Tiết 43-44 Quá trình văn học và phong cách văn học

Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008 - 2009
Ngày soạn:20 -10-2009 Lí luận :
Tiết:43-44
I. MỤCTIÊU
1. Về kiến thức: Giúp học sinh :
Hiểu được khái niệm quá trình văn học, phong cách văn học. Bước đầu có ý niệm
về các trào lưu văn học tiêu biểu, biết nhận diện những biểu hiện của phong cách
văn học.
2. Về kó năng: Nhận diện quá trình văn học, phong cách văn học.
3. Về thái độ: Có ý thức tự tìm hiểu các quy luật của văn học.
1.Chuẩn bò của giáo viên:
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng
- Phương án tổ chức lớp học : Phát vấn, diễn giảng, gợi mở, thảo luận.
2. Chuẩn bò của học sinh :
+ Chn bÞ SGK, vë ghi ®Çy ®đ
+ Chn bÞ phiÕu tr¶ lêi c©u hái theo mÉu.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, só số, tác phong học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
Vẽ sơ đồ lòch sử văn học viết Việt Nam từ khi hình thành đến hết thế kỉ XX?
3. Giảng bài mới:
- Giới thiệu bài : (2 phút)
Q trình văn học chỉ sự vận động của văn học trong tổng thể q khứ, hiện tại và cả dự
báo về tương lai. Khái niệm q trình văn học cung cấp một cái nền để ta có thể nhận ra ý
nghĩa của từng hiện tượng văn học và sự đóng góp của chung cho sự phát triển của văn
học. Những phong cách văn học độc đáo là những đỉnh cao của q trình văn học. Nói
“đỉnh cao” bởi vì xét cho cùng, bất cứ nghệ sĩ sáng tạo văn chương nào cũng có đặc điểm
riêng của mình, nhưng phong cách thì khơng phải ai cũng có. Phong cách là chỗ độc đáo
về tư tưởng cũng như nghệ thuật thể hiện trong sáng tác của các nhà văn ưu tú.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI

GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA
HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
7’
Hoạt động 1 :
Giáo viên hướng
dẫn HS tìm hiểu
các yếu tố và các
quy luật chung của
quá trình văn học
Giáo viên gọi Hs
đọc mục(1) trong
SGK.
Chúng ta đã học
văn học Việt Nam
và văn học thế giới,
Hoạt động 1:
Học sinh tìm hiểu
các yếu tố và các quy
luật chung của quá
trình văn học

Học sinh đọc mục (1)
trong SGK.
I .Quá trình văn học :
1. Khái niệm :
- Qóa tr×nh v¨n häc lµ sù tån

t¹i, vËn ®éng vµ tiÕn ho¸ cđa
v¨n häc. Nã phơ thc vµo lÞch
sư x· héi vµ tu©n theo quy lt.
*Diễn tiến của văn học như
một như một hệ thống chỉnh
thể (hình thức, tác giả, người
đọc, ...)hình thành, tồn tại,
thay đổi, phát triển qua các
thời kì lòch sử gọi là qóa tr×nh
v¨n häc
Ngữ văn 12 Cơ bản - 1 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008 - 2009
10’
15’
từ cổ đại, trung đại
đến hiện đại, vậy
hãy cho biết :
Giữa văn học và
lòch sử có mối quan
hệ như thế nào?
- Quá trình văn học
là gì ?
Cho ví dụ?
Quá trình văn học
có mấy quy luật?
Nêu quy luật thứ 1
và cho ví dụ chứng
minh?
Nêu quy luật thứ 2
và cho ví dụ chứng

minh?
Nêu quy luật thứ 3
và cho ví dụ chứng
minh?
(Văn học trung đại
có sự giao lưu với
văn học Trung Quốc
- Văn học thời kì 30-
45 chòu ảnh hưởng
của văn học phương
Tây, VH 45-75: ảnh
hưởng văn học Nga)

Bằng kiến thức,
sự hiểu biết của em
về lí luận văn học,
em hãy cho biết
Học sinh thảo luận trả
lời :
+ Quy lt v¨n häc g¾n
bã víi ®êi sèng: §©y la
mèi quan hƯ gi÷a qu¸
tr×nh v¨n häc vµ lÞch sư
®Êt níc, ®êi sèng x·
héi, tiÕn tr×nh v¨n ho¸
d©n téc.
VD: CMT8/1945 më ra
mét trang sư míi cđa
dt,®ång thêi ®¸nh dÊu
mét thêi k× trong sù

vËn ®éng cđa v¨n häc.
+ Quy lt kÕ thõa vµ
c¸ch t©n: Dùa trªn nỊn
t¶ng cđa trun thèng
lµm cho v¨n häc lu«n
tån t¹i vµ ph¸t triĨn.
VD: Phong trµo th¬
míi(1932-1945) kÕ
thõa nhiỊu trun
thèng th¬ ca cỉ
®iĨn(c¶m xóc, h×nh
¶nh, thĨ th¬...) ®ång
thêi cã nh÷ng kh¸m
ph¸ míi mỴ (thĨ th¬ tù
do,ý thøc vỊ c¸i t«i c¸
nh©n...)
+ Quy lt b¶o lu vµ
tiÕp biÕn: Gi÷ g×n
nh÷ng u tè tèt ®Đp
cđa v¨n häc d©n téc
®ång thêi tiÕp thu
nh÷ng tinh hoa cđa v¨n
häc thÕ giíi.
VD: Sù giao lu gi÷a
VHVN víi VH Trung
Qc, Ph¸p, Nga...
Học sinh trả lời.
Trào lưu là hiện
tượng có nhiều nhà
văn cùng đi theo một

khuynh hướng sáng
tác.
2 Các quy luật chung của
quá trình văn học :
-Quy luật văn học gắn bó với
đời sống
Ví dụ:
+Sự ra đời của chủ nghóa lãng
mạn trong văn học Pháp thế kỉ
XIX và cuộc cách mạng Pháp
1789
+Văn học Việt Nam sau 1945
và cuộc Cách mạng tháng
Tám
-Quy luật kế thừa và cách tân
Ví dụ:
+Phong trào Thơ mới(1932-
1945)(Hình ảnh-cái tôi)
+TP “Hồn Trương Ba da hàng
thòt”(Lưu Quang Vũ)
-Quy luật bảo lưu và tiếp biến
Ví dụ:
+Văn học Việt Nam -Văn học
Trung Quốc-Văn học Pháp-
Văn học Nga
+Truyện Kiều (Nguyễn Du)-
Kim-Vân Kiều truyện(Thanh
Tâm Tài Nhân(Trung Qc)
+Thơ Thanh Thảo(Lor-ca)
3. Trào lưu văn học:

a. Kh¸i niƯm trµo l u v¨n häc
- Lµ ho¹t ®éng nỉi bËt trong
qu¸ tr×nh v¨n häc, nã tËp hỵp
nh÷ng t¸c gi¶, t¸c phÈm gÇn gòi
nhau vỊ c¶m høng, t tëng,
nguyªn t¾c, miªu t¶ hiƯn thùc,
t¹o thµnh mét dßng réng lín, cã
bỊ thÕ trong ®êi sèng v¨n häc
cđa mét d©n téc, hc mét thêi
®¹i.
b. §Ỉc tr ng c¬ b¶n cđa mét sè
trµo l u v¨n häc
*Một trào lưu văn học có thể
có nhiều khuynh hướng,
trường phái văn học. Đó là tập
hợp những tác giả có cùng
những nguyên tắc nghệ thuật
Ngữ văn 12 Cơ bản - 2 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008 - 2009
40’
khái niệm trào lưu
là gì ?
Giáo viên gợi ý để
học sinh có thể nhớ
lại kiến thức.
Như vậy , em hãy
kể một số trào lưu
văn học trên thế
giới có ảnh hưởng ít
nhiều đến văn học

Việt nam ?

Các trào lưu,
trường phái văn học
ấy đã tác động, hình
thành các khuynh
hướng sáng tác
trong văn học Việt
Nam ?
Giáo viên hướng
dẫn HS trả lời.

Phong cách văn học
là gì?
Nêu tên 2 nhà văn
thể hiện phong cách
sáng tác đã học
trong CT lớp 12?.

Học sinh dựa vào
SGK và sự hiểu biết
của mình để trả lời.
*Mét sè trµo lu v¨n häc
thÕ giíi
-V¨n häc phơc hng
Ch©u ¢u thÕ kû XV -
XVI
-Chđ nghÜa cỉ ®iĨn ë
Ph¸p thÕ kû XVII
- Chđ nghÜa l·ng m¹n

h×nh thµnh ë c¸c níc
T©y ¢u sau CMTS
Ph¸p n¨m 1789
- Chđ nghÜa HiƯn thùc
phª ph¸n thÕ kû XIX
Chđ nghÜa HiƯn thùc
x· héi chđ nghÜa thÕ kû
XX.
*Mét sè trµo lu VH ë
VN:
-Trµo lu l·ng m¹n
-Trµo lu hiƯn thùc
phª ph¸n
-Trµo lu VH HT XHCN
-Là dấu ấn độc đáo
của cá nhân nhà văn
trong quá trình sáng
tác văn học
HS đọc thêm câu
thơ của Lê Đạt!
* Các trào lưu văn học của
thế giới:
-Văn học Phục hưng châu u
 Sếchxpia
-Chủ nghóa cổ điển ở Pháp
 Môlie
-Chủ nghóa lãng m¹n
Huy gô
-Chủ nghóa hiện thực phê
phán  Ban zắc.

- Chủ nghóa hiện thực xãhội
chủ nghóa  Gorki
-Chủ nghóa siêu thực
 Brơ- tông
-Chủ nghóa hiện thực huyền
ảo Mác kết
-Chủ nghóa hiện sinh
 Ca-muy
* Các trào lưu văn học Việt
Nam
-Trào lưu lãng mạn
Thạch Lam, Nguyễn Tuân,
Xuân Diệu…
-Trào lưu hiện thực phê phán
Vũ Trọng Phụng, Nam Cao
-Trào lưu chủ nghóa hiện
thực xã hội chủ nghóa
Hồ Chí Minh, Tố Hữu…
II.Phong cách văn học
1.Khái niệm :
- Lµ nh÷ng nÐt riªng biªt ®éc
®¸o cđa mét t¸c gi¶ trong qu¸
tr×nh nhËn thøc vµ ph¶n ¸nh
cc sèng, nh÷ng nÐt ®éc ®¸o
thĨ trong u tè néi dung, h×nh
thóc cđa mét t¸c phÈm cơ thĨ
(lµ sù thĨ hiƯn tµi nghƯ cđa
Ngêi nghƯ sÜ)
Ví dụ:
+Mỗi công dân đều có một

dạng vân tay
Mỗi nhà thứ thiệt có một dạng
vân chữ (Lê Đạt)
+Phong cách thơ Tố Hữu
+Phong cách nghệ thuật
Ngữ văn 12 Cơ bản - 3 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008 - 2009
10’
Phong cách văn học
được biểu hiện qua
mấy vấn đề?
Nêu biểu hiện thứ
nhất và cho ví dụ
minh họa?
Nêu biểu hiện thứ
hai và cho ví dụ
minh họa?
Nêu biểu hiện thứ
ba và cho ví dụ
minh họa?
Nêu biểu hiện thứ
tư và cho ví dụ minh
họa?
Nêu biểu hiện thứ
năm và cho ví dụ
minh họa?
H oạt động 2:
Bài tập 1
Nguyễn Tn hướng
về q khứ và tưởng

tượng tình huống gặp
gỡ đầy éo le, ối ăm
giữa người tử tù
Huấn Cao vời viên
quản ngục, tưởng
tượng cảnh Huấn
- C¸ch nh×n, c¸ch c¶m
thơ cã tÝnh chÊt kh¸m
ph¸, giäng ®iƯu riªng
biƯt cđa t¸c gi¶.
- Sù s¸ng t¹o c¸c u tè
tht néi dung t¸c
phÈm: Lùa chän ®Ị tµi,
x¸c ®Þnh chđ ®Ị, thĨ
hiƯn nh©n v©t, triĨn
khai cèt trun, x¸c lËp
tø th¬, h×nh ¶nh th¬.
- BiĨu hiƯn hƯ thèng
ph¬ng thøc biĨu hiƯn
vµ c¸c u tè nghƯ
tht cđa t¸c phÈm thĨ
lo¹i, kÕt cÊu, ng«n ng÷,
h×nh ¶nh, ©m ®iƯu c¸ch
kĨ chun, miªu t¶ béc
lé néi t©m c©u v¨n,
giäng ®iƯu nhÞp ®iƯu.
- Phong c¸ch v¨n häc
lµ sù thèng nhÊt trong
sù ®a d¹ng cđa s¸ng
t¸c.

H oạt động 2:
Học sinh thực hiện bài
tập
Bài tập 2
Những nét chính của
phong cách nghệ thuật
Nguyễn Tn:
+ Có cảm hứng đặc biệt
với những gì phi
thường.
Nguyễn i Quốc-Hồ Chí
Minh
2.Những biểu hiện của phong
cách văn học
a.Giọng điệu riêng biệt, cách
nhìn, cách cảm thụ có tính
chất khám phá.
Ví dụ:Bao nhiêu người làm thơ
Đèo Ngang
Mà không biết con đèo chạy
dọc (Phạm Tiến Duật)
b.Sự sáng tạo yếu tố thuộc nội
dung tác phẩm
Ví dụ: Thạch Lam chủ yếu
viết về những con người nhỏ
bé. Cảm xúc trong thơ Xuân
Quỳnh và thơ Phan Thò Thanh
Nhàn
c. Hệ thống phương thức biểu
hiện, các thủ pháp nghệ thuật

mang dấu ấn riêng.
Ví dụ: +Nguyễn Tuân
-Nguyễn Khải - Kim Lân
d.Thống nhất cốt lõi, triển
khai đa dạng.
Ví dụ:
Nguyễn Trãi ( Bình Ngô đại
cáo -Thuật hứng)
Hồ Chí Minh (Tuyên ngôn
Độc lập- Chiều tối -Vi hành)
e. Có phẩm chất thẩm mó cao,
giàu tính nghệ thuatä
Ví dụ: Thơ “Nhật kí trong tù”
(Hồ Chí Minh), Tôi yêu em
(Puskin).
II. Luyện tập:
Câu 1: Sự khác biệt của
truyện Chữ người tử tù
(Nguyễn Tuân ) và đoạn trích
Hạnh phúc của một tang gia
(Vũ Trọng phụng) về mặt trào
lưu văn học.
* Nếu văn học lãng mạn thường
lấy đề tài trong thế giới tưởng
Ngữ văn 12 Cơ bản - 4 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008 - 2009
Cao cho chữ viên
quản ngục trong nhà
giam. Vũ Trọng
Phụng xốy sâu vào

hiện tại và ghi lại
một cách chân thực
những cái đồi bại, lố
lăng, vơ đạo đức của
xã hội tư sản thành
thị đương thời.
Nguyễn Tn xây
dựng hình tượng
Huấn Cao phù hợp
với lí tưởng thẩm mĩ
của ơng về con người
mang vẻ đẹp của tài
hoa, thiên lương
trong sáng, khí phách
anh hùng, dũng cảm
chống lại cường
quyền bạo ngược. Vũ
Trọng Phụng sáng
tạo một loạt điển
hình để bóc trần bộ
mặt giả dối của
những kẻ thượng lưu
thành thị, để chơn vùi
cả cái xã hội xấu xa,
đen tối đó.
+ Nhìn con người ở
phương diện tài hoa -
nghệ sĩ.
+ Miêu tả hiện thực
bằng nhiều tri thức

khoa học, văn hố,
nghệ thuật.
+ Nghệ thuật điêu luyện
trong việc dùng thể tuỳ
bút và ngơn ngữ.
- Những nét chính của
phong cách nghệ thuật
tố Hữu:
+ Nội dung tác phẩm
mang chất trữ tình
chính trị.
+ Nghệ thuật biểu hiện
đậm đà tính dân tộc.
tượng của nhà văn, cố gắng xây
dựng hình tượng nghệ thuật sao
cho phù hợp với hình tượng và
ước mơ của nhà văn thì văn học
hiện thực phê phán chú ý chọn
đề tài trong cuộc sống hiện
thực, chủ trương nhà văn là
người thư kí trung thành của
thời đại, quan sát thực tế để
sáng tạo các điển hình. Có thể
thấy rõ sự khác biệt đó qua
truyện Chữ người tử tù và đoạn
trích Hạnh phúc của một tang
gia:
*Chữ người tử tù (Nguyễn
Tuân )
Hướng về quá khứ và tưởng

tượng (Huấn Cao, cảnh cho
chữ)
-Ca ngợi vẻ đẹp tài hoa,
-khí phách, thiên lương
*Hạnh phúc của một tang gia
(Vũ Trọng phụng)
Chú trọng hiện tại, sự thật
-Phê phán bộ mặt giả dối
thượng lưu xã hội TDPK.
Câu 2:
*Nguyễn Tuân
-Cái phi thường
-Con người phương diện tài
hoa nghệ só
-Kết hợp nhiều tri thức
-Tùy bút
*Tố Hữu
Nội dung trữ tình chính trò
Nghệ thuật đậm đà tính dân
tộc

4. Củng cố :
- Ra bài tập về nhà:
- Chuẩn bò bài: “Trả bài viết số 3”
IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG:

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Ngữ văn 12 Cơ bản - 5 - GV: Nguyễn Văn Mạnh