Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn thành phố cẩm phả, tỉnh quảng ninh

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT
NAM

ĐẶNG MINH MẠNH

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI MỘT SỐ DỰ
ÁN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ,
TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành:

Quản lý đất đai

Mã số:

60 85 01 03

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. Nguyễn Thị Vòng

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để
bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Đặng Minh Mạnh

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và
biết ơn sâu sắc PGS.TS.Nguyễn Thị Vòng đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức,
thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Quy hoạch đất đai, Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận
tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ, lãnh đạo Trung tâm quỹ đất thành phố
Cẩm Phả, Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Cẩm Phả, các phòng, ban, cán
bộ và nhân dân các phường Cẩm Tây, phường Quang Hanh đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo
điều kiện cho tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành
luận văn./.
Hà Nội, ngày tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Đặng Minh Mạnh

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ................................................................................................................ i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục các chữ viết tắt ........................................................................................... vi
Danh mục các bảng .................................................................................................... vii
Danh mục các hình .................................................................................................... viii
Trích yếu luận văn ....................................................................................................... ix
Thesis
xi

abstract.............................................................................................................
Phần

1.

Mở

đầu

...........................................................................................................1
1.1.
Tính
cấp
...................................................................................1
1.2.

thiết

của

đề

tài

Giả thiết khoa học............................................................................................2

1.3.
Mục
........................................................................................2

tiêu

nghiên

cứu

1.4.

Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................2

1.5.

Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tễn........................................3

Phần
2.
Tổng
quan
..........................................................................................4

tài

liệu

2.1.
Cơ sở lý luận về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
............................................4
2.1.1.

Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ................................................4

2.1.2.
Đặc điểm
cư.....................................5
2.1.3.
khi

quá

quá

trình

bồi

thường,

hỗ

trợ,

tái

định

Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Nhà nước thu hồi đất........................................................................................5

2.1.4.
đất

Cơ sở pháp lý về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi
ở Việt Nam qua các thời kỳ..............................................................................9

2.2
thế

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở một số một số nước trên
3

giới và khu vực ..............................................................................................19
2.2.1.

Ở Trung Quốc................................................................................................19

2.2.2.

Ở Hàn Quốc...................................................................................................19

2.2.3.

Ở Thái Lan ....................................................................................................21

2.2.4.

Ở Singapore...................................................................................................22

2.2.5.

Ở Australia ....................................................................................................22

4


2.3.

Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu
hồi đất tại Việt Nam.......................................................................................25

2.3.1.

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư .....................................................25

2.3.2.

Tình hình công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất ở một số tỉnh, thành phố trong giai đoạn hiện
nay.....................................26

2.4.

Tình hình công tác bồi thường, hỗ trơ và tái định cư ở tỉnh Quảng Ninh. .......28

2.4.1.

Các văn bản hướng dẫn công tác bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất...........28

2.4.2.

Kết quả thực hiện chính sách pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh..............................................................29

Phần 3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu ........................................................32
3.1.

Địa điểm nghiên cứu......................................................................................32

3.2.

Thời gian nghiên cứu .....................................................................................32

3.3.

Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................32

3.4.

Nội dung nghiên cứu......................................................................................32

3.5.

Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................33

3.5.1.

Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp.............................................................33

3.5.2.

Phương pháp điều tra thu thập số liệu sơ cấp..................................................33

3.5.3.

Phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích và xử lý số liệu ...........................34

3.5.4.

Phương pháp so sánh .....................................................................................34

Phần 4. Kết quả và thảo luận
....................................................................................35
4.1.

Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Cẩm Phả ..................35

4.1.1.

Điều kiện tự nhiên .........................................................................................35

4.1.2.

Điều kiện kinh tế - xã hội...............................................................................38

4.1.3.

Thực trạng sử dụng đất ..................................................................................41

4.2.

Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố
Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................43

4.2.1.

Tình hình công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ..........................................43

4.2.2.

Kết quả thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư..............................43

4.2.3.

Quy trình thực hiện công tác GPMB của dự án ..............................................44

4.3.

Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại hai dự án trên địa
bàn thành phố Cẩm Phả .................................................................................47
4


4.3.1.

Khái quát chung về hai dự án nghiên cứu.......................................................47

5


4.3.2.

Đối tượng và điều kiện được bồi thường ........................................................51

4.3.3.

Giá đất tính bồi thường ..................................................................................55

4.3.4.

Giá bồi thường, hỗ trợ về tài sản ....................................................................60

4.3.5.

Tình hình thực hiện chính sách hỗ trợ ............................................................64

4.3.6.

Công tác tái định cư .......................................................................................69

4.3.7.

Tác động của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đến đời sống và
việc làm của các hộ dân bị thu hồi đất ............................................................72

4.4.

Đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Cẩm
Phả.......77

4.4.1.

Đánh giá chung công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn thành phố Cẩm Phả .........................................................77

4.4.2.

Một số giải pháp góp phần thực hiện tốt hơn công tác bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư......................................................................................................79

Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................82
5.1.

Kết luận .........................................................................................................82

5.2.

Kiến nghị .......................................................................................................83

Tài liệu tham khảo.......................................................................................................85
Phụ lục ......................................................................................................................88

5


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

CNH - HĐH

Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

CP

Chính phủ

GPMB

Giải phóng mặt bằng

HĐND

Hội đồng nhân dân NĐ

Nghị định
QĐ-UBND

Quyết định - Ủy ban nhân dân

QSDĐ

Quyền sử dụng đất

NN

Nông nghiệp

QĐ

Quyết định

TĐC

Tái định cư

TN và MT

Tài nguyên và Môi trường

TT-BTC

Thông tư - Bộ tài chính UBND

Ủy ban nhân dân

6


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 4.1.

Cơ cấu kinh tế của thành phố Cẩm Phả qua các năm 2011 - 2015 .............39

Bảng 4.2.

Tổng hợp diện tích các loại đất thành phố Cẩm Phả giai đoạn 2013 –
2015 .........................................................................................................42

Bảng 4.3.

Tổng hợp kết quả bồi thường, GPMB giai đoạn 2011 - 2015 ....................44

Bảng 4.4.

Xác định đối tượng bồi thường .................................................................54

Bảng 4.5.

Tổng hợp ý kiến người có đất bị thu hồi trong công tác xác định đối
tượng và điều kiện bồi thường ..................................................................54

Bảng 4.6.

Tổng hợp đơn giá bồi thường về đất tại 2 dự án........................................58

Bảng 4.7.

So sánh mức độ chênh lệch giữa giá bồi thường của 2 dự án và giá thị
trường tại thời điểm thu hồi
......................................................................59

Bảng 4.8.

Ý kiến của người dân bị thu hồi đất và giá dất tình bồi thường tại 2
dự án ........................................................................................................60

Bảng 4.9.

Tổng hợp kinh phí hỗ trợ GPMB ..............................................................67

Bảng 4.10. Tổng hợp kết quả thực hiện công tác tái định cư.......................................70
Bảng 4.11. Phương thức sử dụng tền của các hộ dân thuộc 2 Dự án .........................73
Bảng 4.12. Tình hình lao động việc làm của các hộ dân bị thu hồi đất tại 2 dự án......74
Bảng 4.13. Thu nhập bình quân của người dân tại hai dự án nghiên cứu.....................75
Bảng 4.14. Tình hình thu nhập của các hộ sau khi thu hồi đất tại 2 dự án ...................76
Bảng 4.15. Tổng hợp ý kiến của người dân về tình hình đời sống sau khi bị thu
hồi đất ......................................................................................................76

vii


DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 4.1. Sơ đồ hành chính thành phố Cẩm Phả ........................................................36
Hình 4.2. Biến động dân số trong giai đoạn 2011-2015..............................................40
Hình 4.3. Bản đồ quy hoạch tuyến đường vành đai ....................................................48
Hình 4.4. Mặt bằng dự án sử dụng đất để trồng rừng bảo vệ môi trường khu vực
mỏ Khe Sim - Lộ Trí, Đèo Nai ...................................................................49
Hình 4.5. Ý kiến của người bị thu hồi đất trong việc bồi thường về tài sản gắn
liền với đất .................................................................................................63
Hình 4.6. Ý kiến của người có đất bị thu hồi đối với chính sách hỗ trợ ......................68
Hình 4.7. Ý kiến của người có đất bị thu hồi đối với công tác tái định cư...................71

8


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Đặng Minh Mạnh
Tên luận văn: “Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
tại một số dự án trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh”.
Chuyên ngành: Quản lý đất đai

Mã số: 60 85 01 03

Tên cơ sở đào tào: Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
1. Mục đích nghiên cứu
Đánh giá công tác thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu

hồi đất tại một số dự án nghiên cứu.
Xác định những vấn đề vướng mắc và nguyên nhân trong quá trình thực hiện công
tác bồi thường, hỗ trợ. Trên cơ sở đó đề xuất giải pháp khắc phục nhằm thực hiện
tốt hơn công tác bồi thường, hỗ trợ trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Số liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế - Xã
hội thu thập tại Chi cục Thống kê thành phố Cẩm Phả; Số liệu về tình hình quản lý đất đai
và hiện trạng sử dụng đất tổng hợp trên cơ sở số liệu báo cáo các năm được thu thập tại
Phòng Tài nguyên và môi trường, UBND thành phố Cẩm Phả, UBND các phường.
- Điều tra trực tiếp ngẫu nhiên hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi về
bồi thường, hỗ trợ được xác định theo công thức theo số hộ bị thu hồi đất, sai số cho
phép.
- Điều tra trực tiếp bằng phiếu in sẵn 17 người có liên quan đến thực hiện
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại hai dự án nghiên cứu.
- Xử lý số liệu thu thập được bằng việc sử dụng phần mềm Microsoftoffice Excel
2010 để tổng hợp; Tổng hợp các mẫu điều tra về giá bồi thường, chính sách hỗ trợ và
tái định cư đối với các trường hợp hộ gia đình bị thu hồi đất của từng dự án nghiên
cứu.
- So sánh giá bồi thường về đất, công trình vật liệu kiến trúc, cây cối hoa
màu...của dự án qua từng giai đoạn.
3. Kết quả chính và kết luận
- Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Cẩm Phả: Thành phố Cẩm Phả có
vị trí nằm cách không xa thành phố Hạ Long trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ và
hành lang kinh tế động lực Hạ Long – Cẩm Phả - Vân Đồn – Móng Cái, trên địa bàn
9


thành phố có tuyến quốc lộ 18A chạy qua và tuyến giao thông đường thuỷ trên các
sông lớn, các cảng biển tương đối tốt, với bờ biển dài, mạng lưới các sông và bờ biển
dài có

10


tiềm năng phát triển ngành nuôi trồng, khai thác thủy sản trên cả ba vùng nước mặn,
nước ngọt và nước lợ tạo ra nhiều cơ hội cho phép Cẩm Phả có khả năng khai thác,
thu hút nguồn lực ở trong và ngoài tỉnh.
- Công tác quản lý đất đai của thành phố Cẩm Phả đã thực hiện theo các văn bản
quy phạm pháp luật. Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất về cơ bản được thực hiện đúng quy định.
- Về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư:
+ Tại dự án xây dựng tuyến đường vành đai phía bắc thành phố Hạ Long đoạn Vũ
2

Oai – Quang Hanh: Tổng diện tích thu hồi 775.858,0 m với 131 chủ sử dụng bị thu hồi
đất, tái định cư cho 38 hộ gia đình. Với tổng kinh phí bồi thường hỗ trợ là
138.239.020.000 đồng.
+ Tại dự án sử dụng đất để trồng rừng bảo vệ môi trường khu vực mỏ Khe Sim –
2

Lộ Trí, Đèo Nai: Tổng diện tch thu hồi là 451.961,0 m với 185 chủ sử dụng bị thu hồi
đất, tái định cư cho 79 hộ gia đình. Với tổng kinh phí bồi thường hỗ trợ là
118.303.574.000 đồng.
- Dự án được thực hiện đúng tến độ, Cả hai dự án đa phần các hộ dân được phỏng
vấn đều có ý kiến đồng ý. Trình tự thủ tục thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư cơ bản được thực hiện theo đúng quy định. Việc xác định đối tượng và
điều kiện được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cơ bản được xem xét một cách rõ ràng và
theo đúng quy định. Hơn nữa, chính sách hỗ trợ cũng được xem xét một cách kỹ lưỡng,
đảm bảo người bị thu hồi đất được hưởng đúng quyền lợi theo quy định của pháp luật.
- Hiện nay, việc xác định nguồn gốc sử dụng đất còn nhiều khó khăn do vậy việc

xác định đối tượng, điều kiện được bồi thường còn nhiều vướng mắc. Thứ hai, giá
đất áp dụng tính bồi thường, hỗ trợ chưa hợp lý, chưa phù hợp với giá thị trường. Thứ
ba, chưa có giải pháp cụ thể trong việc định hướng việc làm cho người dân sau khi bị
thu hồi đất. Thứ tư, diện tch đất khu tái định cư nhỏ hơn diện tích đất các hộ dân
đang sinh sống vì vậy khi chuyển đến nơi ở mới không phù hợp với điều kiện, hoàn
cảnh sống của một số hộ gia đình. Thứ năm, sau khi thu hồi đất lao động thiếu việc
làm có xu hướng tăng.
- Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ cần thực hiện
đồng bộ các giải pháp sau: Tăng cường công tác quản lý đất đai; Hoàn thiện quy
định xác định giá đất, giá tài sản tính bồi thường, hỗ trợ; Xây dựng đồng bộ hạ tầng
kỹ thuật, hạ tầng xã hội tại các khu tái định cư; Nâng cao năng lực và hiệu quả làm
việc của cán bộ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
10


THESIS ABSTRACT
Author's name: Dang Minh Manh
Title of thesis: “Assessing the actual status of compensation, assistance when
the
State recovers land area in Cam Pha City, Quang Ninh province for some project”.
Major: Management of Land

Code No: 60 85 01 03

Educatonal organization: Academy of Vietnam Agriculture.
1. Research Objectves
Assessing the actual implementing status of compensation, assistance when
the
State recovers land area for the researching project.
Identifying problems and causes during implementation of the compensation,

assistance, on the base it is a proposed soluton for better implementation of
compensation, assistance in Cam Pha city, Quang Ninh province.
2. Materials and Methods
- Method of the secondary data collecton: Data of natural, economy - Social
conditions collected from the branch of Cam Pha city statstic division; Data of the land
managing status and general land using status based on the annual reportng data that
is collected from Division of Natural Resources and Environment, Cam Pha city people's
committee, people's committees of communes and wards.
- Randomly direct survey of households and individuals that have been recovered
land area for compensaton, assistance are determined by formula as the number of
households are recovered the land with permitted tolerance.
- Direct survey with pre-printed ballots for 17 individuals related to the
implementation of compensaton, assistance in two researching project.
- Processing the collected data by Microsoft Ofice Excel-2010 software to
synthesize; Synthesis of price surveying samples of compensation, resettlement and
assistance policies for households of land acquisition in each researching project.
- Comparing compensating price of land, architectural materials works, trees and
crops ect. of the project through each stage.
3. Main findings and conclusions

11


- For natural, economic, social conditons of Cam Pha city: Cam Pha city located
not far from Ha Long city in the northern key economic area and dynamic economic
corridor of Ha Long - Cam Pha - Van Don - Mong Cai, Natonal Highway 18A runs

12

through Cam Pha and waterway route on big river, seaport is relatively good, with
a long coastline and river network being potential development of aquaculture and
fsheries on three regions of saltwater, freshwater and brackish that create
opportunities for Cam Pha to atract resources inside and outside of the province.
- Land management of Cam Pha city has been applied to legal normative
texts. The implementation of policies and laws for compensation, assistance and
resetlement when the State recovers land basically properly done as regulated.
- Regarding the compensation, assistance and resetlement
+ At project to build the northern beltway of Ha Long city from Vu Oai to Quang
2

Hanh: Total recovered area is 775.858,0 m from 131 recovered land owners and
resettlement for 38 households. Total budget of compensation and assistance
is
138.239.020.000 VND.
+ At project to use land for environmental protection afforestation at area of
Khe Sim mine, Lo Tri, Deo Nai: Total recovered area is 451.961,0 m

2

from 185

recovered land owners and resettlement for 79 households . Total budget of
compensation and assistance is 118.303.574.000 VND.
- Both projects have been implemented on schedule, with consentng most of
interviewed people. Procedures of compensation, assistance and resetlement basically
comply with regulations. Determinaton of objects and conditions of compensaton,
assistance and resetlement is basically considered a clear way and in accordance with
regulations. Moreover, policy of assistance is

also considered carefully, to ensure

people whose land is recovered properly enjoy the rights prescribed by the law.
-

Currently, determination of land using origin is so more dificult resulting to

determination of compensed objects, conditions remaining problems. Second, calculated
land price of compensation, assistance is irrational and not consistent with market price.
Third, no specific measures in occupaton direction of people after whose land is
recovered. Fourth, land area of resettlement is smaller households’ living land area,
so when they move to a new resettlement not being suited to conditions and life
situation of some households. Fifth, after the land acquisiton unemployed tend is able
to increase.
- To accelerate implementaton of the compensaton and assistance should make
synchronization solutions as follows: Strengthening land management; Perfecting
regulations of land prices determination, asset prices calculated compensaton,
assistance; Synchronous constructon of technical infrastructure, social infrastructure in
xii


resettlement

areas;

Improving

capacity

and

effciency

implementation of compensation, assistance and resettlement.

xii

of

staff

working


PHẦN 1. MỞ ĐẦU

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đất đai là tài sản quốc gia có giá trị lớn, có vị trí đặc biệt quan trọng đối với
đời sống của từng hộ gia đình, cá nhân; là tư liệu sản xuất đặc biệt; là điều kiện
tối thiểu đảm bảo cho quá trình tái sản xuất giúp xã hội không ngừng phát triển.
Trong giai đoạn hiện nay Nước ta đang phát triển kinh tế với mục tiêu: “Đẩy
nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, đẩy mạnh phát triển công nghiệp hóa, hiện đại
hóa, tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo
hướng hiện đại vào năm 2020”. Việc chuyển mục đích sử dụng các loại đất;
nhất là từ đất nông nghiệp, lâm nghiệp sang các mục đích phi nông nghiệp
(trong đó vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư) là một tất yếu khách quan và
diễn ra phổ biến, hầu khắp các địa phương trên phạm vi cả nước. Các dự án đầu
tư phát triển thường gặp là xây dựng các khu công nghiệp, khu thương mại và
dịch vụ, khu du lịch và vui chơi giải trí, khu đô thị, khu dân cư nông thôn,
chỉnh trang các làng nghề; phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi,

thủy điện, y tế, giáo dục, văn hóa, thể dục thể thao ... Các dự án này được thực
hiện sẽ làm thay đổi diện mạo và đem lại hiệu quả kinh tế, xã hội cho đất nước.
Tuy nhiên, các dự án đó cũng tiềm ẩn nhiều thách thức lớn như công tác bồi
thường, hỗ trợ cho người dân khi thu hồi đất chưa thỏa đáng; ở một số dự
án, một số địa phương thực hiện không thống nhất, không đồng bộ; vấn đề
ổn định đời sống, ổn định sản xuất và tạo việc làm mới cho người bị thu hồi đất
vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng; nơi tái định cư cho người bị thu hồi đất ở
chưa thực sự hợp lý. Tình trạng bất cập nêu trên đã gây nên tình trạng khiếu kiện
phức tạp của người bị thu hồi đất, nhiều nơi đã tạo ra nguy cơ mất ổn định an
ninh chính trị và an toàn xã hội, không đảm bảo tính bền vững xã hội trong quá
trình phát triển.
Cùng với sự phát triển của cả nước nói chung và thành phố Cẩm Phả nói
riêng, trong những năm gần đây trên địa bàn đã có nhiều dự án, công trình được
triển khai nhằm thúc đẩy nền kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của
người dân thành phố, góp phần không nhỏ vào sự nghiệp phát triển chung của cả
nước. Trong những dự án đó, có những dự án đã được đưa vào sử dụng song
1


bên cạnh đó vẫn còn nhiều dự án "treo" do việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ
còn gặp nhiều

2


khó khăn. Nhiều đơn thư, khiếu nại được gửi tới cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền đề nghị giải quyết các vấn đề liên quan đến bồi thường, hỗ trợ
khi nhà nước thu hồi đất. Xuất phát từ thực tiễn nói trên, tôi tến hành thực hiện
đề tài "Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất tại một
số dự án trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh".

1.2. GIẢ THIẾT KHOA HỌC
Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại các dự án trên
địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh thường có nhiều vướng mắc,
làm ảnh hưởng đến việc thực hiện dự án đầu tư. Vậy nguyên nhân của vấn đề
đó là gì? Có phải do quy định về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
còn bất cập; hay hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật về đất đai người
dân còn hạn chế; hay do năng lực của người tham gia thực hiện bồi thường,
hỗ trợ chưa đáp ứng được yêu cầu; hay công tác lập, quản lý hồ sơ địa chỉnh,
cấp GCNQSDĐ chưa tốt; hay do một số; hay do tất cả các yếu tố này là câu hỏi
cần được nghiên cứu và trả lời trong luận văn thông qua thu thập, xử lý, phân
tích, tổng hợp, đánh giá số liệu để đưa ra câu trả lời chính xác nhất, đầy đủ nhất.
1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
- Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ tại một số dự án trên địa bàn
thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
- Đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư trên địa
bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đề tài được thực hiện đối với hai dự án trên địa bàn thành phố Cẩm Phả,
tỉnh Quảng Ninh. Đây là 02 dự án tiêu biểu của thành phố có thời gian thực hiện
ngắn; khoảng thời gian thực hiện gần với thời điểm tiến hành nghiên cứu đề tài,
cụ thể như sau:
- Dự án tuyến đường vành đai phía bắc thành phố Hạ Long đoạn Vũ Oai –
Quang Hanh tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh với số diện tích bị thu hồi
2

775.858,0 m và số hộ bị thu hồi là: 128 hộ. Thời gian triển khai công tác bồi
thường, GPMB: Từ tháng 01 năm 2012 đến tháng 9 năm 2013 thì bàn giao
mặt bằng cho chủ đầu tư;
3

- Dự án sử dụng đất để trồng rừng bảo vệ môi trường khu vực mỏ Khe Sim
- Lộ Trí, Đèo Nai của Xí nghiệp Khe Sim - Tổng công ty than Đông Bắc với số diện
2

tch bị thu hồi là: 451.961,0 m và số hộ bị thu hồi là:184 hộ. Thời gian triển khai
công tác bồi thường, GPMB từ tháng 12/2011 đến hết năm 2013.
1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN
Luận văn là công trình nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện về bồi
thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện dự án tuyến đường vành
đai phía Bắc Hạ Long; Sử dụng đất để trồng rừng bảo vệ môi trường khu vực
mỏ Khe Sim – Lộ Trí, Đèo Nai trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Cẩm Phả với
những điểm mới là đã làm rõ và hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về bồi
thường, hỗ trợ.
- Luận văn đã phân tch các đặc điểm, các yếu tố ảnh hưởng đến bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất và cơ sở pháp lý của bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
- Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học
viên, các bộ quan tâm đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Ngoài
ra, những giải pháp được đề xuất trong luận văn có thể để các cơ quan, đơn vị
trên địa bàn thành phố Cẩm Phả tham khảo nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác
bồi thường, hỗ trợ trong thời gian tới.

4


PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ

2.1.1. Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
Bồi thường thiệt hại có nghĩa là trả lại tương xứng giá trị hoặc công lao cho
một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của chủ thể khác.
Bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất thực chất là việc giải
quyết mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước, người được giao đất, thuê đất và
người bị thu hồi đất. Bồi thường thiệt hại về đất phải được thực hiện theo
quy định của Nhà nước. Việc bồi thường thiệt hại về đất không giống với việc
trao đổi, mua bán tài sản, hàng hoá trên thị trường mà phải đảm bảo quyền và
lợi ích hợp pháp của Nhà nước, người bị thu hồi đất và người nhận quyền sử
dụng đất thu hồi, có nghĩa là phải giải quyết một cách hài hoà giữa các đối tượng
tham gia.
- Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với
diện tích đất bị thu hồi cho người sử dụng đất (Quốc hội, luật đất đai 2013).
- Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có
đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát (Quốc hội, luật đất đai 2013).
- Tái định cư: Là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh
sống và làm ăn. Tái định cư bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi
Nhà nước thu hồi hoặc trưng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển.
Tái định cư được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất,
tài sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc
sống, thu nhập, cơ sở vật chất, tnh thần tại đó. Như vậy, tái định cư là hoạt động
nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế - xã hội đối với một bộ phận dân
cư đã gánh chịu vì sự phát triển chung.
- Giải phóng mặt bằng: Là quá trình tổ chức thực hiện các công việc liên
quan đến di dời nhà cửa, cây cối và các công trình xây dựng trên phần đất nhất
định được quy định cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công
trình mới trên đó.

5

- Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng là công việc được thực hiện
từ khi thành lập Hội đồng giải phóng mặt bằng cho tới khi bàn giao mặt bằng
cho chủ đầu tư.

6


2.1.2. Đặc điểm quá quá trình bồi thường, hỗ trợ
Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất để xây dựng các công trình mang tnh
đa dạng và phức tạp. Nó thể hiện khác nhau đối với mỗi một dự án, liên
quan trực tiếp đến lợi ích của các bên tham gia và lợi ích của toàn xã hội.
2.1.2.1. Tính đa dạng
Mỗi dự án được tến hành trên một vùng đất khác nhau với điều kiện
tự nhiên kinh tế, xã hội dân cư khác nhau. Khu vực đô thị, mật độ dân cư
cao, ngành nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên đất lớn; khu vực ven đô,
mức độ tập trung dân cư khá cao, ngành nghề dân cư phức tạp, hoạt động
sản xuất đa dạng: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, buôn bán
nhỏ; khu vực nông thôn, hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cư là sản xuất
nông nghiệp. Do đó mỗi khu vực bồi thường GPMB có những đặc trưng riêng
và được tiến hành với những giải pháp riêng phù hợp với những đặc điểm riêng
của mỗi khu vực và từng dự án cụ thể.
2.1.2.2. Tính phức tạp
Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế
- xã hội đối với mọi người dân. Đối với khu vực nông thôn, dân cư chủ yếu sống
nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai lại là tư liệu sản xuất quan
trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề
nghiệp khó khăn do đó tâm lý dân cư vùng này là giữ được đất để sản xuất, thậm
chí họ cho thuê đất còn được lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhưng họ vẫn không
cho thuê. Mặt khác, cây trồng, vật nuôi trên vùng đó cũng đa dạng dẫn đến

công tác tuyên truyền, vận động dân cư tham gia di chuyển, định giá bồi
thường rất khó khăn và việc hỗ trợ chuyển nghề nghiệp là điều cần thiết để
đảm bảo đời sống dân cư sau này.
2.1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất
2.1.3.1. Việc ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật
đất đai
Để thực hiện tốt chức năng quản lý Nhà nước về đất đai đòi hỏi các văn bản
pháp luật liên quan đến lĩnh vực này phải mang tính ổn định cao và phù hợp với
tình hình thực tế.
7