Chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy theo pháp luật tố tụng hình sự việt nam từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh (Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN DŨNG

CHỨNG MINH TRONG VỤ ÁN MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT
MA TÚY THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
TỪ THỰC TIỄN QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT
LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

HÀ NỘI, năm 2018


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN DŨNG

CHỨNG MINH TRONG VỤ ÁN MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT
MA TÚY THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
TỪ THỰC TIỄN QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chun ngành

: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số

: 83.801.04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. PHÙNG THẾ VẮC

HÀ NỘI, năm 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma
túy theo pháp luật tố tụng hình sự việt nam từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ
Chí Minh” là cơng trình nghiên cứu do chính tơi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa
học của PGS.TS. Phùng Thế Vắc. Các nội dung, thơng tin được trình bày trong luận
văn là trung thực.
Tơi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên của mình.
Hà Nội, ngày 31 tháng 7 năm 2018
Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Dũng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHỨNG MINH
TRONG VỤ ÁN MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY ................................7
1.1. Khái niệm, đặc điểm của chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma
túy................................................................................................................................7
1.1.1. Khái niệm về chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy ............7
1.1.2. Các đặc điểm cơ bản của chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma
túy............................................................................................................................. 10
1.2. Quy định về đối tượng và giới hạn chứng minh trong vụ án mua bán trái phép

chất ma túy ................................................................................................................12
1.2.1. Đối tượng chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy .............. 12
1.2.2. Giới hạn chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy................. 22
1.3. Các hoạt động chứng minh cụ thể trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy .24
1.3.1. Thu thập chứng cứ.......................................................................................... 25
1.3.2. Kiểm tra và đánh giá chứng cứ ...................................................................... 30
1.4. Ý nghĩa của việc chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy....... 33
Chương 2: THỰC TRẠNG CHỨNG MINH TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ
VỤ ÁN MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH TỪ NĂM 2013 ĐẾN NĂM 2017 ............................................... 38
2.1. Những kết quả đạt được .....................................................................................38
2.2. Hạn chế về chứng minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy của cơ quan
tiến hành tố tụng........................................................................................................43
2.3. Nguyên nhân của hạn chế ................................................................................. 49
2.3.1. Nguyên nhân từ những quy định của pháp luật ............................................. 49
2.3.2. Ngun nhân từ phía chủ thể có trách nhiệm chứng minh ............................ 52
2.3.3. Nguyên nhân khác.......................................................................................... 54


Chương 3: MỘT SỐ PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG CHỨNG MINH TRONG VỤ ÁN MUA BÁN TRÁI
PHÉP CHẤT MA TÚY TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH............58
3.1. Dự báo ................................................................................................................58
3.2. Một số phương hướng và giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng chứng
minh trong vụ án mua bán trái phép chất ma túy tại Quận 1 ....................................58
KẾT LUẬN ..............................................................................................................69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLHS

Bộ luật hình sự

BLTTHS

Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT

Cơ quan điều tra

CQTHTT

Cơ quan tiến hành tố tụng

MBTPCMT

Mua bán trái phép chất ma túy

TA

Tòa án

TAND

Tòa án nhân dân

THTT

Tiến hành tố tụng

TTHS

Tố tụng hình sự

VAHS

Vụ án hình sự

VKS

Viện kiểm sát

VKS

Viện kiểm sát nhân dân


DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1. Số vụ án mua bán trái phép chất ma túy và bị can bị khởi tố - số liệu từ
năm 2013 đến năm 2017...........................................................................
Bảng 2.2. Số vụ án mua bán trái phép chất ma túy Viện kiểm sát truy tố và Tòa án
đưa ra xét xử từ năm 2013 đến năm 2017
Bảng 2.3. Số vụ án Viện kiểm sát nhân dân Quận 1 trả hồ sơ cho CQĐT để điều
tra bổ sung từ năm 2013 đến năm 2017 ..............................................................
Bảng 2.4. Số vụ án TA trả hồ sơ điều tra bổ sung cho VKS từ năm 2013 đến năm
2017

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chứng minh trong vụ án hình sự (VAHS) đối với tội mua bán trái phép chất
ma túy (MBTPCMT) là một vấn đề phức tạp, vừa mang tính lý luận, tính thực tiễn
đồng thời có tính quyết định trong việc giải quyết vụ án hình sự đối với tội
MBTPCMT. Việc hiểu rõ và nhận thức đúng về quá trình chứng minh trong vụ án
MBTPCMT sẽ đảm bảo cho hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng
(CQTHTT) được khách quan, chính xác, khơng để lọt tội phạm, khơng làm oan
người vơ tội.
Q trình chứng minh trong VAHS gồm nhiều bước như thu thập, và đánh giá,
sử dụng chứng cứ. Thu thập chứng cứ làm cơ sở cho việc chứng minh các đối tượng
cần chứng minh trong vụ án hình sự, nhằm làm sáng tỏ bản chất của vụ án thuộc về
trách nhiệm của các CQTHTT. Quan hệ pháp luật hình sự có nội dung là mối quan
hệ giữa một bên là Nhà nước một bên là người phạm tội, Nhà nước với tư cách là
chủ thể của quan hệ pháp luật hình sự có quyền quyết định hành vi nào là phạm tội
đồng thời buộc người thực hiện hành vi phạm tội phải gánh chịu hậu quả pháp lý
bất lợi bằng bản án của TA (TA) hoặc các quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền. Để kết án một người là có tội và phải chịu chế tài hình sự tương ứng với
hành vi gây ra thì phải chứng minh hành vi của họ là phạm tội, theo quy định của
pháp luật tố tụng hình sự (TTHS) Việt Nam thì “Trách nhiệm chứng minh tội phạm
thuộc về các CQTHTT”. Trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về CQTHTT là
một phần của nguyên tắc “Xác định sự thật của vụ án” trong pháp luật TTHS Việt
Nam. Trên thực tiễn, việc thực thi nguyên tắc trên của các chủ thể có trách nhiệm
chứng minh tội phạm trong VAHS còn nhiều vấn đề tồn tại, trong thời gian vừa qua
trách nhiệm của CQTHTT thực hiện chưa tốt, còn nhiều vụ án oan sai dẫn đến mất
lòng tin của nhân dân vào pháp chế Nhà nước. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách hệ
thống về mặt lý luận, thực tiễn về trách nhiệm chứng minh tội phạm của từng
CQTHTT, trên cơ sở đó giải quyết những vướng mắc mà thực tiễn đặt ra, đề xuất
những phương hướng nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của các CQTHTT trong

1


quá trình chứng minh tội phạm, bảo đảm xác định sự thật khách quan của vụ án là
vấn đề mang tính cấp bách, có ý nghĩa quan trọng trong việc thực thi pháp luật để
bảo đảm quyền con người và tính nghiêm minh của hệ thống pháp luật trong giai
đoạn hiện nay.
Mặc dù vậy, việc nghiên cứu để áp dụng quy định của pháp luật vào quá trình
thực hiện chứng minh trong vụ ánMBTPCMT của các CQTHTT ít được quan tâm
nghiên cứu. Bên cạnh đó, thời gian qua Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định
về vấn đề này ở chừng mực nào đó cịn chưa cụ thể và chặt chẽ. Mặt khác, trong
thực tiễn áp dụng pháp luậtcòn nhiều vấn đề chưa thống nhất về nhận thức, thậm chí
có những quan điểm trái nhau. Trong thực tiễn hoạt động đấu tranh phòng, chống
tội phạm ma túy ở Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minhhiện nay vẫn cịn phức tạp;
trong thời gian qua các cơ quan tiến hành tố tụng ở Quận 1,Thành phố Hồ Chí Minh
đã thực hiện tốt việc chứng minh đối với tội này, xử lý kịp thời, nghiêm minh, đảm
bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, góp phần giữ vững ổn định tình hình an
ninh, kinh tế và trật tự an tồn xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vụ án mà các
CQTHTT chưa chứng minh triệt để, cịn nhiều sai sót, dẫn đến việc điều tra, truy tố,
xét xử không đúng người, đúng tội và nhiều trường hợp để lọt tội phạm, bị TA trả
điều tra bổ sung nhiều lần từ đó cho thấy việc nhận thức và áp dụng pháp luật về
chứng minh trong VAHS đối với tội MBTPCMT còn nhiều bất cập. Từ đó cho thấy,
việc nhận thức và áp dụng pháp luật về quá trình chứng minh trong vụ án
MBTPCMT của một số chủ thể tố tụng hình sự chưa được triệt để, trong khi đó việc
nghiên cứu quá trình chứng minh trong vụ án MBTPCMT ở nước ta là một nội
dung quan trọng có ý nghĩa lớn về mặt khoa học và thực tiễn, làm cho hoạt động
đấu tranh phòng chống tội phạm MBTPCMT đạt hiệu quả cao, giúp cho các
CQTHTT trên địa bàn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh làm rõ sự thật khách quan
của vụ án một cách nhanh chóng, chính xác, đáp ứng được u cầu của chính quyền
địa phương. Chính vì những lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Chứng minh trong

vụ án mua bán trái phép chất ma túy theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ
thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh” làm luận văn thạc sĩ luật học.
2


2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Chứng minh trong vụ ánMBTPCMT đã được khá nhiều cơng trình nghiên
cứu trước đây đề cập, đáng chú ý là các cơng trình sau đây:
- Nguyễn Văn Du (2006), Quá trình chứng minh trong vụ án hình sự Việt
Nam, Luận án tiến sĩ luật học, Hà Nội
- Mạc Thị Duyên (2012), Hoạt động chứng minh trong xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự, Luận văn thạc sĩ luật học, Hà Nội
- Nguyễn Văn Đương (2000), Thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ trong
điều tra vụ án tàng trữ, vận chuyển, mua bán hoặc chiếm đoạt trái phép chất ma túy
ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ luật học, Hà Nội
- Vũ Ngọc Hà (2013), Chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự,
Luận văn thạc sĩ luật học, Hà Nội
- Nguyễn Minh Ngọc (2014), Quá trình chứng minh trong tố tụng hình sự,
Luận văn thạc sĩ luật học, Hà Nội
Những tác giả kể trên chủ yếu tiếp cận nghiên cứu ở góc độ khái quát nhất
hoặc dưới góc độ so sánh nó với các tội phạm khác trong chương các tội phạm về
ma túy, chưa cập nhật những điểm mới của Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ
sung năm 2017 (gọi tắt là BLHS năm 2015) và Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015
(BLTTHS năm 2015), bên cạnh đó chưa có một cơng trình nào đảm bảo được tính
logic, hệ thống, sâu sắc, tồn diện về chứng minh trong vụ án MBTPCMT theo
pháp luật TTHS Việt Nam.
Từ thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử các vụ án MBTPCMT trên địa bàn Quận
1, Thành phố Hồ Chí minh đặt ra yêu cầu phải nghiên cứu một cách tồn diện và có
hệ thống vấn đề lý luận và thực tiễn của quá trình chứng minh trong VAHS đối với
tội MBTPCMT cụ thể tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói

chung. Đây là vấn đề hết sức cần thiết, nhằm không ngừng hồn thiện Bộ luật hình
sự (BLHS) vàBộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) Việt Nam, trên cở sở đó tạo nền
tảng cho các CQTHTT khắc phục thiếu sót nhằm áp dụng pháp luật chính xác, xử lý
cơng minh đảm bảo công bằng, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp theo Nghị quyết
3


49 của Bộ Chính trị, cũng như đáp ứng cơng tác phịng ngừa tội phạm.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận văn là nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn
của chứng minh trong VAHS đối với tội MBTPCMT trên địa bàn Quận 1, Thành
phố Hồ Chí Minh. Vì vậy, luận văn nghiên cứu làm rõ một cách tồn diện và có hệ
thống dưới góc độ lý luận và thực tiễn của chứng minh trong VAHS đối với tội
MBTPCMT; làm sáng tỏ những vấn đề có ý nghĩa phương pháp luận, hạn chế sai
sót khi giải quyết các vụ án MBTPCMT; làm rõ cơ sở khoa học, căn cứ pháp lý của
quá trình chứng minh trong vụ án MBTPCMTtheo tố tụng hình sự Việt Nam từ
thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh; chỉ ra những nguyên nhân thiếu sót đã
mắc phải, từ đó đưa ra những giải pháp khả thi để hoàn thiện việc chứng minh trong
vụ án MBTPCMT ở Quận 1 nói riêng, Thành phố Hồ Chí Minh nói chung.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nêu trên, q trình nghiên cứu luận văn giải quyết một
số nhiệm vụ như: Thứ nhất, nghiên cứu lý luận về quá trình chứng minh trong
VAHS đối với tội MBTPCMT ở Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Thứ hai,đánh
giá thực trạng quá trình chứng minh trong VAHS đối với tội MBTPCMT của các
CQTHTT của Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua.Thứ ba, đề
xuất một số giải pháp trong quá trình chứng minh trong VAHS đối với tội
MBTPCMT, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các CQTHTT và những người
tiến hành tố tụng trong chứng minh đối với tội MBTPCMT.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu lý luận cơ bản về chứng minh trong VAHS đối với tội
MBTPCMT và thông qua một số vụ án tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minhđể làm
sáng tỏ những ưu điểm cũng như vướng mắc trong quá trình giải quyết các vụ án
liên quan đến tội phạm này.

4


4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về lý luận và thực tiễn, hoạt động chứng minh trong vụ án MBTPCMT rất đa
dạng và phong phú, gồm nhiều giai đoạn khác nhaunhư điều tra, truy tố, xét xử với
sự tham gia của nhiều chủ thể chứng minh tương ứng với từng giai đoạn tố tụng như
Điều tra viên, Kiểm sát viên, Hội đồng xét xử. Tuy nhiên trong phạm vi Luận văn
này, tác giả chỉ nghiên cứu thực tiễn hoạt động chứng minh trong vụ án MBTPCMT
ở giai đoạn truy tố với vai trị chính của VKS (VKS) theo pháp luật TTHS Việt
Nam từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 5 năm từ năm
2013 đến năm 2017.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng và
Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể của khoa học luật
hình sự như: phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, điều tra… để tổng
hợp tri thức khoa học luật hình sự và luận chứng các vấn đề tương ứng được nghiên
cứu trong luận văn này.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn giúp làm rõ những vấn đề lý luận chung về chứng minh trong vụ án

MBTPCMT như khái niệm, bản chất và đặc điểm pháp lý; các hoạt động chứng
minh cụ thể trong giai đoạn truy tố trên cơ sở xem xét các quy định của pháp luật
hình sự hiện hành, đồng thời đưa ra các kiến nghị hoàn thiện chế định này và việc
áp dụng trong thực tiễn. Kết quả nghiên cứu của Luận văn sẽ góp phần phát triển lý
luận về chứng minh trong vụ án hình sự đối với tội MBTPCMT.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Bên cạnh việc hoàn thiện về mặt lý luận, với việc vận dụng và đưa vào phân
5


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn Full