Quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà trường ở các trường THCS huyện đông anh thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

PHAN VĂN THƯỞNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN ĐÔNG ANH
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN THỊ TÍNH

HÀ NỘI, 2017


i

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng
tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, các Thầy giáo, Cô giáo đã
tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện
giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Nguyễn Thị
Tính người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt
quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Phòng GD&ĐT huyện Đông
Anh, Thành phố Hà Nội, Ban lãnh đạo cùng các thầy cô giáo các trường

THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội và bạn bè, người thân đã tạo điều
kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học
tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, Cô và các bạn
đồng
nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, Ngày 8 tháng 8 năm 2017
Tác giả

Phan Văn Thưởng


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghi ên cứu của riêng tôi, các kết
quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.
Tác giả luận văn

Phan Văn Thưởng


3

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................viii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ........................................................................... x
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
6. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
8. Cấu trúc của luận văn: ................................................................................... 6
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS ...................... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu................................................................................ 7
1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................ 7
1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................... 11
1.2. Các khái niệm công cụ ............................................................................. 13
1.2.1. Chương trình giáo dục........................................................................... 13
1.2.2. Chương trình nhà trường....................................................................... 15
1.2.3. Phát triển chương trình giáo dục ........................................................... 16
1.2.4. Phát triển chương trình nhà trường ....................................................... 17


4

1.2.5. Quản lý phát triển chương trình nhà trường ......................................... 19
1.3. Những vấn đề cơ sở lý luận về quản lý hoạt động phát triển chương trình

nhà trường ở các trường THCS . ..................................................................... 20
1.3.1. Một số vấn đề về phát triển chương trình nhà trường ở các trường
THCS............................................................................................................... 20
1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà trường ở các
trường THCS ................................................................................................... 28
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà
trường ở trường THCS .................................................................................... 35
1.4.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 35
1.4.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 36
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 37
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN
ĐÔNG ANH THÀNH PHỐ HÀ NỘI............................................................. 39
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ..................................................................... 39
2.1.1. Vài nét về các trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. .. 39
2.1.2. Mục tiêu khảo sát: ................................................................................. 40
2.1.3. Nội dung khảo sát: ................................................................................ 40
2.1.4. Khách thể khảo sát: ............................................................................... 40
2.1.5. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 40
2.2. Thực trạng chương trình sách giáo khoa hiện hành ................................. 40
2.3. Thực trạng phát triển chương trình nhà trường ở các trường THCS huyện
Đông Anh, Thành phố Hà Nội. ....................................................................... 43
2.3.1.Thực trạng nhận thức của giáo viên, học sinh về chương trình nhà
trường ở các trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. ................ 43
2.3.2. Thực trạng về năng lực của giáo viên về phát triển chương trình ....... 45


5

2.3.3. Thực trạng về hoạt động phát triển chương trình nhà trường ở các

trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội ...................................... 48
2.4 Thực trạng quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà trường ở các
trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội ...................................... 51
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch phát triển chương trình nhà trường ở các
trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội ...................................... 51
2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện phát triển chương trình nhà trường ở các
trường THCS huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội ....................................... 53
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo phát triển chương trình nhà trường ở các trường
THCS huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội ................................................... 56
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát kết quả phát triển chương trình của giáo
viên ở các trường THCS huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội...................... 67
2.5. Những thuận lợi và khó khăn trong quản lý phát triển chương trình nhà
trường ở trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. ...................... 69
2.5.1. Thuận lợi ............................................................................................... 69
2.5.2. Khó khăn ............................................................................................... 69
2.6. Đánh giá khái quát thực trạng quản lý phát triển chương trình nhà trường
ở các trường THCS huyện Đông Anh, Hà Nội ............................................... 70
2.6.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 70
2.6.2. Những hạn chế ...................................................................................... 71
Kết luận chương 2 ........................................................................................... 72
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ
TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN ĐÔNG ANH, HÀ NỘI ........ 74
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp............................................................ 74
3.1.1. Đảm bảo đúng đường lối của Đảng về đổi mới giáo dục ..................... 74
3.1.2. Đảm bảo tính mục đích ......................................................................... 74
3.1.3. Đảm bảo tính thực ti n .......................................................................... 75


6

3.1.4. Đảm bảo tính đối tượng ........................................................................ 75
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, tính hệ thống ............................... 76
3.2. Các biện pháp quản lý phát triển chương trình nhà trường ở các trường
THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội .................................................. 76
3.2.1.Lập kế hoạch phát triển chương trình nhà trường.................................. 76
3.2.2 Nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên về phát triển chương
trình nhà trường ............................................................................................... 78
3.2.3.Huy động mọi nguồn lực để phát triển chương trình giáo dục nhà trường
......................................................................................................................... 81
3.2.4. Chỉ đạo giáo viên thiết kế và tổ chức dạy học, giáo dục theo chủ đề liên
môn và chủ đề môn học .................................................................................. 84
3.2.5. Kiểm tra, giám sát hoạt động phát triển chương trình của giáo viên và
có biện pháp xử lý kịp thời.............................................................................. 90
3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 93
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp........................ 94
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................... 94
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm......................................................................... 95
3.3.3. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 95
3.3.4. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 95
3.3.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 95
Kết luận chương 3 ........................................................................................... 97
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 99
1. Kết luận ....................................................................................................... 99
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 101
2.1. Đối với Sở GD và Đào tạo Hà Nội, PGD và Đào tạo huyện Đông Anh
....................................................................................................................... 101


vii

Khuyến nghị đối với các trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội
....................................................................................................................... 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 103
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 107


8

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BCH
:

:

Ban chấp hành BGH

Ban giám hiệu CBQL

Cán bộ quản lý CMHS
mẹ học sinh CNTT
nghệ thông tin CSVC

:
:

:

Cha
Công

:

Cơ sở

vật chất
CT

:

Chương trình

CTGD

:

Chương trình giáo dục

GD

:

Giáo dục

GDĐT

:

Giáo dục đào tạo

GDPT

:

Giáo dục phổ thông

GV

:

Giáo viên

GVCN

:

Giáo viên chủ nhiệm

HS

:

Học sinh

HT

:

Hiệu trưởng

KHDH

:

Kế hoạch dạy học

ND

:

Nội dung

PHT

:

Phó hiệu trưởng

PPCT

:

Phân phối chương trình

PPDH

:

Phương pháp dạy học

PT

:

Phổ thông

PTCT

:

Phát triển chương trình

QLGD

:

Quản lý giáo dục

SGK

:

Sách giáo khoa

TBDH

:

Thiết bị dạy học

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thông


9

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Nhận thức của giáo viên về mức độ rất cần thiết, cần thiết và không
cần thiết của việc phát triển chương trình nhà trường của các trường THCS
huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội ............................................................................. 44
Bảng 2.2. Nhận thức của cán bộ giáo viên về ý nghĩa, vai trò và mục tiêu phát
triển chương trình nhà trường của các trường THCS huyện Đông Anh, Thành
phố Hà Nội.................................................................................................................................. 44
Bảng 2.3. Tự đánh giá về năng lực phát triển chương trình nhà trường của
giáo viên trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. ............................ 46
Bảng 2.4. Nội dung công tác tổ chức thực hiện phát triển chương trình giáo
dục nhà trường ở các trường THCS huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội ..... 53
Bảng 2.5. Nội dung chỉ đạo phát triển chương trình giáo dục nhà trường ........ 56
ở các trường THCS huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội ...................................... 56
Bảng 3.1. Mức độ khả thi của các biện đề quản lý phát triển chương trình nhà
trường ............................................................................................................................................ 96

10

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Tự đánh giá của gáo viên về năng lực phát triển chương trinh .. 47
Biểu đồ 2.2. Nội dung công tác tổ chức thực hiện phát triển chương trình giáo
dục nhà trường ở các trường THCS Huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội ... 54
Biểu đồ 2.3. Nội dung phát triển chương trình giáo dục nhà trường ở các
trường THCS huyện Đông Anh ....................................................................... 58
Biểu đồ 2.4. So sánh học lực giữa 2 năm học 2014 - 2015 và 2015 - 2016 ... 65
Biểu đồ 2.5. So sánh hạnh kiểm giữa 2 năm học 2014 - 2015 và 2015 - 2016
......................................................................................................................... 66
Biểu đồ 2.6. Đánh giá của CBQL về kết quả phát triển chương nhà trường ở
các trường THCS huyện Đông Anh Thành phố Hà Nội ................................. 68
Biểu đồ 2.7: Mức độ cần thiết của các biện pháp đề quản lý phát triển chương
trình nhà trường ............................................................................................... 95


1


2

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chương trình giáo dục nhà trường là bản thiết kế mô tả chuẩn đầu ra
của chương trình, nội dung, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả giáo
duc, dạy học. Chất lượng giáo dục nhà trường phụ thuộc vào chương trình nhà
trường và năng lực tổ chức thực hiện chương trình, năng lực phát triển
chương trình của cán bộ quản lý, giáo viên. Phát triển chương trình nhà

trường phổ thông là quá trình làm mới chương trình dựa trên chương trình cốt
lõi của Bộ Giáo dục – Đào tạo và xây dựng chương trình dạy học dành cho
địa phương, thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp liên môn và chủ đề môn học.
Để phát triển chương trình nhà trường đúng hướng phù hợp với điều kiện nhà
trường và năng lực học tập, nhu cầu học tập của học sinh thì cần thiết phải có
hệ thống các biện pháp quản lý phù hợp.
Thế giới đang ở thế kỉ 21, thế kỉ của nền kinh tế tri thức, của công nghệ
thông tin và truyền thông, của hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó mỗi quốc
gia muốn phát triển đòi hỏi phải tự khẳng định thông qua tham gia cạnh tranh
lành mạnh, nhờ có nguồn lực nhân lực với trình độ cao. Khi đó, đổi mới nền
giáo dục quốc dân được nhiều nước tính đến và quyết tâm xây dựng. Họ kì
vọng một nền giáo dục mới, hướng theo giáo dục suốt đời, hướng vào người
học. Với mong muốn sau khi học phổ thông xong người học có thể sẵn sàng
tham gia bước vào lao động sản xuất học tiếp tục học ở trình độ cao hơn. Như
thế, những kiến thức, kĩ năng học được phải trợ giúp đắc lực cho công dân
trong khâu tìm việc làm, đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.
Đáp ứng yêu cầu của phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và hội nhập
quốc tế, Việt Nam cũng đang triển khai thực hiện đổi mới chương trình giáo
dục phổ thông theo hướng mở phát huy năng lực người học và nâng cao vai
trò tự chủ của nhà trường, cán bộ quản lý, giáo viên về chương trình giáo dục


nhà trường. Bởi chương trình giáo dục được thiết kế theo hướng mở nhằm
đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh, phát triển năng lực học sinh một cách
toàn diện và quan tâm đến tính đa dạng về văn hóa và năng lực của người học.
Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, có nhấn mạnh “thực hiện đổi mới chương trình và SGK GDPT theo
hướng quy chuẩn đầu ra của từng cấp học, chuyển từ chú trọng kiến thức sang
chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất người học....”. Chiến lược phát
triển giáo dục giai đoạn 2011-2020, trong đó xác định “Thực hiện đổi mới

chương trình SGK từ sau năm 2018 theo định hướng phát triển năng lực học
sinh, vừa đảm bảo tính thống nhất toàn quốc, vừa phù hợp với đặc thù mỗi địa
phương”. Chương trình phổ thông tổng thể được ban hành ngày 4/8/2017 thể
hiện tính tích hợp và phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp, các môn học Lý,
Hóa, Sinh được tích hợp thành môn Khoa học tự nhiên, môn hướng nghiệp
được tích hợp với công nghệ. Các môn xã hội có nội dung gần nhau có thể
thiết kế chủ đề liên môn để giảng dạy. Các môn Toán, Văn, Giáo dục công
dân vv… được thiết kế theo hướng giảm tải và tập trung phát triển năng lực
học sinh do đó có nhiều nội dung giáo dục có thể được tích hợp trong các
môn học.
Với những định hướng trên, việc phát triển chương trình giáo dục
trường phổ thông nói chung và phát triển chương trình giáo dục ở trường
THCS nói riêng sao cho phù hợp với điều kiện thực tế có ý nghĩa hết sức
quan trọng.
Thực hiện sự chỉ đạo trên, các trường phổ thông nói chung và trường
THCS nói riêng đang thực hiện việc chuyển đổi này, tuy nhiên trong quá trình
thực hiện gặp không ít khó khăn. Nhiều trường chỉ đang thực hiện những thay
đổi hình thức theo yêu cầu mới mà nội dung tính chất chưa thực sự thay đổi.
do nhiều nguyên nhân khác nhau,chính vì các lí do trên, tác giả đã chọn đề tài


“Quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà trường ở các trường
THCS, huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng về quản lý phát
triển chương trình nhà trường ở các trường THCS huyện Đông Anh, Thành
phố Hà Nội đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý phát triển chương trình
nhà trường ở các trường THCS huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội, nhằm
nâng cao chất lượng chương trình giáo dục nhà trường và chất lượng giáo dục
học sinh THCS.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu:
Quá trình quản lý phát triển chương trình nhà trường của các trường
THCS , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội .
3.2 Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý phát triển chương trình nhà trường ở các trường
THCS , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Chương trình giáo dục ở các trường THCS thuộc huyện Đông Anh,
Thành phố Hà Nội được xây dựng trên cơ sở chương trình khung của Bộ Giáo
dục và Đào tạo hướng dẫn thực hiện chương trình của Sở Giáo dục và Đào tạo
Hà Nội. Tuy nhiên nội dung chương trình giáo dục còn tồn tại những hạn chế.
Nếu nghiên cứu, đề xuất được biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà
trường, phù hợp với điều kiện thực ti n, đáp ứng yêu cầu của học sinh và địa
phương thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS , Huyện
Đông Anh, Thành phố Hà Nội.


5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sử lý luận về quản lý phát triển chương trình nhà trường ở
các trường THCS .
5.2. Khảo sát, phân tích thực trạng phát triển chương trình và quản lý phát
triển chương trình ở các trường THCS , Huyện Đông Anh, Thành phố Hà
Nội.
5.3. Đề xuất và tổ chức khảo nghiệm một số biện pháp quản lý phát triển
chương trình nhà trường ở các trường THCS , Huyện Đông Anh, Thành phố
Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
Phát triển chương trình nhà trường hiểu theo nghĩa đầy đủ nhất là Phát

triển chương trình tổng thể gồm cả chương trình dạy học và chương trình giáo
dục. Ngoài ra có thể hiểu theo nghĩa là Phát triển chương trình dạy học được
thể hiện ở các môn học và phát triển chương trình tổ chức các hoạt động giáo
dục.
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài chúng tôi tập trung nghiên cứu
quản lý phát triển chương trình nhà trường thông qua phát triển chương trình
dạy học các môn học và phát triển chương trình tổ chức các hoạt động giáo
dục ở các trường THCS với cấp độ chương trình môn học và chương trình
giáo dục địa phương.
6.2. Giới hạn khách thể khảo
sát
Năm trường THCS trong huyện Đông Anh , gồm 150 cán bộ giáo viên
trong đó (5 hiệu trưởng, 5 phó hiệu trưởng 10 tổ trưởng chuyên môn, 70 GV
phụ trách 14 môn học của cấp học THCS). Các tổ chức chính trị xã hội khác:
65 người của năm trường (05đ/c Bí thư Đoàn TN; 05đ/c TPT đội; 05đ/c Chủ
tịch Công đoàn Trường; 50 đ/c hội trưởng phụ huynh hoc sinh) và 200 học
sinh của năm trường trong , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội ( THCS
Bắc


Hồng, THCS Nguyên Khê , THCS Bùi Quang Mại , THCS Xuân Nộn , THCS
Xuân Canh). Số liệu khảo sát lấy trong năm học 2015 - 2016
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản có liên quan
liên quan đến phát triển chương trình nhà trường nhằm xây dựng cơ sở lý luận
cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra: Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho cán
bộ quản lý, giáo viên, học sinh phụ huynh để thu thập thông tin về thực trạng

chương trình, quản lý chương trình và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý
chương trình nhà trường. Từ đó, tìm ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên
nhân của thực trạng.
7.2.2. Phương pháp quan sát: Quan sát công tác quản lý các hoạt động
hướng tới Phát triển Chương trình giáo dục nhà trường của Hiệu trưởng năm
trường THCS , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. Quan sát hoạt động dạy
của giáo viên và hoạt động học của học sinh năm trường THCS trong huyện
Đông Anh, Thành phố Hà Nội để thu thập thông tin liên quan đến vấn
đề nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý về
công tác phát triển chương trình

và quản lý phát triển chương trình nhà

trường của các trường THCS trong huyện Đông Anh.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Trưng cầu ý kiến của các chuyên gia về
lĩnh vực QLGD (Lãnh đạo, và chuyên viên phòng Giáo dục và Đào tạo ,
huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. Từ đó đánh giá về tính cần thiết và tính
khả thi của các biện pháp quản lý xây dựng phát triển chương trình giáo dục
ở các trường THCS , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội.


7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động của nhà trường theo
các bước phát triển chương trình giáo dục nhà trường như: Nghiên
cứu sản phẩm hoạt động chuyên môn của giáo viên (giáo án, đồ dùng dạy
học, kết quả học tập của HS…); sản phẩm quản lý nhà trường của Hiệu
trưởng (kế hoạch năm học, kế hoạch chuyên môn, các quyết định quản
lý…); công tác quản lý hoạt động chuyên môn và phát triển, xây dựng kế
hoạch giáo dục của nhà trường.
8. Cấu trúc của luận văn

Ngoài danh mục ký hiệu, chữ viết tắt, phần mở đầu, kết luận và khuyến
nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo, danh mục công trình khoa học liên quan đến
luận văn của tác giả, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động phát triển chương trình
nhà trường ở các trường THCS.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà
trường ở các trường THCS , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động phát triển chương trình nhà
trường ở các trường THCS , huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội.


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT
TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG
THCS
1.1. Tổng quan nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trên thế giới về phát triển
chương trình và phát triển chương trình nhà trường, các công trình được
nghiên cứu khai thác dưới nhiều góc độ khác nhau.
Các công trình nghiên cứu về phát triển chương trình nhà trường bao
gồm các báo cáo tổng kết đề tài khoa học, bài báo, sách chuyên khảo, các bài
phê bình, các văn bản pháp qui về chính sách giáo dục nói chung và về phát
triển chương trình giáo dục nói riêng.
Những năm 70-80 phát triển chương trình nhà trường được xem như đã
đạt đỉnh cao có nhiều nước trên thế giới quan tâm nghiên cứu. Phần lớn các
công trình nghiên cứu được triển khai rộng rải ở các nước như Ôxtraylia, Hoa
kì, Canada, Vương quốc Anh, Israel. Cuối thập niên 80 đầu thập niên 90 ở
New Zealand cũng xuất hiện một số chuyên khảo, báo cáo tổng kết đề tài
khoa học, bài báo về phát triển chương trình nhà trường[ 38 ].

Ở New Zealand có một số công trình nghiên cứu về phát triển chương
trình nhà trường như các chuyên khảo, bài báo, báo cáo tổng kết đề tài khoa
học… nhờ có 2 dự án lớn về phát triển chương trình nhà trường cuối những
năm 80 đầu những năm 90 [ 38].
Sau năm 2000 nhiều công trình được nghiên cứu ở Hồng Kông, Trung
quốc, Nhật, Đài Loan. Các công trình trên tập trung giải quyết một số vấn đề
lí luận liên quan đế phát triển chương trình nhà trường, như định nghĩa
chương trình nhà trường, các nguyên tắc, luận cứ, vai trò của nhà nước, nhà
trường trong đó có nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong phát triển chương


trình nhà trường. Nhiều công trình đề cập tới vai trò của các bên liên quan
trong phát triển chương trình nhà trường, trong đó có vai trò của cha mẹ học
sinh, của các bên liên quan (steakholder), các chuyên gia trong phát triển
chương trình nhà trường.
Ở Hàn Quốc, trong vòng 42 năm từ 1955 đến 1997 các nhà giáo dục
của Hàn Quốc đã nghiên cứu, thay đổi 7 lần chương trình giáo dục quốc gia.
Chương trình quốc gia lần thứ 7 được công bố vào ngày 30/12/1997, năm
2007 chương trình GDPT của hàn Quốc lại đã thay đổi và hiện đang chuẩn bị
xây dựng lại chương trình mới (chỉ tập trung ở bậc THPT) gọi là chương trình
2009 [ 24]. Mỗi lần thay đổi chương trình ở mỗ cấp học có một mục tiêu khác
nhau như Mục tiêu của bậc THPT nhằm khuyến khích học sinh có những kỹ
năng khác nhau cần thiết cho tương lai và với tính cách của một công dân
toàn cầu.
Chương trình bao gồm chương trình cơ bản chung của quốc gia và
chương trình tự chọn ở THPT.
Chương trình cơ bản chung của quốc gia bao gồm các môn học, hoạt
động tự chọn và hoạt động ngoài giờ lên lớp. Các hoạt động tự chọn được
chia ra các hoạt động tự chọn theo môn học và các hoạt động tự chọn sáng
tạo. Môn chung bao gồm: Tiếng Hàn, Giáo dục đạo đức, Nghiên cứu xã hội,

Toán, Khoa học, Công nghệ và kinh tế gia đình, Thể dục, Âm nhạc, nghệ
thuật, Ngoại ngữ, Chữ Hàn và Tự chọn.Các môn học chuyên sâu bao gồm các
học trình nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp, Công nghiệp, Thương mại,
Nghề cá và vận tải biển, Kinh tế gia đình và giáo dục nghề, Khoa học, Thể
thao, Nghệ thuật, Ngoại ngữ và Quan hệ quốc tế.
Các hoạt động ngoài chương trình bao gồm Hoạt động tự quản, Hoạt
động thích ứng, Các hoạt động tự phát triển, Các hoạt động dịch vụ xã hội và
Các hoạt động thi đấu (thể thao)


Ở Malaysia, Giáo dục phổ thông Malaysia luôn được phát triển, lịch sử
phát triển chương trình giáo dục phổ thông ở Malaysia trải qua 07 lần thay
đổi, lần thứ 7 vào giai đoạn 2010-2012 là xây dựng và thử nghiệm chương
trình phổ thông mới. Chương trình giáo dục phổ thông của Malaysia đặt ra 4
nhóm mục tiêu cơ bản là: Người học phát triển cân bằng về trí tuệ, tinh thần
và tình cảm; có trách nhiệm công dân, có hiểu biết và có thể tham gia vào
cuộc chơi toàn cầu. Cả 4 nhóm mục tiêu này đều được xây dựng dựa trên cơ
sở của các thành tố: Triết lý giáo dục quốc gia, chính sách giáo dục quốc gia,
tầm nhìn giáo dục 2020, kế hoạch dài hạn Malaysia lần thứ 3, xu thế giáo dục
thế giới, các lý thuyết học tập và 4 trụ cột giáo dục của UNESCO [ 24].
Chương trình giáo dục trung học được xây dựng theo tinh thần tích hợp
dựa trên 7 nguyên tắc: (1) Tiếp nối chương trình tiểu học, (2) Tích hợp các
yếu tố trí tuệ, tinh thần, tình cảm và thể chất, (3) Sử dụng ngôn ngữ quốc gia,
(4) Học tập suốt đời, (5) Nhấn mạnh các giá trị đạo đức, (6) Sử dụng những
lĩnh vực hiểu biết hiện tại, (7) Giáo dục cơ bản cho mọi người.
Giáo dục trung học chia thành 2 bậc: Trung học bậc thấp (năm1-3),
Trung học bậc cao (năm 4-5)
Ở Liên bang Nga, Nội dung GDPT theo truyền thống được phân chia
thành các lĩnh vực Khoa học xã hội- nhân văn và Khoa học tự nhiên-Toán
học. Lĩnh vực Khoa học xã hội- nhân văn bao gồm các môn học: tiếng Nga,

tiếng nước ngoài, Văn học, Nghệ thuật, Lịch sử, Địa lý, Xã hội. Lĩnh vực
Khoa học tự nhiên-Toán học bao gồm các môn học: Toán học, Tin học, Vật
lý, hocas học, Sinh học [ 24].
Tổ chức dạy học phân ban ở trung học phổ thông: Từ những năm 1970,
Liên bang Nga cho thí điểm và từ những năm 1980 đưa vào chương trình
giảng dạy các môn học nâng cao tự chọn bắt buộc, các giáo trình tự chọn


ngoại khóa chuyên sâu, cơ sở của giáo dục phân hóa. Có các lớp học thí điểm
dạy học một số môn chuyên như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Ngoại ngữ.
Liên Xô trước đây áp dụng hệ thống GDPT 10 năm gồm 3 cấp Tiểu
học: 4 năm, THCS: 4 năm, THPT hoàn chỉnh: 2 năm.
Chương trình học gồm 3 phần: chuẩn quốc gia+ nhà trường lựa chọn+
học sinh tự chọn.
Ở Phần Lan, Việc đổi mới chương trình GDPT di n ra theo chu kì
khoảng 10 năm. Chương trình quốc gia đầu tiên vào năm 1970 là chặt chẽ và
chi tiết, sau nhiều lần đổi mới, cuộc đổi mới tiếp theo gần đây nhất bắt đầu
năm 2000, Chương trình mới được ban hành năm 2004 và triển khai bắt buộc
vào 2006. Hiện nay Phần Lan cũng đang chuẩn bị cho đổi mới chương trình
giáo dục phổ thông trong tương lai (chẳng hạn đã thành lập nhóm để xem xét
sự phân bổ thời lượng như thế nào, ...?) Nhìn tổng quát quá trình đổi mới
chương trình ở Phần Lan cho thấy quá trình chuyển từ chương trình truyền
thống, quản lý tập trung (với chương trình cụ thể) tới chương trình trên cơ sở
nhà trường mà nhấn mạnh tới quá trình dạy và học hơn là nhấn mạnh tới nội
diung các bộ môn khoa học, tới “Truyền đạt” các nội dung. Tương tự như
vậy, việc quản lý giáo dục cũng phát triển có hệ thống từ quản lý tập trung,
cứng nhắc sang quản lý địa phương mềm dẻo và trên cơ sở nhà trường. Lý do
đáp ứng sự đa dạng giữa các vùng miền, giữa các cá nhân người học; tăng
tính tự chủ của nhà trường, giáo viên; ... nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
[24].

Ở Trung Quốc Từ khi thành lập nước (10/1949) đến nay Chương trình
giáo dục phổ thông đã trải qua 5 giai đoạn phát triển đó là Giai đoạn đầu
thành lập nước đến 1957, Giai đoạn xây dựng toàn diện CNXH 1958-1565;
Giai đoạn “Đại cách mạng văn hóa” 1966-1976; giai đoạn chấn chỉnh hỗn
loạn, xây dựng hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa 1977-1986; giai đoạn cải cách


giáo dục theo tinh thần Nghị quyết cải cách thể chế giáo dục của Trung ương
Đảng Cộng sản Trung Quốc 1986 – nay. Cách tiếp cận phát triển Chương
trình giáo dục phổ thông là: (1) Chuyển từ chỗ chú trọng xã hội sang quan
tâm đến cả xã hội và cá nhân, (2) Chuyển từ chỗ chỉ chú trọng kết quả sang
quan tâm đến cả kết quả và quá trình, (3) Chuyển từ chỗ thiên về kinh nghiệm
sang coi trọng cả kinh nghiệm và thể nghiệm [ 24].
Mỗi chương trình Giáo dục phổ thông đều có mục tiêu và cấu trúc nội
dung cụ thể. Chương trình giáo dục trung học sơ cấp bao gồm hai bộ phận:
Môn học và hoạt động. Chủ yếu do nhà nước thống nhất xây dựng, tuy nhiên
cũng có một phần do địa phương bố trí.
Những nghiên cứu và kinh nghiệm về phát triển chương trình giáo dục
phổ thông của một số nước nêu trên cho thấy hệ thống GDPT được thực hiện
ở 03 cấp học Tiểu học, THCS, và THPT. Tuy nhiên ở mỗi nước khác nhau thì
qui định thời gian dành cho từng cấp học là khác nhau. Chương trình được
phân hóa trên cơ sở năng lực học, trên cơ sở hứng thú và định hướng nghề
nghiệp tương lai. Mở rộng quyền tự chủ cho các địa phương và trường học
trong việc tổ chức và thực hiện chương trình, giảm tính chất “tập quyền” của
chương trình.
1.1.2. Ở Việt Nam
Tác giả Nguy n Hữu châu - Những vấn đề cơ bản về chương trình và
quá trình dạy học, đã viết khá rõ về các vấn đề cơ bản về chương trình và
phát triển chương trình có tính chất xác định các nội dung cơ bản làm nền
tảng khoa học về chương trình và phát triển chương trình [18 ]. Trong nguồn

tài liệu dịch phải kể đến tài liệu của TS Giáo dục Nguy n Kim Dung - Xây
dựng chương trình hướng dẫn thực hành. Tác giả Phạm Văn Luận - Phát
triển chương trình đào tạo- Một số vấn đề lý luận và thực tiến [ dẫn theo 21].


Tác giả Phạm Hồng Quang, với công trình “Phát triển chương trình
đào tạo giáo viên- những vấn đề lý luận và thực tiễn”, tác giả đã đề cấp đến
vấn đề chất lượng đào tạo nói chung và chất lượng đào tạo giáo viên nói riêng
phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó chất lượng chương trình có tầm quan
trọng đặc biệt. Người giáo viên có thích ứng được với yêu cầu của thực ti n
giáo dục phổ thông hay không phụ thuộc vào quá trình đào tạo-khâu chuẩn bị
quan trọng của các khoa trường sư phạm. Việc đào tạo một giáo viên có chất
lượng là mục tiêu của các cơ sở đào tạo giáo viên. Chất lượng giáo dục, chất
lượng giáo viên, chất lượng chương trình... là các khái niệm cơ bản cốt logic
của giáo dục [ 27]. Trong công trình nghiên cứu “Phát triển chương trình và tổ
chức quá trình đào tạo” thì tác giả đề cập các vấn đề phần lý thuyết gồm:
(1)chương trình và phát triển chương trinh đào tạo; (2) Nội dung và chương
trình giáo dục; phần thực hành- tự nghiên cứu có: (1) Đối tượng đào tạo-cơ sở
xuất phát để xây dựng và phát triển chương trình, (2) Kết quả phân tích
chương trình đào tạo thạc sỹ quản lý giáo dục dưới góc độ tiếp cận năng lực,
(3) Các phương án hoàn thiện chương trình đào tạo thạc sỹ quản lý giáo dục
[ 28].
Tác giả Nguy n Đức Chính với công trình “phát triển chương trình
giáo dục”. Công trình này giới thiệu những thay đổi to lớn trong đời sống
kinh tế xã hội, khoa học và công nghệ quốc tế và trong nước, vai trò của giáo
dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng trong việc cung cấp nguồn nhân
lực chất lượng cao cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước,
nhất là sau khi Việt Nam gia nhập WTO - qua đó, xác định vai trò của chương
trình giáo dục trong bối cảnh mới. Công trình cung cấp những vấn đề cơ bản
về chương trình giáo dục, chương trình nhà trường trong quá trình phát triển

của giáo dục phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội, khoa học và công
nghệ; đồng thời cũng giải thích các thành tố của chương trình và mối quan hệ


giữa chúng, khái niệm phát triển chương trình, một số cách tiếp cận cơ bản
trong thiết kế chương trình giáo dục. Cách tiếp cận nội dung, cách tiếp cận
mục tiêu, cách tiếp cận hệ thống, cách tiếp cận quản lí, cách tiếp cận theo quá
trình, cách tiếp cận nhân văn và một cách tiếp cận tổng hợp [13].
Liên quan đến vấn đề phát triển chương trình nhà trường đã có một số
luận văn ở trình độ thạc sĩ như: “Một số cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển
chương trình tiểu học của một số nước trê thế giới và Việt Nam” của tác giả
Nguy n Quốc Tuấn [31]. “Phát triển chương trình giáo dục nhà trường tại
THPT Chuyên Hùng Vương, tỉnh Phú Thọ” của tác giả Hoàng Văn Cường [20].
Các công trình nghiên cứu khoa học trong nước nêu trên đều tập trung
vào một số nội dung phát triển chương trình giáo dục: Phát triển chương trình
đào tạo giáo viên, về tổ chức quá trình đào tạo, về lý luận và thực ti n phát
triển chương trình ở tiểu học, THPT,... có ý nghĩa lý luận và thực ti n cụ thể ở
từng địa phương.
Triển khai Nghị quyết 29 của TW, Nhiều hoạt động thí điểm về phát
triển chương trình giáo dục nhà trường được triển khai như tổ chức thí điểm
phát triển chương trình nhà trường ở nhiều địa phương, tổ chức các Hội thảo
tại Tuyên Quang, Hà Nội năm 2014, 2015 đã thu hút được nhiều nhà khoa
học và giáo viên, cán bộ quản lý các trường phổ thông tham gia.
Từ cách phân tích trên cho thấy những nghiên cứu về phát triển chương
trình giáo dục nhà trường đã được triển khai, tuy nhiên chưa được tiến hành
bài bản, chưa sâu, chưa có những tổng kết, đánh giá cụ thể, chính vì vậy mà
tác giả chọn đề tài này để nghiên cứu.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Chương trình giáo dục
Có nhiều ý kiến khác nhau về chương trình giáo dục. Sự khác nhau đó

tùy thuộc vào quan niệm của các nhà nghiên cứu và các nhà thực hành khi suy