn thiện bước đầu sẽ giới thiệu
diện mạo của văn học thiếu nhi dân tộc thiểu số để từ đó có những nhìn nhận khách
quan về mảng văn học đầy sinh động, hấp dẫn này. Đồng thời chúng tôi cũng mong
rằng, luận văn có thể trở thành một tư liệu tham khảo hữu ích của sinh viên chuyên
ngành Ngữ văn khi tìm hiểu về mảng văn học dân tộc thiểu số cũng như văn học
thiếu nhi Việt Nam.
2. Lịch sử vấn đề
Văn học dân tộc thiểu số Việt Nam là một bộ phận quan trọng của nền văn
học Việt Nam hiện đại. Bộ phận văn học này đang có những bước tiến đáng kể để
khẳng định vị trí, vai trò của mình trong suối nguồn văn học dân tộc. Các tác giả dân
tộc thiểu số bằng tài năng và tâm huyết của mình đã đưa nền văn học dân tộc trở về
với quỹ đạo vốn có của nó trong đời sống văn học, góp phần quan trọng vào mục tiêu
cao cả của Đảng ta là xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc

dân tộc.
Trong các công trình nghiên cứu chung về thơ dân tộc thiểu số Việt Nam hiện
đại trên đáng chú ý là hai công trình: Bản sắc văn hóa dân tộc trong thơ ca các
DTTS Việt Nam hiện đại (PGS.TS Trần Thị Việt Trung chủ biên) và Văn học dân tộc
thiểu số Việt Nam thời kì hiện đại - Một số đặc điểm (PGS.TS Trần Thị Việt Trung TS Cao Thị Hảo). Hai công trình nghiên cứu trên đã dựng lên tương đối hoàn chỉnh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ2HTN




diện mạo của thơ dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại qua các giai đoạn phát triển
cùng với những thành tựu và hạn chế nhất định. Đồng thời, các tác giả cũng đã đưa
ra cái nhìn tổng thể, khái quát về những đặc điểm cơ bản của nền văn học dân tộc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ2HTN




thiểu số Việt Nam hiện đại nói chung trong đó có mảng thơ dân tộc. Riêng ở mảng
thơ, người viết đã có cái nhìn khái quát và sự phân tích kỹ lưỡng về những nội dung
chính được các tác giả dân tộc thiểu số đề cập đến trong thơ. Trong đó, nổi bật lên là
hai đề tài chính: đề tài thiên nhiên và đề tài con người miền núi. “Thơ của các tác giả
dân tộc miền núi luôn luôn gắn liền với thiên nhiên, con người miền núi” [46, tr.
173]. Còn ở đề tài thiếu nhi, do diện khảo sát tương đối rộng nên hai công trình trên
mới chỉ nhắc đến một số tác giả có thơ viết cho thiếu nhi như Lò Ngân Sủn, Dương
Thuấn, Dương Khâu Luông mà chưa đi sâu, nghiên cứu cụ thể về vấn đề này….Như
vậy, có thể thấy rằng đề tài thiếu nhi miền núi trong thơ dân tộc thiểu số vẫn chưa

nhận được sự quan tâm, chú ý thích đáng của các nhà nghiên cứu, phê bình văn học.
Đã có những công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề này nhưng vẫn ở góc độ hạn
chế, chủ yếu chỉ tập chung nhiều ở sáng tác của hai nhà thơ dân tộc Tày Dương
Thuấn và Dương Khâu Luông mà chưa có cái nhìn hệ thống, khái quát về đề tài này.
Lã Thị Bắc Lý trong Giáo trình văn học trẻ em đã có nhận xét khái quát về văn
học thiếu nhi miền núi “ngày càng phát triển và ghi nhiều thành tựu với các tác
phẩm tiêu biểu” [18, tr 18]. Trong đó, tác giả đã nhấn mạnh đóng góp quan trọng, nổi
bật của nhà thơ Tày Dương Thuấn đối với mảng thơ thiếu nhi: “Dương Thuấn với
hàng loạt bài thơ viết về con người và mảnh đất vùng cao đã làm cho người đọc
càng hiểu và yêu mến hơn sự hồn nhiên mộc mạc và đời sống tâm hồn chất phác mà
biết bao nghĩa tình gắn bó với cách mạng của đồng bào, nhất là của các em dân tộc
thiểu số phía Bắc. Năm 2010, Tuyển tập thơ Dương Thuấn viết cho thiếu nhi được
xuất bản song ngữ (tiếng Kinh và tiếng Tày) đã làm phong phú cho mảng văn học
viết về đề tài miền núi của văn học thiếu nhi Việt Nam” [18, tr 18]. Khẳng định, đề
cao vai trò của thơ thiếu nhi Dương Thuấn đối với nền văn học thiếu nhi Việt Nam,
trong bài viết Cảm nhận về văn học thiếu nhi thế kỷ XXI, tác giả cũng đưa ra nhận
xét tinh tế về nội dung cũng như cảm hứng thơ thiếu nhi của Dương Thuấn: “đó là
một thế giới trẻ thơ cùng thiên nhiên vùng cao hết sức sống động. Đó là cỏ cây hoa
trái muôn sắc màu, là tiếng suối reo, là hòn sỏi thần kì, là tiếng hò săn bắn, là một
làn khói sớm với mùi thịt nướng, là những phong tục tập quán huyền thoại làm mê
đắm lòng người…Cảm hứng bao trùm trong những vần thơ anh viết cho trẻ con là
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ3HTN




tnh yêu tha thiết với bản Hon, với núi rừng Bắc Kạn. Dương Thuấn đã làm sống dậy
cả một nền văn hóa Tày” [43].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ4HTN




Trong “Lời giới thiệu Tuyển tập thơ thiếu nhi” (2010) của Dương Thuấn, nhà
nghiên cứu phê bình văn học Chu Văn Sơn đã đưa ra nhận xét, khái quát chung về
thế giới nghệ thuật trong thơ thiếu nhi của Dương Thuấn. Tác giả gọi đó là một
“khu vườn thiếu nhi” mà ở đó nhà thơ “đã mở mang, đã khai phá bao nhiêu năm,
nâng niu từng tấc đất, tỉ mẩn với từng lối đi, từng con suối, từng mỏm đá, từng góc
núi, gieo trồng ở đây đủ những loại cây cỏ của quê hương, chăm nuôi đủ những loại
chim thú của đồng rừng mình, dựng lên đủ những khu vui chơi, lễ hội của dân tộc
mình…Vào đây các cháu có thể ngắm bao nhiêu là hoa, nếm bao nhiêu là quả, nghe
thổi khèn, nghe hát ru, nghe cổ tích, rồi chơi ném còn, ném thia lia, đánh quay, đánh
yến, chơi bập bênh, chơi đu, cưỡi ngựa, bắn nỏ, đi săn trong núi, bơi thuyền trên
sông Năng, đi
câu cá và ngắm cảnh hồ Ba Bể…”[33].
Tác giả Vân Thanh - một nhà nghiên cứu luôn tâm huyết, trăn trở với vấn đề
văn học thiếu nhi cũng đưa ra nhận định về thơ thiếu nhi Việt Nam. Mặc dù không đề
cập cụ thể đến thơ thiếu nhi của các nhà thơ dân tộc song tác giả cũng chỉ ra thành
công đạt được của thơ thiếu nhi nói chung có sự góp sức của các nhà thơ thiếu
nhi dân tộc như Dương Thuấn: “Từ những năm 90 trở lại đây thơ viết cho các em
thật sôi nổi. Trong đó nổi lên những tác giả sớm có phong cách riêng như Nguyễn
Hoàng Sơn với Dắt mùa thu vào phố, Bờ ve ran của Mai Văn Hai, Cưỡi ngựa đi săn
của Dương Thuấn…Các nhà thơ trên đã làm sống hẳn vùng thơ cho các em”[43, tr
214].
Vấn đề thơ thiếu nhi của nhà thơ Dương Thuấn cũng được đề cập khá kĩ trong
khóa luận tốt nghiệp Thơ viết cho thiếu nhi của Dương Thuấn của Mai Việt Hồng.
Trong khóa luận này, thơ viết cho thiếu nhi của Dương Thuấn được khảo sát qua các

khía cạnh: thế giới thiên nhiên miền núi, thế giới tuổi thơ miền núi, những bài học
đầu tiên về cuộc sống trong thơ. Trong đó, tác giả khóa luận đã đặc biệt đi sâu tìm
hiểu thiên nhiên trong thơ Dương Thuấn dưới con mắt trẻ thơ, “thiên nhiên miền
núi trong thơ Dương Thuấn thật đẹp và thơ mộng, luôn gắn bó hài hoà với cuộc sống
con người”[3, tr.68]. Từ sự khẳng định đó, Mai Việt Hồng đã khám phá thiên nhiên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ5HTN




trong thơ thiếu nhi của Dương Thuấn trên ba phương diện chính: Bức tranh bốn
mùa, Thế giới cây quả, hoa lá và Thế giới loài vật. Bên cạnh đó, thế giới tuổi thơ
miền núi trong thơ Dương Thuấn với “cuộc sống lao động, học tập khó khăn, vất
vả” cùng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ6HTN




“không khí sinh hoạt, phong tục, tập quán vui tươi, lành mạnh của người dân tộc
thiểu số” [3, tr 39] cũng được người viết đề cập đến. Về phương diện nghệ thuật,
người viết đã đi sâu vào nghệ thuật thơ thiếu nhi Dương Thuấn trên các vấn đề ngôn
ngữ thơ, hình ảnh thơ và giọng điệu nghệ thuật. Có thể nói công trình nghiên cứu
này đã mang lại một cái nhìn toàn diện, khái quát về toàn bộ thơ thiếu nhi của
Dương
Thuấn trên hai phương diện nội dung và nghệ
thuật.

Trong luận văn thạc sĩ “Thế giới nghệ thuật thơ Dương Thuấn”, tác giả Phùng
Trọng Vĩnh đã đi sâu tìm hiểu không gian nghệ thuật - “khu vườn thiếu nhi” trong
thơ Dương Thuấn. Khu vườn thiếu nhi ấy “được Dương Thuấn dày công xây đắp, tỉ
mẩn tạo dựng từ những chất liệu gần gũi, quen thuộc trong đời sống hàng ngày
của người Tày ở vùng núi Bắc Kạn” [49, tr13]. Và cùng với không gian đó, người viết
cũng khám phá thế giới nhân vật trong thơ Dương Thuấn. Đó “chủ yếu là những con
vật quen thuộc, gần gũi với tâm hồn trẻ thơ miền núi…là sự xuất hiện của những sự
vật, hiện tượng và những vật dụng quen thuộc trong gia đình. Tất cả tạo thành một
thế giới sống động dành riêng cho trẻ thơ” [49, tr 14]. Bên cạnh đó, nhân vật trữ
tình trong thơ Dương Thuấn gắn với hình ảnh “chú bé bản Hon hóm hỉnh, có tâm
hồn trong sáng, tinh khôi” [49, tr 56] cũng được tác giả đi sâu tìm hiểu. Có thể nói
luận văn đã đưa ra cái nhìn tổng quan, khái quát nhất về toàn bộ thế giới nghệ
thuật thơ trong đó có thơ thiếu nhi của Dương Thuấn.
Cùng với thơ thiếu nhi của Dương Thuấn thì thơ thiếu nhi của Dương Khâu
Luông cũng nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, phê bình văn
học. Tác giả Nguyễn Đức Thiện trong bài viết “Hồn nhiên như cây lá” đã đưa ra cảm
nhận của mình khi đọc tập thơ thiếu nhi song ngữ Co Nghịu Hưa Cần (Cây gạo
giúp người) của Dương Khâu Luông. Trong đó tác giả nhấn mạnh đặc điểm “hồn
nhiên, chân chất” của tập thơ. Đồng thời tác giả cũng chỉ ra con đường đi vào tâm
hồn trẻ thơ của Dương Khâu Luông: “Dương Khâu Luông mượn khá nhiều những con
vật, những rừng cây và cảnh sắc thiên nhiên để nói những điều muốn nói với trẻ em”
[44].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ7HTN




Tác giả Đỗ Thị Thu Huyền trong bài viết “Dương Khâu Luông: Người hát trên
đất mẹ” cũng đưa ra nhận xét về thơ thiếu nhi của Dương Khâu Luông: “Dương

Khâu Luông đã thể hiện được chất hóm hỉnh, dễ thương trong từng lời thơ, câu
chữ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ8HTN




Để tâm tnh, chia sẻ với các em thiếu nhi, Dương Khâu Luông viết bằng những hình
ảnh giản dị mà độc đáo. Đọc bất cứ bài thơ viết cho thiếu nhi nào của anh, ta cũng
thấy thú vị, bất ngờ vì một điều gì đó rất trong sáng, đáng yêu, tươi vui, ngộ nghĩnh.
Cách diễn tả của anh dễ hiểu, sinh động, hồn nhiên đến không ngờ”[8]. Qua nhận xét
đó, người viết đã khái quát những đặc điểm chung nhất trong sáng tác thơ cho thiếu
nhi của nhà thơ Dương Khâu Luông. Đó là giọng điệu hóm hỉnh, hồn nhiên, trong
sáng, tươi vui đi cùng với những hình ảnh giản dị mà độc đáo, gần gũi - những yếu tố
cơ bản làm nên những nét đặc trưng riêng của thơ thiếu nhi.
Khi nghiên cứu về Thơ Dương Khâu Luông, Lý Thị Vương cũng phát hiện ra
nhân vật trữ tình trong thơ Dương Khâu Luông thường là “em nhỏ miền núi
chăm học, chăm làm và rất giàu tnh cảm; yêu quê hương, bản làng; yêu cây rừng
và các
con vật gần gũi như: mèo, vịt, ong, bò...” [50, tr.19].
Bên cạnh đó, còn một số nhà thơ dân tộc thiểu số khác cũng có thơ viết
về thiếu nhi song các sáng tác của họ chưa được chú ý nhiều mà chỉ được đưa vào
các tuyển thơ thiếu nhi như trường hợp thơ của nhà thơ Nông Thị Ngọc Hòa, Bùi Thị
Tuyết Mai. Một số nhà thơ khác như Inrasara, Lò Ngân Sủn, Triệu Kim Văn… đã có
những tập thơ thể hiện sự tâm huyết với trẻ thơ dân tộc song những tác phẩm
này cũng chưa nhận được sự quan tâm thích đáng của bạn đọc cũng như các nhà
nghiên cứu, phê bình văn học.
Từ những khảo sát trên, chúng tôi nhận thấy nghiên cứu về thơ viết cho thiếu

nhi của các nhà thơ dân tộc thiểu số không phải là một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ
song đây vẫn lĩnh vực còn khá nhiều khoảng trống cần phải quan tâm. Các công trình
nghiên cứu khi tìm hiểu vấn đề này mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu sáng tác của
một số nhà thơ dân tộc thiểu số quen thuộc viết cho thiếu nhi. Vẫn còn thiếu cái
nhìn hệ thống, khái quát về mảng đề tài thiếu nhi trong thơ dân tộc thiểu số Việt
Nam thời kỳ hiện đại. Tiếp thu những thành quả đã đạt được của những công trình
nghiên cứu về thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số, thực hiện đề tài “Thơ viết cho thiếu nhi
của một số tác giả dân tộc thiểu số tiêu biểu”, chúng tôi hi vọng sẽ góp phần nhỏ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ9HTN




bé công sức của mình vào việc xóa đi khoảng trống trong nghiên cứu về thơ
thiếu nhi dân tộc thiểu số, góp phần đưa ra một cái nhìn mới toàn vẹn, toàn diện
hơn về thơ thiếu nhi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ10HTN




dân tộc thiểu số nói riêng cũng như thơ dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại nói
chung. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của một luận văn thạc sĩ, chúng tôi không tham
vọng khảo sát được tất cả các sáng tác thơ thiếu nhi của các tác giả dân tộc thiểu số
mà sẽ tập trung chủ yếu nghiên cứu các sáng tác của ba nhà thơ tiêu biểu thuộc ba
dân tộc, ba khu vực khác nhau đã có nhiều đóng góp và thành công ở mảng đề tài
thiếu nhi cũng như nhận được sự yêu mến của đông đảo bạn đọc là Dương

Thuấn, Lò Ngân Sủn và Inrasara.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là thơ viết cho thiếu nhi của một số
tác giả dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại tiêu biểu.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài khảo sát thơ viết cho thiếu nhi của một số nhà thơ dân tộc thiểu
số nhưng trong đó đi sâu vào thơ viết cho thiếu nhi của ba cây bút thiểu số tiêu
biểu: Dương Thuấn, Inrasara và Lò Ngân Sủn. Cụ thể là:
Tác giả Dương Thuấn với Tuyển tập Dương Thuấn (tập 3, 2010), Nxb Hội
nhà văn.
Tác giả Inrasara với tập thơ Thơ cho tuổi thơ (2003), Nxb Kim Đồng.
Tác giả Lò Ngân Sủn với hai tập thơ: Cái bật lửa trời (1995), Suối Pí Lè
(1996), Nxb Kim Đồng.
Ngoài ra chúng tôi cũng chú ý đến những sáng tác thơ viết cho thiếu nhi của
các tác giả khác để so sánh đối chiếu khi cần thiết nhằm làm nổi bật vấn đề nghiên
cứu.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn đi sâu tìm hiểu, làm rõ khái niệm thơ thiếu nhi và những đặc trưng
cơ bản của thơ thiếu nhi trên phương diện nội dung và nghệ thuật. Qua việc tìm
hiểu những thành tựu về đội ngũ tác giả và tác phẩm cũng như việc so sánh, đối
chiếu những nét chung và nét riêng của thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số trong
dòng chảy chung của thơ thiếu nhi Việt Nam, luận văn sẽ có cái nhìn toàn diện và
khái quát về diện mạo thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ11HTN

Luận văn đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu những nét độc đáo, đặc sắc của thơ
thiếu nhi dân tộc thiểu số trên các phương diện nội dung như: Khung cảnh thiên
nhiên miền

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ12HTN




núi, cuộc sống của thiếu nhi miền núi cùng những ước mơ, trăn trở, hoài bão, khát
vọng qua sự khúc xạ của chính tâm hồn trẻ thơ. Qua đó thấy được những nét phẩm
chất đáng yêu, đáng quý của trẻ thơ miền núi đồng thời khẳng định sự đóng góp
mới mẻ của các nhà thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số trên phương diện nội dung.
Bên cạnh đó chúng tôi cũng đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu và khẳng định những
nét độc đáo, đặc sắc của thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số trên phương diện nghệ
thuật qua một số yếu tố như: ngôn ngữ thơ, giọng điệu thơ và kết cấu thơ.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp so sánh đối chiếu
- Phương pháp khảo sát, thống kê
- Phương pháp phân tích, khái quát, tổng hợp
- Phương pháp nghiên cứu theo đặc trưng thể loại
6. Đóng góp của luận văn
Đây là công trình đầu tiên nghiên cứu về thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số trong
một cái nhìn hệ thống, khái quát để ghi nhận những đóng góp cũng như khẳng định vị
trí của các nhà thơ dân tộc thiểu số trong dòng chảy văn học thiếu nhi Việt Nam nói
chung.
Ở nước ta hiện nay, những công trình nghiên cứu về văn học thiếu nhi chưa
nhiều, các công trình nghiên cứu về văn học thiếu nhi dân tộc thiểu số trong đó có
thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số lại càng hạn chế. Có thể coi đây là một “vùng đất”,

một “lãnh địa” còn nhiều khoảng trống cần được khám phá. Vì vậy, luận văn hoàn
thành sẽ là tài liệu tham khảo quan trọng bổ khuyết thêm cho những nghiên cứu
về thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số nói riêng cũng như văn học thiếu nhi dân tộc thiểu
số nói chung, góp phần đem lại cái nhìn toàn diện hơn về văn học dân tộc thiểu số
Việt Nam
cũng như nền văn học thiếu nhi Việt Nam.
Luận văn khi hoàn thiện cũng góp một tiếng nói ghi nhận những thành
tựu đáng khẳng định của các cây bút dân tộc thiểu số đối với mảng đề tài thiếu nhi,
là nguồn động lực, cổ vũ để các nhà thơ dân tộc thiểu số tích cực, hăng hái hơn nữa
với nguồn cảm hứng về thiếu nhi của mình. Bởi không ai khác mà chính họ với cái
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ13HTN




nhìn từ “bên trong” cùng với sự trải nghiệm từ tuổi thơ của chính bản thân mình
mới có thể phản ánh được chân thực nhất, sinh động nhất cuộc sống, tâm hồn, tình
cảm cũng như ước mơ, hoài bão của trẻ thơ dân tộc thiểu số. Hơn nữa, luận văn
cũng đưa ra

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ14HTN




một tiếng nói cấp thiết về việc cần có sự quan tâm hơn nữa của Đảng, Nhà nước,
của những người làm văn hóa cũng như toàn xã hội thông qua những chính sách,
chủ trương phù hợp về vấn đề văn học dân tộc thiểu số để khẳng định đúng giá trị

của bộ phận văn học này.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận
văn gồm các chương sau:
Chương 1: Khái quát về thơ thiếu nhi và thơ thiếu nhi dân tộc thiểu số Việt
Nam hiện đại
Chương 2: Thơ viết cho thiếu nhi của một số tác giả dân tộc thiểu số Việt
Nam hiện đại nhìn từ phương diện nội dung
Chương 3: Thơ viết cho thiếu nhi của một số tác giả dân tộc thiểu số Việt
Nam hiện đại nhìn từ phương diện nghệ thuật

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –
Đ15HTN