Sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua một số trò chơi ngôn ngữ

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG LOAN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG LOAN

***
CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC MẦM NON

SỬA LỖI PHÁT ÂM
CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA
MỘT SỐ TRÒ CHƠI NGÔN NGỮ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

***
KHÓA K19

HÀ NỘI, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG LOAN

SỬA LỖI PHÁT ÂM
CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA MỘT
SỐ TRÒ CHƠI NGÔN NGỮ

Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non
Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Lan Anh

HÀ NỘI, 2017


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả
nghiên cứu và dữ liệu trong luận văn là trung thực và chưa từng công bố
trong bất kì công trình khoa học nào.

Tác giả

Nguyễn Thị Phương Loan


ii

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành tốt đề tài này em vô cùng cảm ơn các thầy cô giáo
khoa Giáo dục Mầm non và khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2. Các giáo viên chủ nhiệm cùng các trẻ lớp mẫu giáo lớn Trường
Mầm non Hoa Sen - Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc, lớp Mẫu giáo lớn trường Mầm non
Hội Hợp - Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc và lớp mẫu giáo lớn Trường Mầm non Hợp
Thịnh
- Huyện Tam Dương - Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện thuận lợi để em thực hiện

và hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Đặc biệt hơn em xin chân thành biết ơn cô Lê Thị Lan Anh, giảng viên
khoa Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tận tình hướng
dẫn em thực hiện đề tài này.
Đề tài được hoàn thành là niềm vui rất lớn đối với chúng em. Hi vọng
nó sẽ có ích được cho những ai cần tài liệu tham khảo để giúp trẻ phát
âm đúng thông qua một số trò chơi ngôn ngữ.
Một lần nữa, em xin chân thành cảm ơn!
Xuân Hòa, ngày.......tháng …… năm 2017
Sinh viên

Nguyễn Thị Phương Loan


3

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu .....................................................................................
3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..............................................................
3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................
3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................
3
6. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................
3
7. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................

3
8. Cấu trúc của luận văn ....................................................................................
5
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬA LỖI PHÁT ÂM CHO TRẺ MẪU
GIÁO

LỚN

THÔNG

QUA

MỘT

SỐ

TRÒ

CHƠI

NGÔN

NGỮ.................................................................................................................. 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................ 6
1.1.2. Ở Việt Nam ......................................................................................... 8
1.2. Cơ sở lí luận của việc sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua
một

số

trò

chơi

ngôn

ngữ........................................................................................ 11
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................... 11
1.2.2. Cơ sở tâm sinh lí của việc sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn ..... 15
1.2.3. Cơ sở ngôn ngữ học của việc sửa lỗi phát âm .................................. 22
Kết luận chương 1 ......................................................................................... 41


4

Chương 2. THỰC TRẠNG SỬA LỖI PHÁT ÂM CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN
THÔNG QUA MỘT SỐ TRÒ CHƠI NGÔN NGỮ......................... 43
2.1. Thực trạng sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua một số
trò

chơi

ngôn

ngữ.................................................................................................. 43
2.1.1. Khái quát địa bàn điều tra ................................................................. 43


5

2.1.2. Mục đích điều tra .............................................................................. 45
2.1.3. Thời gian điều tra .............................................................................. 45
2.1.4. Đối tượng điều tra ............................................................................. 45
2.1.5. Nội dung điều tra............................................................................... 45
2.1.6. Phương pháp điều tra ........................................................................
45
2.1.7. Tình hình lỗi phát âm của trẻ ............................................................ 46
2.1.8. Hình thức khảo sát ............................................................................ 47
2.1.9. Tiến hành khảo sát ............................................................................ 47
2.1.10. Kết quả điều tra ............................................................................... 51
2.2. Nguyên nhân mắc lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn................................
54
2.2.1. Nguyên nhân chung........................................................................... 54
2.2.2. Nguyên nhân chủ quan...................................................................... 55
2.2.3. Nguyên nhân khách quan .................................................................. 56
Kết luận chương 2 ......................................................................................... 58
Chương 3. BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG
QUA MỘT SỐ TRÒ CHƠI NGÔN NGỮ VÀ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
.................................................................................... 59
3.1. Một số yêu cầu khi tổ chức trò chơi ngôn ngữ cho trẻ ............................
59
3.1.1. Trò chơi ngôn ngữ phải mang tính mục đích .................................... 59
3.1.2. Trò chơi ngôn ngữ phải phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi ................. 59
3.1.3. Trò chơi ngôn ngữ phải mang tính thẩm mĩ ..................................... 60
3.1.4. Trò chơi phù hợp với từng lỗi phát âm của trẻ ................................. 60
3.1.5. Giáo viên sửa lỗi phát âm cho trẻ phải yêu nghề, mến trẻ, nắm
vững nội dung ngôn
ngữ....................................................................................... 60
3.2. Một số trò chơi ngôn ngữ .........................................................................

61
3.2.1. Các bước sử dụng trò chơi ngôn ngữ ................................................ 61


6

3.2.2. Một số trò chơi sửa lỗi âm đầu.......................................................... 61
3.2.3. Một số trò chơi sửa lỗi âm đệm ........................................................ 65


7

3.2.4. Một số trò chơi sửa lỗi âm chính ...................................................... 69
3.2.5. Một số trò chơi sửa lỗi âm cuối ........................................................ 72
3.2.6. Một số trò chơi sửa lỗi thanh điệu ....................................................
75
3.3. Thực nghiệm sư phạm.............................................................................. 80
3.3.1. Mục đích thực nghiệm ...................................................................... 80
3.3.2. Đối tượng, phạm vi và thời gian thực nghiệm .................................. 80
3.3.3. Nội dung thực nghiệm....................................................................... 81
3.3.4. Tiêu chí đánh giá thực nghiệm.......................................................... 81
3.3.5. Phân tích kết quả thực nghiệm ..........................................................
82
Kết luận chương 3 ......................................................................................... 93
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 94
1. Kết luận ....................................................................................................... 94
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 97
PHỤ LỤC

8

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Ký hiệu

Chữ viết tắt

Đ

Phát âm đúng

ĐC

Đối chứng

MNHH

Trường Mầm non Hội Hợp - Thành phố Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc

MNHS

Trường Mầm non Hoa Sen - Thành phố Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc

MNHT

Trường Mầm non Hợp Thịnh - Huyện Tam Dương - Vĩnh Phúc

S

Phát âm sai

SL

Số lượng

TB

Trung bình

TN

Thực nghiệm


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng thống kê đặc điểm xã hội của gia đình trẻ Trường Mầm non
Hoa Sen ......................................................................................... 25
Bảng 1.2. Bảng thống kê đặc điểm xã hội của gia đình trẻ Trường Mầm non
Hội Hợp......................................................................................... 26
Bảng 1.3. Bảng thống kê đặc điểm xã hội của gia đình trẻ Trường Mầm non
Hợp Thịnh ..................................................................................... 27
Bảng 1.4. Số lượng phụ huynh trong các nghề .............................................. 29
Bảng 1.5. Thực trạng phát âm phụ huynh trẻ trường Mầm non Hoa Sen ......
30
Bảng 1.6. Thực trạng phát âm của phụ huynh trường Mầm non Hội Hợp .....
31
Bảng 1.7. Thực trạng phát âm của phụ huynh trường Mầm non Hợp Thịnh .

32
Bảng 2.1. Khảo sát tình hình phát âm của trẻ 5 - 6 tuổi Trường Mầm non Hoa
Sen - Thành phố Vĩnh Yên ........................................................... 48
Bảng 2.2. Khảo sát tnh hình phát âm của trẻ 5 - 6 tuổi Trường Mầm non Hội
Hợp - Thành phố Vĩnh Yên .......................................................... 49
Bảng 2.3. Khảo sát tnh hình phát âm của trẻ 5 - 6 tuổi Trường Mầm non Hợp
Thịnh ............................................................................................. 50
Bảng 2.4. Tổng kết khảo sát tnh hình phát âm của trẻ 5 - 6 tuổi ở 3 trường
mầm

non........................................................................................

51
Bảng 2.5. Thống kê một số trò chơi phát triển ngôn ngữ. ..............................
78
Bảng 3.1. Mức độ biểu hiện về sửa lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn trường
mầm non Hoa Sen của 2 nhóm TN và nhóm ĐC trước thực
nghiệm........................................................................................... 82


vii
Bảng 3.2. Mức độ biểu hiện về sửa lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn trường
mầm non Hội Hợp của 2 nhóm TN và nhóm ĐC trước thực
nghiệm........................................................................................... 84


8

Bảng 3.3. Mức độ biểu hiện về sửa lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn trường
mầm non Hợp Thịnh của 2 nhóm TN và nhóm ĐC trước thực

nghiệm........................................................................................... 86
Bảng 3.4. Mức độ biểu hiện về sửa lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn trường
mầm non Hoa Sen của 2 nhóm TN và nhóm ĐC sau thực nghiệm
....................................................................................................... 87
Bảng 3.5. Mức độ biểu hiện về sửa lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn trường
mầm non Hội Hợp của 2 nhóm TN và nhóm ĐC sau thực nghiệm
....................................................................................................... 89
Bảng 3.6. Mức độ biểu hiện về sửa lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn trường
mầm non Hợp Thịnh của 2 nhóm TN và nhóm ĐC sau thực
nghiệm........................................................................................... 91


9

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Kết quả biểu hiện của trẻ ở nhóm mẫu giáo lớn trường mầm
non
Hoa Sen TN và ĐC trước thực nghiệm ...................................... 83
Biểu đồ 3.2. Kết quả biểu hiện của trẻ ở nhóm mẫu giáo lớn trường mầm
non
Hội Hợp TN và ĐC trước thực nghiệm ...................................... 85
Biểu đồ 3.3. Kết quả biểu hiện của trẻ ở nhóm mẫu giáo lớn trường mầm
non
Hợp Thịnh TN và ĐC trước thực nghiệm .................................. 86
Biểu đồ 3.4. Kết quả biểu hiện của trẻ ở nhóm mẫu giáo lớn trường mầm
non
Hoa Sen TN và ĐC sau thực nghiệm.......................................... 88
Biểu đồ 3.5. Kết quả biểu hiện của trẻ ở nhóm mẫu giáo lớn trường mầm
non
Hội Hợp TN và ĐC sau thực nghiệm ........................................ 90

Biểu đồ 3.6. Kết quả biểu hiện của trẻ ở nhóm mẫu giáo lớn trường mầm
non
Hợp Thịnh TN và ĐC trước thực nghiệm. ................................. 92


1


2

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trẻ em là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai, niềm tự hào
của dân tộc. Để những mầm non với tâm hồn trong sáng hồn nhiên này trở
thành những công dân có ích cho xã hội thì chúng ta - những người đi trước
cần quan tâm, chú trọng tới việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. Vì
mầm non là bậc học đầu tên trong hệ thống Giáo dục quốc dân. Giữ vai trò
nền tảng quan trọng đặt những viên gạch đầu đời trên bước đường tương lai
của trẻ để trẻ trong việc giáo dục hình thành và phát triển toàn diện nhân
cách. Có như vậy trẻ mới phát triển đúng hướng và nhân cách mới toàn
diện phù hợp với mục tiêu chung của Giáo dục mầm non.
Trong mục tiêu chung của Giáo dục mầm non đã đặt ra rất nhiều kế
hoạch nhằm phát triển trẻ về mọi mặt: đạo đức, thẩm mĩ, trí tuệ, lao động,
thể chất… để trẻ có hành trang vững bước khi đến các cấp bậc học phổ
thông khác. Từ đó trẻ có thể tự lập trên vốn hiểu biết vững chắc của mình.
Mục tiêu khẳng định rằng, giáo dục cho trẻ trước tuổi đi học là vô cùng quan
trọng và cần thiết. Nếu trẻ không được rèn luyện, không được chăm sóc,
không được giáo dục và bỏ mặc trẻ thì trẻ không phát triển bình thường
được. Ở môi trường sống bên ngoài lúc nào cũng cần có người có năng lực,
nhanh nhẹn, hiểu biết, trẻ không đáp ứng được sẽ không hòa nhập với môi

trường này. Chính vì vậy, Giáo dục mầm non không chỉ chú trọng phát
triển nhân cách cho trẻ mà qua đó còn chuẩn bị cho xã hội những công dân
mới tên tiến.
Nhà văn L.N.Tônxtôi đã nhận định khi nhấn mạnh ý nghĩa của trước
tuổi đi học rằng: “Tất cả những gì mà đứa trẻ sẽ có sau này khi trở thành
người lớn đều được thu nhận trong thời thơ ấu. Trong quãng đời còn lại
những cái mà nó thu nhận được chỉ đáng 1% những cái đó mà thôi ”. Ông
đã nêu ra một phép so sánh “Nếu từ đứa trẻ 5 tuổi đến người lớn,
khoảng


cách chỉ là một bước thì đứa trẻ sơ sinh đến đứa trẻ 5 tuổi là khoảng cách
dài kinh khủng”.
Với ý nghĩ vô cùng to lớn ấy, bậc học mầm non ngày nay được Đảng và
Nhà nước vô cùng quan tâm. Mầm non càng vững chắc thì tương lai của
nước nhà càng phát triển, phồn vinh.
Ngôn ngữ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống của mỗi
con người, trong sự hình thành và phát triển của xã hội loài người. Lời nói là
công cụ để phát triển tâm lí con người, tạo điều kiện cho sự phát triển trí
tuệ, cảm xúc và các quá trình tâm lí khác. Trẻ ngôn ngữ còn là phương
tiện để điều chỉnh hành vi, là phương tiện giao tếp chủ yếu và còn giúp trẻ
lĩnh hội các giá trị đạo đức mang tính chuẩn mực, tiếp thu giá trị tnh hoa của
dân tộc và thế giới.
Trẻ từ 0 - 6 tuổi đang trong giai đoạn học nói, 3 - 6 tuổi là giai đoạn
“siêu tốc” phát triển ngôn ngữ đầu tiên của đời người. Trẻ ở giai đoạn này tò
mò về mọi thứ trẻ chưa biết về cuộc sống xung quanh nên trẻ muốn
hiểu, muốn biết về tất cả. Chính vì vậy nên trẻ hay đặt ra những câu hỏi để
tìm hiểu nguyên nhân, nguồn gốc của sự vật, hiện tượng với những câu
hỏi như: vì sao? như thế nào? tại sao?... Tất cả để thỏa mãn trí tò mò của
trẻ. Đồng thời đi cùng với sự học hỏi là sự mắc lỗi, trẻ thường mắc một số lỗi

về ngôn ngữ đặc biệt là lỗi phát âm và đây chính là thời điểm tốt nhất để rèn
phát âm cho trẻ. Việc sửa phát âm cho trẻ là càng sớm càng tốt giúp trẻ hiểu
đúng từ đó phát triển vốn từ một cách toàn diện hơn.
Với sự nhiệt tình, lòng yêu nghề, mến trẻ chúng tôi mong muốn trẻ
phát âm chuẩn mực nên chúng tôi tm hiểu các lỗi phát âm thường gặp ở trẻ
mẫu giáo lớn từ đó tm ra nguyên nhân và các biện pháp sửa lỗi phát âm cho
trẻ. Chúng tôi lựa chọn nghiên cứu “Sửa lỗi phát âm cho trẻ Mẫu giáo lớn
thông qua một số trò chơi ngôn ngữ”.


2. Mục đích nghiên cứu
Tìm ra các biện pháp sửa những lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn thông
qua một số trò chơi ngôn ngữ.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình sửa lỗi phát âm cho trẻ mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được những biện pháp sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu
giáo lớn thông qua một số trò chơi ngôn ngữ hợp lí, hiệu quả, nhẹ nhàng và
khả thi thì trẻ mẫu giáo lớn sẽ hạn chế được lỗi phát âm và phát âm chuẩn.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tổng hợp tài liệu, xây dựng hệ thống cơ sở lí luận cho đề tài.
Điều tra thực trạng của việc sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn
qua sử dụng trò chơi ngôn ngữ.
Đề xuất biện pháp sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua
việc sử dụng trò chơi ngôn ngữ.
Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm chứng hiệu quả và tính khả thi của
những biện pháp đã đề xuất.

6. Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi đề tài chúng tôi chỉ đưa ra biện pháp sửa lỗi phát
âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua một số trò chơi ngôn ngữ tại ba trường
mầm non tỉnh Vĩnh Phúc: Trường MN Hoa Sen - Vĩnh Yên, MN Hội Hợp - Vĩnh
Yên, Trường MN Hợp Thịnh - Huyện Tam Dương.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận


Thu thập tài liệu, nghiên cứu, phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát
và hệ thống hóa các vấn đề cần nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động tổ chức trò chơi ngôn ngữ của giáo viên ở một số
trường mầm non.
Quan sát những lỗi phát âm của trẻ trong khi chơi trò chơi ngôn ngữ.
Quan sát hoạt động của giáo viên khi tổ chức trò chơi ngôn ngữ
để
phát hiện ra lỗi phát âm của trẻ mẫu giáo lớn từ đó đề xuất những biện
pháp sửa lỗi phát âm cho trẻ một cách tốt nhất.
7.2.2. Phương pháp đàm thoại
Trao đổi với giáo viên mầm non nhằm tm hiểu nhận thức của giáo
viên về sự cần thiết phải sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn và ý nghĩa của
trò chơi ngôn ngữ đối với việc sửa lỗi phát âm cho trẻ.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu anket
Dùng phiếu điều tra thăm dò nhận thức của giáo viên về hiểu
biết những lỗi phát âm của trẻ đồng thời tìm hiểu những biện pháp của họ
để sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn qua việc sử dụng một số trò chơi
ngôn ngữ.
7.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm

Tổng kết về việc sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn qua việc sử dụng
một số trò chơi ngôn ngữ.
7.2.5. Phương pháp chuyên gia
Để lấy ý kiến về vấn đề nghiên cứu ở trường mầm non
7.2.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm thăm dò: Tìm hiểu thực trạng của việc sửa lỗi phát âm
cho trẻ mẫu giáo lớn qua việc sử dụng một số trò chơi ngôn ngữ.


Thực nghiệm tác động: Tiến hành thực nghiệm các biện pháp đã xây
dựng đối với nhóm trẻ thực nghiệm.
7.2.7. Phương pháp xử lí số liệu
Dùng các công thức của toán thống kê để phân tích số liệu thu được.
Dùng các phương tiện kĩ thuật để nghiên cứu (lấy thông tn, lưu giữ
thông tin, xử lí thông tin, trình bày kết quả nghiên cứu…).
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Nội dung được chia làm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn
thông qua một số trò chơi ngôn ngữ
Chương 2: Thực trạng sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông
qua một số trò chơi ngôn ngữ
Chương 3: Biện pháp sửa lỗi phát âm cho trẻ mẫu giáo lớn thông
qua một số trò chơi ngôn ngữ và thực nghiệm sư phạm


Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC SỬA LỖI PHÁT ÂM CHO TRẺ
MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA MỘT SỐ TRÒ CHƠI NGÔN NGỮ

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới

Ngôn ngữ là sự sáng tạo kì diệu của loài người, là phương tiện giao tếp
phổ biến và thuận lợi nhất. Nó gắn liền với sự phát triển tâm lí con người, là
chìa khóa để con người nhận thức và chiếm lĩnh kho tàng tri thức của dân
tộc và nhân loại.
Ngay từ thời cổ đại vấn đề cổ đại vấn đề ngôn ngữ đã được đề cập
đến tuy nhiên thời điểm đó người ta nghiên cứu ngôn ngữ không tách
khỏi triết học và logic học. Các nhà triết học cổ đại đã coi ngôn ngữ như là
một hình thức biểu hiện bề ngoài của cái bên trong là “logos”, tinh thần, trí
tuệ của con
người. Trong cuốn “bàn về phương pháp”, Descartes đã chỉ ra những đặc tính
chủ yếu của ngôn ngữ và lấy đó làm têu chí phân biệt con người khác với
động vật. Ông đã nhấn mạnh tính chất của ngôn ngữ, cái tín hiệu duy nhất ấy
chắc chắn là của một tư duy tiềm tàng trong cơ thể và kết luận rằng “có
thể lấy ngôn ngữ làm chỗ khác nhau thật sự giữa con người và con vật”. Chỉ
đến giữa thế kỉ XIX khuynh hướng tâm lí học mới nảy sinh trong ngôn ngữ
học. Người đầu tiên đề xuất hướng nghiên cứu tâm lí học ngôn ngữ là
Shteintal (1823 - 1899). Theo ông, ngôn ngữ học phải dựa vào tâm lí cá
nhân khi nghiên cứu ngôn ngữ của dân tộc. [20]
V.Vunt (1832 - 1920) là đại biểu của thuyết tâm lí liên tưởng, đã
nghiên cứu lí thuyết về dạng thức bên trong của từ, về các loại ý nghĩa
chuyển đổi của từ, về nghĩa hiện có của từ và câu, về mối quan hệ liên tưởng
có tính ngữ đoạn.


Sau Cách Mạng tháng Mười Nga 1917, các nhà ngôn ngữ học, tâm lí
học Xô Viết đã vận dụng quan điểm của Mác - Lênin vào hoạt động nghiên
cứu ngôn ngữ đó là: xem xét ngôn ngữ với tư cách là một hiện tượng xã hội.
Ngôn ngữ thể hiện các mối quan hệ giữa con người với con người được quy
định bởi những điều kiện cụ thể của thời kì lịch sử nhất định. Ngôn ngữ là
hiện thực trực tiếp của tư duy và là phương tiện giao tiếp chủ yếu nhất

của con người. Tiêu biểu cho quan điểm đó có thể kể đến L.X.Vưgotxki;
E.D.Polivanov; K.N.Derzhavin;… họ đã nghiên cứu tính chất xã hội của ngôn
ngữ, về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và tư duy, sự phụ thuộc qua lại giữa các
thuộc tính của ngôn ngữ… [19]
Việc nghiên cứu ngôn ngữ của trẻ em lứa tuổi mầm non cũng đã được
nhiều nhà khoa học quan tâm. Nhìn lại các công trình nghiên cứu lí luận và
thực tiễn về ngôn ngữ ở giai đoạn này chúng ta có thể thấy các tác giả đã
nghiên cứu theo các xu hướng chủ yếu sau:
Hướng nghiên cứu đầu tiên là nghiên cứu chức năng, vai trò của ngôn
ngữ trong sự phát triển và giáo dục của trẻ. Đây là hướng nghiên cứu nổi
bật
được thể hiện trong các công trình khoa học của nhiều tác giả như:
E.I.Tikheeva, Ph.A.Sookhina, L.X.Vưgôtxki, J.Piaget…. Các tác giả đều đi đều
nhận định ngôn ngữ là công cụ nhận thức thế giới xung quanh của trẻ, là
phương tiện giao tiếp, phương tiện giúp trẻ chiếm lĩnh các giá trị đạo đức,
chuẩn mực xã hội. Đặc biệt các tác giả đều nhấn mạnh vai trò của ngôn ngữ
trong sự phát triển tư duy
của trẻ.[20]
Hướng nghiên cứu thứ hai được các tác giả quan tâm là nghiên cứu
đặc
điểm phát trển ngôn ngữ của trẻ trước tuổi học. Hướng nghiên cứu này
được phản ánh trong

công

trình

của các tác giả:

E.I.Tikheeva,

Ph.A.Sookhina, L.P.Phêdôrenko… Trong các công trình nghiên cứu của mình
các tác giả đã


nghiên cứu vốn từ, ngữ âm, ngữ pháp và phát triển ngôn ngữ như: đặc điểm
phát triển vốn từ, ngữ âm, ngữ pháp và phát triển lời nói mạch lạc… ở
từng độ tuổi khác nhau. Trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm phát triển ngôn
ngữ của trẻ ở từng độ tuổi, các tác giả đã đưa ra một số quy luật phát triển
ngôn ngữ của trẻ mà cho đến bây giờ vẫn còn một số ý nghĩa quan trọng
đối với việc lựa chọn nội dung, phương pháp, biện pháp dạy tiếng mẹ đẻ cho
trẻ trước tuổi đi học.
Hướng nghiên cứu thứ ba là nghiên cứ các điều kiện đảm bảo sự phát
triển ngôn ngữ của trẻ. Hướng nghiên cứu này được phản ánh trong công
trình của các tác gỉa sau đây: E.I.Tikheeva, Ph.A.Sookhina, Helen Gloeb, Kakhainodich…. Trên cơ sở các đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ, các tác giả
đã nghiên cứu những điều kiện cần thiết cho sự phát triển ngôn ngữ như: bộ
máy phát âm hoàn chỉnh, môi trường ngôn ngữ, đặc biệt là ngôn ngữ của
những người lớn xung quanh… từ đó xây dựng nội dung, phương pháp, biện
pháp và các bài tập phát triển ngôn ngữ cho trẻ trước tuổi đi học. Đây
là
hướng nghiên cứu đang diễn ra mạnh mẽ ở các nước trên thế giới, đặc biệt
là trong những năm trở lại đây.
1.1.2. Ở Việt Nam
Ở Việt Nam những công trình nghiên cứu về ngôn ngữ của trẻ em rất
phong phú: Các tác giả đã nghiên cứu sự phát triển của trẻ em theo từng
giai
đoạn 12 - 24 tháng, 24 - 36 tháng, 3 tuổi, 4 - 5 tuổi, 1- 3 tuổi, 3 - 5 tuổi như
tác giả Lưu Thị Lan (1986), Bùi Việt Anh (1989)…
Nghiên cứu sự phát triển các thành phần ngôn ngữ (vốn từ, ngữ pháp,

hiểu từ, ngôn ngữ mạch lạc) của trẻ em các độ khác nhau có thể kể đến công
trình nghiên cứu của các tác giả Nguyễn Minh Huệ (1989), Hồ Minh Tâm
(1989), Dương Diệu Hoa (1985), Lưu Thị Lan (1996), Nguyễn Thị Mai


(1998), Đỗ Thị Xuyến (2000), Nguyễn Thị Oanh (2000), Bùi Thị Thanh
(2005)…
Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển ngôn ngữ của trẻ
em (môi trường sống, sức khoẻ, giáo dục gia đình…) qua công trình nghiên
cứu của Lưu Thị lan (1989), Võ Phan Thu Hương (2006)…
Các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ nhà trẻ - mẫu giáo qua các
công trình nghiên cứu của tác giả trong nước như Nguyễn Gia Cầu (1986), Đỗ
Thị Xuyến (2000), Nguyễn Thị Băng Tâm (2000), Nguyễn Xuân Khoa
(2004), Nguyễn Thị Yến (2004), Nguyễn Thị Hằng (2008)…
Tác giả Phan Thiều trong tác phẩm “Dạy nói cho trẻ trước tuổi lớp
một” 1979 [27] và Tác giả Tạ Thị Ngọc Thanh trong tác phẩm “Dạy phát âm
và làm giàu vốn từ cho trẻ mẫu giáo” 1980 [26] là một trong những công
trình tiêu biểu nghiên cứu về nội dung và phương pháp dạy tếng Việt ở nhà
trường. Tuy nhiên, nội dung bài nghiên cứu vẫn chưa đi sâu mà chỉ dừng lại ở
sự giải thích, vận dụng các tri thức ngôn ngữ học, các thành tựu ngôn ngữ về
tếng Việt vào nhà trường.
Từ sau Cách mạng Tháng Tám 1945, việc sử dụng ngôn ngữ của trẻ
được quan tâm hơn. Một số Hội nghị Khoa học Trung ương và địa phương đã
hướng nội dung vào việc thảo luận nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy
phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong trường mầm non.
Ngày nay càng ngày càng có nhiều nhà nghiên cứu đi sâu vào nghiên
cứu về sự phát triển lời nói của trẻ em 5 - 6 tuổi. Vì đây là giai đoạn tiếp nối
của trẻ 5 - 6 tuổi chuẩn bị vào lớp 1. Trẻ 5 - 6 tuổi là bước bức phá quan
trọng về tất cả các mặt đặc biệt là tếng nói của trẻ.
Trong tác phẩm “Phương phát phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu

giáo” của tác giả Nguyễn Xuân Khoa [15] cũng đã đề cập đầy đủ các mặt phát
triển của ngôn ngữ, đồng thời tác giả cũng đưa ra được các phương pháp
và biện