Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh, đại học quốc gia hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN MẠNH HÀ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC
QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN MẠNH HÀ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC
QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người
hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Văn Thuần

HÀ NỘI - 2017

LỜI CẢM ƠN
Tôn sư trọng đạo là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Tôi rất vinh dự
và tự hào được hoàn thành chương trình thạc sĩ tại Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2. Với tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn
Đảng ủy, Ban Giám hiệu, các Phòng, Khoa, toàn thể Quý thầy, cô và các nhà
khoa học của Nhà trường đã tạo mọi điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thành
chương trình học tập.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và vô cùng cảm ơn PGS.TS
Phạm Văn Thuần, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn khoa học, giúp tôi hoàn
thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, cán bộ, giảng viên, sinh viên
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo
điều kiện, ủng hộ, cộng tác, giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, khảo sát thu
thập các dữ liệu liên quan đến đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng song do trình độ có hạn nên không tránh
khỏi những hạn chế, thiếu sót trong luận văn. Kính mong được các thầy giáo,
cô giáo, các nhà khoa học và bạn đọc góp ý để công trình hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Mạnh Hà


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Các thông tin trích dẫn
trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả

Nguyễn Mạnh Hà


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................. i
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .............................................................
ii MỞ ĐẦU ...........................................................................................................
1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRUNG
TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH.......................................... 5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề................................................................. 5
1.1.1. Trên thế giới ..................................................................................... 5
1.1.2. Trong nước ....................................................................................... 6
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................. 9
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ................................................................ 9
1.2.2. Hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học ............................. 10
1.2.3. Năng lực và phân loại năng lực...................................................... 12
1.2.4. Tiếp cận năng lực người học .......................................................... 16
1.2.5. Dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học .................... 17
1.3. Hoạt động giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên theo tiếp cận
phát triển năng lực người học ...................................................................... 21
1.3.1. Chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên........ 21
1.3.2. Đặc thù hoạt động dạy học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và
an ninh ...................................................................................................... 22
1.3.3. Hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an ninh của giảng
viên theo tiếp cận năng lực người học ..................................................... 25
1.3.4. Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập giáo dục quốc phòng
và an ninh của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ..... 29
1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực

người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh ............................. 30


1.4.1. Quản lý mục tiêu và kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh.................... 30
1.4.2. Quản lý chương trình, nội dung giáo dục quốc phòng và an ninh
theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục quốc
phòng và an ninh ...................................................................................... 32
1.4.3. Quản lý hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an ninh của
giảng viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo
dục quốc phòng và an ninh....................................................................... 33
1.4.4. Quản lý hoạt động học tập giáo dục quốc phòng và an ninh của sinh
viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục
quốc phòng và an ninh ............................................................................. 35
1.4.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục quốc phòng
và an ninh của sinh viên theo tiếp cận năng lực người học ..................... 36
1.4.6. Quản lý các điều kiện đảm bảo giáo dục quốc phòng và an ninh cho
sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục
quốc phòng và an ninh ............................................................................. 37
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển
năng lực người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh .............. 38
1.5.1. Mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục quốc phòng và an ninh ....................
38
1.5.2. Nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên ....
38
1.5.3. Đặc điểm đối tượng sinh viên của trung tâm ................................. 39
1.5.4. Chương trình, nội dung, kế hoạch dạy học ở trung tâm................. 40
1.5.5. Điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học ở trung tâm ................ 40
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO

DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI...........
43
2.1. Khái quát về Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học
Quốc gia Hà Nội .......................................................................................... 43


2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Trung tâm .........................
43
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An
ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................ 44
2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm ....................................................... 45
2.2. Tổ chức hoạt động khảo sát thực trạng................................................. 46
2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng ......................................................... 46
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ......................................................... 46
2.2.3. Đối tượng khảo sát ......................................................................... 46
2.2.4. Thời gian khảo sát .......................................................................... 46
2.2.5. Phương pháp khảo sát .................................................................... 46
2.2.6. Xử lý số liệu .................................................................................. 46
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc
gia Hà Nội ................................................................................................... 47
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên
về hoạt động dạy học giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận phát
triển năng lực người học........................................................................... 47
2.3.2. Thực trạng hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an ninh
của giảng viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học..................... 49
2.3.3. Thực trạng hoạt động học tập giáo dục quốc phòng và an ninh của
sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ............................. 54
2.3.4. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh
viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ..................................... 57

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc
gia Hà Nội .................................................................................................... 58
2.4.1. Thực trạng quản lý mục tiêu và kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát
triển năng lực người học........................................................................... 58


2.4.2. Thực trạng quản lý chương trình, nội dung giáo dục quốc phòng và
an ninh theo tiếp cận phát triển năng lực người học ................................ 60
2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy giáo dục quốc phòng và an
ninh của giảng viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ............ 62
2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động học tập giáo dục quốc phòng và an
ninh của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học............... 62
2.4.5. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục
quốc phòng và an ninh của sinh viên theo tiếp cận năng lực người học . 64
2.4.6. Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo giáo dục quốc phòng và
an ninh cho sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học.......... 65
2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An
ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................... 66
2.5.1. Điểm mạnh ..................................................................................... 66
2.5.2. Điểm yếu ........................................................................................ 68
2.5.3. Thuận lợi ........................................................................................ 70
2.5.4. Khó khăn ........................................................................................ 70
2.5.5. Nguyên nhân .................................................................................. 70
Tiểu kết chương 2............................................................................................ 73
CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC Ở TRUNG TÂM GIÁO
DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ
NỘI.................... 74

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................ 74
3.1.1. Đảm bảo quán triệt đường lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà
nước, Trung tâm về đổi mới giáo dục, đào tạo ........................................ 74
3.1.2. Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ ................................................. 75
3.1.3. Đảm bảo tính toàn diện và tính khả thi .......................................... 76
3.1.4. Đảm bảo tính sáng tạo và linh hoạt trong quản lý ......................... 76


3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển
năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng - An ninh, Đại học
Quốc gia Hà Nội .......................................................................................... 77
3.2.1. Kế hoạch hóa hoạt động dạy học phù hợp với đặc thù môn học theo
tiếp cận phát triển năng lực người học ..................................................... 77
3.2.2. Điều chỉnh, cập nhật chương trình, nội dung dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực người học................................................................... 81
3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng cán bộ quản lý và giảng viên đáp ứng yêu cầu
dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học ............................... 85
3.2.4. Hướng dẫn hoạt động học tập của sinh viên theo tiếp cận phát triển
năng lực người học ................................................................................... 89
3.2.5. Đa dạng hóa các hình thức kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học
theo tiếp cận phát triển năng lực người học ............................................. 92
3.2.6. Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục và xây dựng môi trường học
tập mang tính kỷ luật cao theo điều lệnh quân đội................................... 95
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 98
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .............
99
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 107
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................. 111

i

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: So sánh hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực
người học với hoạt động dạy học theo định hướng nội dung ......................... 19
Bảng 1.2: So sánh đánh giá kết quả học tập giáo dục quốc phòng và an ninh
của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học với đánh giá kiến
thức, kỹ năng ................................................................................................... 30
Bảng 1.3: So sánh xây dựng kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực người học với xây dựng kế hoạch dạy học theo lối truyền thống............. 32
Bảng 2.1: Mức độ quan tâm của cán bộ, giảng viên về dạy học giáo dục quốc
phòng và an ninh theo tiếp cận phát triển năng lực người học ....................... 47
Bảng 2.2: Tình hình cán bộ, giảng viên ở Trung tâm ..................................... 50
Bảng 2.3: Mức độ sử dụng các hình thức tổ chức dạy học ở Trung tâm ........
53
Bảng 2.4: Nhận thức của sinh viên về sự cần thiết của môn Giáo dục Quốc
phòng và An ninh ............................................................................................ 54
Bảng 2.5: Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực người học ở Trung tâm.............................................................................. 59
Bảng 2.6: Thực trạng quản lý chương trình, nội dung dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực người học ở Trung tâm..................................................... 61
Bảng 2.7: Thực trạng quản lý hoạt động học tập giáo dục quốc phóng và an
ninh của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học...................... 63
Bảng 2.8: Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo giáo dục quốc phòng và
an ninh cho sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người
học........................... 66
Bảng 3.1: Tính cần thiết của biện pháp quản lý............................................ 100
Bảng 3.2: Tính khả thi của các biện pháp quản lý ........................................
102
Bảng 3.3: Mối tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi ...................... 104

ii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh .....
45
Biểu đồ 2.1: Mức độ quan tâm của cán bộ, giảng viên, sinh viên về dạy học
giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận phát triển năng lực người học 48
Biểu đồ 2.2: Thái độ của sinh viên trong giờ học giáo dục quốc phòng và an
ninh .................................................................................................................. 55
Biểu đồ 3.1: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp .........
105


1


2

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là yêu cầu bức thiết
hiện nay. Trong bối cảnh đổi mới này dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực người học trở thành xu hướng quan trọng nhằm đưa giáo dục Việt Nam
tiếp cận với trình độ của khu vực và thế giới. Đồng thời trước sự biến động
phức tạp của tình hình quốc tế, khu vực và yêu cầu mới của sự nghiệp bảo vệ
Tổ quốc, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên được Đảng,
Nhà nước đặc biệt quan tâm. Hoạt động này nhằm đào tạo học sinh, sinh viên

có hiểu biết về một số nội dung cơ bản của công tác quốc phòng và an ninh,
sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội
là một trong những trung tâm giáo dục quốc phòng lớn của cả nước. Thực
hiện mục tiêu đổi mới giáo dục trong những năm qua Trung tâm đã chủ động
nghiên cứu, đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học. Sau khi
học tập ý thức quốc phòng, tri thức, kỹ năng quân sự của sinh viên được nâng
lên. Sinh viên đã xác định rõ trách nhiệm của công dân đối với sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, biết vận dụng những kiến thức đã lĩnh hội được vào
cuộc sống học tập, rèn luyện tại trường và công tác sau này.
Tuy nhiên, công tác giáo dục và quản lý giáo dục ở Trung tâm chủ yếu
vẫn theo lối truyền thống. Đó là thiên về quản lý theo nội dung mà chưa chú ý
đến quản lý theo tiếp cận phát triển năng lực người học. Do đó ở Trung tâm
hiệu quả dạy học giáo dục quốc phòng và an ninh còn bộc lộ một số hạn chế
như: Đội ngũ giảng viên còn thiếu về số lượng và chất lượng. Việc đầu tư,
khai thác cơ sở vật chất, phương tiện dạy học chưa ngang tầm nhiệm vụ, việc
ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học chưa được quan tâm, đầu tư
đúng mức. Chưa động viên khuyến khích được giảng viên tích cực đổi mới
nội dung, phương pháp giảng dạy. Bên cạnh đó, thái độ, động cơ học tập, tính


tích cực, chủ động của một bộ phận sinh viên còn hạn chế, dẫn đến kết quả
học tập chưa cao. Vì vậy, chuyển sang dạy học và quản lý hoạt động dạy học
theo tiếp cận phát triển năng lực người học vừa là yêu cầu để nâng cao chất
lượng dạy học, vừa là thách thức lớn đối với Ban Giám đốc, cán bộ, giảng
viên ở Trung tâm. Với những lý do này, đề tài “Quản lý hoạt động dạy học
theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc
phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội” có ý nghĩa lý luận, thực tiễn
sâu sắc, được tác giả lựa chọn nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học theo
tiếp cận phát triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và
An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao
chất lượng, hiệu quả hoạt động này ở Trung tâm hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở Trung
tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học
ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các biện pháp dựa trên chức năng và
nội dung quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người
học thì có thể quản lý hiệu quả hoạt động dạy học ở Trung tâm Giáo dục
Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục quốc phòng, an ninh ở Trung tâm.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Làm rõ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh.


5.2. Đánh thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển
năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học
Quốc gia Hà Nội.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh,
Đại học Quốc gia Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu giải quyết những

vấn đề liên quan đến quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên và hoạt động
học của sinh viên theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở Trung tâm
Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Đối tượng khảo sát: Gồm cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên của
Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Các biện pháp quản lý dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người
học được giới hạn ở cấp Trung tâm.
- Thời gian nghiên cứu từ 2012 đến nay.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phương pháp phân tích lịch sử và logic để tổng quan, chọn lọc tư liệu
khoa học, văn kiện, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, luật pháp của
Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo có liên quan đến quản lý dạy học.
- Phương pháp phân tích và tổng hợp các lý thuyết quản lý giáo dục
theo tiếp cận phát triển năng lực người học và kinh nghiệm từ các trường, trung
tâm giáo dục quốc phòng và an ninh để tìm ra quy luật, bản chất của đề tài.
- Phương pháp khái quát hóa, trừu tượng hóa để xây dựng hệ thống
khái niệm và khung lý thuyết của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, khảo sát thực tế: Sử
dụng phương pháp nghiên cứu xã hội học như phỏng vấn bằng phiếu hỏi,


phỏng vấn trực tiếp, tọa đàm, trao đổi, khảo sát để thu thập thông tin, đánh giá
thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng
lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại học Quốc
gia Hà Nội hiện nay.
- Phương pháp hồi cứu và phân tích hồ sơ giáo dục, hồ sơ quản lý.
- Tiến hành khảo sát bằng phiếu hỏi 50 cán bộ quản lý, giảng viên tại
Trung tâm. Phỏng vấn và điều tra 200 sinh viên bằng phiếu hỏi trực tiếp.

- Phương pháp quan sát: Thăm và dự giờ một số buổi dạy học tại Trung
tâm.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý hoạt động dạy học theo
tiếp cận phát triển năng lực người học ở Trung tâm.
- Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến tư vấn của các chuyên
gia làm công tác quản lý đào tạo, quản lý giáo dục, các chuyên gia nghiên cứu
về giáo dục quốc phòng và an ninh và quản lý giáo dục quốc phòng và an
ninh để đúc rút kinh nghiệm về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp
cận phát triển năng lực người học ở Trung tâm hiện nay.
- Phương pháp thống kê để xử lý số liệu.
8. Cấu trúc của luận văn
Gồm phần mở đầu, 3 chương, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và
phụ lục.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực người học ở trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát
triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại
học Quốc gia Hà Nội.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận phát
triển năng lực người học ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Đại
học Quốc gia Hà Nội.


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC
Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Tiếp cận năng lực trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng được

hình thành, phát triển rộng khắp ở Mỹ vào những năm 1970 và trở thành
một phong trào với những nấc thang mới trong những năm 1990 ở Anh,
Úc, New Zealand...
Theo J.Richard và T.Rodger, tiếp cận năng lực trong dạy học tập trung
vào kết quả học tập, nhắm tới những gì người học dự kiến phải làm được hơn
là nhắm tới những gì họ cần phải học được. Khi tổng kết các lý thuyết về tiếp
cận dựa trên năng lực trong dạy học và phát triển, K.E. Paprock đã chỉ ra năm
đặc tính cơ bản của tiếp cận này: 1) Tiếp cận năng lực dựa trên triết lý người
học là trung tâm; 2) Tiếp cận năng lực thực hiện việc đáp ứng các đòi hỏi của
chính sách; 3) Tiếp cận năng lực là tiếp cận cuộc sống thật; 4) Tiếp cận năng
lực rất linh hoạt và năng động; 5) Những tiêu chuẩn của năng lực được hình
thành một cách rõ ràng [8].
Chính những đặc tính nói trên đã làm cho tiếp cận theo năng lực có
những ưu thế nổi bật so với các cách tiếp cận khác trong dạy học. Theo S.
Kerka, những ưu thế đó là: 1) Tiếp cận năng lực cho phép cá nhân hóa việc
học: Trên cơ sở mô hình năng lực, người học sẽ bổ sung những thiếu hụt của
mình để thực hiện những nhiệm vụ cụ thể; 2) Tiếp cận năng lực chú trọng
vào kết quả đầu ra; 3) Tiếp cận năng lực tạo ra những linh hoạt trong việc đạt
tới các kết quả đầu ra, theo những cách thức riêng phù hợp với đặc điểm và
hoàn cảnh của cá nhân; 4) Tiếp cận năng lực còn tạo khả năng cho việc xác


định một cách rõ ràng những gì cần đạt được và những tiêu chuẩn cho việc đo
lường các thành quả học tập của người học. Việc chú trọng vào kết quả đầu ra
và những tiêu chuẩn đo lường khách quan của những năng lực cần thiết để tạo
ra các kết quả này là điểm được các nhà hoạch định chính sách giáo dục quan
tâm nhấn mạnh [8].
1.1.2. Trong nước
Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học:
Tác giả Nguyễn Văn Châu [5] với đề tài Luận án Tiến sĩ: “Những giải

pháp tăng cường hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường
trung học phổ thông” đã chỉ ra tương đối toàn diện về quản lý hoạt động dạy
học của hiệu trưởng ở các trường trung học phổ thông. Theo tác giả khi nói
đến hiệu quả giáo dục là phải nói đến hiệu quả hoạt động dạy học và phải nói
tới hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng, người thuyền trưởng
tài năng đảm nhận trọng trách quản lý nhà trường, thực hiện các mục tiêu giáo
dục. Do đó, để tăng cường hiệu quả quản lý, hiệu trưởng cần thực hiện đồng
bộ các giải pháp như: tăng cường hiệu lực của chế định giáo dục và đào tạo
trong quản lý; tạo động lực cho bộ máy tổ chức và nhân lực dạy học của nhà
trường; huy động tối đa và sử dụng có hiệu quả nguồn tài lực và vật lực dạy
học; nâng cao hệ thống thông tin và môi trường.
Sự cần thiết phải chuyển sang dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực
người học:
Các tác giả Đặng Quốc Bảo và Phạm Minh Mục với công trình “Năng
lực và phát triển năng lực cho học sinh” [2], Nguyễn Thu Hà với công trình
“Giảng dạy theo năng lực và đánh giá theo năng lực giáo dục: Một số vấn đề
lý luận cơ bản” [15], Phạm Đỗ Nhật Tiến với công trình “Đổi mới đánh giá
trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam” [41], Hoàng Hòa Bình
“Năng lực và cấu trúc của năng lực” [3], Nguyễn Vũ Bích Hiền “Tiếp cận
năng lực trong đánh giá giáo dục” [17]... có thể thấy, trong nền kinh tế tri thức


và toàn cầu hóa hiện nay, dạy học truyền thống tập trung vào nội dung kiến
thức không còn phù hợp nữa. Vì thế, để giáo dục Việt Nam bắt kịp với trình
độ của các nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và thế giới thì điều quan trọng
là phải nhanh chóng chuyển hệ thống giáo dục của nước ta sang tiếp cận phát
triển năng lực người học.
Thiết kế chương trình dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người
học:
Các tác giả Đỗ Ngọc Thống “Xây dựng chương trình giáo dục phổ

thông theo hướng tiếp cận năng lực” [42]; Nguyễn Công Khanh “Kiểm tra,
đánh giá trong giáo dục” [29]…cho rằng chương trình dạy học truyền thống
được xem là chương trình tiếp cận nội dung; chú trọng việc truyền thụ cho
người học hệ thống tri thức khoa học về các lĩnh vực khác nhau. Còn chương
trình dạy học tiếp cận năng lực là chương trình tiếp cận kết quả đầu ra, nhằm
mục tiêu phát triển năng lực người học. Chất lượng đầu ra, có thể coi là “sản
phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Trong chương trình tiếp cận phát
triển năng lực, mục tiêu học tập thường được mô tả thông qua hệ thống các
năng lực. Kết quả học tập mong muốn được mô tả chi tiết và có thể quan sát,
đánh giá được.
Tổ chức hoạt động dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người
học: Theo các tác giả Đặng Quốc Bảo và Nguyễn Sỹ Thư “Tổ chức dạy học
phát triển toàn diện năng lực cho thế hệ trẻ” [1], tổ chức dạy học theo tiếp cận
phát triển năng lực là giúp người học thấu hiểu “Học để làm gì - Học cái gì”
để có năng lực đích thực. Đồng thời bồi dưỡng cho người học cách “Học hiệu
quả” để có năng lực bền vững. Bên cạnh đấy, các tác giả còn chỉ ra những
năng lực tư duy nền tảng cần trang bị cho người học trong quá trình dạy học.
Đánh giá kết quả dạy học theo tiếp cận phát triển năng lực người học:
Tác giả Nguyễn Công Khanh “Xây dựng khung năng lực trong chương trình
giáo dục phổ thông sau năm 2015” [28] cho rằng có nhiều cách tiếp cận đánh
giá kết quả dạy học như đánh giá định tính, đánh giá dựa trên kết quả thực


hiện, đánh giá theo chuẩn, đánh giá theo năng lực, đánh giá theo sản phẩm
đầu ra. Cách đánh giá này không chỉ là kiến thức, kỹ năng, mà chủ yếu là khả
năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ cần có để thực hiện nhiệm vụ
học tập đạt tới một chuẩn nào đó.
àn về vai trò c a hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh trong h
thống giáo dục quốc dân n i chung, giáo dục ý thức quốc phòng, an ninh cho
cán ộ, học sinh, sinh viên các trường Đảng, trường đại học, cao đ ng và

trung học n i riêng. Tiêu biểu là các công trình của các tác giả: Nguyễn Thị
Doan, “Trường đại học với nhiệm vụ giáo dục quốc phòng” [7]. Lê Doãn
Thuật, “Giáo dục quốc phòng trong các trường Đại học và cao đ ng - Bốn vấn
đề bức xúc cần tháo gỡ từ cơ sở” [43]. Nguyễn Trường Vỹ “Trung tâm giáo
dục quốc phòng, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh - 5 năm xây dựng
và phát triển” [47].
Nghiên cứu về vấn đề vi c đổi mới nội dung, hình thức tổ chức, phương
pháp dạy học giáo dục quốc phòng - an ninh có các công trình tiêu biểu như:
Công trình “Đổi mới giáo dục quốc phòng trong hệ thống giáo dục quốc gia”
của Lê Minh Vụ [45]. Tác giả Vũ Quang Lộc với công trình “Tư duy mới về
bảo vệ Tổ quốc và yêu cầu đổi mới giáo dục quốc phòng trong hệ thống giáo
dục quốc gia hiện nay” [38].
Nghiên cứu công tác quản lý giáo dục quốc phòng và an ninh có các
công trình tiêu biểu như: “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, quản lý
của Nhà nước đối với công tác giáo dục quốc phòng trong hệ thống giáo dục
quốc gia” của Nguyễn Minh Khải [27]; “Tư duy mới của Đảng ta về giáo dục
quốc phòng trong hệ thống giáo dục quốc gia” của Nguyễn Mạnh Hưởng [26].
Tóm lại, đã có nhiều công trình khoa học bàn về quản lý giáo dục, quản
lý giáo dục quốc phòng và an ninh. Song hiện nay chưa có công trình nào bàn
trực tiếp về vấn đề quản lý giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận phát


triển năng lực người học. Thành tựu của các công trình khoa học trên, tác giả
tiếp thu trong luận văn.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục
Vấn đề quản lý nói chung và quản lý giáo dục nói riêng luôn là đối
tượng được các nhà quản lý, nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu. Trong các
công trình khoa học, quản lý được tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau, song các
khái niệm đều có điểm chung quản lý là sự tác động, chỉ huy, điều khiển,

hướng dẫn các quá trình xã hội và các hoạt động của con người để đạt được
mục đích đề ra. Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lý giáo dục là
quá trình thực hiện có định hướng và hợp quy luật các chức năng kế hoạch
hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt tới mục tiêu giáo dục đã đề ra” [37,
tr.15 - 16].
Về quản lý giáo dục, tác giả Trần Kiểm cho rằng được hiểu theo nhiều
cấp độ khác nhau. Xét theo cấp độ vĩ mô được hiểu: “Là những tác động tự
giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ
thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ
sở giáo dục là nhà trường) để thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu
phát triển giáo dục - đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục”
[39, tr.37]. Xét theo cấp độ vi mô: “Là hệ thống những tác động tự giác (có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản
lý đến tập thể giảng viên, công nhân viên, tập thể người học, cha mẹ người
học và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất
lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường” [16, tr.38].
Quản lý nhà trường là một bộ phận của quản lý giáo dục, bản chất của
quản lý trong nhà trường là quản lý hoạt động dạy và học, tức là làm sao đưa
hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần tiến tới mục tiêu
giáo dục - đào tạo.


1.2.2. Hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học
* Hoạt động dạy học
Dạy học là hoạt động chủ yếu trong nhà trường giúp người học tiếp thu
những kiến thức, hình thành những kỹ năng, kỹ xảo và những năng lực, phẩm
chất trí tuệ cần thiết của người công dân. Dạy học cũng là con đường cơ bản
để hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất đạo đức và phát triển nhân
cách người học.
Tùy vào cách tiếp cận, các nhà khoa học đã luận giải khái niệm dạy học

theo các hướng khác nhau, tuy nhiên, nhìn chung, các tác giả đều kh ng định:
Hoạt động dạy học là hoạt động kép bao gồm hoạt động dạy của giáo viên và
hoạt động học của người học. Hoạt động dạy và hoạt động học thống nhất biện
chứng với nhau. Nếu thiếu một trong hai hoạt động thì không có hoạt động
dạy học. Quá trình dạy học thực chất là thể hiện toàn bộ hoạt động có chủ
định, có kế hoạch của thầy và trò, làm cho người học nắm vững hệ thống kiến
thức về tự nhiên và xã hội, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thói quen hành động.
Trong nhà trường, hoạt động dạy học hướng tới thực hiện mục tiêu giáo
dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức,
sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng
lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
(Điều 2 Luật Giáo dục sửa đổi, bổ sung 2009).
Hoạt động dạy: Là quá trình điều khiển người học chiếm lĩnh tri
thức khoa học, thông qua đó, hình thành và phát triển nhân cách của họ.
Hoạt động học: Là quá trình người học dưới sự định hướng của người
dạy tự giác, tích cực, độc lập, tiếp thu tri thức, kinh nghiệm, bằng các thao tác
trí tuệ và chân tay nhằm hình thành cấu trúc tâm lý mới để biến đổi nhân cách
của mình theo hướng ngày càng hoàn thiện.


Mối quan h giữa hoạt động dạy và học: Hoạt động dạy và học mang
tính chất hai chiều, gồm hoạt động dạy và hoạt động học, đó là hai mặt của
một quá trình thống nhất luôn tác động qua lại và bổ sung cho nhau, phối hợp
chặt chẽ biện chứng với nhau giữa hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động
học của người học; giữa truyền đạt và điều khiển trong dạy; giữa lĩnh hội và
tự điều khiển trong học. Hoạt động dạy và học diễn ra trong những điều kiện
xác định, trong đó hoạt động dạy đóng vai trò chỉ đạo, điều khiển, hướng dẫn,
hoạt động học đóng vai trò chủ động, tích cực, tự giác và sáng tạo, nhằm đạt
hiệu quả theo mục tiêu giáo dục đã xác định.

Hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm chi phối tất cả các hoạt động
khác trong nhà trường. Hoạt động này diễn ra theo từng quá trình, sau mỗi
quá trình, người học đạt được những tiến bộ mới về kiến thức, kỹ năng và thái
độ, nhân cách được hoàn thiện dần. Theo tiếp cận hệ thống thì quá trình dạy
học là một hệ thống gồm các thành tố cơ bản là: Mục tiêu dạy học; Nội dung;
Phương pháp; phương tiện; Hình thức tổ chức dạy học; Giáo viên với hoạt
động dạy; Người học với hoạt động học; Kết quả dạy học. Các thành tố trên
của quá trình dạy học tác động qua lại, quan hệ biện chứng với nhau và đặt
trong sự tương tác với môi trường giáo dục.
* Quản lý hoạt động dạy học
Mọi hoạt động đa dạng và phức tạp của nhà trường đều hướng vào hoạt
động dạy học. Vì vậy trọng tâm của việc quản lý nhà trường là quản lý hoạt
động dạy học. Đó chính là quản lý hoạt động lao động sư phạm của người
thầy và hoạt động học tập, rèn luyện của trò được diễn ra chủ yếu trong hoạt
động dạy học.
Quản lý nhà trường khác với quản lý xã hội, được qui định với các đặc
trưng riêng về lao động sư phạm của giáo viên và quá trình tiếp thu của người
học. Trong đó các thành viên của nhà trường vừa là chủ thể vừa là đối tượng


quản lý. Sản phẩm của các hoạt động trong nhà trường là nhân cách của người
học, được hình thành trong cả quá trình học tập tu dưỡng và phát triển.
Kế thừa thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học, tác giả quan niệm:
“Quản lý hoạt động dạy học là hoạt động của cơ quan quản lý nhằm tập trung
và tổ chức các hoạt động của giáo viên, người học và các tổ chức giáo dục
khác, cũng như huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất
lượng giáo dục và đào tạo trong nhà trường” [46, tr.58].
Quản lý hoạt động dạy học với tư cách là một hệ thống toàn vẹn, bao
gồm quản lý các thành tố của quá trình dạy học: Mục đích, nhiệm vụ, nội
dung, hình thức, phương pháp và phương tiện dạy học, thầy với hoạt động

dạy, trò với hoạt động học, kết quả dạy học. Cụ thể hóa mục tiêu chương trình
dạy học qua các nhiệm vụ dạy học nhằm nâng cao tri thức, kỹ năng, bồi
dưỡng thái độ và hình thành phát triển những năng lực, phẩm chất cần thiết
cho người học. Quản lý việc xây dựng kế hoạch và thực hiện nội dung
chương trình dạy học; nội dung chương trình dạy học phải bao gồm hệ thống
những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà người học cần phải nắm vững trong quá
trình học. Quản lý chương trình giảng dạy của giảng viên (xây dựng chương
trình, biên soạn giáo trình, giáo án, chuẩn bị đồ dùng dạy học, lên lớp, kiểm
tra sinh viên học tập). Quản lý hoạt động học tập của người học (nề nếp, thái
độ, kết quả học tập), phương thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Quản lý
cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho hoạt động dạy học.
1.2.3. Năng lực và phân loại năng lực
* Khái ni m năng lực
Năng lực là khái niệm được tiếp cận ở nhiều góc độ nghiên cứu khác
nhau. Tuy nhiên, năng lực đều được thừa nhận không phải là một thuộc tính
tâm lý duy nhất mà là sự tổng hợp các thuộc tính tâm lý cá nhân, đáp ứng
được những yêu cầu của hoạt động và đảm bảo cho hoạt động đó đạt được kết
quả như mong muốn. Năng lực của con người có nguồn gốc từ tự nhiên và xã


hội. Nguồn gốc tự nhiên là các yếu tố bẩm sinh, gen, di truyền của mỗi cá
nhân. Những yếu tố này là cơ sở, tiền đề vật chất quan trọng không thể thiếu
với sự hình thành, phát triển năng lực. Không có những yếu tố này thì con
người không thể có bất kỳ một loại năng lực nào. Về mặt xã hội năng lực có
nguồn gốc chủ yếu và trực tiếp từ giáo dục, bồi dưỡng, môi trường hoạt động,
sự nỗ lực cá nhân trong hoạt động thực tiễn. Những yếu tố xã hội có ý nghĩa
quyết định đến sự hình thành, phát triển năng lực. Sự hình thành năng lực đòi
con người phải nắm được các hình thức hoạt động mà loài người đã tạo ra
trong quá trình phát triển. Vì vậy năng lực có thể phát triển trên cơ sở năng
khiếu cá nhân và yếu tố quyết định của nó là gắn với tổ chức lao động xã hội

và hệ thống giáo dục thích ứng với tổ chức đó. Ở đó mỗi cá nhân được giáo
dục, rèn luyện để hình thành và hoàn thiện những năng lực cần thiết với các
loại hình lao động khác nhau.
Theo Nguyễn Quang Uẩn năng lực là: “Tổ hợp các thuộc tính độc đáo
của cá nhân, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm
bảo cho hoạt động đó có kết quả” [44, tr.179].
Tác giả Đặng Thành Hưng cho rằng năng lực gồm ba thành tố cơ bản
là tri thức, kỹ năng và hành vi biểu cảm, trong đó kỹ năng đóng vai trò đặc
biệt quan trọng [25].
Theo đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông
sau năm 2015 quan niệm năng lực: “Là sự kết hợp một cách linh hoạt và có tổ
chức kiến thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân nhằm
đáp ứng hiệu quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất
định”.
Tiếp cận dưới góc độ bản thể năng lực gồm các yếu tố cấu thành bao
gồm tư chất, vốn tri thức, kỹ năng - kỹ xảo của chủ thể. Tư chất bao gồm tố
chất và thể chất, đó là các yếu tố về năng khiếu và điều kiện sức khỏe; trong
đó, tố chất mang tính bẩm sinh. Tư chất là điều kiện tự nhiên cần thiết để hình
thành và phát triển năng lực của mỗi chủ thể. Song, tư chất chỉ là cơ sở, tiền