Giáo án Sinh học 12 bài 3: Điều hoà hoạt động gen

Bài 3: ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG GEN
I Mục tiêu bài học
1 Kiến thức:
- Trình bày được cơ chế điều hoà hoạt động của các gen ở sinh vật nhân sơ theo
mô hình Mônô và Jacôp
- Nêu được khái niệm điều hòa hoạt động gen.
* Ý nghĩa của điều hòa phiên mã?
2 Kĩ năng: Quan sát phim giải thích được cơ chế điều hòa hoạt động của gen.
3. Thái độ: Củng cố niềm tin vào khả năng của khoa học hiện đại trong việc nhận
thức bản chất và tính quy luật của các hiện tượng sinh học.
II Chuẩn bị
- Tranh phóng to sơ đồ các hình 3.1 – 2a,b sgk
- Phim về cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ.
IV. Tiến trình lên lớp
1. Kiểm tra sĩ số - ổn định lớp
- Ghi vắng vào sổ đầu bài
2. Kiểm tra bài cũ
CH1: Phiên mã là gì? Trình bày cơ chế phiên mã.
CH1: Trình bày cơ chế dịch mã?
3. Bài mới
Mở bài: Trong cơ thể có rất nhiều gen, song ở mỗi thời điểm để phù hợp với sự
phát triển của cơ thể hay thích ứng với các điều kiện môi trường, chỉ có một số gen
hoạt động để tổng hợp Pr cần thiết vào lúc thích hợp, còn phần lớn các gen ở trạng
thái không hoạt động hoặc hoạt động rất yếu. Vậy làm thế nào để tế bào nhận biết được
thời điểm nào thì cho gen nào hoạt động hay không hoạt động? Chính vì vậy cần có sự
điều hoà hoạt động gen.
I. Khái quát về điều hoà hoạt động gen
Hoạt động thầy
- Thế nào là điều hoà hoạt động gen?
- Vì sao phải điều hòa hoạt động gen?

Hoạt động trò
HS đọc SGK nêu được: Khái niệm.
 Cho phù hợp với hoạt động sống của tế
bào, cơ thể.
1. Khái niệm: điều hoà hoạt động gen chính là điều hoà lượng sản phẩmcủa gen được
tạo ra.
II. Điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ theo mô hình Mônô và
Jacôp
Hoạt động thầy
- Quan sát hình và đọc ghi chú ở hình 3.1
sgk và mô tả cấu trúc của opêron Lac ở
vikhuẩn E.coli. Vai trò của từng thành
phần?
- Quan sát sơ đồ hình 3.2a sgk .Mô tả hoạt

Hoạt động trò
- HS quan sát hình và nội dung SGK để
trả lời câu hỏi.
- HS Quan sát sơ đồ hình 3.2a SGK để
nắm bắt kiến thức, sau đó thảo luận nhóm.


động của opêron lac khi môi trường không
có Lactozơ
 Cho đại diện nhóm trình bày. GV nhận
xét đánh giá và yêu cầu khái quát kiến
thức.
- Quan sát sơ đồ hình 3.2b sgk Khi môi
trường có Lactôzơ thì điều gì xảy ra?
- Khi nào thì các gen Z, Y, A lại bị ức chế

trở lại?
* Điều hoà phiên mã có ý nghĩa gì?

- Đại diên nhóm trình bày trên sơ đồ, lớp
nhận xét bổ sung.
- HS Quan sát sơ đồ hình 3.2b SGK để
nắm bắt kiến thức, sau đó thảo luận nhóm.
- Đại diên nhóm trình bày trên sơ đồ, lớp
nhận xét bổ sung.
- HS cần hiểu được: Lactôzơ trong môi
trường được phân giải để cung cấp NL,
khi không có Lac trong môi trường thì
không tổng hợp enzim, do vậy cần có chất
ức chế để các gen không hoạt động, hạn
chế tiêu hao NL.
 Giúp sinh vật thích ghi với môi trường
sống.
- HS theo dõi phim và ghi nhớ kiến thức.

- GV cho học sinh theo dõi phim toàn bộ
quá trình điều hòa hoạt động gen ở sinh
vật nhân sơ  chuẩn kiến thức
1. Mô hình cấu trúc của ôpêrôn Lac
-Cụm các gen cấu trúc Z, Y, A kiểm soát tổng hợp các enzim tham gia vào các phản
ứng phân giải đường lactozzơ.
- Vùng vận hành (O): là trình tự các nuclêôtit đặc biệt, tại đó các prôtêin ức chế có thể
liên kết ngăn cản quá trình phiên mã.
- Vùng khởi động (P) nằm trong vùng khởi đầu của gen, nơi enzim ARN polimeraza
bám vào và khởi đầu phiên mã.
- Gen điều hoà R nằm ngoài opêron có vai trò điều hòa hoạt động các gen của

operon. Gen điều hoà kiểm soát tổng hợp pr ức chế. Pr này có ái lực với vùng vận
hành O -> ngăn cản phiên mã các gen trong opêron.
2. Sự điều hoà hoạt động của opêron Lac.
a) Khi môi trường không có lactôzơ.
- Gen điều hoà tổng hợp pr ức chế. Pr này liên kết với vùng vận hành ngăn cản
quá trình phiên mã làm cho gen cấu trúc không hoạt động.
b) Khi môi trường có lactôzơ.
- Khi môi trường có Lactozơ, một số phân tử liên kết với pr ức chế làm biến đổi
cấu hình không gian 3 chiều của nó làm Pro ức chế không liên kết với vùng vận
hành . Do đó ARN polimeraza có thể lliên kết được với vùng khởi động để tiến
hành phiên mã.
- Khi đường lactôzơ bị phân giải hết, pr ức chế lại liên kết với vùng vận hành và
qúa trình phiên mã bị dừng lại.
4 Củng cố bài học
Sử dụng các câu hỏi cuối bài để củng cố bài học.
5 Bài về nhà:


- Làm câu hỏi trong sgk
- Đọc trước bài đột biến gen