Giáo án Sinh học 11 bài 3: Thoát hơi nước

Tuần

Tiết

Bài 3.

THOÁT HƠI NƯỚC

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
Nêu được vai trò của quá trình thoát hơi nước đối với đời sống thực vật
Mô tả được cấu tạo của lá thích nghi với chức năng thoát hơi nước
Trình bày được cơ chế điều tiết độ mở của khí khổng và các tác nhân ảnh hưởng
đến quá trình thoát hơi nước
2. Kỹ năng
Làm thí nghiệm chứng minh hiện tượng thoát hơi nước ở lá
3. Thái độ, hành vi:
Giải thích được cơ sở khoa học của vấn đề tưới nước hợp lý cho cây trồng.
II. TRỌNG TÂM BÀI.
- Khái niệm thoát hơi nước qua lá, vai trò thoát hơi nước đối vơi đời sống của
cây.
- Cấu tạo thích nghi của lá đối với sự thóat hơi nước đồng thời hạn chế sự mất
hơi nước ra khỏi cơ thể.
- Cơ chế điều tiết độ đóng mở của khí khổng.
III. THIẾT BỊ DẠY HỌC
Thiết bị quy định: Phóng to sơ đồ hình vẽ SGK
IV. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Ổn định lớp.

TaiLieu.VN

Page 1


2. Kiểm tra bài cũ: cấu tạo mạch gỗ, mạch rây?
3. Bài mới.
a. Phần mở bài:
Có thể cho học sinh giải thích câu nói của Macximôp Nhà Sinh lý thực vật
người Nga: “Thoát hơi nước là tai họa tất yếu của cây”. Tại sao thoát hơi nước là
“tai họa” và tại sao thoát hơi nước lại là “tất yếu”?
b. Nội dung bài học:
Mục đích và nội dung dạy học

Hoạt động của GV và HS

I. Vai trò của quá trình thoát hơi HS đọc mục I -1 SGK tìm hiểu về ý nghĩa
nước:
của sự thoát hơi nước.
1. Vai trò của quá trình thoát hơi nước GV giải thích thêm: Thoát hơi nước là một
đối với đời sống của cây:
tai họa: hơn 99% nước lấy vào từ đất phải
thoát ra ngoài không khí qua lá.
- Tạo ra lực hút nước.
Thoát hơi nước là cần thiết: là động cơ
- Điều hòa nhiệt độ bề mặt thoát hơi trên lá của quá trình vận chuyển nước,
nước
thoát hơi nước làm giảm nhiệt độ bề mặt
lá, khi thoát hơi nước qua khí khổng thì
- Tạo điều kiện cho CO2 từ không khí đồng thời với nước đi ra thì CO2 sẽ đi từ
vào lá thực hiện chức năng quang hợp.
không khí vào lá qua khí khổng đến lục

lạp, đảm bảo cho quá trình quang hợp diễn
ra bình thường (đối với nhóm cây khô hạn,
do khó lấy nước từ đất, để tiết kiệm nước
đến mức tối đa, nhóm cây này phải đóng
khí khổng ban ngày và quá trình cố định
CO2 phải tiến hành vào ban đêm).
GV hỏi: Có những con đường thoát hơi
nước qua lá nào?
GV cung cấp: Số lượng khí khổng trên bề
mặt lá rất lớn. Mỗi mm 2 lá có tới hàng
TaiLieu.VN

Page 2


2. Con đường thoát hơi nước ở lá:
a. Con đường qua khí khổng:
- Vận tốc lớn

trăm khí khổng và mặc dù diện tích của
toàn bộ khí khổng chỉ chiếm gần 1% diện
tích của lá, lượng hơi nước thoát qua khí
khổng vẫn lớn gấp nhiều lần lượng nước
thoát qua bề mặt lá (lớp cutin)

- Được điều chỉnh bằng việc đóng mở HS: Đọc bảng 3 trong SGK trả lời lệnh:
khí khổng
Những số liệu nào trong bảng cho phép
b. Con đường qua bề mặt của lá qua khẳng định rằng số lượng khí khổng có vai
cutin:

trò quan trọng trong sự thoát hơi nước của
lá cây?
-Vận tốc nhỏ
Số liệu về số lượng khí khổng/mm 2 ở mặt
- Không được điều chỉnh.
trên và mặt dưới với cường độ thoát hơi
nước cao hơn ở cả 3 loài cây.
II. Thoát hơi nước qua lá:

GV:Số liệu ở mặt trên của lá cây đoạn nói
lên điều gì? Hãy cho lời giải thích.

1. Cấu tạo của lá thích nghi với chức HS: Mặt trên của cây đoạn không có khí
năng thoát hơi nước:
khổng nhưng vẫn có thoát nhưng vẫn có
thoát hơi nước có thể xảy ra không qua
- Có hai con đường thoát hơi nước qua con đường khí khổng. Bởi vì, hơi nước có
lá: Con đường qua cutin vàa qua khí thể khuếch tán qua lớp biểu bì của lá khi
khổng. Trong đó thoát hơi nước qua khí nó chưa bị lớp cutin dày che phủ gọi là
khổng đóng vai trò chủ đạo.
thoát hơi nước qua cutin
- Thoát hơi nước qua mặt dưới của lá GV: Những cấu trúc nào tham gia điều tiết
mạnh hơn qua mặt trên của lá do khí quá trình thoát hơi nước ở lá?
khổng phân bố chủ yếu ở mặt dưới của
lá.
HS: Khí khổng và cutin.
GV: Trình bày cơ chế điều tiết sự đóng mở
2. Cơ chế điều tiết sự thoát hơi nước qua khí khổng?
khí khổng và qua cutin
HS: Độ mở của khí khổng phụ thuộc vào

- Thoát hơi nước chủ yếu qua khí khổng, hàm lượng nước trong các tế bào khí
do đó sự điều tiết độ mở của khí khổng là khổng gọi là tế bào hạt đậu. Khi no nước,
quan trọng nhất.
vách mỏng của tế bào khí khổng căng ra
TaiLieu.VN

Page 3


- Thoát hơi nước qua cutin được điều tiết
bởi mức độ phát triển của lớp cutin càng
dày, thoát hơi nước càng giảm và ngược
lại.

làm cho vách dày cong theo vách mỏng và
lỗ khí mở ra. Khi mất nước, vách mỏng
hết căng và vách dày uốn thẳng ra, lỗ khí
khép lại.

GV cho HS đọc mục II, trả lời: Các yếu tố
III. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước.
trình thoát hơi nước
- Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quá
- Nước: Điều kiện cung cấp nước và độ trình thoát hơi nước?
ẩm không khí ảnh hưởng nhiều đến sự
thoát hơi nước thông qua việc điều tiết - Nước, ánh sang, nhiệt độ, gió ảnh hưởng
như thế nào?
độ mở của khí khổng
- Ánh sáng: Khí khổng mở khi cây được
chiếu sáng. Độ mở của khí khổng tăng từ

sáng đến trưa và khép lại lúc chiều tối.
Ban đêm lỗ khí vẫn hé mở.
- Nhiệt độ, gió, một số ion khoáng…
cũng ảnh hưởng đến sự thoát hơi nước
4. Củng cố:
Giáo viên cần nhấn mạnh mối liên quan chặt chẽ giữa ba quá trình: Hấp thụ nước,
vận chuyển nước, thoát hơi nước trong cơ thể thực vật và đây cũng chính là kiến
thức cốt lõi để phân biệt sự khác nhau giữa quá trình trao đổi nước ở tế bào và trao
đổi nước ở cơ thể
5. Dặn dò:
Đọc phần tóm tắt và mục em có biết ở cuối bài.

TaiLieu.VN

Page 4