MỘT SỐ BÀI VĂN THI VÀO LỚP 10 PTTH

ÂÃƯ VÀN NGHË LÛN 9
Âãư ra: Trong truûn “Ngỉåìi con gại Nam Xỉång” nhán váût
Trỉång Linh väüi tin cáu nọi ngáy thå ca con tr â nghi oan cho V
Nỉång rưng ráùy v âạnh âùi nng âi. V Nỉång bë oan ỉïc nãn
nhy xúng säng tỉû váùn.
Em hy âc ké lải tạc pháøm v tçm xem cọ nhỉỵng chi tiãút
no trong truûn tạc gi mún hẹ måí kh nàng cọ thãø trạnh
âỉåüc thm këch âau thỉång cho V Nỉång. Nhỉỵng ngun nhán no
lm cho thm këch âọ váùn diãùn ra dáùn âãún cại chãút âau thỉång
ca ngỉåìi phủ nỉỵ âỉïc hảnh?
Em hy bçnh lûn vãư ngun nhán cại chãút âọ.
HỈÅÏNG DÁÙN
1. Âc ké tạc pháøm, nàõm vỉỵng chi tiãút, âäüc láûp suy nghé âãø
tçm ra nhỉỵng chi tiãút m âãư u cáưu. Ti thàõt nụt v måí nụt l åí
chäù áúy. Mäùi em tçm ti theo cạch ca mçnh miãùn l håüp lê.
2. Bçnh ln vãư ngun nhán cại chãút ca V Nỉång. Cọ ngun nhán
trỉûc tiãúp do tênh nãút cạ nhán ca Trỉång Linh v ngun nhán sáu
xa ca chãú âäü x häüi tỉì âọ tçm ra nghéa täú cạo v nhán âảo
ca tạc pháøm.
BI VIÃÚT THAM KHO
“Truưn kç mản lủc” l mäüt tạc pháøm cọ giạ trë ca vàn
hc cäø nỉåïc ta thãú kè XVI, mäüt táûp truûn vàn thå âáưu tiãn
bàòng chỉỵ Hạn åí Viãût Nam. Truûn “Ngỉåìi con gại Nam Xỉång” l
mäüt truûn hay trong tạc pháøm.
Truûn kãø ràòng, V Thë Thiãút l mäüt phủ nỉỵ âỉïc hảnh åí
Nam Xỉång, chäưng l Trỉång Linh, ngỉåìi nh giu nhỉng khäng cọ
hc, tênh laiû âa nghi. Triãưu âçnh bàõt lênh, Trỉång Linh phi tng
qn trong khi våü âang mang thai. Chäưng âi xa måïi âỉåüc mỉåìi ngy
thç nng sinh con trai âàût tãn l Ân. Nàm sau, giàûc tan, viãûc qn
kãút thục, Trỉång Linh tråí vãư thç con â biãút nọi, nhỉng âỉïa tr
nháút âënh khäng nháûn Trỉång Linh lm bäú. Nọ nọi: “Å hay! Thãú ra

äng cng l cha täi ỉ ? Äng lải biãút nọi, chỉï khäng nhỉ cha täi
trỉåïc kia chè thin thêt. Trỉåïc âáy thỉåìng cọ mäüt äng âãm no cng
âãún, mẻ Ân âi cng âi, mẻ Ân ngäưi cng ngäưi nhỉng chàóng
bao giåì bãú Ân c.”
Tênh Trỉång Linh hay ghen, nghe con nọi váûy âinh ninh ràòng våü
hỉ, â vu oan cho V Nỉång, rưng ráùy v âạnh âøi nng âi. V
Nỉång bë oan ỉïc â nhy xúng säng tỉû váùn.
Âc ké tạc pháøm, em tháúy truûn khäng phi khäng hẹ måí
kh nàng cọ thãø dãù dng trạnh âỉåüc thm këch âau thỉång âọ.
Ti kãø chuûn ca tạc gi l åí chäù âọ, cåíi ra räưi lải thàõt vo
âáùy cáu chuûn âi tåïi, khiãún ngỉåìi âc hỉïng thụ theo di v suy
nghé, ch âãư ca tạc pháømtỉìng bỉåïc näøi lãn theo dng kãø ca
cáu chuûn. Låìi con tr nghe nhỉ tháût m chỉïa âỉûng khäng êt
âiãưu vä lê khäng thãø tin ngay âỉåüc, nãúu Trỉång Linh biãút suy nghé,
ngỉåìi cha gç m lả váûy: “khäng biãút nọi, chè nên thin thêt” chàóng
bao giåì bãú con mçnh, m hãût nhỉ “cại mạy” - “mẻ Ân âi cng âi,
mẻ Ân ngäưi cng ngäưi”. Cáu nọi âọ ca âỉïa tr chàóng phi l
mäüt cáu âäú, ging gii âỉåüc thç cại chãút ca V Nỉång s khäng
xy ra. Nhỉng Trỉång Linh c ghen, êt hc, thiãúu suy nghé, â vä
tçnh b dåí kh nàng gii quút táúm thm këch, dáùn tåïi cại chãút
oan øng ca ngỉåìi våü m chng khäng phi khäng cọ tçnh u
thỉång. Táút nhiãn sỉû âåìi cọ thãú måïi thnh chuûn, v lải trãn
âåç lm gç cọ sỉû ghen tng sạng sút.
Bi këch cọ thãø trạnh âỉåüc khi våü hi chuûn kia ai nọi, chè
cáưn Trỉång Linh kãø lải låìi con nọi mi chuûn s r rng. V
Nỉång s chỉïng minh cho chäưng r åí mäüt mçnh nng hay âa våïi
con tr vo bọng mçnh v nọi l cha Ân. Mi sau ny, mäüt âãm
phng khäng vàõng v, ngäưi bưn dỉåïi bọng ân khuya, chåüt
ngỉåìi con chè vo bọng mçnh trãn vạch m bo âọ l cha nọ,
Trỉång Linh måïi tènh ngä,ü tháúu hiãøu näùi oan ca våü thç mi

chuûn â xong. V Nỉång khäng cn nỉỵa trãn âåìi.
Cáu chuûn bàõt âáưu tỉì mäüt bi këch gia âçnh, mäüt chuûn
trong nh, mäüt vủ ghen tng. Khäng êt tạc pháøm xỉa nay â viãút
vãư cại chuûn thỉåìng tçnh âáưy tai hoả ny. V nỉång khäng may
láúy phi ngỉåìi chäưng c ghen, ngun nhán trỉûc tiãúp dáùn nng
âãún cại chãút bi thm l “mạu ghen” ca ngỉåìi chäưng näng näøi.
Nhỉng sỉû thỉûc váùn l sỉû thỉûc!cại chãút oan øng quạ v
ngỉåìi chäưng âäüc âoạn quạ!
Mäüt phủ nỉỵ âỉïc hảnh, tám häưn nhỉ ngc sạng m bë nghi
oan båíi mäüt chuûn khäng âáu åí mäüt låìi con tr, mäüt cáu nọi âu
ca mẻ våïi con m phi tçm âãún cại chãút bi thm, ai oạn trong
lng säng thàm thàóm. Cáu chuûn âau lng vỉåüt ra ngoi khn
khäø cu mäüt gia âçnh, nọ büc chụng ta phi suy nghé tåïi säú
pháûn mong manh ca con ngỉåìi trong mäüt x häüi m nhỉỵng oan
khút, báút cäng, tai hoả cọ thãø xy ra báút cỉï lục no âäúi våïi h
m nhỉỵng ngun nhán dáùn âãún nhiãưu khi ráút lả lng khäng thãø
lỉåìng trỉåïc âỉåüc. Âọ l x häüi phong kiãún åí nỉåïc ta, nháút l åí
thåìi nọ â suy vong. X häüi âọ â sinh ra nhỉỵng chng Trỉång Linh,
nhỉỵng ngỉåìi ân äng âàûc âáưu ọc “nam quưn”, ch âảp lãn
quưn säúng ca ngỉåìi phủ nỉỵ. Tênh ghen tng ca cạ nhán cäüng
våïi tỉ tỉåíng “nam quưn” trong x häüi â lm nãn mäüt Trỉång
Linh âäüc âoạn âãún k củc, khỉ khỉ theo riãng, nháút thiãút khäng
nghe kiãún ca ngỉåìi khạc. Âỉïa tr nọi thç tin ngay, cn våü than
khọc gii by thäúng thiãút thç nháút âënh khäng tin, h hng, lng
xọm phán gii cäng minh cng chàóng àn thua gç. Háûu qu l cại
chãút thm thỉång ca V nỉång m ngun nhán sáu xa l chãú âäü
phong kiãún báút cäng cng chãú âäü “nam quưn” báút bçnh âàóng
ca nọ â gáy ra bao nhiãu tao hoả cho ngỉåìi phủ nỉỵ nọi riãng v
con ngỉåìi thåìi âọ nọi chung.
Âãư ra: Phán têch bi thå “Âäưng chê” ca chênh Hỉỵu ( Ngỉỵ vàn

9 - Táûp 1).
HỈÅÏNG DÁÙN CẠCH VIÃÚT:
Bi thå “Âäưng chê” ra âåìi vo âáưu nàm 1948, sau chiãún dëch
Viãût Bàõc ca qn v dán ta âạnh thàõng cüc tiãún cäng quy mä
låïn ca thỉûc dán Phạp cúi nàm 1947 lãn khu càn cỉï âëa Viãût Bàõc.
Nh thå Chênh Hỉỵu lục âọ l chênh trë viãn âải âäüi thüc trung
âon Th âä, cng âån vë ca mçnh tham gia chiãún âáúu sút chiãún
dëch. Âáưu nàm 1948 Chênh Hỉỵu viãút bi thå ny. Bi thå l kãút qu
ca nhỉỵng tri nghiãûm thỉûc va ìnhỉỵng cm xục sáu xa ca tạc
gi våïi âäưng âäüi trong chiãún dëch Viãût Bàõc. Bi thå nọi vãư tçnh
âäưng âäüi, âäưng chê thàõm thiãút, sáu nàûng ca nhỉỵng ngỉåìi lênh
cạch mảng m pháưn låïn h xút thán tỉì näng dán. Âäưng thåìi bi
thå cng thãø hãûn lãn hçnh nh chán thỉûc, gin dë m cao âẻp ca
anh bäü âäüi trong thåìi kç âáưu ca cüc khạng chiãún chäúng thỉûc
dán Phạp cn ráút khọ khàn thiãúu thäún.
Bi thå” Âäưng Chê” viãút theo thãø thå tỉû do, våïi hai mỉåi dng
thå, chia lm ba âoản. C bi thå âãưu táûp trung vo thãø hiãûn ch
âãư vãư tçnh”Âäưng Chê”.
Cại bàõt gàûp âáưu tiãn ca nhỉỵng ngỉåìi lênh l tỉì nhỉỵng
ngy âáưu gàûp màût. H âãưu cọ sỉû tỉång âäưng vãư cnh ngäü
ngho khọ ”q hỉång anh nỉåïc màûn âäưng chua, lnh täi ngho
âáút cy lãn si âạ”. Nhỉỵng ngỉåìi lênh l nhỉỵng ngỉåìi ca lng
q ngho lam l, váút v våïi cy cáúy, rüng âäưng våïi nhỉỵng lng
q khạc nhau. H tỉì cạc phỉång tråìi khäng hãư quen nhau ”tỉì
mn phỉång vãư tủ häüi trong hng ng ca nhỉỵng ngỉåìi lênh
cạch mảng”. Âọ chênh l cå såí ca tçnh âäưng chê sỉû âäưng cm
giai cáúp ca nhỉỵng ngỉåìi lênh cng chung nhiãûm vủ chiãún âáúu
âãø gii phọng q hỉång, âáút nỉåïc. Diãùn âảt nghéa âọ, tạc gi
â diãùn t bàòng hçnh nh:
“Sụng bãn sụng, âáưu sạt bãn âáưu”.

“Sụng - âáưu” sạt bãn nhau l tỉåüng trung cho chê v tçnh
cm, cng chung lê tỉåíng, nhiãûm vủ chiãún âáúu, sạt cạnh bãn
nhau. Tçnh âäưng chê, âäưng âäüi ny nåí v hçnh thnh bãưn chàût
trong sỉû chan ho v chia s mi gian lao cng nhỉ niãưm vui. Âọ
l mäúi tçnh tri kè ca nhỉỵng ngỉåìi bản chê cäút m tạc gi â
biãøu hiãûn bàòng mäüt hçnh nh củ thãø, gin dë m hãút sỉïc gåüi
cm: “Âãm rẹt chung chàn thnh âäi tri kè”. Sau cáu thå ny, nh thå
hả mäüt cáu, mäüt dng thå, hai tiãúng “Âäưng chê” vang lãn nhỉ mäüt
“näút nháún”, l sỉû kãút tinh ca mi cm xục, mi tçnh cm. Cáu
thå “Âäưng chê” vang lãn nhỉ mäüt phạt hiãûn, mäüt låìi khàóng âënh,
âäưng thåìi lải nhỉ mäüt cại bn lãư gàõn kãút âoản âáưu våïi âoản
thỉï hai ca bi thå. Dng thå hai tiẹng “Âäưng chê” nhỉ khẹp lải,
nhỉ làõng sáu vo lng ngỉåìi cại tçnh sạu cáu thå âáưu ca bi
thå, nhỉ mäüt sỉû lê gii vãư cå såí ca tçnh âäưng chê. Sạu cáu thå
trổồùc hai tióỳng ọửng chờ ỏỳy laỡ cọỹi nguọửn vaỡ sổỷ hỗnh thaỡnh
cuớa tỗnh õọửng chờ keo sồn giổợa nhổợng ngổồỡi õọửng õọỹi.
Maỷch caớm xuùc vaỡ suy nghộ trong baỡi thồ õổồỹc trióứn khai trong
õoaỷn thồ thổù hai laỡ nhổợng bióứu hióỷn cuỷ thóứ cuớa tỗnh õọửng chờ
vaỡ sổùc maỷnh cuớa tỗnh õọửng chờ. Sổỷ bióứu hióỷn cuớa tỗnh õọửng
chờ vaỡ sổùc maỷnh cuớa noù õổồỹc taùc giaớ gồỹi bũng hỗnh aớnh ồớ
nhổợng cỏu thồ tióỳp:
Ruọỹng nổồng anh gổới baỷn thỏn caỡy
Gian nhaỡ khọng mỷc kóỷ gioù lung lay
Gióỳng nổồùc, gọỳc õa nhồù ngổồỡi ra lờnh
ọửng chờ- õoù laỡ sổỷ caớm thọng sỏu xa nhổợng tỏm tổ, nọựi
loỡng cuớa nhau. Ba cỏu thồ trón õổa ngổồỡi õoỹc trồớ laỷi vồùi hoaỡn caớnh
rióng cuớa nhổợng ngổồỡi lờnh vọỳn laỡ nhổợng ngổồỡi nọng dỏn õoù. Hoỹ
ra õi trồớ thaỡnh nhổợng ngổồỡi lờnh nhổng mọựi ngổồỡi coù mọỹt tỏm tổ,
mọỹt nọựi loỡng vóử hoaỡn caớnh gia õỗnh, ngổồỡi thỏn, cọng vióỷc õọửng
quó. Hoỹ gổới laỷi tỏỳt caớ cho hỏỷu phổồng, gổới baỷn thỏn caỡy cỏỳy

ruọỹng nổồng cuớa mỗnh. Hoỹ nhồù laỷi nhổợng gian nhf trọỳng khọng
mỷc kóỷ gioù lung lay. Nhổng õaỡnh õóứ laỷi, õaỡnh gổới laỷi, hoỹ phaới
ra õi vỗ nghộa lồùn cổùu nổồùc, cổùu nhaỡ.
Giồỡ ồớ tióửn tuyóỳn, hoỹ nhồù vóử hỏỷu phổồng vồùi mọỹt tỗnh caớm
lổu luyóỳn khoù quón. Hỏỷu phổồng, tióửn tuyóỳn (ngổồỡi ồớ laỷi nồi
gióỳng nổùồc, gọỳc õa)khọng nguọi nhồù thổồng ngổồỡi thỏn cuớa mỗnh
laỡ nhổợng ngổồỡi lờnh nồi tióửn tuyóỳn. Tuy dổùt khoaùt, maỷnh meớ ra õi
nhổng nhổợng ngổồỡi lờnh khọng chuùt vọ tỗnh. Trong chióỳn õỏỳu gian
khọứ, hay trón õổồỡng haỡnh quỏn hoỹ õóửu nhồù õóỳn hỏỷu phổồng-
nhổợng ngổồỡi thỏn yóu nhỏỳt cuớa mỗnh:
i! Nhổợng õóm daỡi haỡnh quỏn nung nỏỳu
Bọựng bọửi họửi nhồù mừt ngổồỡi yóu
(Nguyóựn ỗnh Thi)
ọửng chờ-õoù laỡ cuỡng chia seớ nhổợng gian lao, thióỳu thọỳn cuớa
cuọỹc õồỡi ngổồỡi lờnh vồùi nhổợng hỗnh aớnh chỏn thổỷc, xuùc õọỹng, gồỹi
taớ vaỡ gồỹi hỗnh (tổỡng cồn ọỳm laỷnh sọỳt run ngổồỡi, vỏửng traùn ổồùt
mọử họi,aùo raùch vai, quỏửn vaỡi maợnh vaù, mióỷng cổồỡi buọỳt giaù, chỏn
khọng giaỡy) nhổợng ngaỡy thaùng ồớ rổỡng.
óứ dióứn taớ õổồỹc sổỷ gừn boù, chia seớ, sổỷ giọỳng nhau vóỳ
caớnh ngọỹ ngổồỡi lờnh taùc giaớ õaợ xỏy dổỷng nhổợng cỏu thồ soùng õọi,
õọỳi ổùng vồùi nhau trong tổỡng cỷp, tổỡng cỏu:
Anh vồùi tọi bióỳt tổỡng cồn ọỳm laỷnh
Sọỳt run ngổồỡi vổỡng traùn ổồùt mọử họi
................................................
Mióỷng cổồỡi buọỳt giaù
Chỏn khọng giaỡy
Sổùc maỷnh naỡo õaợ giuùp hoỹ vổồỹt qua tỏỳt caớ?
Hỗnh aớnh thổồng nhau tay nừm lỏỳy baỡn tay bióứu hióỷn thỏỷt
giaớn õở vaỡ xuùc õọỹng cuớa tỗnh caớm õọửnh chờ, õọửng õọỹi thióng lióng
ca nhỉỵng ngỉåìi lênh. Tçnh cm âọ l ngưn sỉïc mảnh v niãưm

vui âãø h vỉåüt qua. Cại “bàõt tay”(nhỉ bn tay biãút nọi) chênh l
tçnh cm ca ngỉåìi lênh truưn cho nhau sỉïc mảnh v niãưm tin
âãø h vỉåüt qua táút c nhỉỵng gian lao, thiãúu thäún, thỉí thạch
trong chiãún âáúu.
Tçnh âäưng chê, âäưng âäüi cn biãøu hiãûn åí sỉû thỉí thạch.
Âoản thå cúi tháût cä âng bàòng hçnh nh khi nh thå viãút:
“Âãm nay rỉìng hoang sỉång múi
Âỉïng cảnh bãn nhau chåì giàûc tåïi
Âáưu sụng tràng treo”.
Âáy l mäüt bỉïc tranh âẻp ca tçnh âäưng chê, âäưng âäüi- mäüt
bỉïc tranh âàûc sàõc v cọ nghéa.
Bỉïc tranh trãn l mäüi cnh thỉûc trong mäüi âãm phủc kêch
“chåì giàûc tåïi” tải mäüt cnh ”rỉìng hoang sỉång múi” hoang
vàõng lảnh lo näøi báûp lãn ba hçnh nh gàõn kãút våïi nhau ”váưng
tràng kháøu sụng v ngỉåìi lênh” váưng tràng nhỉ treo kháøu sụng ca
ngỉåìi lênh. Ngỉåìi lênh thç “âỉïng cảnh bãn nhau chåì giàûc tåïi”.
Cáu thå “âáưu sụng tràng treo” (chè cọ 4 chỉỵ) gáy cho ngỉåìi âc
mäüt sỉû báút ngåì lê thụ “ sụng v tràng” sao lải ho quãn vo
nhau âẻp thãú! Hçnh nh thå nọi lãn nghéa cao âẻp ca cüc
chiãún âáúu bo vãû Täø qúc ca anh bäü âäüi củ Häư trong nhỉỵng
nàm âáưu khạnh chiãún chäúng Phạp.
Bi thå cọ ba khäø, ba tỉï thå, ch úu tảo thnh chung xun
sút ton bi thå “Âäưng chê”.“Âäưng chê-thỉång nhau nàõm láúy bn
tay-âáưu sụng tràng treo”
Bi thỉ hm xục, mäüc mảc, chán thỉûc trong sỉí dủng ngän
ngỉỵ, hçnh nh, giåüi t, cọ sỉïc khại quạt cao, khàõc hoả âỉåüc
mäüt trong nhỉỵng pháøm cháút täút âẻp ca anh bäü âäi củ Häư. Âọ
l mäúi tçnh âäưng chê, âäưng âäüi gàõn bọ, keo sån, thàõm âỉåüm
tçnh cm, gian khäø cọ nhau, säúng chãút cọ nhau. Bi thå cọ thỉûc,
cọ må toả nãn v âẻp ca bi thå, gáy cho ngỉåìi âc nhỉỵng suy

tỉ sáu sàõc nhỉỵng cm xục sáu làõng. Bi thå “Âäưng chê” cọ nhỉỵng
nẹt thnh cäng trong viãûc khàõc hoả hçnh nh ngỉåìi lênh cạch
mảng trong thå ca khạng chiãún.
Âãư ra: Phán têch bi thå “Bi thå vãư tiãøu âäüi xe khäng
kênh”ca Phảm Tiãún Dût
BI VIÃÚT THAM KHO
Phảm Tiãún Dût l nh thå tr v låïn lãn “trong sàõc ạo ca
anh bäü âäüi Trỉåìng Sån” giỉỵa nhỉỵng ngy ạc liãût nháút ca cüc
chiãún tranh nhán dán chäúng M.
Tiãúng thå Phảm Tiãún Dût hçnh thnh v låïn lãn våïi nhỉỵng
bi thå “ Trỉåìng Sån âäng-Trỉåìng Sån táy, lỉía ân, giỉíi em cä thanh
niãn xung phong, nhåï....”â gọp pháưn tr hoạ thå Viãût Nam thåìi
chäúng M. Bi thå “bi thå vãư tiãøu âäüi xe khäng kênh” âỉåüc rụt ra
trong táûp thå “váưng tràng-qưng lỉía” ca tạc gi. Trong bi thå tạc
gi â xáy dỉûng mäüt hçng tỉåüng âäüc âạo nhỉỵng “chiãúc xe khäng
kênh” chàõn giọ váùn bàng bàng trãn âỉåìng ra tráûn vç chiãún trỉåìng
miãưn Nam rüt thët.
Måí âáưu bi thå, tạc gi â gii thêch vç sao táút c xe trong
tiãøu âäüi âãưu “khäng cọ kênh” vç bom âản giàûc M lm “kênh våỵ âi
räưi”. Chè mäüt chi tiãút nh “khäng cọ kênh vç xe khäng cọ kênh-bom
giáût, bom rung kênh våỵ máút räưi” tạc gi â lm cho ngỉåìi âc
hiãøu âỉåüc sỉû ạc liãût, tn bảo ca cüc chiãún tranh do âãú
qúc M gáy ra. Nhỉỵng chiãúc xe ny â lm näøi báût hçnh nh
nhỉỵng ngỉåìi lênh lại xe trãn tuún âỉåìng Trỉåìng Sån trong nhỉỵng
nàm chäúng M cỉïu nỉåïc.
Thãú m, nhỉỵng ngỉåìi lênh trãn nhỉỵng chiãúc “xe khäng kênh”
váùn “ung dung bưng lại ta ngäưi nhçn âáút, nhçn tråìi, nhçn thàóng!”
Thại däü ung dung v “cại nhçn” ca anh lại xe nhỉ báút cháúp,
coi thỉåìng táút c nguy hiãøm åí phêa trỉåïc mạc d “bủi phun tọc
tràõng nhỉ ngỉåìi gi”, cho d “mỉa tn mỉa xäúi nhỉ ngoi

tråìi”...cạc anh váùn “nhçn nhau màût láúm cỉåìi ha ha” hồûc tãúu tạo
“phç pho chám âiãúu thúc” hay “bàõt tay qua cỉía kênh våỵ räưi.”
Hçnh nh trong cạc cáu thå trãn â lm näøi r cại hiãn ngang,
dng cm, báút cháúp mi nguy hiãøm ca cạc chiãún sé lại xe, âãø
lại nhỉỵng chiãúc xe khäng kênh ra màût tráûn våïi mäüt niãưm tin niãưm
vui ca tøi tr.
Khung kênh â bë våỵ, khäng cọ gç âãø chàõn giọ tråìi a vo,
âáûp thàóng vo màõt. Thãú m, tạc gi lải viãút: “ nhçn tháúy giọ
vo xoa màõt âàõng”.
“ Xoa” l cỉí chè nhẻ nhng vút ve áu úm. Qua cạch diãùn
âảt ca cáu thå thç åí âáy, giọ khäng lm âau, lm rạt màõt ca
ngỉåìi lại xe m ngỉåüc lải giọ cn väù vãư nh nhẻ vo âäi màõt
“âàõng”. V, con âỉåìng trỉåïc màût- con âỉåìng ra tráûn tråí nãn gáưn
sạt hån âang chảy ngỉåüc lải “Nhçn tháúy con âỉåìng chảy thàóng
vo tim”. Vç khäng cọ kênh chàõn, nãn ngỉåìi lại xe cọ cm giạc v
áún tỉåüng “Con âỉåìng chảy thàóng vo tim”. Con âỉåìng thỉûc
trỉåïc màût âọ cng chênh l con âỉåìng âỉåüc nh thå náng lãn
thnh con âỉåìng l tỉåíng con âỉåìng cạch mảng..., con âỉåìng åí
trong trại tim ca ngỉåìi chiãún sé. Chênh l con âỉåìng âọ â giụp
cho cac chiãún sé lại xe thãm sỉïc mảnh, niãưm tin, báút cháúp bom
âản ca k th, tiãún lãn phêa trỉåïc: “ Tháúy sao tråìi v âäüt ngäüt
cạnh chim- nhỉ sa nhỉ a vo bưng lại”. Ngỉåìi lại xe váùn vui våïi
“ sao tråìi” v “Cạnh chim”, “ sao tråìi v cạnh chim” ngy âãm nhỉ
báưu bản våïi ngỉåìi lênh lại xe. Ngy cng nhỉu âãm, thiãn nhiãn,
âáút tråìi ln sạt cạnh våïi ngỉåìi chiãún sé lại xe trãn sút chàûng
âỉåìng di ra tráûn. Våïi nghãû thût nhán hoạ ti tçnh, nh thå â
biãún nhỉỵng khọ khàn tråí ngải khio lại nhỉỵng chiãúc xe khäng kênh
tråí thnh gáưn gi gàõn bọ thán thỉång hån. Ging âiãûu thå cọ khi
tháût ngang, tỉû nhiãn, báút cháúp gian khäø âỉåüc thãø hiãûn r trong
cáúu trục âỉûoc làûp lải “ ỈÌ thç...”, “Chỉa cáưn rỉía”, “Chỉa cáưn

thay” ..., “Lại tràm cáy säú nỉỵa...”. Dỉåìng nhỉ gian khäø nguy hiãøm,
ạc liãût ca chiãún tranh khäng lm nh hỉåíng âãún tinh tháưn ca
h, trại lải, nhỉỵng ngỉåìi lênh lại xe xem nhỉ l mäüt nhëp âãø rn
thỉí thạch sỉïc mảnh v chê ca mçnh “ chê lm trai” -tøi tr
ngỉåìi lênh”.
Nhỉỵng ngỉåìi lại xe cn l nhỉỵng chng trai tr, säi näøi, vui
nhäün, lảc quan. H “nhçn nhau”, “bạt tay nhau”, v trãn âỉåìng ra
tráûn thç “ bãúp Hong Cáưm ta dỉûng giỉỵa tråìi- chung bạt âa nghéa
l gia âçnh âáúy”, v cỉï thãú “ vng màõc chong chãnh âỉåìng xe
chảy”, trỉåïc màõt h nhỉỵng chiãúc xe lải tiãún lã phêa trỉåïc, l ta
cỉï âi, lải âi “tråìi xanh thãm” khäng cọ gç ngàn cn âüc âỉåìng ra
màût tráûn.
Cại gç âáù lm nãn sỉïc mảnh åí h âãø coi thỉåìng gian khäø
báút cháúp gian nan nhỉ váûy? Âọ chênh l chê chiãún âáúu âãø gii
phọng miãưn nam l tçnh u nỉåïc näưng nhiãût åí tøi tr thåìi âạnh
M cỉïu nỉåïc.
Nhỉỵng chiãúc xe bë bom âản M lm cho biãún dảng trå trủi,
trủi tráưn ”Khäng cọ kênh räưi xe khäng ân- khäng cọ mui xe, thng
xe cọ xỉåïc” Nhỉng âiãưu kç lả l nhỉỵng chiãúc xe trủi tráưn áúy
váùn chảy, váùn bàng ra tiãưn tuún. Tạc gi lải mäüt ln nỉỵa lê
gii báút ngåì v ráút chê lê: “chè cáưn trong xe cọ mäüt trại tim” Trại
tim ngỉåìi lênh cạch mảng- trại tim ca lng qu cm.
Våïi låìi thå tỉû nhiãn nhỉ låìi nọi bçnh thỉåìng, ging âiãûu thå
gáưn gi, vui tỉåi, dê dm, bi thå â nãu báût hçnh nh ngỉåìi lại xe
trãn tuún âỉåìng Trỉåìng Sån: dng cm hiãn ngang, våïi niãưm vui
säi näøi, lảc quan u âåìi báút cháúp mi khọ khàn, nguy hiãøm âãø ra
tráûn vç Miãưn Nam rüt thët thán u. H ln âäúi diãûn våïi khọ
khàn thỉí thạch, m váùn cỉåìi âa, tãúu tạo, häưn nhiãn, tỉû tin. Âọ
l nẹt âàûc sàõc ca bi thå cng nhỉ ngän ngỉỵ, ging âiãûu riãng
ca thå Phảm Tiãún Dût. Häm nay âáút nỉåïc d ho bçnh sau hån

30 nàm gii phọng Miãưn Nam con âỉåìng Trỉåìng Sån â âi vo lëch
sỉí, âc lải bi thå ny, chụng ta cng tỉû ho v khám phủc biãút
bao cạc chiãún sé lại xe åí Trỉåìng Sån ngy trỉåïc cng bäü âäüi
Trỉåìng Sån â gọp pháưn vo chiãún thàõng huy hong ca dán täüc.
Âãư ra: Cm nháûn ca em vãư chán dung ngỉåìi lênh lại xe trong
“ Bi thå tiãøu âäüi xe khäng kênh” ca Phảm Tiãún Dût
Phảm Tiãún Dût l nh thå näøi lãn tỉì phong tro chäúng M
cỉïu nỉåïc. Nàm 1964, täút nghiãûp khoa Vàn trỉåìng Âải hc Sỉ
phảm H Näüi I. Äng vo bäü âäüi v xung phong vo tuún lỉía khu
Bäún.
Tỉìng l lênh lại xe nãn äng cọ nhỉỵng bi thå viãút ráút hay vãư
binh chng ny. “ì Tiãøu âäüi xe khäng kênh” l mäüt bi thå tiãu biãøu.
Bi thå l khục hạt ca ngåüi nhỉỵng ngỉåìi lênh lại xe â â
vỉåüt lãn hiãûn thỉûc dỉỵ däüi, ạc liãût ca khọi lỉía chiãún tranh thåìi
chäúng M âãø hon thnh nhiãûm vủ.
Bi thå â xáy dỉûng mäüt hçnh tỉåüng âäüc âạo âọ l nhỉỵng
chiãúc xe, nọi cho âụng l c mäüt tiãøu âäüi xe khäng cọ kênh chàõn
giọ, chàõn bủi bàng bàng ra tráûn. M âäüc âạo tháût, vç chè gàûp åí
Viãût Nam, åí nhỉỵng chiãún sé lại xe qn sỉû thåìi chäúng M. Cọ
thãø nọi “cháút” âäüc âạo ny âỉåüc lãn men tỉì chiãún trỉåìng ạc
liãût:
“Khäng cọ kênh khäng phi vç xe khäng cọ kênh
Bom giáût, bom rung kênh våỵ âi räưi”
Ngun nhán xe khäng kênh l váûy. Âáúy l mäüi hiãûn thỉûc
tráưn trủi m tạc gi khäng thãø hỉ cáúu.
Bãn cảnh hiãûn thỉûc tráưn trủi âáúy l hçnh nh ngỉåìi lênh lại
xe hiãûn lãn ráút âẻp. Cỉï tỉåíng våïi hiãûn thỉûc dỉỵ däüi, ạc liãût,
tråï trãu áúy, ngỉåìi lênh lại xe phi bọ tay, thãú nhỉng váùn näøi lãn
våïi tỉ thãú:
“Ung dung bưng lại ta ngäưi

Nhçn âáút, nhçn tråìi, nhçn thàóng.”
Nghéa l xe cỉï âi. Khäng nhỉỵng ung dung m ngỉåìi lênh lại xe
cn t ra ráút ch âäüng, hiãn ngang vỉåüt lãn táút c.
Nọi âãún ngỉåìi lại xe l nọi âãún con màõt, nọi âãún cại nhçn. Tä
âáûm cại nhçn ca ngỉåìi lại xe, chè trong mäüt dng thå, tạc gi â
sỉí dủng 3 láưn tỉì “nhçn” (âiãûp tỉì). Nhçn tråìi l âãø phạt hiãûn
mạy bay hay phạo sạng vãư ban âãm. Nhçn thàóng l cại nhçn nghãư
nghiãûp, hiãn ngang. V cng tỉì ca - bin khäng kênh, qua cại nhçn â
tảo nãn nhỉỵng áún tỉåüng, cm giạc ráút sinh âäüng, củ thãø âäúi
våïi ngỉåìi lại xe:
“Nhçn tháúy giọ vo xoa màõt âàõng
Nhçn tháúy con âỉåìng chảy thàóng vo tim
Tháúy sao tråìi v âäüt ngäüt cạnh chim
Nhỉ sa, nhỉ a vo bưng lại”
Nhỉỵng cm giạc ny, d mang nghéa t thỉûc hay tỉåüng
trỉng, âãưu thãø hiãûn cại thãú ung dung tinh tháưn vỉåüt lãn ca
ngỉåìi lại xe.
Hai khäø thå tiãúp, hçnh nh ngỉåìi lại xe âỉåüc tä âáûm. Cại ti ca
Phảm Tiãún Dût trong khäø thå ny l cỉï hai cáu âáưu nọi vãư hiãûn
thỉûc nghiãût ng phi cháúp nháûn thç hai cáu sau nọi lãn tinh tháưn
vỉåüt lãn hon cnh âãø chiãún thàõng hon cnh ca ngỉåìi lại xe
trong thåìi gian chiãún tranh ạc liãût.
Xe khäng kênh nãn “bủi phun tọc tràõng nhỉ ngỉåìi gi” l l
âỉång nhiãn, xe khäng cọ kênh nãn “ỉåït ạo, mỉa tn, mỉa xäúi nhỉ
ngoi tråìi” l l táút nhiãn.
Nhỉỵng củm tỉì “ỉì thç cọ bủi”, “ỉì thç ỉåït ạo” chỉïng t h
khäng nhỉỵng â thỉïc âỉåüc m cn ráút quen våïi nhỉỵng gian
khäø âọ.
Chờnh vỗ thóỳ:
Chổa cỏửn lổớa, phỗ pheỡo chỏm õióỳu thuọỳc

Nhỗn nhau mỷt lỏỳm cổồỡi ha ha
Vaỡ cao hồn:
Chổa cỏửn thay laùi trm cỏy sọỳ nổợa
Mổa ngổỡng, gioù luỡa mau khọ thọi.
ỏy laỡ nhổợng cỏu thồ õỏỷm chỏỳt ngổồỡi lờnh, noùi rỏỳt õuùng tinh
thỏửn vaỡ cuọỹc sọỳng cuớa ngổồỡi lờnh Caùc õọỹng taùc phỗ pheỡo chỏm
õióỳu thuọỳc tuy coù vuỷng vóử nhổng sao õaùng yóu thóỳ?. Caùi cổồỡi
ha ha nồớ ra trón khuọn mỷt lỏỳm lem cuớa moỹi ngổồỡi sao maỡ raỷng
ngồỡi õóỳn thóỳ? Bồới vỏỷy, õoỹc nhổợng cỏu thồ naỡy giuùp ta hióứu õổồỹc
phỏửn naỡo cuọỹc sọỳng cuớa ngổồỡi lờnh ngoaỡi chióỳn trổồỡng nhổợng
nm thaùng õaùnh Myợ. où laỡ cuọỹc sọỳng gian khọứ trong bom õaỷn aùc
lióỷt nhổng traỡn õỏửy tinh thỏửn laỷc quan, yóu õồỡi vaỡ tinh thỏửn hoaỡn
thaỡnh nhióỷm vuỷ cao.
Hai khọứ thồ tióỳp noùi vóử caớnh sinh hoaỷt vaỡ sổỷ hoỹp mỷt sau
nhổợng chuyóỳn vỏỷn taới trón nhổợng chỷng õổồỡng õi tồùi. Vỏựn
nhổợng cỏu thồ coù gioỹng õióỷu rióng, õỏỷm chỏỳt vn xuọi rỏỳt rióng
cuớa Phaỷm Tióỳn Duỏỷt õaợ thóứ hióỷn õổồỹc tỗnh õọửng chờ, õọửng õọỹi
trong khaùng chióỳn. hai khọứ thồ naỡy, taùc giaớ vỏựn tọ õỏỷm caùi hỗnh
tổồỹng thồ xe khọng kờnh, nhổng laỷi coù caùch noùi khaùc rỏỳt lờnh:
Gỷp baỷn beỡ suọỳt doỹc õổồỡng õi tồùi
Bừt tay qua cổớa kờnh vồợ rọửi
Khọứ thồ cuọỳi cuỡng, kóỳt thuùc baỡi thồ, taùc giaớ muọỳn noùi vồùi
chuùng ta mọỹt õióửu nhổ mọỹt õióửu dổỷ baùo: õỏu chố laỡ tióứu õọỹi xe
khọng kờnh maỡ tổồng lai coỡn laỡ tióứu õọỹi xe khọng õeỡn, khọng mui
xe, ... Hióỷn thổỷc cuớa cuọỹc chióỳn tranh dióựn ra coỡn hóỳt sổùc aùc
lióỷt, ngổồỡi lờnh laùi xe coỡn phaới õọỳi mỷt vồùi bao nhióu nghióỷt ngaợ,
thổớ thaùch: Khọng coù kờnh rọửi xe khọng õeỡn, khọng coù mui, thuỡng xe
coù xổồùc nhổng nhỏỳt õởnh hoỹ seợ hoaỡn thaỡnh nhióỷm vuỷ, seợ chióỳn
thừng bồới vỗ phờa trổồùc hoỹ laỡ mióỳn Nam thỏn yóu vaỡ vỗ hoỹ sụn coù
mọỹt nhióỷt tỗnh caùch maỷng, mọỹt traùi tim quaớ caớm - traùi tim ngổồỡi

lờnh Baùc Họử.
Xe vỏựn chaỷy vỗ mióửn Nam phờa trổồùc
Chố cỏửn trong xe coù mọỹt traùi tim
Baỡi thồ laỡ bổùc tổồỹng õaỡi nghóỷ thuỏỷt vóử ngổồỡi lờnh laùi xe
trong cuoỹoc khaùng chióỳn chọỳng Myợ cổùu nổồùc cuớa dỏn tọỹc ta.
óử ra: Phỏn tờch caớnh ra khồi cuớa oaỡn thuyóửn õaùnh caù
õổồỹc mióu taớ trong bọỳn cỏu õỏửu trong baỡi thồ oaỡn thuyóửn õaùnh
caù cuớa Huy Cỏỷn:
Mỷt trồỡi xuọỳng bióứn nhổ hoỡn lổớa
Soùng õaợ caỡi then õóm sỏỷp cổớa
oaỡn thuyóửn õaùnh caù laỷi ra khồi
Cỏu haùt cng buọửm cuỡng gioù khồi
Bi thå “Âon thuưn âạnh cạ” l bi thå âỉåüc Huy Cáûn
sạng tạc vo nàm 1958, nhán mäüt chuún âi thỉûc tãú åí vng m
Häưng Gia - Cáøn Ph - Qung Ninh. Bi thå â dủng âỉåüc mäüt
khäng khê kháøn trỉång, hàng say ca nhỉỵng ngỉåìi lao âäüng âạnh
cạ trong mäüt âãm trãn biãøn, våïi tỉ thãú lm ch thiãn nhiãn, biãøn
c. Bäún cáu thå âáưu diãøn t cnh ra khåi ca “Âon thuưn âạnh
cạ”, måí âáưu cho mäüt âãm âạnh cạ trãn biãøn.
Hai cáu thå âáưu diãøn t thåìi âiãøm ra khåi ca “Âon thuưn
âạnh cạ”. Thåìi gian åí âáy l lục ngy tn, âỉåüc miãu t bàòng
nhỉỵng chi tiãút, hçnh nh củ thãø, giu giạ trë gåüi cm: ”Màût tråìi
xúng biãøn nhỉ hn lỉía-sọng â ci then âãm sáûp cỉía”. Åí cáu
thå ny, tạc gi â sỉí dủng biãûn phạp so sạnh. Mu â ca “màût
tråìi” âỉåüc so sạnh våïi “hn lỉía”. Viãút vãư cnh biãøn âãm, ngy
tn, nhỉng cnh váùn khäng hoang vàõng nhåì hçnh nh rỉûc sạng
ny. Trong cn quan ca Huy Cáûn, v trủ l mäüt ngäi nh khäøng
läư. Khi ngy â tn, “Màût tråìi xúng biãøn”, mn âãm bng xúng
“Âãm sáûp cỉía” thç sọng biãøn nhỉ “then ci” âọng lải cạnh cỉía
khäøng läư áúy. Nhỉỵng hçnh nh áøn dủ ny chỉïng t nh thå cọ

trê tỉåíng tỉåüng phong phụ.
Âäúi våïi thiãn nhiãn thç mäüt ngy â khẹp lải, nhỉng våïi âon
thuưn âạnh cạ thç âáy lải l thåìi âiãøm bàõt âáưu cho cäng viãûc
âạnh cạ trãn biãøn trong âãm.
“Âon thuưn âạnh cạ lải ra khåi
Cáu hạt càng bưm cng giọ khåi”
Tỉì “lải” nọi lãn ràòng hàòng ngy vo cại thåìi âiãøm áúy, khi
tråìi n biãøn làûng, âon thuưn ra khåi â thnh mäüt cnh quen
thüc.
Hçnh nh thå “Cáu hạt càng bưn cng giọ khåi” l mäüt hçnh
nh âỉåüc xáy dỉûng nhåì mäüt trê tỉåíng tỉåüng phong phụ. Huy
Cáûn â miãu t, â củ thãø hoạ tiãúng hạt ca nhỉỵng ngỉåìi lao
âäüng. Nhỉỵng ngỉåìi lao âäüng âạnh cạ ra khåi cng våïi tiãúng hạt
kho khồõn âãún mỉïc tảo nãn mäüt sỉïc mảnh (cng våïi giọ khåi)
lm càng nhỉỵng cạnh bưm. H ra khåi våïi mäüt niãưm pháún khåíi,
niãưm tin vo thnh qu lao âäüng.
Bäún cáu thå måí âáưu miãu t cnh ra khåi ca “Âon thuưn âạnh
cạ”. Cnh ngy tn m váøn áúm ạp, váøn trn âáưy niãưm vui, niãưm
lảc quan ca ngỉåìi lao âäüng. Khäng khê chung ca bäún cáu thå måí
âáưu ny chi phäúi khäng khê chung ca c bi thå.
Âãư ra: Phán têch cnh ra khåi ca” Âon thuưn âạnh cạ”ca
Huy Cáûn:
Bi thå “Âon thuưn âạnh cạ” l bi thå âỉåüc Huy Cáûn sạng
tạc vo nàm 1958, nhán mäüt chuún âi thỉûc tãú åí vng m Häưng
Gia - Cáøn Ph - Qung Ninh. Thäng qua mäüt âãm âạnh cạ ca mäüt