Dạy học theo chủ đề Ngữ văn 6 Thơ hiện đại

CHỦ ĐỀ THƠ HIỆN ĐẠI
NGỮ VĂN 6
I. Mô tả chuyên đề
1. Các bài học liên quan
- Tiết 93, 94: Đêm nay Bác không ngủ
- Tiết 99: Lượm
- Tiết 100: Hướng dẫn đọc thêm Mưa
Thơ hiện đại trong chương trình Ngữ văn 6 gồm có ba bài, trong đó hai bài được viết trong thời kì
kháng chiến chống thực dân Pháp (Lượm – 1949, Đêm nay Bác không ngủ - 1950) và một bài thơ
làm trong thời kì kháng chiến chống đế quốc Mĩ (Mưa – 1967).
Trong SGK ba văn bản này được trình thành ba tiết riêng biệt, tuy nhiên có thể dạy kết hợp ba
văn bản thành một chuyên đề, nhằm giúp học sinh có cái nhìn khái quát về thơ hiện đại, sử dụng
kiến thức về đặc điểm của thơ giai đoạn này để phân tích một cách hiệu quả các tác phẩm trên.
Đồng thời thông qua các hoạt động ngoại khóa HS sẽ hiểu hơn, hứng thú hơn trong việc tiếp cận
nội dung và nghệ thuật các văn bản.
2. Mạch kiến thức của chuyên đề
- Tìm hiểu đặc điểm chung về thơ hiện đại, đọc – tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm (30 phút –
tiết 1)
- Đặc điểm của thơ hiện đại được thể hiện qua ba văn bản (105 phút – tiết 1, 2, 3)
- Hoạt động ngoại khóa về thơ hiện đại. (45 phút – tiết 4)
3. Thời lượng: 04 tiết trên lớp và thời gian học sinh chuẩn bị ở nhà.
II. Mục tiêu

Nội dung

Nhận
biết

Đọc

Tìm hiểu

chung về

Nêu
khái

MỨC ĐỘ NHẬN THỨC
Vận dụng
Thông hiểu
thấp
Đọc thơ diễn
cảm
bằng
một giọng
thơ phù hợp

Nhận
biết
được một văn

Các NL hướng tới
trong chủ đề

Vận dụng
cao
Nêu
cảm - Đọc văn bản
nhận
ban - Cảm nhận về văn
đầu về nội bản
dung

và
nghệ thuật
của văn bản


truyện
trung đại

Tìm hiểu
đặc điểm
của truyện
trung đại
qua ba văn
bản

Hoạt động
ngoại khóa

niệm
thơ hiện
đại,
những
đặc
điểm
nội
dung và
nghệ
thuật
của thơ
hiện đại

- Nêu
nội
dung,
nghệ
thuật
của văn
bản

bản có đặc
điểm của thơ
hiện đại

- Tự học
- Giải thích, nêu ý
kiến
- Thuyết trình
- Giao tiếp
-Tự học
-Phân tích chi tiết,
phân tích văn bản
-Tự học

- Chỉ ra đặc
điểm của thơ
hiện đại trong
bài thơ cụ thể

- Phân tích
được cụ thể
ý nghĩa các

chi tiết,
nhận định
đánh giá
trong văn
bản
-Vẽ một bức -Tư duy sáng tạo
tranh dựa
- Cách trình bày ý
theo một
tưởng
hình ảnh,
một chi tiết
trong bài
- Viết một
đoạn văn
cảm nhận về
một hình
ảnh, một chi
tiết trong
văn bản


III. Gợi ý tiến trình tổ chức hoạt động học tập
Tiết 1: Tổ chức hoạt động cho HS học tập 02 nội dung :
- Tìm hiểu khái niệm thơ hiện đại và những đặc điểm chung về nội dung và nghệ thuật của
giai đoạn thơ này.
- Đọc – tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm.
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
GV đưa hai đoạn thơ trung đại và thơ hiện đại sau:
Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư
(Nam quốc sơn hà)
Bác Giun đào đất suốt ngày
Trưa nay chết dưới bóng cây sau nhà
Họ hàng nhà kiến kéo ra
Kiến con đi trước, kiến già theo sau
Cầm hương kiến Đất bạc đầu
Khóc than kiến Cánh khoác màu áo tang
Kiến Lửa đốt đuốc đỏ làng
Kiến Kim chống gậy, kiến Càng nặng vai
Đám ma đưa đến là dài
Qua những vườn chuối, vườn khoai, vườn cà
Kiến Đen uống rượu la đà
Bao nhiêu kiến Gió bay ra chia phần...
(Đám ma bác giun – Trích Góc sân và khoảng trời – Trần Đăng Khoa)
GV: Em có nhận xét gì về chủ đề, hình ảnh thơ, thể thơ của mỗi bài? Bài thơ nào dễ hiểu và giàu
hình ảnh? Vì sao?
HS: (câu trả lời dự kiến) Bài thơ Đám ma bác giun dễ hiểu và nhiều hình ảnh ngộ nghĩnh hơn...
GV: (giới thiệu) Nam quốc sơn hà là một bài thơ thuộc giai đoạn văn học trung đại, viết bằng chữ
Hán, ý nghĩa súc tích, được coi là bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc. Khác so với những


vần thơ ý nghĩa sâu xa đó, chúng ta sẽ được làm quen với những tác phẩm thơ hiện đại dung dị, dễ
hiểu, giàu hình ảnh, viết về những đề tài hết sức gần gũi và thân thuộc với cuộc sống con người
(cái sân, cây đa, cây dừa, cây xoan, khoảng trời....). Ngày hôm nay chúng ta sẽ được làm quen với
những tác phẩm này qua chuyên đề: Thơ hiện đại.
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Nội dung 1: Đọc văn bản

GV hướng dẫn giọng đọc của ba văn bản:
- Trước khi đọc GV yêu cầu HS theo dõi các chú thích trong văn bản.
- Giọng đọc phù hợp với từng bài như sau:
+ Đêm nay Bác không ngủ: giọng đọc chậm rãi như lời người kể chuyện, tâm tình trong đêm
khuya; giọng đọc tha thiết thể hiện được tình cảm của Bác đối bộ đội và sự kính yêu của con
dân dành cho vị Cha già dân tộc.
+ Lượm: giọng đọc linh hoạt, lúc vui tươi sôi nổi khi tác giả miêu tả hình ảnh tinh nghịch,
cuộc sống vui tươi của chú bé Lượm; lúc lại thiết tha, sâu lắng trước sự ra đi anh dũng của
chiến sĩ liên lạc nhỏ tuổi.
+ Mưa: giọng đọc cần nhanh, hồ hởi, rõ nhịp.
GV: Con cảm nhận như thế nào về các văn bản vừa đọc? Con thích văn bản nào? Vì sao?
HS: Trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về văn bản.
Nội dung 2: Tìm hiểu về khái niệm và đặc điểm chung của thơ hiện đại
- GV chia lớp thành ba nhóm, các nhóm nhận phiếu bài tập, thảo luận và thuyết trình về : khái
niệm thơ hiện đại và đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của thơ hiện đại.
- HS nhận vấn đề, thảo luận và đưa ra đáp án.
- Giáo viên gợi ý vấn đề, chỉ định một HS trong nhóm đại diện phát biểu.
 HS thảo luận và lên trình bày.
Phiếu bài tập số 1 (Thời gian: 10 phút)
1.1. Có ý kiến cho rằng Thơ hiện đại là khái niệm không chỉ đơn giản cho biết yếu tố thời
gian của các sáng tác thơ ca mà nó còn xác định đặc điểm riêng biệt về nội dung và hình
thức của giai đoạn thơ này. Em nghĩ sao về ý kiến trên ?
1.2. Qua các văn bản vừa đọc, hãy tìm hiểu và cho biết những đặc điểm về nội dung của thơ
hiện đại (Viết về đối tượng nào? Tình cảm được thể hiện trong thơ là những tình cảm nào?
Giai đoạn sáng tác ảnh hưởng như thể nào đến đối tượng và tình cảm trong thơ?...)
1.3. Em có nhận xét như thế nào về thể thơ, hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ của thơ hiện đại qua
các văn bản vừa đọc.


GV chốt kiến thức: GV lấy dẫn chứng minh họa cho những đặc điểm sau của thơ hiện đại.

 Khái niệm thơ hiện đại:
 Chỉ tất cả các sáng tác thơ ca được sáng tác trong giai đoạn từ thế kỉ XX cho đến nay.
Đặc biệt, những tác phẩm thơ được sáng tác trong bối cảnh cuộc vận động toàn dân
đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ.
 Các tác phẩm thơ có những đặc điểm chung về nội dung và hình thức thể hiện; có sự
thay đổi toàn diện so với thơ cổ.
 Nội dung:
 Ca ngợi hai cuộc kháng chiến chống thực Pháp và chống Mĩ, thể hiện niềm tin chiến
thắng và lòng căm thù giặc.
 Bác Hồ là hình tượng trung tâm trong thơ ca kháng chiến, có nhiều tác phẩm và cây
bút quen thuộc viết về Bác như Minh Huệ, Tố Hữu, Chế Lan Viên và nhiều nhà thơ
khác.
 Thể hiện tình yêu quê hương đất nước: tình yêu nước, yêu đồng bào, yêu làng xóm,
yêu thiên nhiên...
 Nghệ thuật:
 Sử dụng các thể thơ truyền thống của dân tộc: thơ lục bát, thơ 4 chữ, thơ 5 chữ. Thơ
có yếu tố tự sự, sử dụng thơ để kể một câu chuyên.
 Sử dụng nhiều biện pháp tu từ, hình ảnh sinh động, giàu nhịp điệu...
 Ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ đời thường, sử dụng nhiều tính từ,
từ láy...
Nội dung 3: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm
 Lớp chia làm 3 nhóm, mỗi nhóm nhận một tác phẩm thơ để tìm hiểu.
 GV giao nhiệm vụ cho từng nhóm:
Nhóm 1: Tìm hiểu về văn bản Đêm nay Bác không ngủ
Nhóm 2: Tìm hiểu về văn bản Lượm
Nhóm 3: Tìm hiểu về văn bản Mưa
 Nội dung tìm hiểu:
-

Nối tên tác phẩm và tác giả tương ứng:

Tác phẩm

Tác giả


Đêm nay Bác không ngủ
Lượm
Mưa

Minh Huệ
Tố Hữu
Trần Đăng Khoa

- Một vài nét về tác giả/ xuất xứ của văn bản.
- Hoàn cảnh sáng tác (nếu có)
- Nội dung chính của văn bản
- Bố cục văn bản.
 GV chỉ định đại diện các nhóm lên trình bày.
HS lên trình bày, có thể sử dụng nhiều hình thức khác nhau: thuyết trình miệng, sử dụng máy
chiếu đưa thông tin, tư liệu, clip...
 GV chốt kiến thức:
I. Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ
1. Tác giả
- Minh Huệ (1927-2003), tên khai sinh là Nguyễn Đức Thái, quê ở thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
- Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
Năm 1950, trong chiến dịch Biên Giới, Bác Hồ trực tiếp ra trận chỉ huy cuộc chiến đấu. Đầu năm
1951, Minh Huệ ở Nghệ An, gặp một người là bộ đội vừa từ Việt Bắc về. Người bạn ấy kể cho nhà
thơ một kỉ niệm được gặp Bác trong một đêm trên đường đi chiến dịch Biên giới. Câu chuyện gây

xúc động cho Minh Huệ và ông đã dựa vào đó để sáng tác bài thơ.
b. Bố cục: 2 phần:
+ Từ đầu  Lấy sức đâu mà đi: Anh đội viên thức dậy lần thứ nhất
+ Còn lại: Anh đội viên thức dậy lần thứ ba và hình tượng Bác Hồ trong lòng người chiến sĩ.
GV mở rộng: Qua câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch, bài
thơ đã thể hiện tấm lòng yêu thương bao la, vô hạn của Bác đối với bộ đội và nhân dân, đồng thời
thể hiện tình cảm kính yêu, cảm phục của anh đội viên đối với Bác. Hình tượng Bác Hồ được khắc
họa chân thực với cử chỉ, tư thế, lời nói, tấm lòng...
II. Tác phẩm “Lượm” – Tố Hữu
1. Tác giả


- Tố Hữu: Nhà thơ cách mạng với những tác phẩm nổi tiếng ca ngợi Đảng, ca ngợi Bác Hồ.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
- Hồi đầu kháng chiến chống thực dân Pháp, nhà thơ Tố Hữu từ Hà Nội trở về Huế, tình cờ gặp chú
bé Lượm vui tươi, nhí nhảnh. Ít lâu sau, nhà thơ lại nghe được tin Lượm hi sinh. Xúc động nghẹn
ngào, nhà thơ đã viết bài thơ này.
- Bài thơ được in năm 1949 và được đưa vào tập Việt Bắc (1946- 1954)
b. Bố cục
- Ba phần:
+ Từ đầu  Cháu đi xa dần: Cuộc gặp gỡ tình cờ
+ Tiếp theo  Lượm ơi, còn không: Chuyến đi cuối cùng và sự hi sinh của Lượm
+ Còn lại: Hình ảnh Lượm trong lòng tác giả
III. Bài thơ “Mưa” – Trần Đăng Khoa
1. Tác giả: Trần Đăng Khoa
- Quê: Nam Sách, tỉnh Hải Dương
- Có năng khiếu thơ nảy nở rất sớm, được coi là thần đồng thơ của Việt Nam.
2. Tác phẩm:
- Được viết năm 1967, in trong tập “Góc sân và khoảng trời” năm 1968 khi tác giả vừa tròn 10

tuổi.
- Miêu tả chính xác và sinh động cảnh tượng của cơn mưa rào mùa hạ ở làng quê Việt Nam.
 Nhiệm vụ của các nhóm cho tiết sau: Ba nhóm phân tích nội dung và nghệ thuật của ba văn
bản. Tiết sau các nhóm lên thuyết trình về nội dung và nghệ thuật, có phân tích cụ thể
 GV giao phiếu bài tập giúp HS làm việc về nhà có định hướng.


Phiếu bài tập số 2: Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ
2.1.Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ được sáng tác trong hoàn cảnh nào?
a. Kháng chiến chống Mĩ
b. Trước Cách mạng tháng Tám
c. Chiến dịch Biên giới 1950
d. Ngày hòa bình lập lại ở miền Bắc
2.2.Trong đêm đó, tác giả miêu tả mấy lần thức dậy của anh đội viên?
a. 1
b. 2
c. 3
d. 4
2.3. Trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, đêm ở chiến khu, anh đội viên thức giấc ba lần
nhưng nhà thơ chỉ thức giấc hai lần. Em hãy giải thích tại sao?
2.4. Qua cảm nhận của anh đội viên, hình ảnh Bác Hồ và tấm lòng của Bác được khắc họa
sâu đậm như thế nào?
2.5. Giải thích vì sao đoạn kết của bài thơ tác giả lại viết:
Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh.
Phiếu bài tập số 3: Bài thơ Lượm – Tố Hữu
3.1.Hình ảnh Lượm đã được miêu tả như thế nào trong đoạn thơ từ khổ thứ hai đến khổ thứ
năm? Sự miêu tả làm nổi bật ở hình ảnh Lượm những nét gì đáng yêu, đáng mến?

3.2. Tác giả đã sử dụng rất nhiều từ láy tượng hình để miêu tả vẻ đẹp của chú bé liên lạc
Lượm. Hãy chỉ ra và nêu tác dụng của chúng.
3.3. Nhà thơ đã hình dung, miêu tả chuyến liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm như
thế nào? Hình ảnh Lượm gợi cho em cảm xúc gì?
3.4. Trong bài thơ, người kể chuyện đã gọi Lượm bằng nhiều đại từ xưng hô khác nhau. Hãy
chỉ ra và nêu tác dụng.


Phiếu bài tập số 4: Bài thơ Mưa – Trần Đăng Khoa
4.1.Bài thơ Mưa sử dụng thể thơ nào?
a. Thơ 2 chữ
b. Thơ tự do
c. Thơ 3 chữ
d. Thơ 5 chữ
4.2. Bài thơ tả thời điểm nào của cơn mưa?
a. Sắp mưa
b. Sắp mưa và đang mưa
c. Đang mưa
d. Sau khi mưa
4.3. Bài thơ sử dụng biện pháp nghệ thuật nào là chủ yếu?
a. So sánh
b. Ẩn dụ
c. Nhân hóa
d. Nói quá
4.4. Thế giới làng quê trong cơn mưa đã được Trần Đăng Khoa miêu tả sinh động như thế
nào?

Hết tiết 1, chuyển sang tiết 2
Tiết 2, 3: Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật các văn bản.
Các nhóm lên thuyết trình về nội dung và nghệ thuật của văn bản. GV khắc sâu kiến thức

cho HS
Nhóm 1: Phân tích “Đêm nay Bác không ngủ”
GV củng cố lại kiến thức cho HS, chọn lọc những ý cơ bản cho HS ghi lại vào vở
Thời gian: 50 phút
Văn bản thơ: Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
? Tác giả đã mở đầu bài thơ bằng cách xây 1. Anh đội viên thức dậy lần thứ nhất
dựng bối cảnh như thế nào?

a. Bối cảnh bài thơ

- Hình ảnh Bác Hồ qua cái nhìn của anh đội - Mở đầu bài thơ: tự nhiên, giản dị nhưng đã
viên được hiện lên như thế nào? Có ý kiến đặt ngay một thắc mắc, băn khoăn trong tâm
cho rằng hình ảnh ngoài trời và mái lều trạng nhân vật trữ tình.
không phù hợp với vẻ đẹp của Bác. Ý kiến
của em?

b. Chân dung của Bác
- Chân dung Bác Hồ được viết bằng những


nét bút giản dị: lặng yên, trầm ngâm. Chắc
hẳn Bác đang đắm mình trong những suy tư.
? Việc anh đội viên gọi Bác là “Người cha Bác - vị lãnh tụ của dân tộc hiện lên thật
mái tóc bạc” giúp em cảm nhận được điều thiêng liêng mà gần gũi.
gì?

- Hình ảnh mưa lâm thâm, mái lều xơ xác

? Vì sao Bác Hồ không ngủ? Khi miêu tả càng làm nổi bật hình ảnh của Bác. Khiến
hành động của Bác trong đêm không ngủ, tác cho hình ảnh Bác và bếp lửa hồng trở nên ấm
giả đã sử dụng một từ ngữ rất hay. Theo em, áp hơn bao giờ hết. Cũng khiến cho bức
đó là từ gì?

tranh mang màu sắc lặng lẽ, u buồn ấy mang
đến cho người đọc một tâm trạng thêm yêu,
thêm thương người cha già khắc khổ.

? Cảm nhận của em về hình ảnh:

- Hình ảnh mái tóc bạc đi liền với hình ảnh

Bóng Bác cao lồng lộng

người Cha đã trở thành một ẩn dụ khá quen

Ấm hơn ngọn lửa hồng
? Tâm trạng của anh đội viên diễn biến như
thế nào trong lần thức giấc đầu tiên?
Chốt: Như vậy, trong phần này, chúng ta đã
thấy được hình ảnh giản dị cùng hành động
đầy quan tâm, săn sóc của người cha già
dành cho các chiến sĩ; cũng thấy được sự
quan tâm, yêu mến, lo lắng của người chiến
sĩ dành cho Bác. Bác coi chiến sĩ như con,
những người chiến sĩ coi Bác như vị cha già
của mình. Tình đồng đội trở thành tình cảm
gia đình thiêng liêng, cao quý.
? Tại sao nhà thơ không tả, kể về lần thức

thuộc về Bác Hồ. Qua đó thể hiện lòng kính

giấc thứ hai của anh đội viên?

yêu, thân thiết của anh đội viên dành cho
Bác.
- Bác không ngủ vì còn bận đi dém chăn cho
từng chiến sĩ
- Động từ “nhón” cùng với các từ dém, sợ
thể hiện động tác nhẹ nhàng, cẩn trọng, khéo
léo, tỉ mỉ  Tình yêu và sự quan tâm sâu sắc
của Bác Hồ.
- Hình ảnh Bác trong tâm trạng mơ màng của
anh đội viên giống như hình ảnh thiêng liêng,
thần tiên, cổ tích mà gần gũi, thân thương.
c. Tâm trạng của anh đội viên

Chốt: có thể đưa ra các lí do sau: không - Băn khoăn, lo lắng
muốn câu chuyện bị trùng lặp; lần thứ hai - Chăm chú nhìn Bác, theo dõi từng cử chỉ,
cũng giống lần thứ nhất; lần thứ ba còn có hành động của Bác


nghĩa là nhiều lần: lần nào anh đội viên thức - Mơ màng như nằm trong giấc mộng đẹp đẽ,
dậy cũng thấy Bác chưa ngủ

ấm áp

? So sánh tâm trạng của anh đội viên trong - Nhắm mắt, cố ngủ nhưng không ngủ được
lần thứ ba thức dậy với lần thứ nhất? Vì sao vì lo cho sức khỏe của Bác

anh lại có tâm trạng đó?

=> Bức chân dung của Bác được tái hiện
Nói thêm: vì sao anh đội viên lại giật mình? chân thực mà cảm động qua tâm trạng đầy
lời mời Bác đi ngủ được lặp đi lặp lại -> nài xúc động, chân thành của anh đội viên.
2. Anh đội viên thức dậy lần thứ ba
nỉ, vòi vĩnh đáng yêu
- Không kể lần thứ hai mà kể luôn lần thứ ba,
?Chân dung của Bác trong phần này có gì
chính cách viết ấy đã để lại cho người đọc
khác với phần trước?  Liên hệ điều đó với
nhiều suy nghĩ.
bức tranh trong SGK  có điều gì đó khiến
- Tâm trạng của anh đội viên lần này khác
Người mải suy nghĩ đến quên đi hết thảy.
hẳn lần trước: hốt hoảng, giật mình và nằng
Vậy, đó là điều gì? Qua đó giúp em hiểu
nặc mời Bác đi ngủ
được gì về Bác?
=> Tình cảm yêu mến, sự quan tâm chân
? Lí giải tâm trạng vui sướng của anh đội
thành của anh đội viên dành cho Bác
viên trong đoạn này?
- Chân dung của Bác: ngồi đinh ninh, chòm
râu im phăng phắc  vẻ đẹp trầm ngâm của
một bậc lão thành cách mạng.
- Lời giãi bày của Bác: mộc mạc, giản dị mà
chân thành. Kết hợp tả cảnh với tả tình đã thể
hiện: sự trăn trở, sự thấu hiểu, gần gũi của
Bác dành cho các chiến sĩ; tâm hồn nhạy cảm

của vị lãnh tụ. Sự lo lắng, bồn chồn, sốt ruột
của Bác ngày càng trĩu nặng trong những vần
thơ.
3. Suy nghĩ và quyết định của anh đội viên
- Bằng biện pháp điệp từ ngữ, tác giả đã xây
? Vì sao tác giả trong đoạn thơ cuối lại nhắc
đi nhắc lại hình ảnh: Đêm nay Bác...

dựng một bức tranh rất ấn tượng, giàu ý
nghĩa: anh đội viên nhìn Bác với một tâm


? Em hiểu như thế nào về cách lí giải lí do trạng đầy ngưỡng mộ, yêu mến; Bác nhìn
Bác không ngủ của anh đội viên: Vì một lẽ ngọn lửa hồng với lòng ngổn ngang bao suy
thường tình / Bác là Hồ Chí Minh

nghĩ

Chốt: Như vậy, hai khổ thơ cuối cùng của
bài thơ là một bức tranh đẹp, một lời ca đẹp
dành tặng cho Bác. Bác Hồ hiện lên vừa
thiêng liêng lại vừa giản dị. Bác là một nhân
cách lớn đáng để chúng ta noi theo và suy
ngẫm về cách sống của chính bản thân mình.

- Tâm trạng vui sướng tưởng như khó hiểu
của anh đội viên thật ra lại rất dễ hiểu: vui
sướng vì được Bác chia sẻ, được hiểu Bác =>
Bác là cha, Bác cũng là thần tượng thiêng
liêng trong lòng anh => vui vì quyết định

thức cùng Bác
- Khi hiểu được những trăn trở trong lòng
Bác, anh đội viên không còn ngạc nhiên,
không còn hoảng hốt. Anh hiểu đó là một
điều rất thường tình: Với một nhân cách vĩ
đại như Bác, việc hi sinh tất cả vì người khác
là rất đỗi quen thuộc.

HS nhóm 2 lên thuyết trình văn bản: Lượm
GV chốt kiến thức, tiến trình hoạt động:
Thời gian: 25 phút
Văn bản thơ : Lượm – Tố Hữu
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
? Chú Hà Nội ở đây được hiểu là ai? Cuộc 1. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình
gặp gỡ của hai chú cháu trong bài thơ được cờ
xây dựng trong hoàn cảnh nào đặc biệt?

- Bằng những câu thơ ngắn, nhịp điệu vui

? Ấn tượng của em khi đọc những vần thơ tươi, sử dụng nhiều từ láy, tác giả đã làm nổi
miêu tả về chú bé Lượm?

bật hình ảnh của chú bé Lượm:

? Em có nhận xét gì về hình ảnh của chú bé + Dáng điệu: loắt choắt nhỏ bé nhưng nhanh


Lượm?

nhẹn và tinh nghịch, hiếu động

+ Vì sao chú bé Lượm lại được so sánh với + Tính cách: hồn nhiên, yêu đời, hoạt bát,
con chim chích?

nhanh nhẹn

+ Câu nói ở đồn thích hơn ở nhà hé lộ nét + Trang phục: Lượm mặc trang phục của các
tính cách gì của Lượm? Có phải là cậu bé anh vệ quốc thời đó => Lượm muốn giống
này không yêu gia đình?

như những chiến sĩ thời đó

+ Vì sao Lượm lại chào người chú của mình - Lời nói của chú bé Lượm: Hồn nhiên, chân
là “Thôi chào đồng chí”?
thật; thể hiện niềm vui thích, gắn bó với công
? Bài thơ vốn được viết theo thể thơ bốn chữ. việc
Vậy tại sao ở đoạn thơ đầu của phần này, khi => Lượm - chiến sĩ nhỏ tuổi (hiện lên như
nghe tin cậu bé Lượm hi sinh, tác giả lại ngắt một người chiến sĩ đích thực nhưng vẫn
câu thơ ra làm hai?
mang đầy đủ những nét hồn nhiên, tinh
? Nhà thơ đã miêu tả sự hi sinh của Lượm nghịch, ngây thơ của một cậu bé)
như thế nào? Qua đó, em thấy chú bé Lượm 2. Hình ảnh Lượm trong chuyến đi liên lạc
hiện lên như thế nào?

cuối cùng

? Theo em, những gì nhà thơ miêu tả ở trên - Khi nghe tin Lượm hi sinh, tác giả đau đớn,
có phải là ông trực tiếp chứng kiến hay thảng thốt. Vần thơ được cắt ra làm đôi =>
không? Vì sao?

tiếng nấc nghẹn ngào.

? Cảm nhận của em về khổ thơ miêu tả hình - Tác giả hình dung ra sự hi sinh của Lượm:
Lượm dũng cảm và nhanh nhẹn, hăng hái
ảnh của Lượm: cháu nằm trên lúa...
Bình: Chú bé Lượm đã hi sinh ngay giữa quyết hoàn thành nhiệm vụ, không nề nguy
tuổi thiếu niên hồn nhiên. Chiến tranh đã hiểm.
cướp đi mạng sống nhỏ nhoi của cậu bé hồn - Kể lại, hình dung lại sự việc mà tác giả
nhiên ấy. Nhưng với Lượm, đó là sự hi sinh tưởng như phải chứng kiến cái giây phút đau
vì độc lập, tự do của tổ quốc, em không hề đớn ấy nên không kìm được, lại thốt lên: Thôi
hối tiếc, cũng chẳng hề sợ hãi. Yêu Lượm, ta rồi! Lượm ơi!
thêm yêu quê hương, đất nước mình. Như - Nhà thơ miêu tả Lượm như một thiên thần
bé nhỏ yên bình nghỉ giữa đồng lúa quê
nhà thơ Giang Nam đã viết:
“Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất/

hương. Linh hồn của Lượm đã hòa vào với


Có một phần xương thịt của em tôi”
? Điểm đặc biệt của khổ thơ cuối
?Ý nghĩa của đoạn thơ điệp khúc này?

thiên nhiên, đất nước, tươi đẹp
=> Lượm: sự hi sinh thầm lặng và đầy xót
xa.
3. Hình ảnh Lượm còn sống mãi
- Hai khổ thơ cuối là sự lặp lại hình ảnh ở đầu
bài thơ => như một điệp khúc da diết. Tuy

nhiên, nếu khúc ca ở đoạn đầu vui tươi thì
khúc ca ở cuối bài lại trầm lắng thiết tha
- Ý nghĩa:
+ Nối tiếp, trả lời cho câu hỏi: Lượm ơi? còn
không?
+ Khẳng định Lượm sẽ còn sống mãi, hình
ảnh Lượm sẽ còn vẹn nguyên trong lòng mọi
người

+ Thể hiện sự tiếc thương của mọi người
trước sự ra đi của người chiến sĩ dũng cảm
nhỏ tuổi.
HS nhóm 3 lên thuyết trình nội dung và nghệ thuật của văn bản.
Gv chốt kiến thức, đảm bảo các nội dung sau:
Thời gian: 15 phút
Văn bản: Mưa – Trần Đăng Khoa
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
? Bài thơ Mưa miêu tả cảnh gì? Em có ấn
I.Nội dung:
tượng với cảnh đó hay không? Vì sao?
Bài thơ đã miêu tả chính xác và sinh động
cảnh thiên nhiên của cơn mưa rào ở làng quê
Việt Nam qua những hoạt động trạng thái của
nhiều cảnh vật, loài vật trước và trong cơn
? Khi đọc bài thơ này người đọc cảm thấy rất mưa.
thú vị, nghệ thuật nào của bài thơ này đã
II. Nghệ thuật:
mang đến cho người đọc cảm nhận đó?
-Bài thơ thể hiện khả năng quan sát tỉ mỉ, sự

HS dựa vào phần chuẩn bị, trả lời câu hỏi
cảm nhận hồn nhiên, tinh tế, độc đáo của
GV chốt kiến thức
Trần Đăng Khoa. Nhà thơ nhỏ tuổi đã sử


dụng rất khéo léo thể thơ tự do, nhịp thơ
ngắn, nhanh với nhiều từ láy, nhiều động từ,
tính từ để thể hiện một cách sinh động, có
hồn về thế giới thiên nhiên. Đồng thời, phép
nhân hóa được vận dụng một cách có hiệu
quả đã góp phần làm cho sự vật miêu tả trở
nên cụ thể hơn, nổi bật hơn với những dáng
vẻ, hoạt động riêng.
 Nhiệm vụ về nhà của HS (3 phút)
-

-

-

-

Mỗi một HS sẽ viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nhận về một trong ba văn bản đã học.
+ Nêu cảm nhận của em về hình ảnh Bác Hồ trong một đoạn thơ.
+ Chọn và nêu cảm nhận của em về một hình ảnh mà em thích nhất trong bài Mưa.
Viết một đoạn văn miêu tả một cơn mưa rào mùa hạ.
HS lựa chọn một hình ảnh đặc sắc ở mỗi văn bản để nêu cảm nhận hoặc vẽ lại (VD: hình ảnh
cơn mưa, hình ảnh Bác ngồi đinh ninh, trầm ngâm; hình ảnh chú bé Lượm nhảy chân sáo trên
đường đi liên lạc...)

GV giới thiệu cho HS những bài thơ hay khác của Trần Đăng Khoa, Tố Hữu...
Tiết 3: Hoạt động ngoại khóa về truyện hiện đại
GV cho cả lớp xem một số bức tranh vẽ đẹp và đúng chủ đề
? Bức tranh này vẽ ai, trong văn bản nào?
? Ý nghĩa của bức tranh là gì?
GV thu lại bức vẽ để trưng bày.
HS đọc đoạn văn cảm nhận, miêu tả.
GV sữa lỗi
Các nhóm nhận xét, GV nhận xét, cho điểm, đánh giá các tiết học chuyên đề.