LUẬN văn THẠC sĩ quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở trường quân sự quân khu 1 hiện nay

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục chính trị có vai trò hết sức quan trọng trong phát triển nhân
cách toàn diện cho con người, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhận thức đúng đắn vấn đề đó, Đảng ta luôn quan
tâm nâng cao chất lượng quá trình giáo dục chính trị cho thế hệ trẻ, Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng xác định: “Đổi mới nội dung,
phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng, truyền thống, bồi dưỡng
lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, xây dựng đạo đức, lối sống lành mạnh, ý
thức tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật cho thế hệ
trẻ”[16, tr.162].
Các trường quân sự quân khu trong Quân đội, luôn coi giáo dục chính trị
cho học viên là một nhiệm vụ giáo dục quan trọng, nhằm nâng cao giác ngộ
chính trị, xây dựng bản chất cách mạng, phẩm chất, năng lực, trình độ chính trị
và đạo đức cách mạng để học viên hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, trở thành
người cán bộ “có phẩm chất chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong
sáng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân”[18,tr.12].
Nằm trong hệ thống các trường quân sự, với nhiệm vụ đào tạo cán bộ cho Lực
lượng vũ trang Quân khu 1, Trường Quân sự Quân khu 1 cũng hết sức coi
trong giáo dục chính trị cho học viên. Thời gian qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo
của Đảng ủy Bộ Tư lệnh Quân khu, trên cơ sở mục tiêu, yêu cầu chung về đào
tạo cán bộ quân đội, nhà trường đã cụ thể hoá mục tiêu, không ngừng đổi mới,
nội dung, phương thức giáo dục chính trị cho học viên. Điều đó góp phần đào
tạo ra những cán bộ quân đội phát triển đầy đủ phẩm chất, năng lực “vừa hồng,
vừa chuyên” hoàn thành tốt nhiệm vụ theo chức trách của học viên sau khi tốt
nghiệp ra trường và có chiều hướng phát triển tốt.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, quá trình giáo dục
chính trị cho học viên còn bộc lộ nhiều bất cập như: xác định mục tiêu giáo
3

dục còn chung chung, đổi mới nội dung, phương pháp chưa hiệu quả, đặc biệt
là giáo dục về động cơ, trách nhiệm cho học viên có mặt còn hạn chế. Nghị
quyết chuyên đề lãnh đạo công tác giáo dục chính trị tại đơn vị của Đảng uỷ
nhà trường khẳng định: “Việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức giáo dục chính trị ở
một số cấp ủy, chi bộ chưa được quan tâm đúng mức, chưa chặt chẽ. Một số
đơn vị, việc đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục chính trị còn chậm,
chưa sát với từng đối tượng và sự phát triển của nhiệm vụ.”[19]. Một trong
những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hạn chế trên do nhà trường chưa quản lý
có hiệu quả quá trình giáo dục chính trị cho học viên. Thực tế đó đặt ra yêu
cầu cấp thiết là: cùng với đổi mới quy trình, chương trình, nội dung, phương
pháp giáo dục, nhà trường cần phải chú trọng quản lý có hiệu quả quá trình
giáo dục chính trị cho học viên.
Thấy rõ vai trò, tầm quan trọng của giáo dục chính trị, nhiều nhà khoa
học trong và ngoài nước đã tập trung nghiên cứu vấn đề này dưới các góc độ
tiếp cận khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có nhà khoa học hoặc công
trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống quản lý quá trình
giáo dục chính trị cho học viên ở Trường Quân sự Quân khu 1.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Quản lý quá
trình giáo dục chính trị cho học viên ở Trường Quân sự Quân khu 1 hiện
nay” làm đề tài nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Những nghiên cứu về giáo dục chính trị
Đã có nhiều công trình nghiên cứu ở những góc độ khác nhau đề cập
đến vấn đề giáo dục chính trị:
Trong tập 1 tài liệu: Nguyên lý công tác tư tưởng [23], Tác giả Lương
Khắc Hiếu đã đề cập bản chất, chức năng, vai trò những nguyên tắc cơ bản và
phương châm của công tác tư tưởng. Trong đó tập trung giải quyết vấn đề gắn
chặt công tác tư tưởng với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị; kết hợp ba nội
dung giáo dục: chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối chính sách của Đảng,

4


kiến thức khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Thông qua việc giáo dục lý
luận để hình thành tư duy lý luận dưới ánh sáng thực tiễn đổi mới và cuộc đấu
tranh tư tưởng hiện nay.
Tác giả Đào Duy Tùng (1999), trong cuốc sách: Một số vấn đề về công
tác tư tưởng [50], đề cập vến đề bài học kinh nghiệm, phương châm chỉ đạo,
nội dung giáo dục lý luận, chính trị của Đảng. Trong đó, chỉ rõ các nội dung
giáo dục lý luận chính trị bao gồm: lý luận Mác - Lênin; đường lối chính sách
của Đảng; kiến thức khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Thông qua các
biện pháp tổ chức giáo dục chính trị để nâng cao nhận thức và chuyển biến về
hành động cách mạng, bảo đảm cho tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin ăn
sâu vào cuộc sống, chiếm ưu thế tuyệt đối trong đời sống chính trị và tinh
thần của toàn xã hội.
Tài liệu: Giáo dục tư tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong
tình hình mới [36], Tác giả Phạm Đình Nghiệp tập trung làm rõ cơ sở - phương
pháp luận; thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ hiện
nay và những dự báo - giải pháp kiến nghị nâng cao hiệu quả công tác giáo dục
lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong tình hình mới. Trong tình hình mới, lý
tưởng xã hội chủ nghĩa vẫn là mục tiêu xuyên suốt của cách mạng. Song con
đường đi tới mục tiêu đó lại khó khăn, phức tạp... Vì vậy, việc giác ngộ lý
tưởng cách mạng của Đảng cho thế hệ trẻ là một chức năng quan trọng của
Đảng, của Đoàn Thanh niên và là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong hệ thống các giá
trị đó chính là lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Tổng cục Chính trị, Công tác tư tưởng - văn hóa trong xây dựng Quân
đội về chính trị [39], đã đề cập vấn đề nâng cao chất lượng và hiệu quả công
tác tư tưởng - văn hóa trong xây dựng quân đội về chính trị thời kỳ mới. Xây
dựng quân đội nhân dân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện
đại” là phương hướng, là yêu cầu cao của Đảng, của cách mạng. Vì vậy, công

tác tư tưởng - văn hóa trong quân đội cần tập trung làm cho cán bộ, chiến sỹ
trong quân đội có hiểu biết sâu sắc, vững chắc và cơ bản về chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh dưới ánh sáng quan điểm đổi mới của Đảng,
5


chuyển hóa những hiểu biết đó thành niềm tin, thành bản lĩnh và vận dụng
nhuần nhuyễn trong hoạt động thực tiễn quân sự.
Tổng cục Chính trị, Xây dựng bản lĩnh chính trị, phẩm chất cách mạng
cho cán bộ, công nhân viên, chiến sỹ quân đội làm kinh tế [40]. Sách đề cập
vấn đề: cơ sở lý luận, yêu cầu khách quan; thực trạng bản lĩnh chính trị, phẩm
chất cách mạng của cán bộ, công nhân viên, chiến sỹ trong các doanh nghiệp
quân đội; những giải pháp chủ yếu để xây dựng bản lĩnh chính trị, phẩm chất
cách mạng cho cán bộ, công nhân viên, chiến sỹ quân đội làm kinh tế. Sách tập
trung bàn về một số định hướng lãnh đạo chính đối với doanh nghiệp quân đội;
một số giải pháp như: xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh; đẩy mạnh
công tác giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng; xây dựng môi trường kinh tế văn hóa - xã hội lành mạnh; tăng cường vai trò của tổ chức công đoàn; xây
dựng đội ngũ cán bộ, công nhân viên và công tác bảo vệ chính trị nội bộ.
Học viện Chính trị, Công tác tư tưởng lý luận trong quân đội trước tình
hình mới [25]. Tài liệu viết về vai trò, vị trí của công tác tư tưởng, lý luận đã
góp phần xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Công
tác tư tưởng lý luận trọng quân đội góp phần làm cho quân đội thực sự là công
cụ bạo lực sắc bén, lực lượng chính trị tin cậy của Đảng, nhà nước và nhân
dân. Sách cũng bàn tới những thành tựu, hạn chế của công tác tư tưởng lý
luận và giáo dục tư tưởng lý luận trong quân đội, từ đó nêu ra giải pháp xây
dựng, phát triển, vận dụng lý luận vào thực tiễn giáo dục tư tưởng, đấu tranh
lý luận trong tình hình mới.
Tác giả Nguyễn Thanh Tuấn, Kết quả và một số vấn đề cần thực hiện
trong công tác giáo dục chính trị ở các đơn vị quân đội hiện nay [49], xác
định năm nội dung cơ bản nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chính
trị tại đơn vị, trong đó đề cập việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác

quản lý, kiểm tra, phúc tra, đánh giá kết quả và đầu tư cơ sở vật chất cho công
tác giáo dục chính trị tại đơn vị...
* Những nghiên cứu về quản lý giáo dục chính trị

6


Vấn đề quản lý giáo dục chính trị đã được các tác giả quan tâm nghiên
cứu dưới nhiều góc độ:
Tác giả Phạm Văn Long, Quản lý chất lượng giáo dục chính trị ở các
trung đoàn bộ binh trên địa bàn Quân khu 9 hiện nay [30], xác định năm biện
pháp cơ bản gắn với thực hiện quy trình và các chức năng quản lý, đó là: thực
hiện kế hoạch hoá quá trình giáo dục, quản lý quá trình tổ chức thực hiện,
đánh giá khách quan kết quả giáo dục chính trị, bồi dưỡng phẩm chất, năng
lực quản lý cho các chủ thể tiến hành giáo dục chính trị, kích thích bằng vật
chất và tinh thần cho các đối tượng của quá trình giáo dục chính trị.
Trong luận văn thạc sỹ, Quản lý quá trình dạy học lý luận chính trị tại
trung tâm bồi dưỡng chính trị quận Hà Đông, Thành phố Hà Nội [47], tác giả
Lại Thanh Tú lại bàn đến quản lý giáo dục chính trị thông qua quản lý quá trình
dạy học ở trung tâm bồi dưỡng chính trị quân Hà Đông. Tác giả đã luận giải
các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý quá trình dạy học lý luận chính trị tại
trung tâm bồi dưỡng chính trị Quận Hà Đông và đề xuất sáu biện pháp cơ bản
về quản lý quá trình dạy học lý luận chính trị tại trung tâm bồi dưỡng chính trị
Quận Hà Đông, như: phát huy hiệu lực của lãnh đạo, Ban Giám đốc Trung tâm
trong quản lý quá trình dạy học lý luận chính trị; kế hoạch hóa khoa học và
chặt chẽ quá trình dạy học lý luận chính trị; thường xuyên chỉ đạo, đổi mới,
hoàn thiện nội dung, chương trình, phương pháp dạy học lý luận chính trị.
Luận văn: Quản lý giáo dục chính trị cho cán bộ, đoàn viên công đoàn
quân chủng Phòng không - Không quân [26]. Tác giả Phạm Thị Thu Hương
đã đề cập cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý giáo dục chính trị cho

đoàn viên công đoàn ở Quân chủng Phòng không - Không quân. Trên cơ sở
đó đề xuất biện pháp quản lý giáo dục chính trị cho cán bộ, đoàn viên công
đoàn ở Quân chủng Phòng không - Không quân hiện nay.
Tác giả Trần Thị Thanh Nhàn, Quản lý hoạt động bồi dưỡng phẩm chất
chính trị, đạo đức cho giáo viên mầm non trên địa bàn Quận Hà Đông,
Thành phố Hà Nội [37]. Luận văn luận giải cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý

7


hoạt động bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức của đội ngũ giáo viên mầm
non trên địa bàn và đề xuất năm biện pháp chính để quản lý, nâng cao phẩm
chất chính trị, đạo đức cho giáo viên mầm non trên địa bàn...
Trong luận văn: Quản lý hoạt động dạy học các môn lý luận chính trị ở
trường Đại học Lao động - Xã hội [21]. Tác giả Nguyễn Thị Hà chỉ rõ cơ sở
lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học các môn lý luận chính trị và đề
xuất sáu biện pháp chính để quản lý hoạt động dạy học các môn lý luận chính
trị ở Trường Đại học Lao động - Xã hội.
Tác giả Nguyễn Tuấn Nam, Quản lý giáo dục chính trị, tư tưởng cho
chiến sỹ mới trên các phương tiện báo chí quân đội [33]. Luận văn đã xác
định rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục chính trị, tư tưởng cho
chiến sỹ mới trên các phương tiện báo chí quân đội và đề xuất sáu biện pháp
chính để quản lý đê nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tư tưởng cho chiến
sỹ trên các phương tiện báo chí quân đội...
Ngoài những công trình nghiên cứu trên, còn có nhiều bài viết khác của
các nhà khoa học, các tác giả về lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị
cho quân nhân đăng tải trên các tạp chí và kỷ yếu hội thảo đã được công bố.
Nhìn chung các tác giả, công trình nghiên cứu đã luận giải, nghiên cứu
về giáo dục chính trị, quản lý giáo dục chính trị, tư tưởng trên nhiều khía cạnh
khác nhau, có những đối tượng, phạm vi khác nhau và đã đưa ra những kết luận

sư phạm có giá trị.
Tuy nhiên, về quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở Trường
Quân sự Quân khu 1, thì chưa có công trình nào nghiên cứu một cách cơ bản,
hệ thống dưới góc độ khoa học quản lý giáo dục; do đó đây là vấn đề cần đi sâu
nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn.
Tác giả luận văn kế thừa kết quả của các công trình nghiên cứu trên và
lựa chọn vấn đề “Quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở Trường
Quân sự Quân khu 1 hiện nay” làm đề tài nghiên cứu của mình.
8


3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý quá trình giáo
dục chính trị cho học viên, đề xuất các biện pháp quản lý quá trình giáo dục
chính trị cho học viên ở Trường Quân sự Quân khu 1, nhằm quản lý có hiệu
quả quá trình này ở Trường Quân sự Quân khu 1, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục, đào tạo của Nhà trường.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận giải cơ sở lý luận quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên.
Khảo sát, đánh giá thực trạng giáo dục chính trị và quản lý quá trình
giáo dục chính trị cho học viên Trường Quân sự Quân khu 1.
Đề xuất các biện pháp quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên
Trường Quân sự Quân khu 1 hiện nay.
Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu
Quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở Trường Quân sự Quân khu 1
hiện nay.
* Đối tượng nghiên cứu

Quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên Trường Quân sự
Quân khu 1.
* Phạm vi nghiên cứu
Dưới góc độ khoa học quản lý giáo dục, luận văn tập trung nghiên cứu
quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên là hạ sỹ quan - chiến sỹ đào
tạo trở thành Tiểu đội trưởng ở Trường Quân sự Quân khu 1.
Các số liệu điều tra, xử lý và tham khảo tính từ năm 2014 đến nay.
5. Giả thuyết khoa học
Kết quả giáo dục chính trị cho học viên ở Trường Quân sự Quân khu 1
phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có hiệu quả quản lý. Nếu chủ thể quản lý
9


nắm chắc và thực hiện tốt các nội dung quản lý, các biện pháp như: nâng cao
nhận thức cho các lực lượng sư phạm trong nhà trường; xây dựng và tổ chức
thực hiện kế hoạch giáo dục chính trị; bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực
giáo dục chính trị cho đội ngũ giáo viên; đổi mới quản lý chương trình, nội
dung, hình thức giáo dục chính trị và tăng cường kiểm tra, đánh giá, tổng kết,
rút kinh nghiệm giáo dục chính trị..., thì sẽ nâng cao hiệu quả quản lý quá trình
giáo dục chính trị cho học viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào
tạo của Nhà trường.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác
– Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam
về giáo dục và quản lý giáo dục. Đồng thời trong quá trình nghiên cứu, đề tài
còn dựa trên các quan điểm trong nghiên cứu khoa học giáo dục, như: quan
điểm hệ thống - cấu trúc, quan điểm lôgíc - lịch sử và quan điểm thực tiễn để
phân tích, đánh giá, xem xét các vấn đề liên quan.
* Phương pháp nghiên cứu

Để hoàn thành công trình nghiên cứu, tác giả sử dụng tổng hợp các phương
pháp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn của khoa học quản lý giáo dục như:
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Tác giả sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái
quát hoá một số tài liệu chuyên ngành Khoa học quản lý giáo dục, liên ngành
tâm lý giáo dục, Quy chế giáo dục chính trị tại đơn vị cơ sở của Tổng cục Chính
trị, Đề án đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới; các
văn kiện, nghị quyết của tổ chức đảng các cấp về giáo dục, đào tạo; các văn bản
quản lý giáo dục của Nhà nước, của Quân đội; tài liệu học tập chính trị cho các
đối tượng; nghị quyết, chỉ thị về công tác giáo dục chính trị của các cấp uỷ đảng.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động như xây dựng kế
hoạch giáo dục; tổ chức thực hiện các hình thức giáo dục chính trị ở tiểu
10


đoàn, đại đội quản lý học viên; tổ chức quá trình dạy học các môn khoa học
xã hội và nhân văn ở Trường Quân sự Quân khu 1.
+ Phương pháp điều tra: Điều tra, khảo sát các đối tượng học viên, cán bộ
quản lý và giáo viên, làm cơ sở để đánh giá thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân, đề
xuất biện pháp quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên (Khảo sát đối
tượng là cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên: 75 phiếu, học viên: 150 phiếu)
Tọa đàm trao đổi: phỏng vấn trực tiếp được tiến hành đối với giáo viên, cán
bộ quản lý giáo dục và học viên.
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, thống kê, tổng hợp các
báo cáo của đơn vị quản lý học viên và của nhà trường.
+ Phương pháp chuyên gia: tập hợp ý kiến của một số chuyên gia về những
vấn đề lý luận và thực tiễn của quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên.
- Nhóm phương pháp bổ trợ:
+ Phương pháp thống kê toán học: dùng để tổng hợp, tính toán, sử lý

các số liệu liên quan bằng phần mềm SPSS.
7. Ý nghĩa của luận văn
Bổ sung, làm rõ những vấn đề lý luận giáo dục chính trị; quản lý quá
trình giáo dục chính trị cho học viên. Và đề xuất các biện pháp cần thiết và
khả thi góp phần nâng cao chất lượng quản lý quá trình giáo dục chính trị cho
học viên ở Trường Quân sự Quân khu 1 hiện nay. Kết quả nghiên cứu sẽ cung
cấp những luận cứ xác đáng cho Nhà trường trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức
thực hiện giáo dục chính trị cho học viên trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý giáo dục ở
Trường Quân sự Quân khu 1 và các nhà trường trong toàn quân.
8. Kết cấu của luận văn
Gồm: Mở đầu, 3 chương (10 tiết), kết luận và kiến nghị, danh mục tài
liệu tham khảo, phụ lục.
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
CHO HỌC VIÊN Ở CÁC NHÀ TRƯỜNG QUÂN SỰ QUÂN KHU

11


1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm quá trình giáo dục chính trị cho học viên
* Chính trị
Chính trị là một hiện tượng xã hội ra đời gắn liền với sự ra đời của giai
cấp và Nhà nước. Từ khi xuất hiện, chính trị đã có ảnh hưởng to lớn tới quá
trình tồn tại và phát triển của mỗi cộng đồng, mỗi quốc gia, dân tộc và toàn
nhân loại. Trước khi chính trị học ra đời với tư cách là một khoa học (political
science) nghiên cứu chính trị như một chỉnh thể, có đối tượng, phương pháp,
khái niệm, phạm trù..., đã có rất nhiều các quan niệm, quan điểm, thậm chí là tư
tưởng, học thuyết của các học giả khác nhau bàn về các khía cạnh của chính trị.

Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, bản chất của chính trị suy
cho cùng là sự biểu hiện tập trung của kinh tế. Lênin chỉ rõ: “Chính trị là sự
biểu hiện tập trung của kinh tế. Chính trị không thể không chiếm địa vị hàng
đầu so với kinh tế” [28, tr.312]. So với kinh tế, chính trị không thể không chiếm
vị trí hàng đầu, vì khi giải quyết vấn đề kinh tế, giai cấp cầm quyền phải định
hướng vào việc bảo vệ và phát huy quyền lực chính trị của giai cấp đó. Xét về
tương quan, kinh tế phải được coi là tính thứ nhất, chính trị là tính thứ hai.
Chính trị tuy là tính thứ hai, nhưng nó phải có vị trí ưu tiên so với kinh tế, vì
quyền lực chính trị là tiền đề xuất phát để đi tới giành quyền lực kinh tế.
Từ điển Bách khoa Việt Nam xác định: “Chính trị là toàn bộ những hoạt
động có liên quan đến các mối quan hệ giữa các giai cấp, giữa các dân tộc, các
tầng lớp xã hội, mà cốt lõi của nó là vận động giành chính quyền, duy trì và sử
dụng quyền lực Nhà nước, sự tham gia vào công việc Nhà nước, sự xác định
hình thức tổ chức, nhiệm vụ và nội dung hoạt động của Nhà nước”[51, tr.631].
Bất kì vấn đề chính trị nào cũng đều có liên quan đến quyền lợi của các giai
cấp và nhà nước. Chính trị thuộc kiến trúc thượng tầng, bao gồm hệ tư tưởng
chính trị, nhà nước, các đảng phái xuất hiện khi xã hội phân chia thành các
giai cấp dựa trên cơ sở hạ tầng kinh tế.
Có thể thấy, các quan điểm trên đã tiếp cận chính trị ở những mặt khác
12


nhau, nhưng nhìn chung, các quan điểm đã nêu lên được bản chất của chính
trị là tính giai cấp, mối quan hệ và mục tiêu của các giai cấp, các lực lượng
chính trị trong việc giành chính quyền, điều khiển Nhà nước.
Như vậy, Chính trị là hoạt động trong lĩnh vực quan hệ giữa các giai
cấp, cũng như các dân tộc và các quốc gia với vấn đề giành, giữ, tổ chức và
sử dụng quyền lực Nhà nước; là sự tham gia của nhân dân vào công việc của
Nhà nước và xã hội, là hoạt động chính trị thực tiễn của giai cấp, các đảng
phái chính trị, các nhà nước nhằm tìm kiếm những khả năng thực hiện đương

lối và những mục tiêu đã đề ra nhằm thỏa mãn lợi ích.
Tuy nhiên, chính trị có đặc điểm phức tạp không phải ai có nhu cầu và lợi
ích ở lĩnh vực kinh tế hoặc ở các lĩnh vực khác là có thể trở thành nhu cầu lợi ích
chính trị. Để đạt được mục đích đó đòi hỏi các giai cấp phải tiến hành công tác
giáo dục chính trị nhằm nâng cao giác ngộ chính trị cho quần chúng, làm cho
quần chúng nhận thức đầy đủ về mục đích, đường lối, nhiệm vụ của cách mạng,
từ đó, tổ chức quần chúng thực hiện đường lối và những nhiệm vụ nhất định theo
yêu cầu nhiệm vụ của mỗi giai đoạn cách mạng.
Trong điều kiện xây dựng chủ nghĩa xã hội, nói tới chính trị thì trước
hết là bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản, hiệu lực quản lý của Nhà
nước, quyền làm chủ của nhân dân lao động trên tất cả mọi lĩnh vực của đời
sống xã hội.
* Quá trình giáo dục chính trị cho học viên
Quá trình giáo dục chính trị là khái niệm rất rộng, được nghiên cứu ở
nhiều cấp độ khác nhau. Xét chung nhất, quá trình giáo dục chính trị là những
tác động có hệ thống, có tổ chức của một chính đảng, nhằm truyền bá hệ tư
tưởng, đường lối, quan điểm của giai cấp mình cho quần chúng, trang bị cho họ
nhận thức, thái độ, niềm tin, hành vi chính trị và những phẩm chất nhân cách
phù hợp với mục tiêu, lý tưởng của giai cấp tổ chức ra quá trình giáo dục.

13


Dưới góc độ khoa học, quá trình giáo dục chính trị là nền tảng, là vấn đề
cốt lõi của quá trình hình thành và phát triển phẩm chất, nhân cách của mỗi con
người. Nhiệm vụ cơ bản của quá trình giáo dục chính trị là nâng cao nhận thức
chính trị, xây dựng thế giới quan, phương pháp luận quan khoa học, niềm tin xã
hội chủ nghĩa, tinh thần cảnh giác cách mạng, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu,
thủ đoạn chống phá độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của các thế lực thù địch.
Trong quân đội, quá trình giáo dục chính trị là hoạt động quan trọng

trong công tác giáo dục, rèn luyện bộ đội, là nhiệm vụ hàng đầu quyết định đến
sức mạnh tổng hợp của quân đội. Đây là hoạt động thường xuyên của đội ngũ
giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục các cấp. Thực hiện tốt quá trình giáo dục
chính trị sẽ góp phần bồi dưỡng, rèn luyện cho cán bộ, chiến sỹ có bản lĩnh
chính trị vững vàng, kiên định trước mọi tình huống, trung thành tuyệt đối với
Đảng, với tổ quốc và nhân dân; có ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ
luật quân đội; có thế giới quan khoa học, tinh thần cảnh giác cách mạng cao...
Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, quá trình giáo dục chính trị ngày
càng thể hiện rõ vị trí, vai trò chủ đạo, quyết định phẩm chất, nhân cách người
cán bộ quân đội và được nhiều nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu. Theo Từ
điển Công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam:
“Quá trình giáo dục chính trị là một nội dung, hình thức của công tác tư
tưởng, văn hoá của công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội nhằm
nâng cao trình độ nhận thức, trình độ giác ngộ cách mạng, xây dựng phẩm
chất chính trị, phẩm chất đạo đức, nâng cao năng lực công tác, chấp hành
nghiêm mọi đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật
của quân đội, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao” [52, tr.267].
Về góc độ tâm lý học quân sự, quá trình giáo dục chính trị là “hoạt
động có mục đích, có tổ chức và bằng phương pháp khoa học để truyền bá
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của
Đảng nhằm trang bị cho mọi cán bộ, chiến sĩ phẩm chất chính trị, đạo đức và

14


những phẩm chất nhân cách, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của Đảng, của quân
đội trong từng giai đoạn cách mạng” [42, tr.379].
Lý luận giáo dục nhân cách quân nhân quan niệm, quá trình giáo dục
chính trị là “tác động có mục đích, có tổ chức của nhà giáo dục đến quân
nhân, nhằm hình thành thế giới quan khoa học, niềm tin lý tưởng cách mạng,

phẩm chất chính trị cho quân nhân và xây dựng quân đội vững mạnh về chính
trị, tư tưởng”[44, tr.89].
Từ những cách tiếp cận trên, có thể quan niệm: Quá trình giáo dục
chính trị cho học viên là những tác động có hệ thống, có mục đích của nhà
giáo dục đối với học viên và tập thể học viên nhằm phát triển thế giới quan
khoa học, niềm tin, lý tưởng cách mạng, phẩm chất chính trị cho họ đáp ứng
yêu cầu xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị.
Mục đích giáo dục: nâng cao nhận thức về chính trị, phát triển thế giới
quan khoa học, trên cơ sở được giáo dục về Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng cho học viên.
Xây dựng cho học viên có bản lĩnh chính trị vững vàng; trung thành với
mục tiêu, lý tưởng của Đảng, với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, với
nhân dân; sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Hình thành cho học viên phương pháp luận khoa học trong xem xét,
đánh giá các vấn đề về chính trị, xã hội. Có tinh thần cảnh giác cách mạng
cao, có nhãn quan chính trị nhạy bén trước mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế
lực thù địch, kiên quyết đấu tranh không khoan nhượng trước mọi quan điểm
và hành vi sai trái.
Nhà giáo dục và đối tượng giáo dục: giáo dục chính trị cho học viên là
một hệ thống toàn vẹn gồm các thành tố cơ bản: tri thức, nhà giáo dục, đối
tượng giáo dục và môi trường. Các thành tố này luôn tương tác với nhau, quy
định lẫn nhau theo quy luật chung và riêng nhằm kết hợp chặt chẽ giữa nhà
giáo dục và đối tượng giáo dục.

15


- Nhà giáo dục: bao gồm chỉ huy các cấp, các tổ chức quần chúng, hội
đồng quân nhân ở đại đội, tập thể học viên, cán bộ quản lý giáo dục, giáo
viên... là chủ thể của những tác động giáo dục, quyết định chất lượng, hiệu

quả quá trình giáo dục chính trị cho học viên.
- Đối tượng giáo dục, là học viên và tập thể học viên, những người đã
được lựa chọn từ các đơn vị về trường, đào tạo trở thành tiểu đội trưởng. Học
viên và tập thể học viên vừa là đối tượng giáo dục, vừa là chủ thể của quá
trình tự giáo dục chính trị.
- Mối quan hệ giữa nhà giáo dục và đối tượng giáo dục, quá trình giáo
dục chính trị nhà giáo dục và đối tượng giáo dục có mỗi quan hệ thống nhất
biện chứng không tách rời.
Trong đó, đối tượng giáo dục vừa là khách thể, vừa là chủ thể tích cực,
học chủ động tiếp nhận thông tin từ nhà giáo dục và tự tìm hiểu, nghiên cứu
qua hệ thống tài liệu, sách báo và mạng Internet; họ trao đổi, tranh luận trong
tập thể quân nhân để khẳng định nhận thức, trí tuệ, qua đó tự đánh giá, tự sửa
sai và hoàn thiện chính bản thân.
Nhà giáo dục có vai trò là tác nhân để tổ chức quá trình giáo dục chính
trị cho học viên đạt mục tiêu đề ra. Họ sử dụng mọi hình thức, phương pháp
để truyền thụ, định hướng, dẫn dắt, kích thích, điều chỉnh đối tượng giáo dục
tự tìm kiếm kiến thức bằng hành động của chính mình.
Nội dung giáo dục chính trị cho học viên gồm: giáo dục chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách
của Đảng, Nhà nước; tình hình nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ quân sự quốc
phòng, nhiệm vụ của quân đội và đơn vị; giáo dục nhận thức về đối tượng, đối
tác của cách mạng của quân đội; bản chất, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực
thù địch, ý thức cảnh giác cách mạng; giáo dục chủ nghĩa yêu nước xã hội chủ
nghĩa, lịch sử truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc; giáo dục pháp luật Nhà
nước, kỷ luật quân đội; giáo dục đạo đức, lối sống và trang bị những kiến thức
cần thiết về kinh tế, văn hóa, xã hội và kỹ năng sống.
16


Phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục được sử dụng thông qua quá
trình giáo dục chung và giáo dục riêng; các hình thức của công tác giáo dục

chính trị, công tác tuyên truyền cổ động, văn hoá, văn nghệ, tự giáo dục, tự rèn
luyện về chính trị của học viên... Hiện nay, nhà trường sử dụng đa dạng các
phương pháp và hình thức giáo dục chính trị, gắn kết chặt chẽ với các hoạt động
công tác đảng, công tác chính trị nhằm tác động vào ý thức, hành vi để hình
thành kinh nghiệm ứng xử cũng như kích thích khả năng tự điều chỉnh hành vi
ứng xử của học viên.
Kết quả của quá trình giáo dục chính trị cho học viên, là mức độ hình
thành, phát triển phẩm chất chính trị, đạo đức, nhân cách của người học viên
đào tạo để trở thành tiểu đội trưởng.
Quá trình giáo dục chính trị cho học viên thông qua việc bồi dưỡng
nâng cao nhận thức, hình thành tình cảm, niềm tin và thái độ chính trị, rèn
luyện hành vi, thói quen chính trị, đạo đức cho từng học viên cũng như tập thể
học viên. Đây là quá trình không chỉ tác động mạnh mẽ đến nhận thức, tư
tưởng, tình cảm, ý chí của học viên mà còn hình thành ở họ phẩm chất chính
trị, đạo đức của người cán bộ tiểu đội trưởng trong quân đội. Xét về bản chất,
quá trình giáo dục chính trị cho học viên là một quá trình tổ chức cuộc sống,
tổ chức các hoạt động cho học viên, thiết lập các mối quan hệ qua lại tích cực
giữa nhà giáo dục và học viên để đạt mục tiêu giáo dục đặt ra.
* Mỗi quan hệ giữa giáo dục chính trị cho học viên với giáo
phẩm chất khác
Giáo dục chính trị cho học viên có mỗi quan hệ thống nhất, biện chứng
với giáo dục các phẩm chất khác như giáo dục đạo đức, giáo dục kỷ luật...
Trong đó, giáo dục chính trị giữ vao trò chủ đạo, định hướng nội dung,
hình thức, phương pháp giáo dục các phẩm chất khác.

17


Ngược lại, giáo dục các phẩm chất khác có tác động trở lại giáo dục chính
trị cho học viên, góp phần hình thành phẩm chất, nhân cách người cán bộ tiểu

đội trưởng nói chung và phẩm chất chính trị cho người tiểu đội trưởng nói riêng.
1.1.2. Khái niệm quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên
Trong hoạt động quản lý nói chung, nhằm đạt được mục tiêu, yêu cầu đã
xác định nhà quản lý phải tiến hành dựa trên những quy luật khách quan. Mỗi
lĩnh vực hoạt động có đối tượng, chức năng khác nhau. Vì vậy, hoạt động quản
lý cũng có mục đích, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp khác nhau. Quản lý
được hiểu ở nhiều góc độ, theo Từ điển Tiếng Việt: “Quản lý là tổ chức và
điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [46, tr.1030].
Cũng như quản lý xã hội nói chung, quản lý quá trình giáo dục là hoạt
động của nhà quản lý, tổ chức và điều khiển một cách có hệ thống đến sự phát
triển tinh thần, thể chất cho đối tượng quản lý, làm cho đối tượng ấy dần dần
có được những phẩm chất và năng lực như yêu cần đề ra. Quản lý quá trình
giáo dục bao gồm hai cấp độ: đó là vĩ mô và vi mô. Quản lý vĩ mô tương ứng
với khái niệm quản lý một nền giáo dục, quản lý vi mô tương ứng với khái
niệm về quản lý một nhà trường.
Quản lý quá trình giáo dục là một bộ phận của quản lý xã hội, bao gồm
toàn bộ các các thành tố, là những tác động có hệ thống, có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ
thống nhằm đạt mục đích quản lý nhất định. Ở cấp độ vi mô, quản lý giáo dục
được hiểu là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể
quản lý vào quá trình giáo dục, đào tạo của cơ sở đào tạo nhằm hình thành,
phát triển các phẩm chất nhân cách của người học theo mô hình, mục tiêu
giáo dục, đào tạo.
Khoa học quản lý giáo dục xác định: “vấn đề cốt lõi của phương pháp
quản lý quá trình giáo dục chính là cách thức lập kế hoạch và tổ chức điều
khiển thực hiện kế hoạch quản lý một cách khoa học nhằm thực hiện tốt nhất
18


mục tiêu, nhiệm vụ đã xác định”[11, tr.443]. Khi xây dựng kế hoạch quản lý

cần tập trung vào các vấn đề: chương trình giáo dục, xây dựng nội dung, dạy
học toàn diện với các mục tiêu cụ thể rõ ràng. Huy động, điều khiển các lực
lượng tiến hành công việc theo kế hoạch đã xác định. Điều chỉnh, bổ sung
hợp lý với tình hình thực tế để thực hiện thắng lợi kế hoạch đã đề ra.
Theo tác giả Chu Mạnh Cường cho rằng: “Quản lý giáo dục tư tưởng,
chính trị, đạo đức cho sinh viên là những tác động có mục đích, có kế hoạch
của nhà quản lý đến tập thể, cán bộ, giáo viên, sinh viên và những lực lượng
giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ tham gia và quan tâm
giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức cho sinh viên để thực hiện có hiệu quả
mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức đề ra”[8].
Từ những khái quát đó, rút ra khái niệm: Quản lý quá trình giáo dục
chính trị cho học viên là sự tác động có hệ thống, có mục đích, có kế hoạch
của chủ thể quản lý đến toàn bộ quá trình giáo dục chính trị cho học viên,
nhằm phát huy tối đa các nguồn lực cho quá trình đó, góp phần hình thành,
phát triển toàn diện phẩm chất nhân cách, năng lực cho học viên theo mục
tiêu, yêu cầu đã xác định.
Như vậy, ở Trường Quân sự Quân khu 1, quản lý quá trình giáo dục
chính trị cho học viên là bộ phận hữu cơ của quản lý nội dung dạy học - giáo
dục. Đó là quá trình diễn ra hệ thống những tác động nối tiếp nhau của chủ
thể quản lý đến đối tượng quản lý, bao gồm các yếu tố cơ bản sau:
Mục tiêu quản lý là đảm bảo cho toàn bộ quá trình giáo dục chính trị
cho học viên hoạt động theo kế hoạch. Mục tiêu của giáo dục chính trị cho
học viên là hoàn thiện phẩm chất, nhân cách của người học viên đáp ứng yêu
cầu xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị.
Các nguồn lực bảo đảm cho quản lý quá trình giáo dục chính trị gồm:
nguồn lực con người, cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính. Trong đó, nguồn
lực con người giữ vai trò chủ đạo, bao gồm:

19

- Chủ thể quản lý: Là Ban Giám hiệu nhà trường; chỉ huy các phòng,
khoa giáo viên; chỉ huy tiểu đoàn, đại đội học viên.
Chủ thể hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động quản lý gồm các cơ quan chức
năng, các khoa giáo viên. Trong đó, Phòng Chính trị, Phòng Đào tạo, Phòng
Tham mưu, hành chính là những cơ quan tham mưu cho Ban Giám hiệu nhà
trường và trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn và điều hành hoạt động giáo dục, quản
lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên.
Chủ thể trực tiếp quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên là đội
ngũ cán bộ quản lý ở các tiểu đoàn, đại đội; đội ngũ giáo viên trong nhà trường;
tổ chức đoàn, hội đồng quân nhân, tập thể quân nhân... ở đơn vị quản lý học
viên. Đội ngũ cán bộ quản lý học viên là “người thầy thứ hai”, đây là lực lượng
trực tiếp tổ chức giáo dục chính trị và quản lý, rèn luyện học viên về mọi mặt; có
vai trò rất quan trọng đối với sự hình thành, phát triển nhân cách học viên.
Các chủ thể quản lý có sự phối hợp và quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo thành
hệ thống tổ chức bộ máy lãnh đạo, chỉ huy để thực hiện việc quản lý hiệu quả.
- Đối tượng quản lý là học viên, tập thể học viên đào tạo trở thành tiểu
đội trưởng ở Trường Quân sự Quân khu 1, chịu sự tác động, điều khiển của
các chủ thể quản lý trong quá trình giáo dục chính trị. Học viên vừa là khách
thể quản lý, vừa là chủ thể tự quản lý, tự tổ chức thực hiện việc giáo dục, rèn
luyện chính trị theo mục tiêu đào tạo của nhà trường.
Nội dung quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở Trường
quân sự Quân khu 1, bao gồm: kế hoạch, mục tiêu giáo dục chính trị; quản lý
nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục chính trị; quản lý cơ sở
vật chất, phương tiện ký thuật cho giáo dục chính trị; kiểm tra, đánh giá kết
quả giáo dục chính trị.
Phương pháp quản lý: để thực hiện mục tiêu quản lý đã xác định, chủ
thể quản lý sử dụng các phương pháp tác động đến đối tượng quản lý. Ở
Trường Quân sự Quân khu 1, việc sử dụng kết hợp các phương pháp hành
chính quân sự, phương pháp giáo dục - tâm lý, phương pháp kích thích là một

20


yêu cầu đối với các chủ thể quản lý, nhất là ở các đơn vị quản lý học viên;
trong đó, cần phát huy tối ưu hiệu quả của phương pháp giáo dục - tâm lý để
việc giáo dục đi sâu vào nhận thức, tình cảm, ý chí học viên, đặc biệt học viên
là hạ sĩ quan. Ngoài ra, phương pháp phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ
chức, các lực lượng trong đơn vị: vai trò của tổ chức đảng và tổ chức đoàn,
vai trò của đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý học viên.
Trong quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở Trường Quân
sự Quân khu 1 đòi hỏi các chủ thể quản lý phải nắm chắc nguồn thông tin,
nguồn thông tin có tính dự báo cao để hướng dẫn, định hướng hoạt động và
phòng ngừa trong quản lý. Quá trình ra quyết định, kiểm tra của của thể quản
lý, tiếp nhận và thực hiện quyết định, báo cáo của đối tượng quản lý trong nhà
trường không thể thiếu thông tin hai chiều.
Nguyên tắc quản lý: Nguyên tắc tính đảng, tính khoa học, nguyên tắc
phối hợp các phương pháp quản lý, nguyên tắc tổ chức các hoạt động giáo
dục chính trị cho học viên gắn chặt với hoạt động công tác đảng, công tác
chính trị theo mục tiêu đào tạo.
1.2. Nội dung quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên ở
các nhà trường quân sự quân khu
1.2.1. Quản lý kế hoạch giáo dục chính trị cho học viên
Kế hoạch là bản thiết kế quá trình giáo dục chính trị. Trong đó chứa
đựng những nội dung về công tác tổ chức quá trình giáo dục. Quản lý quá trình
giáo dục chính trị chính là việc kế hoạch hóa các hoạt động giáo dục, nhằm
thực hiện một cách tối ưu mục tiêu, yêu cầu giáo dục chính trị cho học viên.
Kế hoạch hóa quá trình giáo dục chính trị bao gồm việc xác định mục
tiêu, chương trình, nội dung, hình thức tổ chức, phương pháp giáo dục, điều
kiện phương tiện bảo đảm, đối tượng giáo dục, xác định các giai đoạn thực
hiện, từng bước đi trong thời gian, từng bài học nhất định.

Kế hoạch giáo dục chính trị được thể hiện dưới hình thức là một bản kế
hoạch độc lập hoặc một nội dung trong chương trình, kế hoạch huấn luyện
21


của nhà trường. Dù thể hiện dưới dạng hình thức nào, kế hoạch giáo dục
chính trị luôn phải phù hợp với mục tiêu, yêu cầu của quá trình giáo dục;
hướng vào giải quyết các vấn đề trọng tâm, phát huy sức mạnh tổng hợp cũng
như khả năng hợp tác của các lực lượng trong quá trình giáo dục chính trị.
Để xây dựng kế hoạch giáo dục chính trị cho học viên cần phải dựa trên
chương trình khung giáo dục chính trị do Cục Nhà trường, Bộ tổng Tham
mưu quy định; chỉ lệnh huấn luyện của cấp trên; nhu cầu sử dụng nhân lực
của đơn vị cơ sở sau khi học viên ra trường. Đồng thời, bám sát nghị quyết
lãnh đạo nhiệm vụ của các cấp và nghị quyết lãnh đạo đổi mới công tác giáo
dục chính trị trong giai đoạn mới và đề án đổi mới công tác giáo dục chính trị.
Trong kế hoạch phải có sự phân công, theo dõi chỉ đạo chặt chẽ. Bên cạnh
đó phải tổ chức thực hiện kế hoạch một cách đồng bộ, thống nhất từ trên xuống
dưới. Vì vậy từng cấp quản lý giáo dục chính trị phải quản lý phải thường xuyên
theo dõi hoạt động của mình, bám sát sự chỉ đạo của cấp trên, tổ chức tốt hoạt
động giáo dục và quản lý quá trình giáo dục chính trị cho học viên. Quá trình đó
vừa thực hiện vừa kịp thời rút kinh nghiệm và điều chỉnh kế hoạch đã xây dựng.
1.2.2. Quản lý mục tiêu giáo dục chính trị cho học viên
Mục tiêu giáo dục chính trị cho học viên là trang bị đầy đủ cho học viên
hệ thống lý luận chính trị, giúp họ xây dựng bản lĩnh chính trị, hình thành và
hoàn thiện nhân cách của người tiểu đội trưởng, quân nhân cách mạng; tuyệt
đối trung thành với Đảng với Tổ quốc và nhân dân.
Mục tiêu đặt ra là:
Giáo dục nâng cao trình độ nhận thức về mọi mặt, trọng tâm là giáo dục
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối chủ trương của
Đảng, chính sách pháp luật Nhà nước; nhiệm vụ của cách mạng, của quân

đội; bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật, kỷ
luật quân đội cho học viên.

22


Xây dựng bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp công nhân; nâng cao
lòng yêu nước, xã hội chủ nghĩa; giữ vũng và phát huy bản chất, truyền thống
tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”; góp phần xây dựng đơn vị và địa phương vững
mạnh toàn diện; nâng cao sức mạnh chiến đấu, xây dựng quân đội cách mạng,
chính quy, tinh nhuệ, tường bước hiện đại.
Nâng cao ý thức cách mạng, chủ động, nhạy bén, kiên quyết đấu tranh
trên mọi mặt trận tư tưởng, văn hóa, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn
biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, “phi chính trị hóa” quân đội của các thế lực
thù địch; ngăn chặn có hiệu quả những tác động tiêu cục của xã hội; những
biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”...
Có ý chí quyết tâm, tinh thần trách nhiệm cao, đoàn kết, khắc phục khó
khăn, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi trong mọi tình huống. Có trình độ
quản lý chỉ huy, hoàn thành tốt hoạt động công tác đảng, công tác chính trị
trên cương vị, chức trách tiểu đội trưởng sau khi ra trường.
Mục tiêu giáo dục chính trị có nhiều cấp độ, được xác định cụ thể trong
từng nội dung cụ thể, từng bài học cụ thể, trong từng giai đoạn và toàn khóa học.
Quản lý mục tiêu giáo dục chính trị cho học viên là làm cho quá trình
giáo dục chính trị vận hành đồng bộ, hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo
dục chính trị, đáp ứng mục tiêu đặt ra và được thể hiện bằng các văn bản quy
định. Quản lý mục tiêu giáo dục chính trị không đơn thuần là quản lý khâu
xác lập mục tiêu, quản lý mô hình dự kiến hay kết quả cuối cùng của quá trình
giáo dục mà phải quản lý cả quá trình thực hiện mục tiêu này.
Quản lý mục tiêu giáo dục chính trị cho học viên cần phải xác định
ngay từ đầu khóa học. Trên cơ sở các văn bản quy định hàng năm về kế hoạch

học tập, giáo dục chính trị, bao gồm các thành tố: mục tiêu, nhiệm vụ, nội
dung, phương pháp, phương tiện, nhà giáo dục, đối tượng giáo dục. Các nhân
tố của quá trình giáo dục chính trị có mỗi quan hệ gắn bó với nhau, trong đó

23


mục tiêu mà nhiệm vụ giữ vai trò định hướng cho sự vận động, phát triển của
quá trình giáo dục chính trị.
1.2.3. Quản lý chương trình, nội dung giáo dục chính
trị cho học viên
Chương trình, nội dung giáo dục chính trị là nguồn nguyên liệu đầu vào
của quá trình giáo dục giáo dục chính trị. Để tạo ra được sản phẩm có chất
lượng thì nguyên liệu đầu vào phải có chất lượng. Quản lý chương trình, nội
dung giáo dục chính trị cho học viên là quá trình thiết kế xây dựng, phát triển
chương trình nội dung đáp ứng nhu cầu sản phẩm đầu ra; quản lý quá trình tổ
chức thực hiện chương trình, nội dung giáo dục chính trị đã xác định.
Yêu cầu trong quá trình quản lý phải bảo đảm cho chương trình, nội
dung giáo dục chính trị được thực hiện trên cơ sở pháp lý, đúng quy định, bảo
đảm tính khoa học, tính tư tưởng, tính giáo dục và tính thực tiễn cao. Chương
trình, nội dung giáo dục chính trị phải được thống nhất từ trên xuống dưới, bổ
sung những nội dung sát thực với đặc điểm của Nhà trường và nhu cầu sử
dụng nhân lực của đơn vị cơ sở.
1.2.4. Quản lý hình thức, phương pháp giáo dục
chính trị cho học viên
Hình thức và phương pháp có mỗi quan hệ chặt chẽ với các thành tố
trong quá trình giáo dục giáo dục chính trị. Đồng thời, chịu sự chi phối của
mục tiêu và nội dung giáo dục. Tuy nhiên, dù mục tiêu và nội dung xác định
tốt nhưng nếu không có hình thức và phương pháp phù hợp thì không đạt mục
đích đề ra.

Quản lý hình thức, phương pháp giáo dục chính trị là quản lý cách thức
tổ chức và tiến hành các tác động đến học viên để thực hiện mục tiêu giáo dục.
Nội dung kiến thức được truyền thụ và lĩnh hội thuộc lĩnh vực khoa học
xã hội và nhân văn. Do đó, hình thức, phương pháp giáo dục đa dạng, phong
phú như: học tập chính trị; sinh hoạt chính trị, tư tưởng; thông báo chính trị,
24


thời sự; đọc báo, nghe đài, xem truyền hình; ngày chính trị văn hóa, tinh thần;
ngày pháp luật; thực hiện các phong trào thi đua, các cuộc vận động; diễn
đàn, tọa đàm...
1.2.5. Quản lý hoạt động của nhà giáo dục và đối tượng giáo dục
Trong quá trình giáo dục chính trị diễn ra ở nhiều khâu, nhiều mặt,
nhưng vị trí trung tâm của quá trình giáo dục là hoạt động giáo dục của nhà
giáo dục và hoạt động nhận thức của học viên.
Quản lý hoạt động giáo dục và hoạt động học là hệ thống những tác
động tự giác của chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong nhà trường đến toàn bộ
quá trình thực hiện giáo dục chính trị của nhà giáo dục và đối tượng giáo dục,
nhằm bảo đảm quá trình đó thống nhất, phù hợp với quy luật, đem lại hiệu
quả cao trong giáo dục chính trị cho học viên.
+ Đối với quản lý hoạt động của nhà giáo duc:
Nội dung quản lý hoạt động giáo dục được đề cập ở đây là quản lý về
mặt chuyên môn nghiệp vụ giáo dục chính trị của nhà giáo dục về trình độ,
năng lực, phương pháp giáo dục...
Quản lý hoạt động giáo dục có: quản lý về nội dung, năng lực giáo dục,
hướng dẫn học viên, phương pháp tiến hành, hình thức tổ chức thực hiện;
quản lý về kế hoạch, nội dung thực hiện của nhà giáo dục. Quản lý hoạt động
kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục của nhà giáo dục với học viên...
Quản lý hoạt động giáo dục: Thông qua hoạt động giáo dục chung và
giáo dục riêng, quản lý quá trình tiếp nhận thông tin, công tác để nắm chắc

khả năng trang bị thế giới quan, phương luận cho học viên...
Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học: cần quản lý nắm chắc số
lượng, chất lượng đề tài nghiên cứu khoa học, giáo trình, tài liệu đã có, vai
trò chủ biên, ủy viên. Quản lý nắm chắc khả năng, trình độ nghiên cứu khoa
học để phân công, giao nhiệm vụ hàng năm bảo đảm phù hợp.

25


Hoạt động tự học, tự nghiên cứu của nhà giáo dục: không ngừng nâng
cao trình độ mọi mặt đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ là yêu cầu cấp thiết hiện nay.
Trong đó tự học, tự nghiên cứu là hình thức rất quan trọng, là nhu cầu tự giác
của mỗi cán bộ, giáo viên. Hoạt động tự học, tự nghiên cứu cần tiến hành với
nhiều nội dung, nhiều mặt hoạt động, trong đó cần tập trong vào tự học về
năng lực, phương pháp giáo dục, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin đáp
ứng thời đại cách mạng công nghệ hiện nay.
+ Quản lý hoạt động của đối tượng giáo dục
Hoạt động nhận thức chính trị của học viên chính là quá trình lĩnh hội
kiến thức, nâng cao nhận thức, xây dựng niềm tin, hình thành thói quen hành
vi chính trị, đạo đức cách mạng, phát triển phẩm chất, nhân cách năng lực
toàn diện của học viên.
Quản lý hoạt động nhận thức chính trị của học viên là hệ thống những
tác động có tổ chức, có mục đích, có kế hoạch của nhà quản lý đối với học
viên trong quá trình giáo dục chính trị. Nhằm bảo đảm quá trình giáo dục
chính trị cho học viên được thực hiện đạt hiệu quả tốt nhất.
Nội dung quản lý quá trình giáo dục chính trị của học viên bao gồm:
quản lý về quân số tham gia giáo dục chính trị; chất lượng nhận thức nội dung
giáo dục từ nhà giáo dục; chất lượng tự học tập nghiên cứu; tự rèn luyện của
học viên; quản lý thời gian tham gia giáo dục chính trị; thái độ trách nhiệm,
tinh thần trong hoạt động giáo dục và quản lý kết quả của quá trình giáo dục

của học viên.
1.2.6. Quản lý cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật bảo đảm cho giáo
dục chính trị
Cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật là trong những yếu tố quan trọng
trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung và chất lượng
giáo dục chính trị nói riêng, là cơ sở để các cơ quan, đơn vị xây dựng kế
hoạch và tổ chức giáo dục chính trị cho học viên.

26


Cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật bảo đảm cho giáo dục chính trị
bao gồm: đất đai được phép sử dụng; các công trình xây dựng cơ bản trên mặt
bằng dùng để tổ chức các hoạt động giáo dục. Phương tiện kỹ thuật: các
phòng chức năng, thư viện, máy móc phục vụ hoạt động dạy học, giáo dục,
sinh hoạt, các vật trưng bày mang tính chất truyền thống; thiết bị phục vụ văn
hóa, văn nghệ, thể dục thể thao...
Quản lý cơ sơ vật chất, phương tiện kỹ thuật là hoạt động quản lý về số
lượng, chất lượng, quản lý về hoạt động khai thác, sử dụng và bảo quản, bảo
dưỡng theo quy định. Cùng với đó là việc mua sắm, bổ sung các trang thiết bị
bảo đảm cho nhu cầu giáo dục chính trị.
1.2.7. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục chính
trị cho học viên
Kết quả giáo dục chính trị là một trong những yếu tố cơ bản để đánh giá
chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường. Vì vậy, việc quản lý hoạt động
kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục chính tri là một họa động rất quan trọng
và thường xuyên của nhà quản lý.
Việc quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục chính trị
cho học viên phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó những tác động của kiểm
tra, đánh giá kết quả giáo dục chính trị có ảnh hưởng mạnh mẽ tới toàn bộ các

yếu tố của quá trình giáo dục và trực tiếp tác động tới động cơ, mục đích thái
độ của người dạy và người học.
Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục chính trị cho học
viên phải xác định mục đích rõ ràng, cụ thể, bảo đảm tính khách quan, tính
toàn diện, tính giáo dục; xem xét đánh giá toàn diện cả về ý thức động cơ,
kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và khả năng vận dụng kiến thức của học viên vào
thực hiện nhiệm vụ theo cương vị, chức trách của tiểu đội trưởng. Đây vừa là
yêu cầu, vừa là nguyên tắc cao nhất trong quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả
giáo dục chính trị cho học viên.

27