Một số giải pháp vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học theo định hướng phát triển năng lực môn Âm nhạc trong trường tiểu học

I . MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Âm nhạc có một vị trí vô cùng quan trọng trong các nhà trường, góp phần
giáo dục tình cảm đạo đức, hình thành nhân cách trẻ em.
Qua các giờ học hát, nghe nhạc, các hoạt động ngoại khóa, âm nhạc mang
đến cho các em tính lạc quan, tích cực, sự hoạt bát, lanh lợi, ý thức tổ chức kỷ
luật, tinh thần tập thể, đặc biệt thông qua các yếu tố cơ bản của ngôn ngữ âm
nhạc (giai điệu, tiết tấu, hòa âm cường độ, âm sắc, nhịp độ…) học sinh được bồi
dưỡng về khả năng trí tuệ, tính nhạy cảm, trí thông minh sáng tạo, khả năng tư
duy trừu tượng, trí nhớ, sự tưởng tượng và tính chính xác khoa học…
Mặt khác, âm nhạc còn hỗ trợ việc học tập các môn học khác được tốt hơn
và qua các hoạt động âm nhạc trong nhà trường tạo điều kiện cho những học
sinh có năng khiếu nổi trội được phát hiện và bồi dưỡng phát triển năng khiếu
âm nhạc của bản thân.
Vì vậy để học sinh có thể yêu thích các tiết học hát cần có những giải
pháp cụ thể, hữu hiệu và phù hợp đối với từng đối tượng học sinh trong hoạt
động dạy hát trường Tiểu học, nhất là theo phương pháp dạy học mới hiện nay.
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn âm nhạc tôi luôn tìm ra những giải pháp để
những tiết học hát thật sự mang lại hiệu quả và phù hợp với học sinh trường tiểu
học Lê Lợi – nơi tôi đang công tác.
Trong giáo dục âm nhạc, hoạt động vui chơi là hình thức
hoạt động sáng tạo để thể hiện nội dung nhằm phát triển tai nghe âm
nhạc cho trẻ. Muốn phát triển tai nghe và cảm thụ âm nhạc cho trẻ thì
cần phải có dụng cụ để trẻ được nghe và sử dụng trong khi ca hát và
vận động, trò chơi. Có như vậy trẻ mới dễ dàng phân biệt được các âm
sắc khác nhau của âm thanh và phát triển cảm giác nhịp điệu, hứng thú
theo nhịp điệu của âm nhạc

.

Trong thực tế, hiện nay nhạc cụ dành cho trẻ em tương đối nhiều loại

như:

Đàn

oóc

gan

nhỏ,

sáo,
1

trống

nhỏ,...Tôi

nghĩ

rằng


người giáo viên nói chung và tôi nói riêng phải có lòng yêu
nghề, mến trẻ... không phải từ câu nói thể hiện tình yêu thương mà
phải từ những việc làm thiết thực trong các hoạt động của trẻ như làm
đồ dùng, đồ chơi sáng tạo để dạy trẻ một cách khoa học. Những đồ
dùng này không phải mất tiền mua và làm không quá khó khăn mà chỉ
cần một số nguyên vật liệu có sẵn trong tự nhiên như: đá, sỏi, vỏ sò,
thanh tre,...và một số phế liệu như: lọ nước rửa bát, lon nước yến, hộp sữa..để
tạo ra một số dụng cụ dùng trong hoạt động âm nhạc, nhằm tạo ra sự

mới lạ về các đồ dùng đồ chơi, trẻ sẽ hứng thú tham gia vào giờ học,
qua đó rèn luyện âm sắc và cảm giác nhịp điệu cho trẻ, giúp trẻ phân biệt âm
thanh, luyện tai nghe và sự cảm thụ âm nhạc. Bởi lý do đó tôi
chọn đề tài: “Một số giải pháp vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học theo định
hướng phát triển năng lực môn Âm nhạc trong trường tiểu học”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Đưa ra “Một số giải pháp vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học theo
định hướng phát triển năng lực môn Âm nhạc trong trường tiểu học” nhằm nâng
cao chất lượng học hát, phát triển khả năng âm nhạc và tập đọc nhạc trong
trường tiểu học Lê Lợi cụ thể:
Trình bày những kinh nghiệm thu được sau quá trình nhiều năm sử dụng
đồ dùng trong dạy học âm nhạc cho học sinh Tiểu học.
Trình bày hiệu quả thu được sau khi áp dụng những kĩ thuật làm và sử
dụng đồ dùng trong dạy học âm nhạc.
Đề xuất một số kiến nghị với Ban giám hiệu trường Tiểu học Lê lợi
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
“Một số giải pháp vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học theo định hướng phát
triển năng lực môn Âm nhạc trong trường tiểu học”.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để thực hiện nghiên cứu đề tài này tôi đã áp dụng một số phương pháp
như:

2


Phương pháp lý luận: tham khảo và tìm hiểu các loại tài liệu kiến thức
liên quan để nâng cao kiến thức và có thêm hiểu biết để chọn và nghiên cứu đề
tài.
Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: thực hiện phỏng vấn và kiểm tra
đối với từng học sinh để tổng hợp thông tin về kiến thức cũng như ý thức của

các em đối với việc sử dụng các đồ dùng dạy học trong môn Âm nhạc.
5. GIỚI HẠN VỀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Học sinh từ lớp 1 đến lớp 5 trường Tiểu học Lê Lợi năm học 2017– 2018
II. NỘI DUNG
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
“Như chúng ta đã biết đồ dùng, đồ chơi là một nhu cầu tự nhiên, không
thể thiếu đối với cuộc sống của trẻ, đặc biệt là trong các hoạt động của trẻ ở
trường, nó cần cho trẻ như “thức ăn, nước uống” hàng ngày. Tuy nhiên không
phải lúc nào chúng ta cũng có tiền để mua hoặc mua được hết đồ dùng, đồ chơi
để phục vụ cho các hoạt động. Đặc điểm của trẻ là luôn có nhu cầu chơi với
những đồ dùng đồ chơi có màu sắc đẹp, mới lạ, phong phú và hấp dẫn. Để thỏa
mãn được nhu cầu đó của trẻ, đòi hỏi người cán bộ quản lý – giáo viên phải luôn
sáng tạo ra nhiều đồ dùng đồ chơi mới lạ, hấp dẫn và phù hợp với nội dung bài
dạy, phù hợp với tình huống giáo dục trong các hoạt động, góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục trẻ trong trường tiểu học.
Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, mỗi gia đình chúng ta thường có rất nhiều
sản phẩm bị loại bỏ sau khi sử dụng như: vỏ hộp sữa các loại, chai dầu gội, lọ
sữa tắm, lon bia, bìa lịch cũ, vỏ trai, vỏ sò… có nhiều kiểu dáng và kích thước
khác nhau, đó là nguồn vật liệu phong phú và đa dạng, có thể tận dụng để làm
những việc hữu ích. Việc tận dụng những nguyên vật liệu thiên nhiên và phế liệu
để làm đồ dùng cho trẻ hoạt động là một việc làm rất có ý nghĩa, vừa tiết kiệm
được tiền mua sắm nguyên vật liệu, tạo ra những đồ dùng, đồ chơi mang tính
sáng tạo, phong phú vừa làm tăng số lượng đồ dùng học tập cho trẻ, mà hiệu quả
sử dụng lại khá cao. Đồng thời góp phần làm giảm thiểu lượng rác thải, giảm chi
phí cho công tác vệ sinh môi trường.
3


2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
2.1 Khái quát về trường thực nghiệm

Qua 10 năm công tác trong nghề, là người trực tiếp giảng dạy bộ môn âm
nhạc trong nhà trường. Trường Tiểu học Lê Lợi đã áp dụng phương pháp dạy
học mới từ năm 2014 đến nay đã được 4 năm. Khi được bồi dưỡng và thực hiện
phương pháp mới, nhất là bộ môn âm nhạc lại chưa có sách hướng dẫn học
cũng như các loại sách hướng dẫn giáo viên nên tôi còn gặp rất nhiều khó khăn,
một phần vì tài liệu còn hạn chế mặt khác còn vì đa số học sinh là con em nhà
nông, phần lớn các em đều phải tự học ở nhà, việc chủ động chuẩn bị thông tin
cho bài mới hay tự tìm ra kiến thức trong tiết học ở trường không phải là việc dễ
dàng mà ngược lại là rất khó khăn.
Thời gian công tác và áp dụng phương pháp dạy học mới tuy không dài
nhưng đối với tôi đó là khoảng thời gian tôi được học tập, trải nghiệm nâng cao
tay nghề và bằng lòng yêu nghề, mến trẻ tôi đã vận dụng hết những kiến thức,
tìm hiểu nhiều giải pháp để mang đến cho các em học sinh thân yêu những tiết
học âm nhạc thật vui và ý nghĩa. Bên cạnh sự nổ lực của bản thân, tôi luôn nhận
được sự đồng hành, giúp đỡ của Ban giám hiệu cũng như hội đồng sư phạm nhà
trường. Ban Giám Hiệu nhà trường cùng các giáo viên đã có sự quan tâm
nhiều cho môn học âm nhạc.
Tuy nhà trường chưa có phòng học chức năng nhưng cũng đã đầu tư một
số trang thiết bị phục vụ cho môn học như đàn Ooc-gan, Nhạc cụ gõ: thanh
phách, song loan... Có máy tính, máy chiếu phục vụ dạy học.
Nhà trường có kết nối mạng Internet thuận lợi cho việc tìm kiếm thông tin
phục vụ giảng dạy.
Âm nhạc là môn học độc lập, kết quả đánh giá là điều kiện xét duyệt lên
lớp.
Học sinh ngoan và rất yêu thích say mê học âm nhạc.
Năng khiếu làm đồ dùng, đồ chơi của giáo viên cũng còn hạn chế.
Tính sáng tạo và tính thẩm mỹ trong việc làm đồ dùng, đồ chơi của giáo
4

viên chưa cao, đặc biệt là việc tận dụng nguyên vật liệu thiên nhiên và phế liệu
để làm đồ dùng, đồ chơi cũng còn hạn chế.
Tài liệu hướng dẫn làm đồ dùng, đồ chơi chưa nhiều.
Đồ dùng phục vụ bộ môn giáo dục âm nhạc còn đơn điệu, chưa phong
phú như tranh ảnh, nhạc cụ dân tộc, trang phục dân tộc...
Là bộ môn đòi hỏi sự linh hoạt sáng tạo rất cao ở giáo viên nếu không các
tiết giáo dục âm nhạc trở nên cứng nhắc, rập khuôn, dễ gây sự nhàm chán cho
trẻ .
Khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ trong một lớp không đều nhau .
2.2 Thực trạng của vấn đề
Thực tế hiện nay, ở Trường Tiểu học Lê Lợi, đồ dùng đồ chơi tự tạo phục
vụ cho các hoạt động của trẻ còn hạn chế về số lượng, lại mang tính phổ biến,
chưa phong phú và sáng tạo. Giáo viên chưa chịu khó nghiên cứu cách làm, tìm
kiếm những nguyên vật liệu thiên nhiên và phế liệu để làm đồ dùng đồ chơi cho
trẻ mà còn phụ thuộc nhiều vào đồ dùng đồ chơi mua sẵn. Điều đó chưa kích
thích được sự cố gắng, sáng tạo của giáo viên cũng như chưa giúp cho trẻ tích
cực, hứng thú cao khi tham gia vào các hoạt động. Xuất phát từ thực trạng trên,
qua những giờ dạy thực hành trên lớp phát hiện ra hạn chế khi không sử dụng đồ
dùng dạy học tôi đã nghiên cứu và áp dụng một số giải pháp thiết kế và sử dụng
hiệu quả đồ dùng dạy học môn Âm nhạc trong trường Tiểu học . Từ đó làm thay
đổi hình thức, phương pháp thực hiện.
3. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
3.1. Mục đích của giải pháp
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật có sức hấp dẫn, cuốn hút tất cả mọi
người. Nó có tác dụng trực tiếp đến tư tưởng tình cảm của con người làm cho
con người trở nên phát triển toàn diện. Đối với học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6
đến 11, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với âm nhạc. Cuộc sống của các em không
thể thiếu được loại hình nghệ thuật này.
Mục đích của vận dụng thiết bị, đồ dùng dạy học trước hết là:

5


+ Đối với giáo viên: Giúp giáo viên có những trải nghiệm, những biện
pháp, kinh nghiệm và tìm ra phương pháp dạy học phù hợp với từng lứa tuổi,
từng đối tượng học sinh để tiết học đạt hiệu quả nhất.
+ Đối với học sinh: Khi các em được nghe, được học hát, được chơi trò
chơi cùng với các loại nhạc cụ, đồ dùng múa hát phụ họa, các em sẽ hiểu
được cái hay, cái đẹp trong từng bài hát. Từ đó, các em được thể hiện sở
trường của mình: Có kĩ năng thưởng thức âm nhạc, mạnh dạn, tự tin khi biểu
diễn bài hát kết hợp với những động tác sáng tạo phù hợp, thể hiện tốt sắc thái
tình cảm của mình qua bài hát trước tập thể. Những em còn hạn chế về năng
khiếu cũng biết hát đúng giai điệu lời ca kết hợp một vài động tác đơn giản hoặc
gõ đệm theo bài hát. Đó cũng là con đường tự nhiên và ngắn nhất nhằm bồi
dưỡng thị hiếu và tình cảm thẩm mĩ đúng đắn cho các em dần dần hình thành
những tình cảm yêu thích âm nhạc.
Giúp phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, nhằm đáp ứng được
mục tiêu giáo dục toàn diện cả về kiến thức, kĩ năng, thái độ tình cảm đáp ứng
mục tiêu giáo dục toàn diện.
3.2. Nội dung giải pháp.
Việc vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học được thể hiện qua các giải
pháp sau:
Giải pháp 1: Công tác chuẩn bị phương tiện, thiết bị:
Xây dựng kế hoạch làm đồ dùng dạy học:
Ngay từ đầu tháng 8 tôi đã lập kế hoạch nhằm tìm hiểu các đồ dùng cần
thiết trong bộ môn âm nhạc đồng thời tìm giải pháp để thu thập các nguyên vật
liệu, tham khảo sách báo, mạng Internet để tìm ra cách thiết kế đồ dùng dạy học
phù hợp,sáng tạo, hiệu quả.
Tìm kiếm nguyên vật liệu để làm đồ dùng dạy học:
Để làm được đồ dùng đồ chơi thì phải có nguyên vật liệu. Tôi chú trọng

đến việc tìm kiếm nguyên vật liệu ở mọi lúc, mọi nơi và sử dụng các nguyên vật
liệu từ thiên nhiên như: lá cây khô, tươi, rơm, sỏi… Các nguyên vật liệu là phế
thải như: hộp sữa, lon bia, xốp, len vụn, vải vụn, gỗ, giấy gói kẹo,….để làm đồ
6


dùng, đồ chơi cho trẻ.
Khuyến khích học sinh cùng sưu tầm, đóng góp nguyên vật liệu phế thải,
đồ vật sẵn có trong cuộc sống hàng ngày để Cô và trò cùng làm đồ dùng, đồ
chơi phục vụ cho các hoạt động.
Tích cực nghiên cứu, học hỏi cách làm, từ đó tận dụng nguyên vật liệu
thiên nhiên và phế liệu để làm đồ dùng, đồ chơi:
* Học cách làm đồ dùng, đồ chơi qua ti vi, sách báo, tập san giáo dục, mạng
Internet…
* Học cách làm đồ dùng, đồ chơi qua việc tham quan học tập các trường bạn
trong và ngoài huyện
* Tận dụng nguyên vật liệu thiên nhiên và phế liệu để làm đồ dùng, đồ chơi
Trước khi làm đồ dùng, đồ chơi tôi đã tiến hành tái chế, phân loại, làm sạch
nguyên vật liệu để đảm bảo vệ sinh,an toàn khi sử dụng.
Giải pháp 2: Trong quá trình giảng dạy giáo viên cần phát huy tính
tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh nhằm gây hứng thú học tập cho các
em.
Đặc trưng của học môn âm nhạc chủ yếu là thực hành, thực hành là “sợi
chỉ đỏ” xuyên suốt quá trình dạy và học. Thông qua thực hành để dạy lý thuyết,
lấy lý thuyết để củng cố kỹ năng thực hành trên cơ sở sử dụng thời gian trên lớp
một cách tối ưu để tất cả học sinh được nhìn, nghe và luyện tập nhiều. Thực tế
cho thấy nếu trong một tiết học, giáo viên đặt ra nhiều câu hỏi vừa sức đối với
học sinh, học sinh dễ hiểu, dễ nhớ, hay cho các em nghe, tự thể hiện nhiều thì
học sinh sẽ rất có hứng thú học tập và giờ dạy sẽ đạt kết quả cao hơn.
Trong hoạt động học hát: Mặc dù sự phát triển của công nghệ thông tin

và truyền thông đã hỗ trợ cho quá trình dạy học nói chung và phần mềm dạy
học nói riêng. Tuy nhiên do điều kiện cơ sở vật chất nơi tôi công tác chưa đầy đủ
nên việc áp dụng các phần phần mềm dạy học power point. Sử dụng các phương
pháp ứng dụng công nghệ thông tin còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Mà học
âm nhạc cần phải quan sát bằng mắt nghe bằng tai sau đó mới cần đến tư duy,
chính vì vậy tôi đã dành nhiều thời gian tìm hiểu và thiết kế đồ dùng trực quan
7


đã thu hút được lòng say mê học tập của các em ngay từ khi tìm hiểu và giới
thiệu bài :
Ví dụ:
* Phần khởi động:
Học hát bài: Chim sáo (Âm nhạc 4): Học sinh quan sát trên bảng có tranh
ảnh các con vật được xuất hiện trong các bài hát mà các em đã được học và chưa
được học mà tôi đã chuẩn bị sẵn. Đồng thời các em nghe một đoạn nhạc cũng có
các con vật tương ứng có trên bảng. Khi kết thúc đoạn nhạc nhóm nào giơ tay
nhanh nhất và nêu được tên nhiều loài động vật có trong đoạn nhạc nhất sẽ thắng
cuộc. Từ đoạn nhạc đó các em sẽ trả lời được trong đoạn nhạc đó bài hát nào đã
được học và bài hát nào chưa được học. Từ đó các em sẽ biết được bài học hôm
nay là bài học có chủ đề nào và tên bài học là gì.
Với những bức tranh này tôi đã tận dụng hình ảnh các con vật trong
những tờ sách báo, tờ lịch cũ và giấy viết, giấy màu thừa để vẽ và cắt dán các
con vật hay làm từ bìa cứng, hộp sữa…

Các con vật được làm từ hộp sữa và giấy màu
Trong hoạt động làm quen với bài hát mới, để học sinh dễ dàng hiểu rõ
hơn về tính chất, số chỉ nhịp, lời ca, số câu, các ký hiệu âm nhạc và thể hiện

8

đúng được những chỗ ngân nghỉ, luyến láy trong bài thì tôi cũng đã thiết kế chép
bản nhạc cho từng bài hát bằng cách tận dụng bìa cứng và tờ lịch cũ.

Bản nhạc bài hát: “Lớp chúng ta đoàn kết” lớp 3
Trong hoạt động ôn luyện tiết tấu: Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ
đạo của lứa tuổi học sinh tiểu học, mà đồ dùng dạy học vừa là nguồn tri thức
vừa là phương tiện truyền tải thông tin,là yếu tố hết sức quan trọng trong quá
trình giáo dục trẻ. Chính những đồ dùng đồ chơi giúp trẻ được thao tác, được
hành động trải nghiệm, được thể hiện những nhu cầu cá nhân và cũng thỏa mãn
được nhu cầu học mà chơi ở trẻ. Môn Giáo dục âm nhạc cũng vậy, trẻ rất cần
được hoạt động với đồ dùng đồ chơi nhằm góp phần hình thành và phát triển
khả năng âm nhạc ở trẻ . Những đồ dùng cho trẻ cần phải có khi tổ chức các
dạng hoạt động âm nhạc như : các loại mũ múa, trang phục múa, cờ, quạt, hoa
cài tay, và đặc biệt là các loại nhạc gõ đệm . Ý thức được điều này, ngay từ đầu
năm học tôi đã chủ động tìm kiếm các vật liệu thiên nhiên, phế liệu như vỏ lon
bia, hộp thuốc, vỏ chai sữa, vỏ ốc, sỏi … để làm các nhạc cụ gõ cho trẻ. Ví dụ :
lấy vỏ lon bia (nước ngọt), vỏ chai sữa, hộp thuốc cắt bỏ bớt cho vừa nắm tay
của trẻ sau đó cho vài hạt sỏi, các loại hạt đậu như đậu nành, lạc, đậu xanh…
hoặc vỏ ốc biển rồi trang trí thành những lắc nhạc có hình dạng chú hề, chim
cánh cụt, mèo con, gấu con …với nhiều âm sắc khác nhau hoặc thắt những sợi
ruy-băng lên các thanh tre thế là có những bộ gõ đẹp mắt mà trẻ rất thích sử
9


dụng. Những loại nhạc cụ này đều có thể sử dụng cho các hình thức gõ đệm
theo phách, nhịp và các âm hình tiết tấu khác .

Xắc xô với nhiều âm sắc khác nhau và nhạc cụ gõ thanh phách

Trong hoạt động biểu diễn bài hát: Tận dụng những hộp bánh to, nhỏ các loại
chất liệu bằng tôn, sắt, hộp đựng chè để làm nên những chiếc trống tròn, trống
cơm, những chiếc vợt muỗi hỏng hay vợt cầu lông, thùng mỳ tôm,thùng đựng
sữa…. làm thành chiếc đàn, đạo cụ như cánh Ong, cánh Bướm làm bằng giấy ni
lông cũ, giấy bóng kính… cho trẻ biểu diễn.
Nhằm hình thành và duy trì kỹ năng biểu diễn hay vận động phụ họa theo
bài hát cho trẻ tôi đã tiến hành thường xuyên các hình thức luyện tập sử dụng
các loại nhạc cụ gõ đệm để làm phong phú hơn các hình thức biểu diễn . Ví dụ :
cho các tổ luân phiên hát kết hợp gõ đệm : tổ Sóc nâu gõ với phách tre, tổ Thỏ
trắng gõ trống lắc, tổ Hoạ mi gõ với lắc nhạc bằng lon bia,bằng nhạc cụ đàn ghi
ta, đàn Bầu… hoặc cô mời một nhóm bạn làm nhạc công gõ đệm cho các bạn
hát hoặc mời cả lớp cùng hoà tấu các nhạc cụ … Tiết học âm nhạc trở nên rộn
ràng hơn với những âm thanh của các nhạc cụ khác nhau, từ đó làm cho trẻ càng
yêu thích môn Giáo dục âm nhạc hơn

10


Nhạc cụ đàn bầu, đàn nguyệt, trống cơm
Giải pháp 3: Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học
Tránh cách dạy thông báo khô khan tẻ nhạt. Giáo viên phải nắm chắc đặc
trưng môn học âm nhạc để có cách dạy cho phù hợp, giờ học âm nhạc phải là
giờ học nghệ thuật hấp dẫn với phương châm: Học vui - vui học. Tránh dạy lý
thuyết trừu tượng và dạy tập đọc nhạc nặng nề, căng thẳng. Phải vận dụng mọi
phương pháp để cải tiến cách dạy từng phân môn. Theo hướng tích cực hoá hoạt
động của học sinh. Bổ sung sáng tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa
dạng hoá cách thức truyền đạt ở mỗi bài học mỗi tiết dạy. Nội dung Âm nhạc ở
TH theo chương trình hiện hành có phân môn phát triển khả năng âm nhạc
thường bao gồm các nội dung: nghe nhạc, kể chuyện âm nhạc, giới thiệu nhạc sĩ,
nhạc cụ dân tộc và nước ngoài , giới thiệu các hình thức biểu diễn và một số

kiến thức liên quan đến đời sống âm nhạc. Để tạo ra hứng thú cho học sinh giáo
viên có thể áp dụng các phương pháp như: Đọc truyện, kể chuyện, xem tranh và
giải thích nghe băng nhạc hoặc giáo viên tự trình bày tác phẩm. Trường hợp đọc,
kể chuyện theo sách có thể giáo viên đọc cho cả lớp nghe. Nếu cần tóm tắt ý
chính và nêu câu hỏi cho học sinh trả lời. Bài nào có tranh minh hoạ thì giáo
viên nên sưu tầm và chèn vào bài giảng. Mỗi câu chuyện kể phải nhấn mạnh
những ý chính để gây ấn tượng cho các em. Bên cạnh đó lời nói, giọng hát,

11


phong cách của giáo viên là hết sức quan trọng, đây là một trong những yếu tố
gây nên hứng thú học tập đối với học sinh.
Giải pháp 4: Trong quá trình giảng dạy cần đưa vào một số trò chơi để
vừa nâng cao hiệu quả bài học, vừa tạo hứng thú cho học sinh.
Thực tế cho thấy nếu trong một tiết học giáo viên dành ít thời gian tổ chức
trò chơi cho học sinh thì học sinh rất hào hứng học. Trong âm nhạc có rất nhiều
trò chơi nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh, nhưng trò chơi phải phù hợp
với từng bài học cụ thể.
Ví dụ: Trong học hát có trò chơi “Nhìn tranh đoán tên bài hát”, “Nghe
nhạc đoán bài hát”, “nghe tiết tấu đoán câu hát”, “nghe tiếng đàn đoán nhạc
cụ”… hoặc để giúp các em ghi nhớ hơn về vị trí các nốt nhạc nhằm nâng cao
hiệu quả tiết học Tập đọc nhạc, tôi đã vận dụng phương pháp dạy học mới theo
định hướng phát triển năng lực học sinh bằng cách tổ chức trò chơi: “Ai nhanh,
ai đúng” trò chơi gồm các nhóm học sinh với các khuông nhạc đã được ép
plastic, phía trên bảng là hình tượng các nốt nhạc được biểu hiện bằng bàn tay
mà các em đã được làm quen theo phương pháp mới, các bạn trong nhóm sẽ lần
lượt nhận dạng các nốt nhạc sau đó dùng bút lông lần lượt viết các nốt nhạc đã
quy định lên khuông nhạc, đội nào nhanh và chính xác sẽ là đội thắng cuộc:

12


Giải pháp 5: Giáo viên phải biết sử dụng phương tiện dạy học một cách
thành thạo, đó là một yếu tố gây cảm hứng học tập cho học sinh.
Một giờ học sinh động, giáo viên không thể không sử dụng phương tiện
dạy học. Đồ dùng dạy học phổ biến đó là sách giáo khoa, nhạc cụ và tranh ảnh
máy chiếu... Các phương tiện đó giáo viên phải biết sử dụng cho phù hợp với
nội dung từng bài học. Biết minh hoạ một cách nhuần nhuyễn, thú vị thì sẽ kích
thích được hứng thú học tập của các em. Qua quá trình dạy học đã cho thấy, nếu
chỉ lặp đi lặp lại những kiến thức và nội dung trong sách giáo khoa thì học sinh
sẽ không hứng thú học tập và vai trò của giáo viên trên lớp cũng không phát huy
được. Mặt khác nếu biết kết hợp và lồng ghép phù hợp một số nội dung ngoài
sách giáo khoa thì tiết học sẽ rất hấp dẫn và sinh động. Vì vậy giáo viên cần phải
biết kết hợp kiến thức sách giáo khoa nhưng cũng cần mở rộng kiến thức một
cách khoa học. Đặc biệt với môn âm nhạc. Giáo viên dạy âm nhạc không có
nhạc cụ, không biết sử dụng nhạc cụ thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, hiệu quả
bài dạy sẽ không cao. Các mẫu chuyện tranh ảnh đòi hỏi giáo viên phải có để
minh hoạ thêm cho học sinh, ngoài ra học sinh cũng phải có đầy đủ các phương
tiện học tập như: Sách, vở, bút...
Trong hoạt động Kể chuyện âm nhạc: Từ những miếng xốp ép, vỏ lọ hồ
dán đã hết, đĩa CD hỏng, bát, đĩa nhựa, xốp ép, vải vụn, len để làm con Thỏ,
Rối. Vỏ chai, làm con cá. Vỏ sò, vỏ nghêu làm con gà, con vịt, con mèo, gấu,
con bướm….Những phế liệu này Cô và trẻ sử dụng “Làm những con vật” để tạo
hình đóng vai kể chuyện kết hợp biểu diễn.
Trong hoạt động tập đọc nhạc và trò chơi âm nhạc:
Áp dụng phương pháp “ Học mà chơi, chơi mà học”, tôi thường tổ chức
cho các em một số trò chơi âm nhạc trong tiết học. Việc thiết kế trò chơi cũng rất
quan trọng sao cho phù hợp, sôi nổi, hiệu quả. Các trò chơi được áp dụng: Hát to
hát nhỏ, chuyền quà, nhìn tranh đoán tên bài hát, nhìn trang phục, lễ hội…đoán

dân tộc, nghe tiết tấu đoán tên bài hát, đặc biệt trong các tiết TĐN tôi thường tổ
chức cho các em chơi trò chơi đặt nốt nhặc lên khuông để khắc sâu kiến thức và
trọng tâm bài học cho các em, ....chính vì vậy tôi đã tận dụng những thìa nhựa
13


đã qua sử dụng như thìa sữa chua, ống hút, bìa cứng, vỏ hộp sữa bột, cốc nhựa
cũ, bóng nhựa, xốp màu, gai dính, nam châm lá… để làm nên những nốt nhạc
cho trẻ tìm hiểu, khám phá, chơi trò chơi cũng như giúp các em trong hoạt động
luyện tập tên nốt nhạc.

Nốt nhạc được làm từ giấy ru-ky, bìa cứng và nam châm
Giải pháp 6: Tăng cường các hoạt động ngoại khóa về âm nhạc trong
nhà trường:
- Bằng các hình thức tổ chức nhiều Hội thi văn nghệ về các chủ đề, các
buổi ngoại khoá âm nhạc nói về các nhạc sĩ,các loại nhạc cụ dân tộc cũng như
nhạc cụ nước ngoài.... giúp cho học sinh có niềm say mê hứng thú trong học tập,
qua đó nhằm phát hiện những học sinh có năng khiếu âm nhạc và bồi dưỡng cho
các em phát huy khả năng âm nhạc của mình.
- Hướng cho học sinh tiếp cận gần gũi với âm nhạc, tập cho học sinh hát
những bài hát ngoại khóa có nội dung rất gần gũi với học sinh, mang tính đoàn
kết, thân thương, sau đó tập cho học sinh nghe nhạc qua các tác phẩm chọn lọc
của các nhạc sĩ nổi tiếng trong nước và ngoài nước, tập cho học sinh hiểu biết
cảm nhận nét đẹp tinh hoa của âm nhạc dân tộc và các nhạc cụ dân tộc, nhạc cụ
thế giới.

14


- Tìm hiểu sự hiểu biết của học sinh đã tiếp thu đến đâu, đã hiểu biết sâu

rộng hay chưa để truyền đạt cho học sinh theo từng đối tượng và tính vừa sức
chung của từng lớp học mang tính chất khả thi.
Trong hoạt động đánh giá, nhận xét:
Bám sát thông tư 22 và 30 để đánh giá học sinh,sau mỗi tiết học tôi khuyến
khích các em mạnh dạn tự đánh giá kết quả của bản thân bằng cách các em tự
chọn biểu tượng mức độ đạt được và lên bảng gắn vào mục tương ứng, sau đó sẽ
được các bạn góp ý vế mức độ hoàn thành. Đối với những em mạnh dạn, thực
hiện tốt mục tiêu của tiết học, tôi luôn có những lời khen ngợi có thể yêu cầu các
em làm mẫu, đối với những em còn hạn chế về kiến thức, kĩ năng thì luôn phát
hiện những tồn tại của các em và sửa sai luôn đồng thời động viên nhẹ nhàng để
các em có hứng thú, tự tin trong học tập.Từ đó có thể rút ra những phương pháp
phù hợp cho từng đối tượng học sinh để tiết học đạt hiệu quả.
Bản “ Em tự đánh giá” được tận dụng từ bìa cứng sách báo, giấy màu,
que kem đã qua sử dụng giúp quá trình đánh giá kết quả học tập hiệu quả.
Ngoài ra, tôi còn phát huy tính sáng tạo của học sinh để làm rất nhiều các
đồ dùng, đồ chơi khác phục vụ cho các hoạt động của trẻ như làm các bộ trang
phục bằng giấy gói hoa, giấy màu vụn, để trẻ hoạt động trong giờ giáo dục Âm
nhạc hay biểu diễn thời trang trong các tiết tập biểu diễn bài hát trông rất đẹp và
hấp dẫn.
Luôn chú trọng việc lồng ghép tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào các tiết
dạy bắt buộc cũng như thường xuyên giáo dục tư tưởng tình cảm cho các em qua
từng nội dung bài hát. Mỗi bài hát, mỗi hoạt động có những nội dung khác nhau
và sẽ có những bài học giáo dục khác nhau. Khi kết thúc tiết học tôi luôn tạo
không khí vui vẻ thoải mái để các em có tinh thần hăng hái học tập ở những tiết
học sau.
Giải pháp 7: Tìm hiểu các phần mềm hỗ trợ soạn giảng môn âm nhạc
sử dụng thiết bị, phương tiện CNTT.

15

Mỗi phần mềm có một vai trò và chức năng riêng, nên khi soạn giảng
người soạn cần nắm vững vai trò chức năng của từng phần mềm nhờ đó việc
soạn giảng sẽ không tốn nhiều thời gian và giáo án trở nên phong phú và sinh
động hơn.
a. Vai trò của phần mềm Sound Forge 7.5 trong soạn giảng
Phần mềm Sound Forge 7.5 được xem là phần mềm có vai trò cơ bản nhất
trong việc xử lý âm thanh để phục vụ bài học. Sound Forge 7.5 đóng vai trò rất
quan trọng trong quá trình soạn giảng của phân môn âm nhạc, giúp người soạn
có thể biên tập nhiều trích đoạn bài hát với nhau để giới thiệu hơn nữa Sound
Forge 7.5 còn có thể cho phép người soạn lồng ghép các âm thanh với nhau rất
tốt cho việc giới thiệu về các hình thức âm nhạc như hát bè, hòa âm…
VD: Cắt các trích đoạn bài hát của nhạc sĩ để giới thiệu…
b. Vai trò của phần mềm Photoshop trong soạn giảng:
Phần mềm Photoshop bao gồm rất nhiều hiệu ứng về hình ảnh, đây là
phần mềm chuyên về xử lý hình ảnh mạnh mẽ và dễ sử dụng nhât. Đối với soạn
giảng thì đây là một ứng dụng không thể thiếu trong các bài giới thiệu về tác giả,
các hình ảnh minh họa phong phú theo nội dung bài học. Photoshop đóng vai trò
quan trọng trong việc soạn giảng, giúp người soạn minh họa hình ảnh một cách
sinh động, người soạn có thể cắt bỏ những nội dung tranh ảnh không cần thiết
hoặc thêm hay lồng ghép tùy ý nội dung bức ảnh. Ngoài ra người soạn có thể
dùng Photoshop để thiết kế một hình nền background một cách đơn giản và
nhanh chóng.
VD: Dùng Photoshop để chỉnh sửa hình ảnh nhạc sĩ theo bài học hoặc ghép các
hình ảnh biểu diễn về nhạc cụ theo nội dung bài học.
c. Vai trò của phần mềm Video Edit Magic trong soạn giảng:
Phần mềm Video Edit Magic là một phần mềm nhỏ gọn, dễ xử dụng trong
việc biên tập lại những đoạn phim minh họa một cách hợp lý theo nội dung giới
thiệu. Video Edit Magic đóng vai trò quan trọng trong việc soạn giảng phân môn
âm nhạc thường thức, giúp người soạn thiết kế minh họa một đoạn phim (Video)

minh họa một cách sinh động phù hợp nội dung bài giảng.
16


VD: Lớp 2 - tiết 13: Học bài hát: Chiến sĩ tí hon
Theo bài cùng nhau đi Hồng binh
(Nhạc: Đinh Nhu. Lời mới: Việt Anh)
Người soạn có thể dùng phần mềm Video Edit Magic biên tập lại thước phim tư
liệu về chiến tranh, lấy hình ảnh các chiến sĩ đang hành quân ra mặt trận…rồi
chèn vào giáo án trên nền Powerpoint.
d. Vai trò của phần mềm Herosoft trong soạn giảng:
Phần mềm Herosoft dùng để cắt đoạn phim phù hợp với nội dung bài
giảng để đưa vào trình chiếu một cách hiệu quả.
VD: Bài 4 – tiết 14(âm nhạc 6) Sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc, ngoài những
hình ảnh về các nhạc cụ được giới thiệu trong SGK, GV có thể cắt các đoạn biểu
diễn trong VCD về các nhạc cụ giới thiệu.
đ. Vai trò của phần mềm Powe Point trong soạn giảng :
Phần mềm PowePoint là phần mềm cơ bản trong việc giảng dạy bằng CNTT,
nhằm để trình chiếu và làm nền cho tất cả ứng dụng các phần mềm khác, như
trên nền Powe Point người soạn có thể liên kết hiệu quả các hiệu ứng âm thanh
(*.wav), videoclip(*avi), hình động (*.git)… PowePoint, thực sự là một công cụ
hữu ích cho việc thiết kế một bài thuyết trình trong các hội nghị và đặc biệt là
trong giảng dạy, dễ sử dụng, nhiều hiệu ứng tương thích phù hợp trình diễn đẹp,
màu sắc phong phú, dễ bố trí các slide theo ý muốn, liên kết dễ dàng giữa các
slide và sử dụng Font chữ, size tùy thích. Với phần mềm này trong quá trình
soạn giảng giáo viên có thể để trình chiếu nội dung bài học và củng cố bài bằng
trò chơi giải ô chữ…nhằm khắc sâu kiến thức cho học sinh
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp.
Áp dụng cho đối tượng học sinh từ lớp 1 đến lớp 5. Trong các tiết học hát
các tiết tập đọc nhạc, nghe nhạc, kể chuyện âm nhạc, trò chơi âm nhạc… và

trong các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, các hội thi nhân rộng cho tất cả các
trường Tiểu học.
4. Kết quả đạt được.
17


Từ những giải pháp trên, tôi đã áp dụng rất thành công vào những tiết dạy
Âm nhạc của mình và có chuyển biến rõ rệt. Tới giờ học hát nhất là tập múa phụ
họa và biểu diễn bài hát các em đều rất thích thú.
Không những các em hát đúng giai điệu, lời ca, thể hiện tốt tiết tấu của
bài mà còn có kĩ năng hợp tác nhóm tập thể, kĩ năng biểu diễn bài hát một cách
mạnh dạn, tự tin, thể hiện được tình cảm, sắc thái bài hát. Có kĩ năng cảm thụ
âm nhạc, một số bài hát không nằm trong chương trình Tiểu học nhưng khi nghe
các em cũng có thể nói được tên bài hát, nghe giai điệu và hát được bài hát đó.
Các em không còn nhút nhát mà đã mạnh dạn thể hiện các bài hát trong các hội
thi, những tiết sinh hoạt sao, sinh hoạt chi đội, sinh hoạt tập thể. Tôi cảm thấy
vui và tự hào vì mình đã mang đến được cho các em những tiết học âm nhạc
hiệu quả, sôi nổi.
Các tiết dạy thao giảng, chuyên đề khi áp dụng giải pháp mới cũng được
các bạn đồng nghiệp đánh giá đạt hiệu quả cao.
Trong quá trình áp dụng một số kĩ thuật mới trong dạy hát tôi đã điều tra
và lưu lại những kết quả thử nghiệm, nhằm so sánh về mức độ học sinh đạt được
các yêu cầu về học hát của học sinh toàn trường. Cụ thể là:
Đầu năm học

Cuối năm học

2017 – 2018

2017 – 2018

191/224 = 85,2 %

208/224 = 92,8 %

đệm theo 3 cách (nhịp, 182/224 = 81,2%

207/224 = 92,4 %

Các mức độ yêu cầu
Hát đúng giai điệu, lời ca
Biết hát kết hợp với gõ
phách, tiết tấu lời ca)
Biết hát kết hợp với vận
động theo nhạc
Thuộc tên các bài hát đã
học
Yêu thích môn học âm
nhạc

192/224 = 85,7 %
201/224 = 89,7 %
183/224 = 81,6 %

18

212/224 = 94,6 %
217/224 = 96,8 %
218/224 = 97,3 %

III.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận
Sau 10 năm dạy học môn Âm nhạc, nhất là sự mạnh dạn đổi mới phương
pháp trong các tiết dạy hát từ tháng 9 năm học 2017 - 2018 tại tường Tiểu học
Lê Lợi cho đến nay, tôi đã thu được nhiều kinh nghiệm sư phạm cũng như
những phương pháp dạy học phù hợp. Nhờ tích luỹ được một số kinh nghiệm
nên việc dạy hát cho các em ngày càng trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.
Muốn dạy tốt tiết học hát cũng như các hoạt động học tập khác như tập
đọc nhạc, kể chuyện, trò chơi…. đặc biệt là gây hứng thú cho học sinh giáo viên
cần thực hiện tốt các nội dung sau:
* Đối với giáo viên: Là giáo viên có trình độ chuyên môn về ngành sư phạm
âm nhạc.
- Giáo viên phải nắm rõ mục tiêu, vai trò của từng hoạt động giảng dạy môn
âm nhạc trong trường Tiểu học.
- Phải thực sự yêu nghề, tâm huyết, say mê với nghề, nghiên cứu kĩ bài dạy,
mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học và có kĩ năng thiết kế đồ dùng, tranh
ảnh minh hoạ phong phú, đa dạng, hấp dẫn, sử dụng có hiệu quả, phù hợp với
từng nội dung bài hát, hoạt động.
- Thiết kế các hình thức học tập phù hợp, tổ chức các trò chơi âm nhạc sử dụng
nhiều đồ dùng tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong giờ học.
- Tìm tòi, khám phá tạo môi trường gây hứng thú học tập cho học sinh. Rèn
tính mạnh dạn, tự tin, phong cách biểu diễn của học sinh trước tập thể. Phát huy
tính tích cực của học sinh, động viên khuyến khích các em kịp thời làm cho các
em thấy hứng thú, lôi cuốn, đam mê, chờ đợi vào các giờ Âm nhạc.
- Trong quá trình giảng dạy tôi luôn trao đổi, trau dồi kiến thức với các bạn
đồng nghiệp về áp dụng những phương pháp mới sao cho phù hợp với từng bài

dạy.
- Sử dụng thành thạo công nghệ thông tin để áp dụng vào tiết học.
* Đối với phụ huynh: Các bậc phụ huynh cần quan tâm, định hướng, tạo điều
kiện cho con em mình được gần gũi, luôn thường xuyên tiếp xúc với thể loại
19


bài hát, cách biểu diễn. Kết hợp cùng giáo viên chủ nhiệm tham gia nhận xét,
đánh giá két quả học tập của học sinh.
* Đối với học sinh: Bản thân học sinh phải là người hiểu rõ mục đích học tập
của mình, tự biết học và tranh thủ học, mọi lúc, mọi nơi, học mọi cách.
Như vậy, Giáo viên phải có vai trò chủ đạo trong việc tổ chức dạy học,
bên cạnh việc truyền thụ kiến thức chính xác còn phải lựa chọn và đưa vào thực
tế những phương pháp, biện pháp giảng dạy phù hợp thì ta mới thu được những
kết quả như mong muốn.
2. KIẾN NGHỊ
Qua công tác giảng dạy và áp dụng phương pháp dạy học mới tôi nhận ra
rằng việc vận dụng phương tiện, thiết bị dạy học hiệu quả thật sự rất quan trọng
và bổ ích đối với cả giáo viên và học sinh trong nhà trường, qua đó tôi có một số
đề xuất, kiến nghị sau:
Cơ sở vật chất cho việc dạy và học môn âm nhạc: Cần có phòng học chức
năng được trang bị máy chiếu, đàn Oócgan, có kệ, góc trưng bày để treo bảng
phụ và tranh ảnh minh họa cho các bài hát, phòng học được trang trí các góc học
tập, góc biểu diễn, góc sáng tạo… để đồ dùng trực quan phục vụ cho việc học
như thanh phách, song loan, trống, mõ, nhạc cụ tự tạo…qua đó các tiết học âm
nhạc sẽ thuận lợi hơn.
Nhà trường khuyến khích và tổ chức nhiều hội thi làm dồ dùng dạy học
cho giáo viên và thi làm đồ dùng học tập cho học sinh tham gia.
Bên cạnh đó các ban, ngành cần tổ chức nhiều các cuộc thi sáng tạo, làm
đồ dùng đối vơi cả giáo viên và học sinh trong toàn ngành.

Người thực hiện

Trần Anh Thư

20