Phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện vĩnh bảo, thành phố hải phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ đÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
-------------***---------------

BÙI PHƯƠNG THÚY

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

HÀ NỘI- NĂM 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
-------------***---------------

BÙI PHƯƠNG THÚY

PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ HẢI
PHÒNG

CHUYÊN NGÀNH
MÃ SỐ

: QUẢN LÝ KINH TẾ
: 60.34.04.10

Người hướng dẫn khoa học
PGS.TS. NGUYỄN THỊ MINH HIỀN

HÀ NỘI – NĂM 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho tôi hoàn thành luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2015

Tác giả luận văn

Bùi Phương Thúy

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page ii


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này tôi được
sự giúp đỡ tận tình của rất nhiều thầy cô giáo, các cơ quan và các địa phương. Tôi
xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới tất cả các thầy cô giáo,
các cơ quan và các địa phương đã quan tâm giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn
thành bản luận văn này.
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Hiền, Bộ
môn Phát triển nông thôn, Khoa kinh tế và Phát triển nông thôn, Học Viện Nông
Nghiệp Việt Nam là người đã trực tiếp và nhiệt tình hướng dẫn tôi trong suốt quá
trình nghiên cứu, học tập để hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam,
Ban chủ nhiệm khoa Kinh tế và phát triển nông thôn, Bộ môn Phát triển nông thôn,
cùng các Giáo sư, Tiến sĩ, các thầy cô giáo đã trang bị cho tôi những kiến thức quý
báu giúp tôi hoàn thành khoá học và luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn các cán bộ trong UBND huyện Vĩnh Bảo, UBND
các xã và thị trấn trong huyện Vĩnh Bảo và những chủ trang trại nơi tôi trực tiếp
nghiên cứu, điều tra, phỏng vấn đã tạo điều kiện giúp đỡ, đóng góp ý kiến, cung cấp
thông tin để tôi hoàn thành tốt luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Viện Kinh tế và Phát triển nơi tôi
công tác và gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên chia sẻ, giúp đỡ nhiệt tình
tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2015

Tác giả luận văn

Bùi Phương Thúy

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 3


MỤC LỤC
Lời cam đoan

ii

Lời cảm ơn

iii

Mục lục

iv

Danh mục các từ viết tắt

vii

Danh mục bảng

viii

Danh mục biểu đồ

x

Danh mục đồ thị

x

Danh mục hộp

xi

Danh mục hình

xi

PHẦN

I

MỞ

ĐẦU

1
1.1 Tính cấp thiết của đề tài

1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

2

1.2.1. Mục tiêu chung

2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu

2

1.4 đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3

1.4.1 đối tượng nghiên cứu

3

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu

3

PHẦN II CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

4

2.1 Cơ sở lý luận

4

2.1.1 Một số khái niệm cơ bản

4

2.1.2 Vai trò và vị trí của kinh tế trang trại

7

2.1.3 đặc trưng của kinh tế trang trại

9

2.1.4 Tiêu chí xác định kinh tế trang trại

10

2.1.5 Phân loại kinh tế trang trại

11

2.1.6 Nội dung phát triển kinh tế trang trại

13

2.1.7 Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

18

Page 4


2.2 Cơ sở thực tiễn

22

2.2.1 Sự hình thành và phát triển kinh tế trang trại trên thế giới

22

2.2.2 Sự hình thành và phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam

27

2.2.3 Chủ trương, chính sách của đảng và Nhà nước về vấn đề phát triển kinh
tế trang trại

31

2.3 Các nghiên cứu có liên quan

33

PHẦN III PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

36

3.1 đặc điểm địa bàn nghiên cứu

36

3.1.1 đặc điểm tự nhiên

36

3.1.2 đặc điểm kinh tế- xã hội

42

3.2 Phương pháp nghiên cứu

52

3.2.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu

52

3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu

52

3.2.3 Phương pháp xử lý và tổng hợp dữ liệu

52

3.2.4 Phương pháp phân tích thông tin

53

3.2.5 Nội dung và các chỉ tiêu phân tích

53

PHẦN IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

57

4.1 Thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Vĩnh Bảo, thành
phố Hải Phòng

57

4.1.1 Khái quát quá trình hình thành và phát triển kinh tế trang trại ở huyện
Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng

57

4.1.2 Số lượng và quy mô trang trại

58

4.1.3 Các loại hình sản xuất trong trang trại

63

4.1.4 Nguồn lực phát triển trang trại

64

4.1.5 Trình độ quản lý và kỹ thuật ở các trang trại

71

4.1.6 Tình hình trang bị và sử dụng máy móc thiết bị của các trang trại

72

4.1.7 Các liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm ở trang trại huyện Vĩnh Bảo
74
4.1.8 Tình hình chế biến và tiêu thụ sản phẩm của trang trại

78

4.1.9 Kết quả và hiệu quả sản xuất, kinh doanh của các trang trại hiện nay

79

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 5


4.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn
huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng

89

4.2.1 Hệ thống cơ chế chính sách

86

4.2.2 Thị trường

91

4.2.3 Sự phát triển của khoa học kỹ thuật

93

4.2.4 Hệ thống cơ sở hạ tầng

94

4.2.5 Công tác quy hoạch của địa phương

96

4.2.7 Các nguồn lực

99

4.2.7 Những điểm mạnh, điểm yếu,cơ hội, thách thức trong phát triển kinh tế
trang trại trên địa bàn huyện (tổng hợp phân tích SWOT)

101

4.3 định hướng và các giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện
Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng

104

4.3.1 Các căn cứ đề xuất giải pháp

104

4.3.2 Định hướng phát triển kinh tế trang trại

106

4.3.3 Giải pháp phát triển kinh tế trang trại

107

PHẦN V KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

115

5.1 Kết luận

115

5.2 Kiến nghị

116

5.2.1 Đối với Nhà nước

116

5.2.2 Đối với địa phương

117

5.2.3 Đối với chủ các trang trại

117

TÀI LIỆU THAM KHẢO

118

PHỤ LỤC

120

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 6


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

BQ

Bình quân

CC

Cơ cấu

CNH – HĐH

Công nghiệp hoá - hiện đại hoá

DT

Diện tích

DN

Doanh Nghiệp

ĐVT

Đơn vị tính

GTSX

Giá trị sản xuất

KHKT

Khoa học kỹ thuật

KTTT

Kinh tế trang trại

LĐ

Lao động

LK

Liên kết

NN&PTNT

Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

NTTS

Nuôi trồng thuỷ sản

SXKD

Sản xuất kinh doanh

SL

Số lượng

TĂCN

Thức ăn chăn nuôi

TT

Trang trại

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page vii


DANH MỤC BẢNG
Số bảng
3.1

Tên bảng

Trang

Tình hình sử dụng đất đai của huyện Vĩnh Bảo năm 2011 - 2013

43

3.2 . Đặc điểm dân số, lao động của huyện Vĩnh Bảo qua 3 năm 2011-2013

45

3.3

Giá trị sản xuất của huyện qua 3 năm 2011-2013

51

3.4

Phân bố mẫu điều tra

52

4.1

Tình hình phát triển về số lượng trang trại huyện Vĩnh Bảo qua

58

4.2

Số lượng các trang trại tại Vĩnh Bảo qua các năm

59

4.3

Thực trạng cấp giấy chứng nhận cho các trang trại trên địa bàn

60

4.4

Số hộ sản xuất lớn chưa đạt quy mô trang trại tại huyện Vĩnh Bảo

61

4.5

Diện tích đất theo sở hữu và theo loại đất tại huyện năm 2014

64

4.6

Tình hình vốn sản xuất kinh doanh của các trang trại tại Vĩnh Bảo năm
2014

4.7

67

Trình độ của chủ trang trại trong các trang trại được điều tra tại huyện
Vĩnh Bảo năm 2014

4.8

69

Trình độ của lao động thường xuyên trong các trang trại tại huyện Vĩnh

Bảo năm 2014

4.9

70

Lực lượng lao động thời vụ trong các trang trại được điều tra tại huyện
Vĩnh Bảo năm 2014

71

4.10 Tình hình tổ chức các lớp tập huấn cho các trang trại trên địa bàn huyện
Vĩnh Bảo năm 2014

72

4.11 Máy móc thiết bị của các trang trại năm 2014

73

4.12 Tình hình liên kết giữa trang trại và trang trại

74

4.13 Các tác nhân tham gia liên kết và thực hiện liên kết trong cung ứng thức
ăn chăn nuôi

75

4.14 Các tác nhân tham gia liên kết và thực hiện liên kết trong tiêu thụ

77

4.15 Chi phí sản xuất kinh doanh của trang trại năm 2014

80

4.16 Giá trị sản xuất của các trang trại huyện Vĩnh Bảo năm 2014

81

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 8


4.17 Thu nhập từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại

82

4.18 Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại năm 2014

85

4.19 Hệ thống xử lý chất thải ở trang trại

88

4.20 Đánh giá của các TT về mức độ hưởng lợi từ các chính sách

91

4.21 Đánh giá của các trang trại về cơ sở hạ tầng

96

4.22 Quy hoạch phát triển các vùng chuyên môn hóa tại huyện Vĩnh Bảo qua
các năm
4.23 Phân tích SWOT các trang trại trên địa bàn huyện Vĩnh Bảo

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

97
102

Page 9


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Số biểu đồ

Tên biểu đồ

Trang

4.1: Cơ cấu trang trại của huyện năm 2014

63

4.2: Cơ cấu thị trường tiêu thụ sản phẩm của các trang trại huyện Vĩnh Bảo năm 2014

79

DANH MỤC ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ
Số đồ thị, sơ đồ

Tên đồ thị, sơ đồ

3.1: Vị trí địa lý huyện Vĩnh Bảo
4.1: Cơ cấu vốn kinh doanh của các trang trại huyện Vĩnh Bảo năm 2014

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Trang
36
68

Page 10


DANH MỤC HỘP
STT

Tên hộp

Trang

4.1: Ý kiến của chủ trang trại về các lớp tập huấn cho các trang trại

72

4.2: Ý kiến của chủ trang trại về chính sách đất đai

90

4.3: Ý kiến của chủ trang trại về thị trường nông sản

92

4.4: Ý kiến của chủ trang trại về việc áp dụng công nghệ mới

93

4.5: Ý kiến của chủ trang trại về ảnh hưởng của dịch bệnh

99

DANH MỤC HÌNH
STT

Tên hình

Trang

4.1 Trang trại chăn nuôi trên địa bàn huyện

66

4.2 Trang trại thủy sản trên địa bàn huyện

84

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 11


PHẦN I
MỞ
ĐẦU
1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Trang trại là một loại hình sản xuất nông nghiệp được hình thành tương đối
sớm trên thế giới, tuỳ từng thời kỳ mà có những hình thức, tên gọi khác nhau nhưng
đều có đặc điểm chung là sản xuất hàng hoá tự chủ với quy mô lớn. Phát triển
kinh tế trang trại là xu hướng tất yếu trong sản xuất nông nghiệp, nông thôn
hiện nay.
Ở nước ta, trang trại đã hình thành và phát triển từ rất sớm nhưng có những
giai đoạn việc phát triển loại hình kinh tế này đã không được coi trọng. Tuy nhiên
từ khi có chủ trương đổi mới cơ chế quản lý trong nông nghiệp theo nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đảng và Nhà nước đã có rất nhiều chính sách
khuyến khích phát triển nên số lượng trang trại tăng lên nhanh chóng, hình thức tổ
chức sản xuất và cơ cấu thành phần chủ trang trại cũng ngày càng đa dạng.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2013, cả nước có khoảng 23.774
trang trại, bình quân mỗi năm số trang trại tăng gần 6%, đa số trang trại là quy mô
vừa và nhỏ. Các trang trại chuyên trồng cây nông nghiệp chiếm 55,3%, chăn nuôi
gia súc, gia cầm chiếm 10,3 %, lâm nghiệp chiếm 2,2%, nuôi trồng thuỷ sản chiếm
27,3% và sản xuất kinh doanh tổng hợp chiếm 4,9%. Hàng năm, các trang trại tạo
khoảng 30 vạn việc làm thường xuyên và 6 triệu ngày công lao động thời vụ, đóng
góp cho nền kinh tế trên 12.000 tỷ đồng giá trị sản lượng.
Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế trang trại đã dần khẳng định vị trí rõ nét
trong quá trình thúc đẩy công nghiệp hóa- hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn,

đặc biệt là đã giải quyết được những vấn đề mà kinh tế hộ gia đình trước đây khó
có thể làm được như: tích tụ ruộng đất, tích luỹ vốn, áp dụng nhanh tiến bộ khoa
học kỹ thuật vào sản xuất hàng hoá lớn; tạo ra sự liên kết hợp tác dịch vụ sản xuất
cũng như thu hút nguồn vốn nhàn rỗi của nhiều cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp;
chủ động tiếp cận thị trường, tìm đầu ra tiêu thụ sản phẩm…

Page 1


Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 2


Vĩnh Bảo là một huyện thuộc thành phố Hải Phòng có vị trí địa lý, điều
kiện kinh tế xã hội thuận lợi để phát triển kinh tế trang trại. Những năm gần đây ở
huyện Vĩnh Bảo, kinh tế trang trại đã và đang có bước phát triển mạnh mẽ. đây là
một bộ phận quan trọng của hệ thống sản xuất nông, lâm nghiệp, trực tiếp làm ra
nông sản hàng hóa phục vụ xã hội. Kinh tế trang trại đóng góp vai trò quan trọng
trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, phân bố lại lao động dân cư, xây
dựng nông thôn và có tác dụng kích thích sản xuất nông, lâm nghiệp trong nền
kinh tế thị trường. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế trang trại trong huyện hiện nay
còn gặp nhiều vấn đề khó khăn mà chưa giải quyết được.
Xuất phát những lý do trên, tôi đã lựa chọn

nghiên cứu đề tài: “Phát

triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, từ đó đề xuất giải
pháp thúc đẩy kinh tế trang trại tại địa phương phát triển.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Hệ thống hoá và làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về trang trại, và
phát triển kinh tế trang trại.
đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh Bảo, thành phố
Hải Phòng
Phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại ở
huyện Vĩnh Bảo.
Đề xuất giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh Bảo, thành
phố Hải Phòng trong thời gian tới.
1.3 Câu hỏi nghiên cứu
Sự hình thành và phát triển của kinh tế trang trại ở Việt Nam và trên thế giới thế
nào? Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải
Phòng
hiện nay thế nào?
Những thuận lợi, khó khăn, cơ hội, thách thức trong phát triển kinh tế trang trại
ở huyện Vĩnh Bảo?

Page 3


Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 4


Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh
Bảo? Có những giải pháp nào để phát triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh Bảo,

thành
phố Hải Phòng trong thời gian tới?
1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.4.1 Đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Là các nội dung phát triển kinh tế trang trại ở
huyện Vĩnh Bảo.
- Chủ thể nghiên cứu: Là các chủ trang trại tiến hành sản xuất kinh
doanh trên địa bàn.
1.4.2 Phạm vi nghiên cứu
1.4.2.1 Phạm vi về nội dung:

Đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh

hưởng đến phát triển kinh tế trang trại ở huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng,
từ đó đề xuất giải pháp thúc đẩy kinh tế trang trại phát triển.
1.4.2.2 Phạm vi thời gian: Thời gian thu thập số liệu thứ cấp từ năm 20102014, thời gian thu thập số liệu sơ cấp trong năm 2014, các giải pháp đề xuất đến
năm 2020.
1.4.2.3 Phạm vi không gian: Đề tài được nghiên cứu, thực hiện trên địa bàn
huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng.

Page 5


Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 6


PHẦN II
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

2.1 Cơ sở lý luận
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1 Quan điểm về tăng trưởng và phát triển
Tăng trưởng và phát triển là những vấn đề quan tâm hàng đầu đối với xã
hội loài người trên thế giới và trong từng quốc gia. Mục đích cuối cùng cần đạt được
của mọi hoạt động của con người là nhằm có được cuộc sống ấm no, tự do và hạnh
phúc.
Tăng trưởng và phát triển đôi khi được coi là đồng nghĩa, nhưng thực ra
chúng có liên quan với nhau và có những nội dung khác nhau. Theo nghĩa chung
nhất, tăng trưởng là tạo ra nhiều sản phẩm hơn, còn phát triển không những nhiều
sản phẩm hơn mà còn phong phú hơn về chủng loại và chất lượng, phù hợp hơn về
cơ cấu và phân bố của cải (Phạm Vân Đình và Đỗ Kim Chung, 1997).
Tăng trưởng được hiểu là sự gia tăng về mặt số lượng của một sự vật nhất
định. Trong kinh tế, tăng trưởng thể hiện sự gia tăng hơn trước về sản phẩm hay
lượng đầu ra của một quá trình sản xuất hay hoạt động (Mai Thanh Cúc và cộng sự,
2005).
Phát triển bao hàm ý nghĩa rộng hơn, được coi như tiến trình biến chuyển
của xã hội, là chuỗi những biến chuyển có mối quan hệ qua lại với nhau. Phát triển
theo khái niệm chung nhất là việc nâng cao hạnh phúc của người dân, bao hàm
nâng cao các chuẩn mực sống, cải thiện các điều kiện giáo dục, sức khoẻ, sự bình
đẳng về các cơ hội... Trong kinh tế, phát triển là quá trình chuyển biến về mọi mặt
của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định, trong đó bao gồm cả sự tăng thêm về qui
mô sản lượng sản phẩm, sự hoàn thiện về cơ cấu nền kinh tế và việc nâng cao chất
lượng mọi mặt của cuộc sống (Mai Thanh Cúc và cộng sự, 2005).
“Phát triển được hiểu là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình
vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến
hoàn thiện hơn của sự vật. Quá trình đó diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy vọt, đưa tới

Page 7

sự ra đời của cái mới thay thế cái cũ. Quan điểm này cũng cho rằng, sự phát triển
là kết
quả của quá trình thay đổi dần dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là quá trình
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 8


diễn ra theo đường xoáy ốc và hết mỗi chu kỳ sự vật lặp lại dường như sự vật
ban đầu nhưng ở cấp độ cao hơn” (Nguyễn Ngọc Long và cộng sự, 2009).
2.1.1.2. Khái niệm về trang trại
Hiện nay, trong các tài liệu nghiên cứu, trang trại và kinh tế trang trại được
nhìn nhận dưới nhiều quan điểm khác nhau:
Trang trại là đơn vị kinh tế sản xuất nông nghiệp (bao gồm cả nông - lâm thủy sản) của một người chủ trang trại. Họ vừa là người làm chủ về ruộng đất, làm
chủ về tư liệu sản xuất, vừa là người tổ chức sản xuất kinh doanh, tự chủ và tự chịu
trách nhiệm về kết quả kinh doanh của mình, với mục đích chính là sản xuất hàng
hóa và một phần sản phẩm được sử dụng cho tiêu dùng của gia đình (Nguyễn Đình
Hương, 2000).
“Trang trại là một hình thức tổ chức sản xuất sản phẩm hàng hoá, tư liệu sản
xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của một người chủ độc lập, sản xuất
được tiến hành trên qui mô diện tích ruộng đất và các yếu tố sản xuất được tập trung
đủ lớn, với cách thức tổ chức quản lý tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự
chủ và luôn gắn với thị trường" (Hoàng Việt, 2000).
Trang trại là một cơ sở sản xuất- kinh doanh hàng hoá trong nông, lâm, ngư
nghiệp. Có nguồn gốc hình thành và phát triển từ kinh tế nông hộ nhưng ở vào giai
đoạn có trình độ tổ chức quản lý sản xuất hàng hoá cao hơn. Khai thác và sử dụng
các nguồn lực kinh tế ở địa phương (đất đai, vốn, lao động, ứng dụng khoa học công
nghệ). Hoạt động sản xuất- kinh doanh luôn gắn liền với nền kinh tế thị trường (Sở
NN&PTNT Hà Nội, 2005).

Nguồn gốc sở hữu của trang trại thuộc thành phần kinh tế tư nhân là chủ yếu,
song do sự tác động của kinh tế thị trường và xu thế hội nhập quốc tế nên nó ngày
càng mở rộng ra nhiều hình thức sở hữu, từ một thành phần kinh tế đến nhiều thành
phần kinh tế (Sở NN&PTNT Hà Nội, 2005).
Ngoài ra, qua thực tiễn cho thấy lĩnh vực hoạt động của trang trại không chỉ bó
hẹp trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, mà còn mở rộng thêm một số hoạt động
kinh doanh dịch vụ hỗ trợ các yếu tố đầu vào, đầu ra và các hoạt động chế biến
nhằm tăng thu nhập.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page 9


Tóm lại: Trang trại là hình thức tổ chức sản xuất cơ sở trong nông, lâm, ngư
nghiệp có mục đích chủ yếu là sản xuất hàng hoá, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở
hữu hoặc quyền sử dụng của người chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô
ruộng đất và các yếu tố sản xuất được tập trung tương đối lớn, với cách thức tổ chức
quản lý tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường.
2.1.1.3. Khái niệm về kinh tế trang trại
Về kinh tế trang trại, có nhiều quan điểm khác nhau:
Có quan điểm cho rằng: “Kinh tế trang trại là loại hình cơ sở sản xuất nông
nghiệp, hình thành và phát triển trong nền kinh tế thị trường từ khi phương thức này
thay thế phương thức sản xuất phong kiến. Trang trại được hình thành từ các hộ tiểu
nông sau khi phá bỏ cái vỏ tự cấp tự túc khép kín, vươn lên sản xuất nhiều nông sản
hàng hoá tiếp cận với thị trường, từng bước thích nghi với nền kinh tế cạnh tranh”
(Lâm Quang Huyên, 2002).
Trong nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 02/02/2000 của về kinh tế trang
trại. Chính phủ ta đã thống nhất nhận thức về kinh tế trang trại như sau: “Kinh tế
trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp, nông thôn, chủ
yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất

trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, trồng rừng, gắn sản xuất
với chế biến và tiêu thụ nông- lâm- thuỷ sản”.
Như vậy có thể tóm lại: Kinh tế trang trại là một trong những hình thức tổ chức
sản xuất cơ sở trong nông - lâm - ngư nghiệp, có mục đích chủ yếu là sản xuất hàng
hoá, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hay thuộc quyền sử dụng của một chủ thể
độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô đất đai và các yếu tố sản xuất được tập
trung đủ lớn với cách tổ chức quản lý tiến bộ và trình độ kĩ thuật cao, hoạt động tự
chủ và luôn gắn với thị trường.
2.1.1.4 Quan điểm về phát triển kinh tế trang trại

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page
10


”Phát triển kinh tế được hiểu là quá trình tăng tiến về mọi mặt của nền kinh
tế. Phát triển kinh tế được xem như là quá trình biến đổi cả về lượng và về chất; nó
là sự kết hợp một cách chặt chẽ quá trình hoàn thiện của hai vấn đề về kinh tế và xã
hội ở mỗi quốc gia” (Phạm Ngọc Linh và Nguyễn Thị Kim Dung, 2008).
Phát triển kinh tế trang trại thể hiện ở sự gia tăng về qui mô trang trại cả về
bề rộng và bề sâu, cùng với phát triển bề rộng thì chúng ta phát triển theo chiều sâu
thể hiện thông qua qui mô vốn đầu tư, đào tạo lao động, ứng dụng tiến bộ khoa học
kỹ thuật vào sản xuất... phát triển kinh tế trang trại phải gắn với công nghiệp chế
biến, cần có sự liên kết, hợp tác giữa các cấp các, ngành, các doanh nghiệp với chủ
trang trại nhằm đạt hiệu quả sản xuất cao nhất, đem lại thu nhập ngày một tăng cho
người lao động. Phát triển nhưng không làm phá vỡ môi trường sinh thái.
Tóm lại, phát triển kinh tế trang trại là hình thức phát triển nông nghiệp hàng
hoá. Phát triển kinh tế trang trại không chỉ tăng về số lượng mà còn tăng cả về chất
lượng các trang trại, bảo đảm sự phát triển theo hướng chuyên môn hoá, ở đó diễn

ra sự phân công lao động mạnh mẽ, mang lại hiệu quả kinh tế cao, cũng như đảm
bảo việc khai thác và sử dụng nguồn tài nguyên một cách hợp lý và có hiệu quả. Phát
triển kinh tế trang trại là phát triển nền nông nghiệp hợp lý, tiên tiến và hiện đại.
2.1.2 Vai trò và vị trí của kinh tế trang trại
Về tính chất và vị trí của kinh tế trang trại: Theo Nghị quyết 03 năm
2000 của Chính phủ về kinh tế trang trại thì:
Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông
nghiệp nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình nhằm mở rộng quy mô và nâng
cao hiệu quả sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ nông lâm, thuỷ sản.
Phát triển kinh tế trang trại nhằm khai thác sử dụng có hiệu quả đất đai,
vốn, kinh nghiệm quản lý góp phần phát triển nông nghiệp bền vững, tạo việc
làm, tăng thu nhập, khuyến khích làm giàu đi đôi với xoá đói giảm nghèo, phân bổ
lại lao động, dân cư, xây dựng nông thôn mới.
Quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất hình thành các trang trại gắn liền với
quá trình phân công lại lao động ở nông thôn, từng bước chuyển dịch lao động

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page
11


nông nghiệp sang các ngành phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến trình công
nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn.
Vai trò của kinh tế trang trại
Là hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp chủ yếu của nền sản xuất hàng
hoá, vì vậy trang trại có vai trò hết sức to lớn trong việc sản xuất lương thực, thực
phẩm cung cấp cho xã hội. Trang trại là tế bào kinh tế quan trọng để phát triển nông
nghiệp nông thôn, thực hiện sự phân công lao động xã hội. Trong điều kiện nền
kinh tế nước ta chuyển từ sản xuất tự cấp tự túc sang sản xuất hàng hoá, sự hình

thành và phát triển các trang trại có vai trò cực kì quan trọng. Biểu hiện ở các mặt
như sau:
Trang trại là hình thức tổ chức sản xuất lấy việc khai thác tiềm năng và lợi
thế so sánh phục vụ nhu cầu xã hội làm phương thức sản xuất chủ yếu, vì vậy nó
cho phép huy động, khai thác đất đai, sức lao động và nguồn lực khác một cách đầy
đủ, hợp lý và có hiệu quả. Nhờ vậy, nó góp phần tích cực thúc đẩy sự tăng trưởng
và phát triển của nông nghiệp và kinh tế nông thôn.
Trang trại với kết quả và hiệu quả sản xuất cao góp phần chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, phát triển các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị hàng hoá cao, khắc phục dần
tình trạng manh mún, tạo vùng chuyên môn hoá cao, đẩy nhanh nông nghiệp sang
sản xuất hàng hoá.
Qua thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế trang trại tạo ra nhiều nông sản,
nhất là các nông sản làm nguyên liệu cho công nghiệp, vì vậy trang trại góp phần
thúc đẩy công nghiệp, nhất là công nghiệp chế biến và dịch vụ sản xuất ở nông thôn
phát triển.
Trang trại là đơn vị sản xuất có quy mô lớn hơn kinh tế hộ, vì vậy có khả
năng áp dụng có hiệu quả các thành tựu khoa học và công nghệ vào sản xuất, nâng
cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực.
Với cách thức tổ chức sản xuất và quản lý kinh doanh tiên tiến, trang trại là
nơi tiếp nhận và truyền tải các tiến bộ khoa học và công nghệ đến hộ thông qua
chính hoạt động sản xuất của mình.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page
12


Về xã hội, phát triển trang trại góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho
lao động khu vực nông thôn. Ở nhiều nơi, kinh tế trang trại đã làm tăng số hộ giàu,
góp phần giảm số hộ nghèo đói trong nông thôn. Mặt khác, phát triển kinh tế trang

trại còn góp phần thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng nông thôn, tạo tấm gương cho
các hộ nông dân về mặt tổ chức và quản lý sản xuất kinh doanh…. Qua đó góp phần
thúc đẩy sự thay đổi của bộ mặt nông thôn trên nhiều vùng.
Về môi trường, phát triển kinh tế trang trại nhìn chung có tác dụng tích cực
trong bảo vệ môi trường. Do sản xuất kinh doanh tự chủ và vì lợi ích thiết thực lâu
dài, các chủ trang trại luôn có ý thức khai thác hợp lý và quan tâm bảo vệ môi
trường ,trước hết là trong phạm vi trang trại. Các trang trại vùng núi, đồi gò đã góp
phần tích cực vào việc trồng và bảo vệ rừng, phủ xanh đất trống đồi trọc, cải tạo và
bảo vệ môi trường sinh thái.
2.1.3 Đặc trưng của kinh tế trang trại
Theo công văn số 216/KTTW, ngày 04/09/1998 của Ban kinh tế Trung ương
về báo cáo kết quả hội nghị nghiên cứu kinh tế trang trại đã sơ bộ xác định các đặc
trưng chủ yếu để nhận dạng của kinh tế trang trại ở nước ta hiện nay là:
Trang trại là một trong hình thức tổ chức sản xuất cụ thể của nông, lâm
nghiệp. Ngoài trang trại, trong nông nghiệp còn rất nhiều hình thức tổ chức sản xuất
như hộ nông dân, các nông trường quốc doanh, các hợp tác xã nông nghiệp, các liên
doanh sản xuất...
Trang trại là đơn vị sản xuất hoạt động trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp
là chủ yếu (theo nghĩa rộng bao gồm cả lâm nghiệp và thuỷ sản). Như vậy, trang trại
không gồm những đơn vị thuần tuý hoạt động chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Nếu
có hoạt động chế biến hay tiêu thụ sản phẩm thì đó là những hoạt động kết hợp với
hoạt động sản xuất nông nghiệp. Trong trường hợp này, trang trại là các doanh
nghiệp sản xuất nông nghiệp.
Mục đích sản xuất của trang trại là sản xuất hàng hoá đáp ứng nhu cầu của xã
hội. Mục đích sản xuất của hộ nông dân sản xuất tự cung tự cấp là đáp ứng nhu cầu
tiêu dùng của họ về các loại nông sản. Vì vậy, quy mô của sản xuất hàng hoá của
trang trại phải đạt mức độ tương đối lớn, tức là hoạt động sản xuất của trang trại
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế

Page

13