Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả marketing cho sản phẩm thẻ FLEXICARD của ngân hàng TMCP xăng dầu PETROLIMEX

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
----o0o----

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO
HIỆU QUẢ MARKETING CHO SẢN PHẨM THẺ
FLEXICARD CỦA NGÂN HÀNG TMCP XĂNG
DẦU PETROLIMEX

SINH VIÊN THỰC HIỆN: NGUYỄN THỊ THÙY TRANG
MÃ SINH VIÊN
: A12795
CHUYÊN NGÀNH
: TÀI CHÍNH-NGÂN HÀNG

HÀ NỘI – 2012


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
----o0o----

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO
HIỆU QUẢ MARKETING CHO SẢN PHẨM THẺ
FLEXICARD CỦA NGÂN HÀNG TMCP XĂNG

DẦU PETROLIMEX

Giáo viên hướng dẫn : Th.s Vũ Thị Tuyết
Sinh viên thực hiện

: Nguyễn Thị Thùy Trang

Mã sinh viên

: A12795

Chuyên ngành

: Tài chính – ngân hàng

HÀ NỘI – 2012


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khóa luận này, trước tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân
thành đến cô giáo – Thạc sỹ Vũ Thị Tuyết, người đã định hướng đề tài và giúp đỡ
em tận tình trong suốt quá trình thực hiện khóa luận. Bên cạnh đó, em cũng xin được
cảm ơn các thầy cô giáo trong Bộ môn Kinh tế - trường Đại học Thăng Long, đã
giảng dạy và cung cấp cho em nguồn kiến thức quý báu từ các môn học. Đó là cơ
sở để em vận dụng trong quá trình thực hiện khóa luận.
Đồng thời, em cũng gửi lời cảm ơn đến các cán bộ nhân viên của Ngân hàng
Xăng dầu Petrolimex đã giúp đỡ em trong việc cung cấp những tài liệu của ngân hàng
để em có thể hoàn thành khóa luận của mình.
Do khả năng và kiến thức chuyên môn của em còn hạn chế nên trong nội
dung phân tích, các đánh giá cũng như giải pháp không tránh khỏi những thiếu sót.

Vì vậy, em rất mong các thầy cô quan tâm và góp ý để khóa luận của em được hoàn
thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn.
Sinh viên
Nguyễn Thị Thùy Trang


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THẺ NGÂN HÀNG, DỊCH VỤ
THẺ VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG MARKETING CHO SẢN PHẨM NGÂN HÀNG .1
1.1. Khái quát chung về thẻ ngân hàng ....................................................................... 12
1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của thẻ ngân hàng ............................... 12
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm cấu tạo và phân loại thẻ ngân hàng........................ 13
1.1.2.1. Khái niệm thẻ ....................................................................................... 13
1.1.2.2. Đặc điểm cấu tạo của thẻ ..................................................................... 13
1.1.2.3. Phân loại thẻ........................................................................................ 14
1.1.3. Hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng thương mại ............................ 15
1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển hoạt động kinh doanh thẻ tại các
NHTM
.............................................................................................................. 16
1.1.4.1. Các nhân tố chủ quan .......................................................................... 16
1.1.4.2. Các nhân tố khách quan ....................................................................... 17
1.1.5. Những rủi ro trong phát hành, sử dụng và thanh toán thẻ .....................
19
1.2. Thẻ ATM .................................................................................................................. 20
1.2.1. Khái niệm thẻ ATM .................................................................................. 20
1.2.2. Tính năng của thẻ ATM ........................................................................... 20
1.2.3. Lợi ích và hạn chế của thẻ ATM .............................................................. 21
1.2.3.1. Lợi ích của thẻ ATM............................................................................. 21

1.2.3.2. Hạn chế của thẻ ATM........................................................................... 22
1.3. Marketing cho sản phẩm ngân hàng .................................................................... 23
1.3.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của marketing ngân hàng ....................... 23
1.3.1.1. Khái niệm marketing ngân hàng........................................................... 23
1.3.1.2. Đặc điểm của marketing ngân hàng ..................................................... 24
1.3.1.3. Vai trò của marketing ngân hàng ......................................................... 25
1.3.2. Các hoạt động marketing cho sản phẩm ngân hàng ................................ 26
1.3.2.1. Nghiên cứu môi trường marketing ngân hàng ...................................... 27
1.3.2.2. Phân đoạn thị trường và lựa chọn thị trường mục tiêu ......................... 28
1.3.2.3. Xây dựng chương trình marketing – mix .............................................. 30
1.3.2.4. Đánh giá hiệu quả các hoạt động marketing cho sản phẩm thẻ ngân hàng
......................................................................................................................... 36
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG THẺ VÀ HOẠT ĐỘNG
MARKETING CHO THẺ FLEXICARD TẠI NGÂN HÀNG TMCP XĂNG DẦU
PETROLIMEX........................................................................................................ 39
2.1. Thực trạng của thị trường thẻ Việt Nam ............................................................ 39


2.1.1. Hoạt động phát hành thẻ .......................................................................... 39
2.1.2. Hoạt động phát triển hệ thống thanh toán thẻ ......................................... 41
2.1.3. Những vấn đề còn hạn chế ....................................................................... 42
2.2. Tổng quan về PG Bank và hoạt động kinh doanh thẻ tại PG Bank ............... 44
2.2.1. Giới thiệu chung về PG Bank ................................................................... 44
2.2.2. Thực trạng hoạt động kinh doanh thẻ tại PG Bank ................................. 47
2.2.2.1. Giới thiệu chung về hoạt động kinh doanh thẻ tại PG Bank .................
47
2.2.2.2. Giới thiệu sản phẩm thẻ Flexicard của PG Bank.................................. 47
2.2.2.3. Quy trình phát hành và thanh toán thẻ Flexicard ................................. 49
2.2.2.4. Thực trạng hoạt động kinh doanh thẻ tại PG Bank............................... 52
2.3. Thực trạng hoạt động marketing cho thẻ Flexicard tại ngân hàng PG Bank55

2.3.1. Hoạt động nghiên cứu thị trường............................................................. 56
2.3.2. Lựa chọn thị trường mục tiêu................................................................... 57
2.3.3. Chiến lược sản phẩm (Product)................................................................ 58
2.3.4. Chiến lược giá (Price)............................................................................... 63
2.3.5. Chiến lược phân phối (Place) ................................................................... 65
2.3.6. Chiến lược xúc tiến hỗn hợp (Promotion) ................................................ 68
2.3.7. Chiến lược về con người (People) ............................................................ 71
2.3.8. Chiến lược quy trình phục vụ (Process) ................................................... 72
2.3.9. Chiến lược phương tiện vật chất (Physical Evidences) ............................ 73
2.3.10. Đánh giá hiệu quả các hoạt động marketing cho thẻ Flexicard............. 74
2.3.10.1. Kết quả kinh doanh thẻ Flexicard....................................................... 74
2.3.10.2. Ưu điểm và hạn chế của các hoạt động marketing cho thẻ Flexicard .
77
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ MARKETING
CHO SẢN PHẨM THẺ FLEXICARD CỦA NGÂN HÀNG PG BANK .............. 81
3.1. Định hướng phát triển dịch vụ thẻ của Ngân hàng TMCP Xăng dầu
Petrolimex trong thời gian tới ...................................................................................... 81
3.2. Đối thủ cạnh tranh của thẻ Flexicard .................................................................. 81
3.3. Phân tích SWOT cho thẻ Flexicard ...................................................................... 84
3.3.1. Điểm mạnh ............................................................................................... 84
3.3.2. Điểm yếu ................................................................................................... 85
3.3.3. Cơ hội ....................................................................................................... 85
3.3.4. Thách thức................................................................................................ 87
3.4. Các giải pháp về marketing cho sản phẩm thẻ Flexicard của ngân hàng PG
Bank

............................................................................................................................ 88

5

Thang Long University Library


3.4.1. Nghiên cứu thị trường và lựa chọn thị trường mục tiêu .......................... 88
3.4.2. Các giải pháp marketing hỗn hợp cho sản phẩm thẻ Flexicard............... 91

6

Thang Long University Library


3.4.2.1. Chiến lược sản phẩm............................................................................ 91
3.4.2.2. Chiến lược giá...................................................................................... 94
3.4.2.3. Chiến lược phân phối ........................................................................... 95
3.4.2.4. Chiến lược xúc tiến hỗ hợp................................................................... 96
3.4.2.5. Chiến lược về con người ...................................................................... 99
3.4.2.6. Chiến lược quy trình phục vụ ............................................................. 101
3.4.2.7. Chiến lược phương tiện vật chất ........................................................ 101
3.5. Một số kiến nghị khác........................................................................................... 102
3.5.1. Kiến nghị đối với Chính phủ .................................................................. 102
3.5.2. Kiến nghị đối với NHNN ........................................................................ 103
KẾT LUẬN

7

Thang Long University Library


DANH MỤC VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt

ACB

Tên đầy đủ
Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu Agribank

Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn ATM
Máy rút tiền tự động (Automatic Tellers Machine) ĐVCNT
Đơn vị chấp nhận thẻ
EDC

Thiết bị cà thẻ và đọc thẻ điện từ (Electronic Data Capture)

KCN

Khu công nghiệp

NHPHT

Ngân hàng phát hành thẻ

NHNN

Ngân hàng nhà nước

NHTM

Ngân hàng thương mại

NHTMCP

Ngân hàng thương mại cổ phần

NHTTT

Ngân hàng thanh toán thẻ

Ocean Bank

Ngân hàng thương mại cổ phần Đại Dương

PG Bank

Ngân hàng thương mại cổ phần Xăng dầu Petrolimex

PIN

Mật mã cá nhân (Personal Identification Number)

POS

Điểm chấp nhận thanh toán (Point of sale)

PR

Quan hệ công chúng (Public relations)

PV Oil

Tổng công ty Dầu Việt Nam

TCTQT

Tổ chức thẻ quốc tế

Techcombank

Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam

TMCP

Thương mại cổ phần

TTKDTM

Thanh toán không dùng tiền mặt

USD

Đô la Mỹ

Vietcombank

Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam

Vietinbank

Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam

VNĐ

Việt Nam đồng

7

Thang Long University Library


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Bảng biểu
Trang
Bảng 1.1. Các loại kiểm tra marketing ....................................................................... 37
Bảng 2.1. Số thương hiệu thẻ và số lượng thẻ phát hành từ năm 2006 - 2011..............
40
Bảng 2.2. Mức độ phát triển hệ thống ATM/POS từ năm 2006 đến năm 2011 ........... 41
Bảng 2.3. Hạn mức giao dịch thẻ Flexicard................................................................ 48
Bảng 2.4. Số lượng thẻ Flexicard phát hành (lũy kế) qua các năm 2009-2011............ 52
Bảng 2.5. Bảng thu nhập từ hoạt động phát hành thẻ PG Bank .................................. 54
Bảng 2.6. Doanh thu sử dụng và thanh toán thẻ Flexicard .......................................... 55
trong giai đoạn 2009-2011 ......................................................................................... 55
Bảng 2.7. Số lượng máy ATM của PG Bank tại các tỉnh/thành phố trong cả nước .....
60
Bảng 2.8. Bảng so sánh số lượng máy ATM của PG Bank......................................... 61
với số lượng máy ATM của các ngân hàng khác ........................................................ 61
Bảng 2.9. Mức phí dịch vụ của từng loại thẻ Flexicard .............................................. 63
Bảng 2.10. Các loại phí sử dụng thẻ Flexicard ghi nợ và thẻ Flexicard đa năng .........
63
Bảng 2.11. Các loại phí sử dụng thẻ Flexicard trả trước ............................................. 64
Bảng 2.12. Biểu phí so sánh mức phí dịch vụ của thẻ Flexicard ghi nợ nội địa...........
64 so với các sản phẩm thẻ ghi nợ nội địa khác...............................................................
64

Bảng 2.13. Số lượng cửa hàng xăng dầu chấp nhận thẻ Flexicard .............................. 66
ở các tỉnh/thành phố khu vực miền Bắc ..................................................................... 66
Bảng 2.14. Số lượng cửa hàng xăng dầu chấp nhận thẻ Flexicard .............................. 67
ở các tỉnh/thành phố khu vực miền Trung .................................................................. 67
Bảng 2.15. Số lượng cửa hàng xăng dầu chấp nhận thẻ Flexicard .............................. 67
ở các tỉnh/thành phố khu vực miền Nam .................................................................... 67
Bảng 2.16. Tỷ trọng thẻ Flexicard phát hành trong năm 2009-2010 ........................... 75
Bảng 2.17. Số lượng thẻ Flexicard phát hành qua các năm từ 2009-2011................... 76
Bảng 2.18. Doanh thu phát hành và sử dụng thẻ Flexicard qua các năm..................... 77
Bảng 3.1. Mức phí sử dụng đề xuất cho thẻ Flexicard ................................................ 94
Sơ đồ
Trang
Sơ đồ 1.1. Phân loại loại thẻ....................................................................................... 15
Sơ đồ 1.2. Các chủ thể tham gia hoạt động thanh toán thẻ.......................................... 15
8

Thang Long University Library


Sơ đồ 1.3. Các bước của quá trình marketing ngân hàng ............................................ 27
Sơ đồ 2.1. Quy trình phát hành thẻ............................................................................. 50
Sơ đồ 2.2. Quy trình thanh toán thẻ............................................................................ 51

9

Thang Long University Library


Biểu đồ
Trang

Biểu đồ 2.1. Số ngân hàng phát hành thẻ từ năm 2006 đến tháng 6/2011 ................... 39
Biểu đồ 2.2. Thị phần phát hành thẻ của một số ngân hàng đến hết tháng 6/2011 ...... 40
Biểu đồ 2.3. Tỷ trọng thanh toán giữa tiền mặt và không dùng tiền mặt trong nền kinh
tế giai đoạn 2006-2010 .............................................................................................. 43
Biểu đồ 2.4. Tỷ trọng thẻ Flexicard phát hành qua các năm 2009 - 2011.................... 53

9

Thang Long University Library


LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thế giới, nước ta cũng đang trong quá
trình phát triển đổi mới đất nước, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong bối
cảnh đó, vai trò của ngân hàng ngày càng được khẳng định. Hơn thế nữa, các quan hệ
mua bán trao đổi hàng hóa, dịch vụ từng bước phát triển cả về số lượng và chất lượng.
Do đó, đòi hỏi phải có những phương tiện thanh toán mới đảm bảo tính an toàn, nhanh
chóng, hiệu quả. Kết hợp với sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ, các ngân
hàng thương mại đã cho ra đời nhiều phương tiện thanh toán mới, trong đó thẻ ngân
hàng được coi là một bước đột phá.
Là một sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại, đa tiện ích, thẻ ngân hàng ra đời
đã làm thay đổi cách thức chi tiêu, giao dịch thanh toán của cộng đồng xã hội. Với
tính linh hoạt và các tiện ích mà nó mang lại cho mọi chủ thể liên quan, thẻ ngân
hàng đã và đang thu hút được sự quan tâm của cả cộng đồng và ngày càng khẳng định
vị trí của nó trong hoạt động kinh doanh ngân hàng. Với sự ra đời của sản phẩm thẻ
ngân hàng, đã trở thành một bước ngoặt đánh dấu sự phát triển vượt bậc về năng lực
công nghệ trong hoạt động ngân hàng.
Với dân số khoảng 90 triệu người, trong đó có gần 30 triệu dân sống ở thành
thị, Việt Nam đang trở thành một thị trường đầy tiềm năng đối với hoạt động thanh

toán thẻ nói chung và thẻ ATM nói riêng. Cùng với đó là chủ trương phát triển thanh
toán điện tử với nhiều sản phẩm, dịch vụ mới nhằm giảm thanh toán bằng tiền mặt,
tạo thói quen thanh toán không dùng tiền mặt trong bộ phận lớn dân cư. Nắm bắt
được nhu cầu này, PG Bank đã đưa ra thị trường sản phẩm thẻ đa năng, đa tiện ích
mới – thẻ mua xăng dầu Flexicard. Tuy là sản phẩm mới xuất hiện đầu tiên trên thị
trường thẻ Việt Nam và có nhiều lợi thế so với các sản phẩm thẻ của ngân hàng đối
thủ nhưng hoạt động kinh doanh thẻ Flexicard vẫn chưa đạt được kết quả như mong
muốn. Có thể kể ra rất nhiều nguyên nhân cho tình trạng này song một phần quan
trọng là do công tác marketing đối với dịch vụ thẻ còn chưa hiệu quả. Chính vì vậy
em đã chọn đề tài: “Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả marketing
cho sản phẩm thẻ Flexicard của Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex” để làm
khóa luận tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trước hết, khóa luận được xây dựng nhằm mục đích nghiên cứu những vấn đề
lý luận cơ bản về thẻ ngân hàng nói chung, thẻ ATM nói riêng và hoạt động marketing
cho sản phẩm của các ngân hàng thương mại (NHTM).

10
1
0

Thang Long University Library


Sau đó là phân tích, đánh giá thị trường thẻ Việt Nam hiện nay, rồi đi sâu tìm
hiểu thực trạng hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng Xăng dầu Petrolimex và hoạt
động marketing cho thẻ Flexicard tại ngân hàng.
Cuối cùng là đưa ra các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả chiến
lược marketing cho thẻ Flexicard, từ đó nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh thẻ
của Ngân hàng Xăng dầu Petrolimex.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là sản phẩm thẻ của các NHTM nói chung và
thẻ Flexicard của Ngân hàng Xăng dầu Petrolimex nói riêng. Nội dung khóa luận
sẽ tập trung vào việc nghiên cứu thực trạng thị trường thẻ, và các hoạt động
marketing cho sản phẩm thẻ Flexicard.
4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu của khoá luận là phương pháp thống kê, phân tích,
tổng hợp và so sánh, dựa trên những dữ liệu thứ cấp qua việc thu thập dữ liệu có sẵn
của ngân hàng, thông tin qua báo chí, các tạp chí chuyên ngành và internet.
5. Kết cấu khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và các bảng biểu, khóa luận gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận chung về thẻ ngân hàng, dịch vụ thẻ và các hoạt động
marketing cho sản phẩm ngân hàng.
Chương 2: Thực trạng thị trường thẻ và hoạt động marketing cho thẻ Flexicard
tại Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex.
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả marketing cho sản phẩm thẻ
Flexicard của Ngân hàng Xăng dầu Petrolimex PG Bank.

11

Thang Long University Library


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THẺ NGÂN HÀNG, DỊCH VỤ
THẺ VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG MARKETING CHO SẢN PHẨM NGÂN HÀNG
1.1. Khái quát chung về thẻ ngân hàng
1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của thẻ ngân hàng
Để có được các sản phẩm đa dạng như hiện nay, lĩnh vực thẻ ngân hàng đã trải
qua nhiều giai đoạn thử nghiệm và phát triển. Tuy nhiên, xét về mặt thời gian, kinh
doanh thẻ là một ngành kinh doanh tương đối mới mẻ, ra đời và bắt đầu phát triển từ

những năm đầu thế kỷ 20 cho tới nay.
Thẻ ngân hàng ra đời tại Mỹ xuất phát từ thói quen cho khách hàng mua chịu
của các chủ tiệm bán lẻ dựa trên uy tín của khách đối với chủ tiệm. Tuy nhiên, việc
chấp nhận bán chịu của các chủ tiệm chỉ có giới hạn, chính yếu tố này đã làm nảy sinh
ý tưởng về sản phẩm thẻ.
Năm 1914, tổ chức Western Union của Mỹ lần đầu tiên cung cấp cho khách
hàng đặc biệt của mình dịch vụ thanh toán trả chậm. Một số năm sau đó, nhiều đơn vị
như nhà ga, khách sạn cũng như các cửa hàng trên khắp nước Mỹ đã lựa chọn cung
cấp dịch vụ trả chậm cho khách hàng của mình theo phương thức của tổ chức Western
Union. Tiếp theo là các tổ chức cung cấp hàng hoá, dịch vụ, các ngân hàng chính thức
bước vào thị trường thẻ.
Năm 1950, chiếc thẻ tín dụng làm bằng chất liệu plastic đầu tiên ra đời từ ý
tưởng của Frank Mc Namara sau một lần đi ăn ở nhà hàng và quên không mang theo
tiền.
Năm 1966, các ngân hàng của Mỹ đã chính thức tiến hành ký hợp đồng cung
cấp dịch vụ thẻ cho khách hàng, bắt đầu quá trình tăng tốc trong việc phát hành dịch
vụ thẻ. Những năm sau đó dịch vụ thẻ được tiếp tục phát triển và mở rộng sang các
nước Châu Á và Châu Âu và lan rộng trên toàn thế giới.
Như vậy, thẻ ngân hàng đã ra đời từ nhu cầu thanh toán và phát triển dựa trên
nền tảng công nghệ cũng như chiến lược thay thế tiền mặt trong lưu thông. Thực tế
cho thấy, thẻ ngân hàng là sự phát triển tất yếu trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Nó
phản ánh những tiến bộ của khoa học kỹ thuật và văn minh xã hội.
Tại Việt Nam, chiếc thẻ đầu tiên được chấp nhận là vào năm 1990 khi ngân
hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) kí hợp đồng làm đại lý chi trả thẻ Visa
với ngân hàng Pháp BFCE mở đầu cho sự du nhập của thẻ thanh toán vào Việt Nam.
Năm 1996 đánh dấu thêm một bước tiến mới trong quá trình phát triển thẻ ở
Việt Nam, ngân hàng Ngoại thương Việt Nam phát hành thí điểm thẻ ngân hàng
đầu tiên, đồng thời Hội các ngân hàng thanh toán thẻ Việt Nam cũng được thành
lập với bốn thành viên sáng lập gồm Vietcombank, ngân hàng thương mại cổ phần Á

12

Thang Long University Library


Châu (ACB), ngân hàng thương mại cổ phần Xuất nhập khẩu (Eximbank) và First
Vinabank.

13

Thang Long University Library


Ngày 29/12/2006, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 291/2006/QĐ –
TTg phê duyệt đề án “Thanh toán không dùng tiền mặt” giai đoạn 2006 -2010 và trong
đó, mục tiêu đến 2020, về cơ bản Việt Nam sẽ không còn thanh toán bằng tiền mặt
trong thu chi ngân sách. Đề án là cơ sở pháp lý quan trọng cho hoạt động thẻ thanh
toán đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập khu
vực và thế giới của Việt Nam. Năm 2007, cơ sở pháp lý cho việc phát triển thẻ ngân
hàng đã hoàn thiện thêm một bước với Quyết định số 20/2007/QĐ – NHNN
ngày
15/5/2007 của Thống đốc NHNN ban hành quy chế phát hành, sử dụng, thanh toán và
cung cấp dịch vụ hỗ trợ thẻ ngân hàng.
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm cấu tạo và phân loại thẻ ngân hàng
1.1.2.1. Khái niệm thẻ
Thẻ là phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt do các ngân hàng hay các
tổ chức tài chính phát hành và cung cấp cho khách hàng. Khách hàng có thể sử dụng
để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt trong phạm vi số dư tiền
gửi của mình hoặc hạn mức tín dụng được cấp. Thẻ ngân hàng còn dùng để thực hiện
các dịch vụ thông qua hệ thống giao dịch tự động hay còn gọi là hệ thống tự phục vụ

ATM (Theo giáo trình “Thanh toán quốc tế và tài trợ ngoại thương” của PGS. TS.
Nguyễn Văn Tiến)
Theo “Quy chế phát hành, sử dụng và thanh toán thẻ ngân hàng” ban hành kèm
theo quyết định số 371/1999 QĐ/NHNN ngày 19/10/1999, thẻ ngân hàng (gọi tắt
là thẻ) là công cụ thanh toán do ngân hàng phát hành cung cấp cho khách hàng sử
dụng theo hợp đồng ký kết giữa ngân hàng phát hành thẻ và chủ thẻ.
1.1.2.2. Đặc điểm cấu tạo của thẻ
Kể từ khi ra đời cho đến nay, thẻ ngân hàng đã có sự thay đổi khá lớn về
nội dung và hình thức nhằm tăng độ an toàn và tính tiện dụng cho khách hàng.
Nguyên tắc của việc chế tạo và sử dụng thẻ dựa trên một loạt những thành tựu của
ngành công nghệ thông tin, đặc biệt là kỹ thuật mã hoá từ tính và hiện đại nhất là
công nghệ sử dụng các vi mạch điện tử.
Thẻ làm bằng chất liệu plastic, gồm 3 lớp ép sát: 2 lớp tráng mỏng ở bên ngoài
và ở giữa là lõi thẻ làm bằng nhựa. Thẻ có kích thước chung theo tiêu chuẩn quốc tế là
85mm x 55mm x 0,76mm, có 4 góc tròn. Thẻ bao gồm hai mặt, mỗi mặt chứa đựng
những thông tin và ký hiệu khác nhau, cụ thể:
Mặt trước của thẻ gồm:
- Tên và biểu tượng của ngân hàng phát hành thẻ, của tổ chức thẻ: Mỗi loại thẻ
có một biểu tượng riêng, mang tính đặc trưng của tổ chức phát hành thẻ. Đây được
xem như một yếu tố an ninh, chống lại sự giả mạo.
13

Thang Long University Library


- Số thẻ (được in nổi): số này dành riêng cho mỗi chủ thẻ, được dập nổi trên thẻ
và được in lại trên hoá đơn khi chủ thẻ thanh toán bằng thẻ. Tuỳ theo từng loại thẻ
mà có chữ số, cách cấu trúc theo nhóm khác nhau.
- Họ tên chủ thẻ: in chữ nổi, là tên của cá nhân nếu là thẻ cá nhân, tên của
người được uỷ quyền nếu là thẻ công ty.

- Ngày hiệu lực của thẻ (được in nổi): là thời hạn mà thẻ được phép lưu hành.
Tuỳ theo từng loại thẻ mà có thể ghi ngày hiệu lực cuối cùng của thẻ hoặc ngày đầu
tiên và ngày cuối cùng được sử dụng thẻ.
- Ký tự an ninh trên thẻ, số mật mã của đợt phát hành: mỗi loại thẻ luôn có ký
hiệu an ninh kèm theo, in phía sau của ngày hiệu lực nhằm tăng tính an toàn của
thẻ, đề phòng giả mạo.
- Ngoài ra còn có thể có các yếu tố khác như: chữ kí, hình của chủ thẻ, hình nổi
không gian 3 chiều (hoặc chip đối với thẻ điện tử).
Mặt sau của thẻ gồm:
- Dải băng từ chứa đựng các yếu tố bảo mật như số thẻ, tên chủ thẻ, thời hạn
hiệu lực, mã số bí mật, hạn mức tín dụng..v..v.. Dải băng từ này có 2 hoặc 3 rãnh được
đọc bởi các thiết bị chuyên dùng như POS (Point of sale), Veri phone... rãnh thứ
ba được sử dụng cho máy ATM để khách hàng rút tiền mặt qua PIN.
- Trên thẻ còn có số điện thoại dịch vụ giải đáp thắc mắc của khách hàng và
0

băng chữ kí trên đó có tên loại thẻ được in nghiêng trái 45 trên nền trắng. Băng chữ
kí được làm từ một chất liệu đặc biệt nếu cố tình cạo, sửa đổi phần ô chữ kí hoặc chữ
kí gốc thì trên ô chữ kí sẽ xuất hiện ra chữ “VOID”.
Tùy ngân hàng và tổ chức phát hành thẻ có thể có thêm một số yếu tố khác
như: ký hiệu riêng của từng tổ chức (để đảm bảo tính an toàn), chữ ký và hình của
chủ thẻ, con chip (đối với thẻ điện tử), v.v…
1.1.2.3. Phân loại thẻ
Dựa vào các tiêu chí khác nhau, người ta có thể phân loại thẻ theo đặc tính kỹ
thuật, theo chủ thể phát hành, theo tính chất thanh toán, theo hạn mức tín dụng hay
theo phạm vi sử dụng của thẻ. Ta có sơ đồ phân loại thẻ như sau:

14

Thang Long University Library

Sơ đồ 1.1. Phân loại loại thẻ

Thẻ
thanh toán
Đặc tính kỹ
thuật

Thẻ
băng
từ

Thẻ
thông
minh

Chủ thể phát
hành

Thẻ
ngân
hàng
phát
hành

Thẻ
do tổ
chức
phi

ngân
hàng
phát
hành

Tính chất
thanh toán

Thẻ
tín
dụng

Thẻ
ghi
nợ
ATM

Hạn mức tín
dụng

Thẻ
rút
tiền
mặt

Thẻ
vàng

Thẻ
thường

Phạm vi sử
dụng

Thẻ
nội
địa

Thẻ
quốc
tế

(Nguồn: Tổng hợp từ website www. thenganhang .co m.vn, Giáo trình Thanh toán quốc
tế và tài trợ ngoại thương – PGS.TS. Nguyễn Văn Tiến)
1.1.3. Hoạt động kinh doanh thẻ tại Ngân hàng thương mại
Hoạt động thanh toán thẻ ngân hàng có sự tham gia chặt chẽ của 5 thành phần
cơ bản là: Tổ chức thẻ quốc tế, ngân hàng phát hành thẻ, ngân hàng thanh toán thẻ, chủ
thẻ và các đơn vị chấp nhận thẻ. Từng chủ thể đóng vai trò quan trọng khác nhau
trong việc phát huy tối đa vai trò làm phương tiện thanh toán hiện đại của thẻ ngân
hàng
Sơ đồ 1.2. Các chủ thể tham gia hoạt động thanh toán thẻ
Ngân hàng
Tổ chức
Ngân hàng
phát hành thẻ
thẻ quốc tế
thanh toán thẻ

Đơn vị
chấp nhận thẻ

Chủ thẻ

(Nguồn: Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại – PGS.TS Mai Văn Bạn)
- Ngân hàng phát hành thẻ (NHPHT): là tổ chức tài chính – tín dụng thực hiện
việc phát hành thẻ một cách hợp pháp. NHPHT cũng có thể là ngân hàng được sự cho
phép của tổ chức thẻ hoặc công ty thẻ trao quyền phát hành thẻ mang thương hiệu
của những tổ chức và công ty thẻ này. Tên của NHPHT được in trên thẻ, thể hiện thẻ
đó là sản phẩm do mình phát hành. Ngân hàng phát hành trực tiếp tiếp nhận hồ sơ
xin cấp thẻ, xử lý và phát hành thẻ, mở và quản lý tài khoản thẻ của khách hàng, quy
định các

15

Thang Long University Library


điều khoản, điều kiện sử dụng thẻ cho khách hàng là chủ thẻ. Ngân hàng phát hành có
quyền kí hợp đồng đại lý với bên thứ 3 là một ngân hàng hay một tổ chức tín dụng
khác trong việc thanh toán hoặc phát hành thẻ. Định kỳ, ngân hàng phát hành phải lập
bảng sao kê ghi rõ các khoản cụ thể đã sử dụng và yêu cầu thanh toán đối với chủ thẻ
tín dụng hoặc khấu trừ trực tiếp vào tài khoản của chủ thẻ ghi nợ.
- Ngân hàng thanh toán thẻ (NHTTT): là ngân hàng trong hệ thống các ngân
hàng quốc tế chấp nhận thanh toán các loại dịch vụ liên quan đến thẻ do NHPHT
đã phát hành. Vai trò của NHTTT là thiết lập và duy trì mạng lưới các đơn vị chấp
nhận thẻ trong nghiệp vụ thẻ cũng như vai trò của NHPHT là thiết lập và duy trì quan
hệ với các chủ thẻ. Nhiều NHTM cũng như các tổ chức tài chính làm nghiệp vụ thẻ
với tư cách vừa là nhà phát hành vừa là nhà thanh toán thẻ.
- Đơn vị chấp nhận thẻ (ĐVCNT): là các thành phần kinh doanh hàng hoá và
dịch vụ có ký kết với ngân hàng thanh toán về việc chấp nhận thẻ như: nhà hàng,

khách sạn, cửa hàng…Các đơn vị này phải trang bị máy móc kỹ thuật để tiếp nhận thẻ
thanh toán tiền mua hàng hoá, dịch vụ, trả thay cho tiền mặt. Để trở thành ĐVCNT đối
với thẻ của ngân hàng nào đó, đơn vị này phải có tình hình tài chính tốt và có năng lực
kinh doanh.
- Chủ thẻ: là người có tên trên thẻ và được quyền sử dụng thẻ. Chủ thẻ có thể là
một cá nhân riêng lẻ, hoặc đại diện cho một công ty hay tổ chức nào đó có nhu cầu sử
dụng thẻ thanh toán. Chỉ chủ thẻ mới có thể sử dụng thẻ của mình. Một chủ thẻ có thể
yêu cầu cấp thêm thẻ phụ cho người thân, có thể sở hữu một hoặc nhiều thẻ.
- Tổ chức thẻ quốc tế (TCTQT): là những tổ chức phi chính phủ có chức năng
và đầy đủ điều kiện đứng ra làm người tổ chức, điều hành, điều tiết, hướng dẫn và
giám sát hoạt động của các ngân hàng thành viên hoạt động trong khuôn khổ và điều
lệ nhất định. TCTQT có mạng lưới hoạt động rộng khắp với thương hiệu nổi tiếng và
các sản phẩm đa dạng như các tổ chức thẻ: VISA, MASTERCARD, AMERICAN
EXPRESS, JCB, DINERS’CLUB…
1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển hoạt động kinh doanh thẻ tại
các
NHTM
Có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh thẻ, mỗi nhân tố có
nhiều hướng tác động đến hoạt động kinh doanh thẻ nhưng nhìn chung các nhân tố có
thể chia thành hai nhóm: nhóm các nhân tố chủ quan và nhóm các nhân tố khách quan.
1.1.4.1.
quan

Các nhân tố chủ

Các nhân tố chủ quan là các nhân tố bên trong nội bộ mỗi ngân hàng. Có thể
kể tên một số nhân tố chủ ảnh hưởng tới phát triển hoạt động kinh doanh thẻ như:


khả năng về vốn, trình độ kỹ thuật công nghệ của ngân hàng, chiến lược phát

triển sản


phẩm, trình độ của đội ngũ cán bộ làm công tác thẻ và hoạt động quản lý rủi ro của
ngân hàng:
Khả năng về vốn: Hoạt động thẻ đòi hỏi một chi phí đầu tư cao cho việc lắp đặt
những thiết bị và công nghệ hiện đại như máy ATM, máy thanh toán thẻ tại các điểm
bán hàng (POS). Vì vậy, vốn đầu tư là điều kiện đầu tiên và quan trọng nhất đối
với ngân hàng trong bước đầu triển khai dịch vụ thẻ trên thị trường và đầu tư đổi mới
công nghệ thẻ bắt kịp với những tiến bộ trên thế giới.
Trình độ kỹ thuật công nghệ của ngân hàng: Các ứng dụng của tin học đã tạo
nên những tiện ích kỳ diệu của thẻ. Thanh toán thẻ gắn liền với các máy móc thiết bị
hiện đại nên nếu hệ thống này có trục trặc thì sẽ gây ách tắc trong toàn hệ thống. Vì
vậy, đã đưa ra dịch vụ thẻ, ngân hàng phải đảm bảo một công nghệ thanh toán hiện
đại theo kịp yêu cầu của thế giới. Hơn nữa, chỉ khi có trình độ kỹ thuật cao thì việc
vận hành, bảo dưỡng, duy trì hệ thống máy móc phục vụ phát hành, thanh toán thẻ
mới có hiệu quả, từ đó thu hút thêm nhiều khách hàng sử dụng.
Chiến lược phát triển sản phẩm: Khi tham gia vào bất cứ lĩnh vực nào, ngân
hàng đều phải đề ra cho mình mục đích tham gia thị trường, kế hoạch phát triển và các
chiến lược để phát triển thị trường đó. Với việc hoạch định chiến lược rõ ràng sẽ
đem lại hiệu quả cao cho ngân hàng trong hoạt động đầu tư. Đặc biệt với thị trường
thẻ - thị trường còn tương đối mới, việc đặt ra cho mình kế hoạch ngắn và dài hạn sẽ
giúp ngân hàng thành công hơn trong khai thác thị tường này. Các chiến lược cụ thể
được biểu hiện qua các hoạt động marketing cho sản phẩm, mở rộng mạng lưới phát
hành, thanh toán thẻ. Ngân hàng có hoạt động marketing tốt sẽ thu được thành công
trong việc mở rộng thị phần, tăng doanh thu.
Trình độ của đội ngũ cán bộ làm công tác thẻ: Là một phương tiện thanh toán
hiện đại, thẻ mang tính tiêu chuẩn hoá cao và có quy trình vận hành thống nhất.
Để kinh doanh thẻ có hiệu quả đòi hỏi phải có một đội ngũ nhân lực có khả năng,
trình độ và kinh nghiệm tiếp cận, đáp ứng đầy đủ, thông suốt và hiệu quả quy trình

hoạt động, đảm bảo cho thẻ phát huy được những tiện ích vốn có của nó. Ngân hàng
nào có chính sách đào tạo nhân lực hợp lý thì ngân hàng đó sẽ có cơ hội đẩy nhanh
việc phát triển kinh doanh thẻ trong tương lai.
Hoạt động quản lý rủi ro: Trong bất kỳ hoạt đông kinh doanh thuộc lĩnh vực
nào cũng đều chứa đựng rủi ro, hoạt động kinh doanh thẻ của các NHTM cũng không
tránh khỏi. Vì vậy, các ngân hàng cần quản lý và thực hiện các biện pháp nhằm phòng
ngừa và hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất và mang lại hiệu quả cao nhất cho hoạt động
kinh doanh thẻ.
1.1.4.2. Các nhân tố khách quan

17

Thang Long University Library


Nhóm nhân tố khách quan ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh thẻ của ngân
hàng bao gồm các nhân tố bên ngoài như: môi trường thế giới, môi trường xã hội, môi
trường kinh tế, môi trường pháp lý, môi trường cạnh tranh, trình độ công nghệ.
Môi trường thế giới: Sự phát triển của một quốc gia không thể tách rời với xu
thế phát triển của thế giới. Hoạt động kinh doanh thẻ đã có từ rất lâu ở những nước
phát triển như Mỹ và các nước Châu Âu nhưng nó mới có mặt ở Việt Nam từ năm
1990. Cho đến nay cùng với sự phát triển của dịch vụ kinh doanh thẻ trên thế giới,
hoạt động kinh doanh thẻ trên thị trường Việt Nam cũng diễn ra ngày càng sôi động
nhất là trong giai đoạn hiện nay.
Môi trường xã hội:
- Thói quen sử dụng tiền mặt của công chúng: Thẻ thanh toán rất khó có
thể phát triển trong một xã hội mà chi tiêu bằng tiền mặt đã trở thành một thói
quen cố hữu, khó thay đổi trong công chúng. Trên thế giới, tại các nước công nghiệp
phát triển, người ta mất hơn nửa thế kỉ để công chúng có thể làm quen với thẻ thanh
toán và các tiện ích do thẻ mang lại. Đối với Việt Nam, đây thực sự là một thách thức

lớn mà các ngân hàng phải đối mặt khi triển khai dịch vụ thẻ thanh toán tại thị trường
trong nước.
- Thói quen giao dịch qua ngân hàng: Đây là một nhân tố đặc biệt quan trọng
tác động đến sự phát triển của thẻ thanh toán tại mỗi quốc gia. Thẻ thanh toán là
một sản phẩm dịch vụ do ngân hàng cung cấp. Sự thành công của nó phụ thuộc vào
niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng, từ đó tăng cường các hoạt động giao
dịch, mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng.
- Trình độ dân trí: Là một phương tiện thanh toán hiện đại, sự phát triển của thẻ
thanh toán phụ thuộc rất nhiều vào mức độ am hiểu của công chúng với nó. Trình
độ dân trí ở đây được xem như là các kiến thức về dịch vụ ngân hàng, khả năng tiếp
cận và sử dụng thẻ thanh toán, cũng như việc nhận được những tiện ích mà nó mang
lại.
- Sự ổn định chính trị-xã hội: Đây là điều kiện quan trong và cần thiết của tất cả
các ngành kinh tế nói chung và ngành ngân hàng nói riêng, trong đó có hoạt động kinh
doanh thẻ thanh toán.
Môi trường kinh tế:
- Tiền tệ ổn định: là tiền đề, là điều kiện cơ bản cho việc mở rộng sử dụng thẻ
đối với bất kỳ quốc gia nào. Người dân sẽ rút tiền mặt và tiêu dùng ồ ạt khi đồng tiền
bị mất giá nhanh chóng và rõ ràng không ai muốn sử dụng thẻ trong trường hợp này.
Tiền tệ ổn định tạo điều kiện mở rộng sử dụng thẻ và ngược lại, mở rộng sử dụng thẻ
tạo điều kiện ổn định tiền tệ.

18

Thang Long University Library


- Sự phát triển ổn định của nền kinh tế: Thanh toán thẻ không thể phát triển
trong điều kiện thu nhập dân cư còn thấp, các khoản chi tiêu nhỏ lẻ. Vì vậy, sự
phát

19

Thang Long University Library


triển ổn định của nền kinh tế, thể hiện ở mức thu nhập cao và ổn định của người dân,
là điều kiện cần thiết để hoạt động kinh doanh thẻ phát triển.
Môi trường pháp lý: Việc kinh doanh dịch vụ thẻ tại bất kỳ quốc gia nào đều
được tiến hành trong một khuôn khổ pháp lý nhất định. Quy chế về thẻ tạo ra một
môi trường pháp lý chung đối với các nghiệp vụ cụ thể trong lĩnh vực kinh doanh
dịch vụ thẻ cho phù hợp với tình hình thị trường và điều kiện của từng ngân hàng.
Trình độ công nghệ: Sự phát triển công nghệ của một quốc gia sẽ có ảnh hưởng
rất lớn và quyết định chất lượng dịch vụ thanh toán và phát hành thẻ. Trình độ
công nghệ càng cao thì chất lượng dịch vụ càng tốt, tính bảo mật càng cao, do đó
càng thu hút đông đảo người dân sử dụng thẻ.
Môi trường cạnh tranh: Mở rộng phát hành và thanh toán thẻ phụ thuộc
rất nhiều vào cạnh tranh trên thị trường. Sự cạnh tranh lành mạnh bắt buộc các ngân
hàng phải có suy nghĩ nghiêm túc cho việc đầu tư phát triển loại hình thanh toán
hiện đại này, tạo cho ngân hàng sự chủ động, sáng tạo trong việc cung cấp những sản
phẩm thẻ chất lượng tốt nhất, đem lại lợi ích cao nhất cho khách hàng để thu lợi nhuận
tối ưu.
1.1.5. Những rủi ro trong phát hành, sử dụng và thanh toán thẻ
Trong kinh doanh, dù ở bất cứ lĩnh vực nào cũng có thể gặp phải rủi ro. Kinh
doanh thẻ cũng không nằm ngoài quy luật đó. Vấn đề quan trọng là các ngân
hàng phải nghiên cứu, phân tích, từ đó hạn chế tối đa rủi ro có thể gặp phải.
-

Đơn xin phát hành thẻ với thông tin giả mạo: Do không thẩm định kỹ hồ sơ,

ngân hàng phát hành thẻ cho khách hàng mà không biết rằng thông tin trên đơn xin
phát hành là giả mạo. Trường hợp này sẽ dẫn đến rủi ro tín dụng cho ngân hàng phát
hành khi đến hạn thanh toán chủ thẻ không thanh toán hoặc không có khả năng thanh
toán.
-

Thẻ giả: Thẻ do các tổ chức tội phạm làm giả căn cứ vào các thông tin có được

từ các giao dịch thẻ hoặc thông tin từ thẻ mất cắp. Thẻ giả được sử dụng tạo ra các
giao dịch giả mạo, gây tổn thất cho các ngân hàng mà chủ yếu là NHPHT vì theo quy
định của tổ chức thẻ quốc tế, NHPHT chịu hoàn toàn trách nhiệm với mọi giao dịch
giả mạo có mã số của NHPHT. Đây là loại rủi ro nguy hiểm và khó quản lý vì có liên
quan đến nhiều nguồn thông tin và nằm ngoài khả năng kiểm soát của NHPHT.
-

Thẻ bị mất cắp, thất lạc: Chủ thẻ bị mất cắp, thất lạc thẻ và bị người khác sử

dụng trước khi chủ thẻ kịp thông báo cho NHPHT để có các biện pháp hạn chế sử
dụng hoặc thu hồi thẻ. Thẻ này có thể bị các tổ chức tội phạm lợi dụng để in nổi và mã
hoá lại thẻ để thực hiện các giao dịch giả mạo. Rủi ro này có thể dẫn đến tổn thất cho
cả chủ thẻ và NHPHT, thường chiếm tỷ lệ lớn nhất.

19

Thang Long University Library


-

Tài khoản của chủ thẻ bị lợi dụng: Đến kỳ phát hành lại thẻ, NHPHT nhận

được thông báo thay đổi địa chỉ của chủ thẻ. Do không kiểm tra tính xác thực
của

20

Thang Long University Library