Hoàn thiện công tác quản lý chi trả bảo hiển xã hội trên địa bàn huyện hiệp hòa, tỉnh bắc giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN NGỌC HẠNH

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
CHI TRẢ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN HIỆP HÒA, TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN NGỌC HẠNH

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
CHI TRẢ BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN HIỆP HÒA, TỈNH BẮC GIANG
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Văn Túy

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

i
LỜI CAM Đ OAN
Tác giả xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tác giả. Các số
liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Các kết
quả nghiên cứu trong luận văn được tập hợp tại cơ quan Bảo hiểm xã hội
huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang chưa từng được ai nghiên cứu và công bố
trong bất cứ công trình khoa học nào.
Bắc Giang, ngày .... tháng .... năm 2014
Tác giả luận văn

Trần Ngọc Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

ii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả
Phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh
doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tác giả
.

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Văn Túy - người
thầy đã tận tình hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin chân t
năng của huyện Hiệp Hòa đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình
cung cấp tài liệu thực hiện luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã
động viên, khích lệ và giúp đỡ tác giả
luận văn.
Bắc Giang, ngày .... tháng .... năm 2014
Tác giả luận văn

Trần Ngọc Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

3

MỤC LỤC
LỜI CAM Đ OAN ............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ......................................................................... ix

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu ................................................................
1
2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................

2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ......................................................
3
5. Kết cấu của đề tài ..........................................................................................
3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI TRẢ BẢO HIỂM
XÃ HỘI ............................................................................. 5
1.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội .................................................................... 5
1.1.1. Khái niệm, bản chất và vai trò của Bảo hiểm xã hội .............................. 5
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm tổ chức và hoạt động Quỹ bảo hiểm xã hội ........
12
1.2. Quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội .............................................................. 16
1.2.1. Khái niệm và vai trò của quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội.................... 16
1.2.2. Những nghiệp vụ chủ yếu trong quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội ........ 29
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội.................... 32
1.3.1. Hệ thống pháp luật, quy định về Bảo hiểm xã hội ................................
32
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

4

1.3.2. Tổ chức bộ máy quản lý, chi trả Bảo hiểm xã hội ................................ 32
1.3.3. Đặc điểm đối tượng hưởng chế độ Bảo hiểm xã hội ............................ 33
1.3.4. Quy trình và thủ tục chi trả Bảo hiểm xã hội ........................................ 33
1.3.5. Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi trả Bảo
hiểm xã hội ......................................................................................................
34

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

4

1.3.6. Phối hợp trong công tác quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội ..................... 35
1.4. Kinh nghiệm quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội của một số địa phương
trong nước ........................................................................................................
36
1.4.1

quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội ở huyện Vụ Bản, tỉnh

Nam Định ........................................................................................................ 36
1.4.2.
Xuyên, Tỉnh An Giang .................................................................................. 37
1.4.3. Kinh nghiệm quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh
Thái Nguyên ..................................................................................................... 39
1.4.4. Những b

Bảo hiểm xã hội huyện

Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang .................................................................... 40
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .................................................................................. 42
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 43
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 43
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 43
2.2.1. Chọn địa điểm nghiên cứu .................................................................... 43

2.2.2. Thu thập thông tin ................................................................................. 44
2.2.3. Xử lý thông tin ...................................................................................... 45
2.2.4. Phương pháp phân tích.......................................................................... 45
2.2.5. Các chỉ tiêu phân tích ............................................................................ 47
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................. 49
Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI TRẢ BẢO HIỂM XÃ HỘI
TẠI HUYỆN HIỆP HÕA, TỈNH BẮC GIANG ............. 51
3.1. Giới thiệu về Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang............ 51
3.1.1. Vị trí, chức năng của Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa. ..........................
51
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

5

3.1.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa. .......... 51
3.1.3. Bộ máy tổ chức của Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa. ....................... 53

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

6

3.2. Thực trạng công tác quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội tại huyện Hiệp
Hòa, tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2011 - 2013.................................................... 57
3.2.1. Hệ thống các văn bản về Bảo hiểm xã hội đang được triển khai tại
huyện Hiệp Hòa............................................................................................... 57
3.2.2. Đặc điểm về đối tượng tham gia và hưởng Bảo hiểm xã hội ............... 58

3.2.3. Kết quả công tác chi trả Bảo hiểm xã hội giai đoạn 2011-2013 ........... 59
3.3. Đánh giá công tác quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội tại huyện Hiệp
Hòa, tỉnh Bắc Giang ........................................................................................ 66
3.3.1. Đánh giá về hệ thống văn bản quy định quản lý Bảo hiểm xã hội ....... 66
3.3.2. Đánh giá về tổ chức bộ máy - nhân sự quản lý chi trả Bảo hiểm xã
hội tại huyện Hiệp Hòa ................................................................................... 68
3.3.3. Đánh giá về quản lý đối tượng hưởng Bảo hiểm xã hội ....................... 71
3.3.4. Đánh giá về việc lập, chấp hành và quyết toán chi Bảo hiểm xã hội ... 73
3.3.5. Đánh giá về tổ chức các quy trình, thủ tục nghiệp vụ trong công tác
chi trả Bảo hiểm xã hội ................................................................................... 76
3.3.6. Đánh giá về tổ chức kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong công tác chi
trả Bảo hiểm xã hội ......................................................................................... 77
3.3.7. Đánh giá về ứng dụng Công nghệ thông tin trong công tác quản lý
chi trả Bảo hiểm xã hội tại huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang......................... 78
3.3.8. Đánh giá về sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong quản lý
chi trả Bảo hiểm xã hội tại BHXH huyện Hiệp Hòa....................................... 80
3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý chi trả BHXH tại huyện Hiệp
Hòa, tỉnh Bắc Giang ........................................................................................ 82
3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 82
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 83
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................. 88
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

7

Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
QUẢN LÝ CHI TRẢ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN HIỆP HÕA,TỈNH BẮC
GIANG .................................................. 89

4.1. Mục tiêu phát triển của Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa đến năm 2020
.... 89
4.1.1. Mục tiêu phát triển của Bảo hiểm xã hội Việt Nam đến năm 2020...... 89
4.1.2. Mục tiêu phát triển của Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa, tỉnh
Bắc Giang ....................................................................................................... 90
4.2. Quan điểm hoàn thiện công tác quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội huyện
Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang ............................................................................... 92
4.3. Những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội
tại huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang ............................................................... 93
4.3.1. Hoàn thiện công tác quản lý đối tượng hưởng Bảo hiểm xã hội .......... 93
4.3.2. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý và chi Bảo hiểm xã hội ................ 94
4.3.3. Hoàn thiện công cụ quản lý công tác chi trả Bảo hiểm xã hội ............. 96
4.3.4. Hoàn thiện quy trình chi trả của Bảo hiểm xã hội Hiệp Hòa................ 97
4.3.5. Hoàn thiện sự phối hợp giữa cơ quan Bảo hiểm xã hội và chính
quyền địa phương ............................................................................................
99
4.3.6. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch, triển khai kế hoạch và quyết toán chi
100
4.4. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi trả Bảo hiểm
xã hội tại huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang .................................................. 101
4.4.1. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam .......................................... 101
4.4.2. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Giang .................................. 103
4.4.3. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội huyện Hiệp Hòa ................................ 104
TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ................................................................................ 105
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

8

KẾT LUẬN .................................................................................................. 107
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 110
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 112

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ASXH

: An sinh xã hội

BHTN

: Bảo hiểm thất nghiệp

BHXH

: Bảo hiểm xã hội

BHXH TN

: Bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHYT

: Bảo hiểm y tế

CHLB

: Cộng hoà Liên Bang

HCSN

: Hành chính sự nghiệp

ILO

: Tổ chức Lao động quốc tế

KCN

: Khu công nghiệp LLVT

: Lực lượng vũ trang MSLĐ

:

Mất sức lao động
NHNN&PTNT : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
NLĐ

: Người lao động NQD

: Ngoài quốc doanh NSDLĐ
sử dụng lao động NSNN

: Người
: Ngân

sách Nhà nước
TNLĐ - BNN

: Tai nạn lao động - Bệnh nghề nghiệp

UBND

: Uỷ ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

8

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Số lượng các đối tượng hưởng BHXH hàng năm tại huyện
Hiệp Hòa ................................................................................ 58
Bảng 3.2: Diễn biến tình hình chi trả BHXH giai đoạn 2011 -2013 ......... 59
Bảng 3.3: Tình hình chi trả chế độ hưu trí giai đoạn 2011 -2013 ............. 62
Bảng 3.4: Chế độ trợ cấp mất sức lao động, trợ cấp tuất hàng tháng và
trợ cấp TNLĐ - BNN hàng tháng ............................................ 63
Bảng 3.5: Diễn biến tình hình chi trả chế độ trợ cấp một lần giai đoạn
2011-2013 .............................................................................. 65
Bảng 3.6: Diễn biến tình hình chi trả chế độ trợ cấp ngắn hạn ................ 65
Bảng 3.7: Đánh giá về hệ thống pháp luật và văn bản quản lý ................ 67
Bảng 3.8: Tổ chức bộ máy quản lý và chi trả BHXH tại huyện Hiệp

Hòa tỉnh Bắc Giang ................................................................ 69
Bảng 3.9: Kết quả nghiên cứu quản lý đối tượng hưởng BHXH ............. 71
Bảng 3.10: Đánh giá quy trình chi trả tại huyện Hiệp Hòa ..................... 76
Bảng 3.11: Đánh giá về ứng dụng CNTT trong công tác quản lý chi
trả tại BHXH huyện Hiệp Hòa ................................................ 78
Bảng 3.12: Sự phối hợp trong công tác quản lý chi trả BHXH ............... 80

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

9

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Sơ đồ quản lý chi bảo hiểm xã hội ................................................ 19
Sơ đồ 1.2. Tổ chức bộ máy BHXH cấp huyện................................................ 23
Sơ đồ 3.1: Sơ đồ bộ máy tổ chức của BHXH huyện Hiệp Hòa ...................... 54

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

1

MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là sự đảm bảo hay bù đắp một phần thu
nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản,
TNLĐ – BNN, hết tuổi lao động hoặc chết trên cơ sở đóng vào quỹ bảo

hiểm xã hội. Tham gia BHXH, người lao động yên tâm cống hiến và không
phải lo lắng nhiều về những rủi ro mà mình có thể gặp phải trong hoạt động
sản xuất, công tác, sinh hoạt.
Hoạt động của ngành BHXH rất đa dạng và phong phú bao gồm: Thu
BHXH, BHYT bắt buộc, BHTN, thu BHXH, BHYT tự nguyện, chi trả các chế độ
chính sách như: Ốm đau, thai sản, DSPHSK, hưu trí, tử tuất…, cấp sổ BHXH
và thẻ BHYT…
BHXH là loại hình mang tính xã hội. Trong hệ thống an sinh xã hội thì
hệ thống BHXH giữ vai trò trụ cột, bền vững nhất. Phát triển BHXH sẽ là tiền
đề và điều kiện để thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội, góp phần phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước. Với chức năng nhiệm vụ được giao ngành
BHXH luôn hướng vào mục tiêu chủ yếu sau:
Giải quyết đúng chế độ chính sách, chi trả kịp thời và đầy đủ các chế
độ BHXH cho NLĐ, đảm bảo quyền lợi về khám chữa bệnh cho người tham
gia BHYT, mở rộng đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Sử dụng quỹ
BHXH hợp lý và đúng mục đích.
Quỹ BHXH là nguồn tài chính lớn hình thành từ sự đóng góp của NLĐ
và NSDLĐ được tồn tại lại, nguồn tài chính này tương đối nhàn rỗi vì có thể
tính toán tương đối chính xác nhu cầu chi BHXH, chi phí quản lý. Để bảo
toàn và phát triển nguồn quỹ nhàn rỗi này BHXH đem đầu tư lại cho nền kinh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

2

tế trong các chương trình dự án kinh tế - xã hội sẽ phát huy tác dụng lớn
và mang lại hiệu quả, đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước.
Để BHXH tồn tại và phát triển tác dụng của mình thì mục tiêu đầu tiên
là đảm bảo cân đối và tăng trưởng quỹ BHXH. Trong các khâu để đảm bảo cân

đối và tăng trưởng quỹ BHXH thì công tác chi trả các chế độ BHXH đóng vai trò
rất quan trọng. Để làm tốt công tác chi BHXH là cả nỗ lực, phối hợp và cố gắng
của tất cả các khâu trong ngành BHXH. Riêng đối với BHXH huyện Hiệp
Hòa thời gian qua công tác chi trả BHXH đã đạt được nhiều thành tựu đáng
kể. Nhưng để thực hiện tốt mục tiêu của công tác chi trả BHXH đó là chi
đúng, chi đủ, chính xác, kịp thời đến tận tay đối tượng hưởng thì việc quản lý
chi trả các chế độ BHXH vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Việc lựa chọn đề tài:
“Hoàn thiện công tác quản lý chi trả Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện
Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang” sẽ góp phần giúp BHXH huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc
Giang hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục têu chung
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác quản lý chi trả BHXH ở
huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn
thiện công tác quản lý chi trả BHXH ở huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi trả BHXH.
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi trả BHXH ở huyện
Hiệp Hòa giai đoạn 2011 - 2013.
- Định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi trả
BHXH ở huyện Hiệp Hòa trong thời gian tới.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

4

* Đối tượng nghiên cứu
Là công tác quản lý chi trả BHXH: Trong đó các khách thể là NLĐ,
NSDLĐ, hộ gia đình, cán bộ hưu trí, …
* Phạm vi nghiên cứu
Số liệu,tài liệu đánh giá thực trạng là các hoạt động của BHXH
- Thời gian: Giai đoạn 2011 - 2013.
- Về không gian: Trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang
- Nội dung: Nghiên cứu các vấn đề liên quan đến công tác quản lý chi
trả các chế độ BHXH trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết
thực, là tài liệu giúp huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang hoàn thiện công tác
quản lý chi trả BHXH ở huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang đến năm 2020 có cơ
sở khoa học.
Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống, những giải
pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi trả BHXH ở huyện Hiệp
Hòa, tỉnh Bắc Giang, có ý nghĩa thiết thực cho công tác chi BHXH trên địa bàn
huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang và đối với các địa phương có điều kiện
tương tự.
Nâng cao hiệu quả của công tác quản lý chi trả BHXH tại huyện Hiệp
Hòa, đảm bảo quyền lợi cho NLĐ và NSDLĐ, góp phần đảm bảo cân đối và
tăng trưởng quỹ BHXH, BHYT, BHTN.
5. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận bố cục của đề tài bao gồm 4

chương. Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi trả bảo
hiểm xã hội Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý chi trả bảo hiểm xã hội ở
huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang .
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

5

Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi
trả Bảo hiểm xã hội tại huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

6

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ QUẢN LÝ CHI TRẢ BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội
1.1.1. Khái niệm, bản chất và vai trò của Bảo hiểm xã hội
1.1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội
Năm 1850, lần đầu tiên ở Đức, nhiều bang đã thành lập quỹ ốm đau và
yêu cầu công nhân phải đóng góp để dự phòng khi bị giảm thu nhập vì bệnh
tật. Từ đó, xuất hiện hình thức bắt buộc đóng góp. Lúc đầu chỉ có giới thợ
tham gia, dần dần các hình thức bảo hiểm mở rộng ra cho các trường hợp
rủi ro nghề nghiệp, tuổi già và tàn tật. Đến cuối những năm 1880, BHXH đã

mở ra hướng mới. Sự tham gia là bắt buộc và không chỉ NLĐ đóng góp mà
giới chủ và Nhà nước cũng phải thực hiện nghĩa vụ của mình (cơ chế ba
bên). Tính chất đoàn kết và san sẻ lúc này được thể hiện rõ nét: mọi người,
không phân biệt già - trẻ, nam - nữ, lao động phổ thông - lao động kỹ thuật,
người khoẻ - người yếu mà tất cả đều phải tham gia đóng góp vì mục đích
chung. Mô hình này của Đức đã lan dần ra châu Âu, sau đó sang các nước Mỹ
Latin, rồi đến Bắc Mỹ và Canada vào những năm 30 của thế kỷ XX. Sau chiến
tranh thế giới thứ hai, BHXH đã lan rộng sang các nước giành được độc lập ở
Châu Á, châu Phi và vùng Caribê.
BHXH dần dần đã trở thành một trụ cột cơ bản của hệ thống An sinh xã
hội và được tất cả các nước thừa nhận là một trong những quyền con
người. Sự xuất hiện của BHXH là một tất yếu khách quan khi mà mọi
thành viên trong xã hội đều cảm thấy sự cần thiết phải tham gia hệ thống
BHXH và sự cần thiết được BHXH.
Vì vậy, BHXH đã trở thành nhu cầu và quyền lợi của NLĐ và được
thừa nhận là một nhu cầu tất yếu khách quan, một trong những quyền lợi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

7

của con người như trong Tuyên ngôn nhân quyền của Đại hội đồng Liên hợp
quốc đã nêu.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

8

Khái niệm về BHXH và các khái niệm khác có liên quan Bảo hiểm xã hội
từ cách tiếp cận này, có thể nêu khái niệm về BHXH như sau:
Theo tuyên ngôn nhân quyền của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, 1948
thì: “BHXH là sự tổ chức bảo đảm bù đắp hoặc thay thế một phần thu nhập
cho NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập từ nghề nghiệp do bị giảm hoặc
mất khả năng lao động hoặc sức lao động không được sử dụng, thông qua
việc hình thành và sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên
tham gia BHXH và các nguồn thu hợp pháp khác, nhằm góp phần đảm bảo
an toàn kinh tế cho NLĐ và gia đình họ; đồng thời góp phần bảo đảm an
toàn xã hội”.[5]
Ngoài ra từ các giác độ khác, cũng có thể có những khái niệm khác
nhau về BHXH.
- Từ giác độ pháp luật: BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ NLĐ, sử
dụng tiền đóng góp của NLĐ, NSDLĐ và được sự tài trợ, bảo hộ của Nhà nước,
nhằm trợ cấp vật chất cho người được bảo hiểm và gia đình trong
trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập bình thường do ốm đau, tai nạn
lao động, thai sản, hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật (hưu) hoặc
chết.
- Từ giác độ tài chính: BHXH là thuật (kỹ thuật) chia sẻ rủi ro và tài
chính giữa những người tham gia bảo hiểm theo quy định của pháp luật.
- Từ giác độ chính sách xã hội: BHXH là một chính sách xã hội nhằm
đảm bảo đời sống vật chất cho NLĐ khi họ không may gặp phải các “rủi ro xã
hội”, nhằm góp phần đảm bảo an toàn xã hội…
Từ những khái niệm của nhiều nước trên thế giới thì ở Việt Nam luật
Bảo hiểm xã hội số 71/2006/QH11 ngày 29/06/2006 của nước Cộng hòa Xã
hội chủ nghĩa Việt Nam cũng đưa ra khái niệm về BHXH như sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

9

Tại Điều 3 Luật BHXH số 71/ 2006/QH11 ngày 29 tháng 06 năm 2006:
“BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi
họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, TNLĐ - BNN, thất nghiệp,
hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH”

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

10

Các khái niệm trên đều có những điểm chung nhất định đó là đều thể
hiện những nội dung cơ bản về BHXH:
- BHXH là một loại hình bảo hiểm mang tính xã hội rất cao. Vì vậy, tổ
chức BHXH hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận.
- Đối tượng của BHXH là thu nhập của NLĐ, nhưng người được bảo vệ
không chỉ có NLĐ mà cả gia đình của họ. Vì vậy, BHXH đã, đang và sẽ bảo vệ
cho tất cả các thành viên trong cộng đồng xã hội.
- Tham gia đóng góp để hình thành nên quỹ BHXH bao gồm cả NLĐ
và NSDLĐ. Quỹ BHXH được hình thành và sử dụng luôn có sự hỗ trợ và bảo
hộ của Nhà nước.
- Rủi ro và sự kiện trong BHXH đều liên quan đến thu nhập của NLĐ.
Đó là các rủi ro như: Ốm đau, thai sản, TNLĐ - BNN, thất nghiệp, tuổi già về
hưu, chết…
Mục đích của BHXH là góp phần ổn định cuộc sống cho NLĐ và gia
đình họ, góp phần đảm bảo an sinh xã

hội.
1.1.1.2. Bản chất của Bảo hiểm xã hội
* Đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội
Theo Điều 2 Luật BHXH số 71/ 2006/QH11 ngày 29 tháng 06 năm
2006: Đối tượng tham gia BHXH là NLĐ và NSDLĐ và có sự hỗ trợ của
Ngân sách nhà nước. Theo luật BHXH thì NLĐ và NSDLĐ là đối tượng bắt buộc
tham gia BHXH với mức đóng và mức hưởng theo quy định của luật BHXH.
Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện: Áp dụng cho những NLĐ có lương
và những người làm công việc lao động tự do. NLĐ tự do người ta tự bỏ
một khoản tiền của mình có để đóng góp vào quỹ BHXH mà không có sự hỗ
trợ của Ngân sách nhà nước.
Đối tượng tham gia BHXH là NSDLĐ và Nhà nước. NSDLĐ tham gia
BHXH là do họ thấy được những quyền lợi của bản thân mình bên cạnh đó họ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

11

là những đơn vị, những cơ quan sống và làm việc theo những quy định
của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>