Phân tích bài thơ sang thu của hữu thỉnh

Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
Mở bài:
Cùng với Nguyễn Khoa Điểm, Nguyễn Duy, Phạm Tiến Duật, Hữu Thỉnh được coi
là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất trưởng thành trong giai đoạn thơ ca
kháng chiến chống Mĩ. Thơ Hữu Thỉnh thường hay viết về những đề tài mộc mạc,
bình dị gần gũi với đời sống của con người ở vùng nông thôn Bắc Bộ, nơi ông sinh
ra và lớn lên. Trong đó tiêu biểu nhất là bài Sang thu được ông sáng tác vào năm
1977. Toàn bộ bài thơ là những cảm nhận, những rung động vô cùng tinh tế của
nhà thơ Hữu Thỉnh trước thời khắc đất trời chuyển giao mùa cuối hạ sang thu.

Thân bài:
Từ cuối hạ sang đầu thu đất trời có những chuyển biến nhẹ nhàng mà rõ rệt. Sự
chuyển biến này đã được nhà thơ Hữu Thỉnh miêu tả lại bằng trái tim của người
nghệ sĩ vô cùng tinh tế nhạy cảm trước sự thay đổi của thiên nhiên, đất trời, cảnh
vật.

Trong thơ ca cố điển, mùa thu thường được miêu tả gắn liền với những hình ảnh
tượng trưng ước lệ như lá vàng rơi rụng:

Ngô đồng nhất diệp lạc
Thiên hạ cộng tri thu.

(Một chiếc lá ngô đồng rơi
Khắp thiên hạ đều biết mùa thu đã về)

Còn trong Thơ Mới mùa thu gắn liền với hình ảnh:


Hơn một loài hoa đã rụng cành
trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh
(Đây mùa thu tới – Xuân Diệu)

Mùa thu trong Thơ Mới thường gắn liền với nỗi buồn, chia ly, tang tóc. Còn Hữu
Thỉnh, với tâm hồn của một con người am hiểu sâu sắc và gắn bó với cuộc sống ở
nông thôn. Ông đã dựng lên trước mắt người đọc một bức tranh mùa thu nên thơ,
dịu mát với những hình ảnh mộc mạc, bình dị mà đặc trưng cho làng quê Bắc bộ:

Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về.

Tín hiệu đầu tiên của mùa thu là hương ổi chín đầu mùa nồng nàn trong làn gió se
se lạnh. Hương ổi vốn là hương vị mộc mạc bình dị gắn liền với những năm tháng
kỉ niệm tuổi thơ. Hương ổi ấy là hương vị của quê nhà, nó đã ăn sâu vào trong tiềm
thức của con người nên dẫu chỉ thoảng qua rồi lan tỏa vào không gian cảnh vật thì
cũng đủ để đánh thức khứu giác của con người hoạt động để con người nhận ra
mùa thu đang trở về.

Mùa thu không chỉ được báo hiệu bằng khứu giác mà còn được cảm nhận bằng
cảm giác. Bóng dáng của nàng thu như đang ẩn mình trong tiết trời se se lạnh.
Những cơn gió sáng nay cũng bắt đầu mang trong mình khí lạnh của mùa thu. Làn
sương mơ màng qua ngõ. Từ láy “chùng chình” gợi lên dánh hình lãng đãng như
nửa đi nửa ở của làn sương khi ánh bình minh tỏa rạng. Dường như có cái gì đó


luyến lưu, bịn rịn trong không gian. Có cái gì đó khác thường mà tác giả đã mơ hồ
nhận ra.

Có thể nói chỉ trong một đoạn thơ mà tác giả sử dụng rất nhiều những từ ngữ gợi
hình, gợi cảm. Chỉ một từ “phả” trong câu thơ thứ hai cũng đủ gợi lên hương thơm

dường như sánh lại. Hương thơm ấy không phải là thoảng, là bay, là quyện, mà là
phả ra thành từng luồng ngào ngạt đậm đặc lan tỏa vào không gian cảnh vật.

Từ “bỗng” mở đầu khổ thơ cho ta thấy ban đầu chủ thể trữ tình hoàn toàn không có
ý định cảm nhận về vẻ đẹp của thiên nhiên cảnh vật xung quanh mình trong thời
khắc chuyển giao mùa. Mùa thu đã về mà con người vẫn băn khoăn tự hỏi lòng
mình: “Hình như thu đã về” .Hỏi nhưng thật ra là một sự khẳng định nó nói lên
một thoáng bâng khuâng xao xuyến của con người khi bất chợt nhận ra mùa thu
đang về.

Không gian mùa thu trong trẻo êm đềm nên thơ dịu mát với những biến thái vô
cùng nhẹ nhàng tinh tế mà tác giả vẫn có thể cảm nhận được. Điều đó chứng tỏ
Hữu Thỉnh là một nhà thơ có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên nồng nàn
tha thiết.

Ngay lập tức, tác gia mở rộng lòng mình ra, vận dụng tất cả mọi giác quan từ khứu
giác cho đến xúc giác rồi cuối cùng là thị giác để nhận mùa thu đang trở về. Khắp
thiên nhiên đẩt trời dường như thay áo mới, mở ra một không gian thu bao la,
khoáng đạt:

Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ


Vắt nửa mình sang thu.

Mùa thu đến, dòng sông “được lúc dềnh dàng”. Nó trôi một cách êm đềm, chậm
chạp, thong thả, khoan thai sau bao tháng ngày vượt qua bao thác ghềnh cheo leo,
hiểm trở. Con sông không còn cái dáng vẻ ồn ào, dữ dội, gấp gáp như trong những

ngày mưa mùa hạ mà cứ nhẹ nhàng trôi, không muốn rời đi như mãi còn luyến lưu
bờ xinh bãi đẹp.

Từ láy “dềnh dàng” không chỉ miêu tả cái dáng vẻ khoan thai chậm rãi của dòng
sông, của thiên nhiên cảnh vật mà đó còn là nhịp sống của con người khi bước vào
thu có cái gì đó như lắng đọng, trầm tư, bớt ồn ào sôi nổi như trong những ngày hạ
nồng nàn, chói chang, rạo rực. Tương phản với sông, chim lại “bắt đầu vội vã”.
Hơi thu lạnh làm cho chúng phải khẩn trương rời tổ bay về phương Nam để tìm
chỗ trú đông.

Cùng là một thời điểm, mùa hạ sắp sửa trôi qua và mùa thu đang đến vậy mag mỗi
sự vật đón nhận sự thay đổi của thời tiết cảnh vật xung quanh mình một cách khác
nhau. Cái thì vội vàng gấp gáp, cái lại nhẹ nhàng buông trôi, sự sống muôn đời mãi
là bản đàn đa thanh điệu, phong phú sống động đến vô cùng.

Với một hồn thơ tinh tế nhạy cảm, Hữu Thỉnh đã sáng tạo ra một hình ảnh thơ vô
cùng độc đáo thi vị về mùa thu mà từ trước tới nay chưa từng có ai viết như thế:

Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu


Nhìn những đám mây lững lờ trôi giữa bầu trời cao rộng, bất giác nhà thơ cảm
nhận một nửa đám mây vẫn còn là của mùa hạ. Nhưng nửa kia dường như đã trôi
nhanh về phía trước. Nó đã mang trong mình hơi hướng khí lạnh của mùa thu.

Từ “vắt nửa mình” làm cho câu thơ trở nên sinh động, gây ấn tượng mạnh mẽ.
Đám mây như một nhịp cầu bắc ngang giữa hai cửa ngõ cuối hạ – đầu thu,. Trong
một đám mây mà có cả hai mùa đang chuyển giao thật nhẹ nhàng tinh tế. Con
người dường như cảm nhận thiên nhiên cảnh vật bằng tất cả tâm hồn mình, nhìn

sâu vào trong lòng sự vật để cảm nhận một sự sống, một sự chuyển giao, vận động
trôi chảy không ngừng. Những dấu hiệu còn sót lại của mùa hạ và những suy nghĩ
chiêm nghiệm sâu sắc của tác giả về lẽ sống, cuộc đời:

Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.

“Vẫn còn bao nhiêu nắng” là dấu hiệu mùa hạ vẫn còn đó. Những tia nắng vẫn còn
tràn ngập khắp cả phố phường. Nhưng có lẽ cái nắng giờ đây không còn gay gắt
chói chang rực rỡ như những ngày đầu hạ nữa. Thay vào đó là những tia nắng dịu
dàng ấm áp, mát mẻ trong lành.

Mùa thu đến những cơn mưa cũng “vơi dần”, thưa thớt. Tiếng sấm trên trời cũng
không còn bất ngờ dữ dội nữa. Tất cả những dấu hiệu của mùa hạ tuy “vẫn còn”
nhưng có cái gì đó nhạt nhòa thưa thớt quá. Nó “đã vơi, đã bớt” đi rất nhiều.

Không có gì là vĩnh cửu đứng yên bất động. Thời gian như một cỗ máy luôn liên
tục, không ngừng vận động trôi chảy. Nhưng điều đáng nói ở đây là cùng với thời


gian, con người cũng không ngừng biến đổi, khôn lớn trưởng thành. Như hàng cây
đứng tuổi trải qua bao mùa mưa nắng thì mọi sấm chớp giông bão của cuộc đời
đến rồi lại đi như một quy luật tất yếu, không còn sự bất ngờ, ồn ào, dữ dội nữa.
Nó đã quá quen thuộc với những biến động của trời đất nên không còn thất ngỡ
ngàng lạ lẫm.

Cũng vậy, con người sau khi trải qua những năm tháng đắng cay khổ cực của đời
mình sẽ ngày càng chính chắn, trưởng thành hơn, bản lĩnh hơn. Mọi giông tố, bão

táp của cuộc đời không thể khiến con người quật ngã. Con người sẳn sàng đương
đầu đón nhận mọi khó khăn thử thách của đời mình mà không hề sợ hãi. Lòng luôn
vững lòng tin rồi tất cả sẽ qua, hoàn toàn làm chủ tương lai số phận của chính
mình. bằng nghị lực vượt lên tất cả mọi nghịch cảnh biến động của cuộc đời coi nó
như một quy luật tất yếu của cuộc sống. Đó là một triết lí sống vô cùng sâu sắc của
một con người khi bước vài giai đoạn đầu thu của cuộc đời mình.

Bài thơ với những hình ảnh mộc mạc bình dị nhưng vẫn đủ gợi lên một bức tranh
mùa thu êm đềm nên thơ, dịu mát. Bức tranh ấy không ồn ào, náo động mà trầm
lắng suy tư. Thiên nhiên cảnh vật giao mùa nhẹ nhàng, tinh tế, nên thơ. Nhưng
lồng trong đó là biết bao nỗi luyến lưu bịn rịn, ngập ngừng do dự của một con
người như muốn cưỡng lại thời gian, muốn níu giữ chút gì đó những năm tháng
tuối trẻ của đời mình. Bài thơ không chỉ đơn thuần là tả cảnh mà còn nói lên những
suy nghĩ chiêm nghiệm sâu sắc của con người về lẽ sống cuộc đời.

Kết bài:
Sang thu đâu chỉ là sự chuyển giao của đất trời mà còn là sự chuyển giao cuộc đời
mỗi con người. Hữu Thỉnh rất đỗi tinh tế, nhạy bén trong cảm nhận và liên tưởng.
Chính vì vậy những vần thơ của ông có sức lay động lòng người mãnh liệt hơn. Bài
thơ của Hữu Thỉnh đánh thức tình cảm của mỗi người về tình yêu quê hương đất
nước và suy ngẫm về cuộc đời.