Bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo pháp luật Việt Nam hiện nay (Luận án tiến sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG THỊ KIM NGÂN

BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ CÁO CỦA CÔNG DÂN
THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY

Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 9.38.01.02

LUẬN ÁN TIỄN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Bùi Thị Đào
2. TS. Đặng Thị Thu Huyền

HÀ NỘI – 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Những kết luận khoa học
của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Nghiên cứu sinh

Đặng Thị Kim Ngân


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI ......................................................................................................................... 7
1.1 Tình hình nghiên cứu trong nước và nước ngoài liên quan đến đề tài................. 7
1.2 Nhận xét về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án......................... 25
1.3 Câu hỏi nghiên cứu, lý thuyết nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu................. 28
Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ CÁO
CỦA CÔNG DÂN THEO PHÁP LUẬT ............................................................. 31
2.1 Khái niệm của bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo pháp luật .................. 31
2.2 Nội dung bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo pháp luật........................... 46
2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến bảo đảm quyền tố cáo của công dân ....................... 55
Chương 3: THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ CÁO CỦA CÔNG DÂN
THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY.................................................... 65
3.1 Quá trình hình thành và phát triển của bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo
pháp luật Việt Nam................................................................................................ 65
3.2 Thực trạng bảo đảm quyền tố cáo của công dân được quy định trong hệ thống
pháp luật Việt Nam hiện nay.................................................................................. 74
3.3 Thực tiễn bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay ................ 94
3.4 Đánh giá chung về thực trạng bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở Việt Nam
hiện nay............................................................................................................... 112
Chương 4: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN
TỐ CÁO CỦA CÔNG DÂN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY.................................. 119
4.1 Quan điểm tăng cường bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay. 119
4.2 Giải pháp tăng cường bảo đảm quyền tố cáo của công dân ............................ 123
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 145
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ...................... 147
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 148
Phụ lục 1 ............................................................................................................. 159


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BĐQTC

Bảo đảm quyền tố cáo

CHXHCN

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

GQTC

Giải quyết tố cáo

LPCTN

Luật phòng, chống tham nhũng

LTC

Luật Tố cáo

MTTQ

Mặt trận Tổ quốc

QH

Quốc hội

QTC

Quyền tố cáo

UBND

Uỷ ban nhân dân


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiến pháp năm 2013 của nước ta quy định tại Điều 14: "Ở nước CHXHCN Việt
Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã
hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật" và
Điều 30: “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có
thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Điều đó
thể hiện Nhà nước rất coi trọng tố cáo và việc bảo đảm quyền tố cáo của công dân, coi
tố cáo là một trong những kênh thông tin giúp Nhà nước phát hiện, phòng ngừa và
xử lý các hành vi vi phạm pháp luật để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tập
thể và Nhà nước. Đồng thời qua việc GQTC, Nhà nước thể hiện sự thừa nhận và coi
trọng quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân trong giám sát hoạt động của cơ quan
nhà nước, cán bộ, công chức.
Chính vì lý do trên mà QTC được coi là một trong những quyền cơ bản của công
dân, được ghi nhận lần đầu tiên tại Hiến pháp năm 1959. Hiến pháp nước ta qua các giai
đoạn luôn ghi nhận QTC của công dân, mở rộng hơn so với trước và tạo điều kiện để
công dân thực hiện quyền này một cách tốt nhất. Nhà nước cũng đã ban hành nhiều văn
bản pháp luật để quy định việc bảo đảm thực hiện QTC của công dân như Pháp lệnh quy
định việc xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân năm 1981; Pháp lệnh khiếu
nại, tố cáo của công dân năm 1991; Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998; các luật sửa đổi, bổ
sung Luật khiếu nại, tố cáo năm 2004 và năm 2005; Luật Tố cáo năm 2011, Luật Tố cáo
năm 2018.... Bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, Nhà nước còn thiết lập và kiện
toàn các cơ quan có chức năng GQTC, các cơ quan giám sát, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi

phạm trong lĩnh vực tố cáo; đồng thời chú trọng phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị
và toàn xã hội trong việc BĐQTC của công dân.
Tuy nhiên, hiện nay ở nước ta, cơ sở pháp lý cũng như thực tiễn BĐQTC của
công dân còn nhiều hạn chế, các quy định pháp luật liên quan đến lĩnh vực này vẫn
chưa đầy đủ, rõ ràng. Nhìn chung, hệ thống pháp luật về BĐQTC của công dân còn
chồng chéo, mâu thuẫn, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, thủ tục BĐQTC của công
dân còn rườm rà, kém hiệu quả.
Bên cạnh đó, những bất cập, hạn chế về giám sát, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi
phạm pháp luật trong BĐQTC của công dân vẫn chưa được khắc phục triệt để. Năng
1


lực, trách nhiệm, đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức và ý thức pháp luật
của công dân, của cộng đồng hiện nay vẫn còn có những cản trở lớn đối với việc
BĐQTC của công dân. Thực trạng công tác tiếp nhận, xử lý thông tin, thẩm tra, xác
minh và kết luận nội dung tố cáo ở nhiều nơi chưa thực sự được người có thẩm quyền
và cơ quan nhà nước có trách nhiệm quan tâm đúng mức. Mặt khác, việc xử lý người
sai phạm chưa có chế tài cụ thể, chưa thực sự nghiêm túc, chưa đủ sức răn đe; thậm
chí, ở nhiều nơi, người tố cáo còn bị cộng đồng dân cư và đơn vị công tác kỳ thị, hoặc
bị đe dọa, trù dập làm ảnh hưởng đến danh dự, cuộc sống, công việc và tính mạng.
Những hạn chế trên đã ảnh hưởng lớn đến niềm tin của nhân dân vào sự nghiêm minh,
công bằng của luật pháp; ảnh hưởng đến ý thức, trách nhiệm của cán bộ, công chức có
thẩm quyền và chất lượng, hiệu quả của quản lý nhà nước. Điều đó không chỉ phản
ánh sự thiếu hoàn thiện trong việc bảo đảm quyền tố cáo của công dân, không khắc
phục được tình trạng tố cáo đông người, vượt cấp, kéo dài, gây rối trật tự công cộng,
mất ổn định an ninh, trật tự, cản trở tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền và tăng
cường dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Từ thực tế nêu trên, yêu cầu đặt ra là phải tăng cường BĐQTC của công dân để
công dân yên tâm thực hiện QTC của mình, góp phần tích cực vào việc đấu tranh đẩy
lùi các hành vi vi phạm pháp luật, nhất là đấu tranh phòng chống tham nhũng. Vì vậy,

cần có các nghiên cứu chuyên sâu và toàn diện về BĐQTC của công dân ở Việt Nam.
Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện nay ở nước ta trong lĩnh vực này mới chỉ tập trung ở
một số khía cạnh của tố cáo, còn việc bảo đảm quyền tố cáo của công dân chưa
được nghiên cứu, tìm hiểu một cách có hệ thống. Chính vì vậy, việc nghiên cứu một
cách bài bản và khoa học về BĐQTC của công dân luôn là vấn đề được các nhà
khoa học và thực tiễn quan tâm.
Từ các lý do trên cho thấy, việc nghiên cứu về “Bảo đảm quyền tố cáo của
công dân theo pháp luật Việt Nam hiện nay” là yêu cầu khách quan, cấp thiết cả về
lý luận và thực tiễn.

2


2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu luận án
2.1 Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về bảo đảm
quyền tố cáo của công dân theo pháp luật; đánh giá thực trạng; từ đó đề xuất các giải
pháp nhằm tăng cường bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nêu trên, luận án có nhiệm vụ:
Thứ nhất, nghiên cứu tình hình tổng quan để hệ thống hóa, phân tích, đánh
giá các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, trên cơ sở đó xác định những
kết quả nghiên cứu mà luận án sẽ kế thừa và chỉ ra những vấn đề mà các công trình
khoa học chưa giải quyết, luận án cần tiếp tục nghiên cứu.
Thứ hai, làm rõ khái niệm, chủ thể và giới hạn của quyền tố cáo; phân tích
khái niệm, vai trò, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến bảo đảm quyền tố cáo của
công dân theo pháp luật.
Thứ ba, nghiên cứu, đánh giá sự hình thành, phát triển, thực trạng bảo đảm
quyền tố cáo theo pháp luật và thực tiễn thực hiện bảo đảm quyền tố cáo của công
dân ở Việt Nam.

Thứ tư, nghiên cứu, đề xuất các quan điểm và giải pháp để tăng cường bảo
đảm quyền tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu BĐQTC của công dân theo pháp luật ở góc độ
lý luận, các quan điểm, quan niệm về BĐQTC của công dân; cơ sở pháp lý và thực
tiễn thực hiện pháp luật về BĐQTC của công dân ở nước ta hiện nay.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Luận án chủ yếu tập trung nghiên cứu việc bảo đảm quyền tố cáo của công dân
được quy định trong hệ thống pháp luật, cụ thể là:
Về nội dung: Bảo đảm quyền tố cáo của công dân có thể được nghiên cứu với
nhiều khía cạnh khác nhau như bảo đảm kinh tế, bảo đảm chính trị, bảo đảm xã hội, ....
Tuy nhiên, luận án tập trung nghiên cứu, phân tích các bảo đảm quyền tố cáo được
quy định trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là những bảo đảm được quy định trong
Luật Tố cáo năm 2011, các văn bản hướng dẫn thi hành luật này và Luật Tố cáo năm
3


2018. Các quy định về tố cáo được quy định trong Bộ Luật hình sự năm 2015 và các
văn bản có liên quan khác cũng sẽ được đề cập và phân tích nhưng không phải là
trọng tâm nghiên cứu. Do Luật Tố cáo năm 2018 có hiệu lực từ ngày 01/01/2019 nên
Luận án không nghiên cứu thực trạng thực hiện các quy định của Luật này.
Về thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu BĐQTC của công dân theo pháp luật
chủ yếu ở giai đoạn từ sau khi Quốc hội thông qua Luật Tố cáo năm 2011 đến nay.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1 Phương pháp luận và cách tiếp cận nghiên cứu
Luận án được thực hiện dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy
vật lịch sử của chủ nghĩa Mác- Lênin; Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp
luật; quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quyền con người, bảo đảm quyền con
người trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó,

tác giả còn sử dụng một số cách tiếp cận như:
Tiếp cận hệ thống: Trên cơ sở tập hợp, hệ thống ở mức tương đối đầy đủ các công
trình liên quan đến BĐQTC của công dân ở Việt Nam đã được công bố, luận án xem xét,
đánh giá và tiếp thu có chọn lọc để đưa ra những quan niệm về vấn đề nghiên cứu.
Tiếp cận đa ngành, liên ngành: Có sự phối hợp của nhiều ngành khoa học xã
hội có liên quan như sử học, xã hội học, chính trị học, luật học.
Tiếp cận lịch sử: Quan điểm lịch sử cụ thể được quán triệt trong quá trình nghiên
cứu và mối quan hệ này được xem xét qua các giai đoạn lịch sử phát triển khác nhau.
Đồng thời, việc phân tích, đánh giá từng mặt của mối quan hệ này được nhìn nhận dưới
góc độ logic phát triển đặt trong những bối cảnh và những điều kiện lịch sử cụ thể.
4.2 Các phương pháp nghiên cứu sử dụng trong luận án
Trên cơ sở phương pháp luận nêu trên, luận án sử dụng các phương pháp
nghiên cứu truyền thống của khoa học xã hội và luật học như: phương pháp phân tích,
phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê, phương pháp
hệ thống, phương pháp lịch sử cụ thể.... Đối với mỗi chương, mục, các phương pháp
nghiên cứu chủ đạo được sử dụng như sau:
Chương 1: Chủ yếu sử dụng phương pháp thống kê, phương pháp phân tích và
tổng hợp. Từ việc hệ thống hóa, tổng hợp các công trình nghiên cứu khoa học trong
nước và nước ngoài về những vấn đề có liên quan đến nội dung luận án, tác giả đã
phân tích những nội dung cơ bản trong các công trình nghiên cứu đó và đưa ra đánh
4


giá cụ thể về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án.
Mục 2.1, Mục 2.2, Mục 2.3 Chương 2: Sử dụng phương pháp hệ thống, phương
pháp thống kê, phương pháp so sánh, phương pháp phân tích và tổng hợp để đưa ra
khái niệm, chủ thể và giới hạn của quyền tố cáo; khái niệm, đặc điểm, vai trò của bảo
đảm quyền tố cáo của công dân; nội dung của BĐQTC của công dân; các yếu tố ảnh
hưởng đến BĐQTC của công dân.
Mục 3.1 Chương 3: Chủ yếu sử dụng phương pháp lịch sử cụ thể, phương pháp

thống kê, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh để làm rõ quá
trình hình thành và phát triển của BĐQTC của công dân theo pháp luật Việt Nam qua
các giai đoạn lịch sử.
Mục 3.2 và Mục 3.3 Chương 3: Sử dụng phương pháp thống kê, phương pháp
phân tích và tổng hợp, phương pháp hệ thống, phương pháp so sánh để làm rõ thực
trạng BĐQTC của công dân ở Việt Nam hiện nay.
Mục 3.4 Chương 3: Chủ yếu sử dụng phương pháp so sánh, phương pháp phân
tích, tổng hợp để đánh giá về thực trạng BĐQTC của công dân ở nước ta.
Mục 4.1 và 4.2 Chương 4: Sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp,
phương pháp hệ thống, phương pháp lịch sử, phương pháp dự báo khoa học để làm rõ
quan điểm của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện BĐQTC của công dân và đề xuất các
giải pháp tăng cường BĐQTC của công dân ở nước ta.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Luận án là công trình khoa học đầu tiên ở cấp độ tiến sĩ luật học nghiên cứu
một cách toàn diện và có hệ thống về bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo pháp
luật Việt Nam, với những điểm mới về khoa học như sau:
Thứ nhất, luận án làm sáng tỏ những vấn đề khoa học mà chưa hoặc đã được
đề cập nhưng còn thiếu thống nhất và thiếu toàn diện trong một số công trình
nghiên cứu khác, cụ thể như: chủ thể và giới hạn của quyền tố cáo; khái niệm, đặc
điểm và vai trò của BĐQTC của công dân; các yếu tố ảnh hưởng đến BĐQTC của
công dân. Đồng thời, luận án làm rõ các nội dung của BĐQTC của công dân được
quy định trong hệ thống pháp luật về: ghi nhận nội dung quyền; thẩm quyền, trách
nhiệm của các tổ chức, cá nhân; thủ tục bảo đảm quyền; các nguồn lực bảo đảm
quyền; việc giám sát, kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm quyền; việc bảo vệ và
khen thưởng người tố cáo.
5


Thứ hai, luận án phân tích, đánh giá toàn diện tình hình thực hiện các bảo
đảm quyền tố cáo của công dân được quy định trong hệ thống pháp luật. Từ đó, chỉ

ra những ưu điểm và hạn chế của việc BĐQTC của công dân cũng như những
nguyên nhân.
Thứ ba, luận án đưa ra các quan điểm cơ bản làm cơ sở cho việc đề xuất các
giải pháp cụ thể hướng tới việc tăng cường BĐQTC của công dân.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
6.1 Ý nghĩa khoa học
Luận án góp phần làm phong phú thêm những nghiên cứu hiện có về quyền
tố cáo và bảo đảm quyền tố cáo của công dân nước ta.
6.2 Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo
cho các cơ quan có thẩm quyền trong việc ban hành, sửa đổi bổ sung các quy phạm
pháp luật điều chỉnh về bảo đảm quyền tố cáo của công dân ở nước ta hiện nay.
Luận án có thể là tư liệu tham khảo trong các hoạt động nghiên cứu khoa học
về bảo đảm quyền con người nói chung và bảo đảm quyền công dân, quyền tố cáo
nói riêng.
Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong việc đào tạo cao
học, nghiên cứu sinh chuyên ngành luật ở các trường đại học, học viện.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận án
được kết cấu thành bốn chương như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Chương 2: Những vấn đề lý luận về bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo
pháp luật
Chương 3: Thực trạng bảo đảm quyền tố cáo của công dân theo pháp luật
Việt Nam hiện nay
Chương 4: Quan điểm, giải pháp tăng cường bảo đảm quyền tố cáo của công
dân ở Việt Nam hiện nay.

6

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1 Tình hình nghiên cứu trong nước và nước ngoài liên quan đến đề tài
1.1.1 Các nghiên cứu về lý luận bảo đảm quyền tố cáo của công dân
Lý luận về quyền con người, quyền công dân đã được nhiều công trình
nghiên cứu đề cập đến ở các quy mô khác nhau, tuy nhiên lý luận về BĐQTC của
công dân theo pháp luật ít được các học giả phân tích sâu mà mới chỉ xem xét ở các
khía cạnh khác nhau của BĐQTC như vấn đề GQTC, bảo vệ người tố cáo, hoàn
thiện pháp luật tố cáo. Để minh chứng cho điều này, có thể kể đến một số công trình
liên quan đến luận án như sau:
Nhóm công trình trong nước nghiên cứu lý luận về bảo đảm quyền con người,
quyền công dân
Quyền con người nói chung, quyền tố cáo của công dân nói riêng là giá trị
của nhân loại, phản ánh bản chất mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân, các
quyền này gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của chế độ dân chủ. Việc bảo
đảm các quyền con người, quyền công dân, trong đó có quyền tố cáo là nguyên tắc
hiến định trong đa số Hiến pháp của các quốc gia. Ở Việt Nam, việc bảo đảm thực
hiện các quyền con người, quyền công dân, trong đó có quyền tố cáo là chủ trương
lớn của Đảng và Nhà nước, được thể hiện trong nhiều văn bản của Đảng và hệ thống
pháp luật. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận bảo đảm quyền con người,
quyền công dân ở nước ta, đây là nguồn tham khảo rất có giá trị đối với tác giả luận án
trong việc nghiên cứu bảo đảm quyền tố cáo theo pháp luật Việt Nam. Các công trình
nghiên cứu có thể kể đến là:
Sách chuyên khảo “Một số vấn đề về quyền dân sự và chính trị” của các tác
giả Hoàng Văn Hảo và Chu Hồng Thanh chủ biên, NXB. Chính trị quốc gia, năm
1997 [34]. Đây là tập hợp các chuyên đề nghiên cứu về những nội dung cơ bản trong
Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966. Trong đó, các tác giả
tập trung nghiên cứu khá sâu về quyền dân sự và chính trị, cũng như việc thực hiện
quyền dân sự và chính trị ở Việt Nam. Nội dung cuốn sách phản ánh cái nhìn khá toàn

7


diện về các quyền dân sự và chính trị của công dân cũng như bước đầu đặt quyền tố
cáo trong mối quan hệ so sánh với các quyền chính trị của công dân.
Sách chuyên khảo “Quyền con người, quyền công dân trong nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của tác giả Trần Ngọc Đường, NXB. Chính trị
quốc gia, năm 2004 [30]. Tác giả đã đưa ra quan niệm về quyền con người, quyền
công dân cũng như nghĩa vụ của cá nhân công dân trong nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa; phân tích quá trình hình thành, phát triển của quyền con người, quyền công
dân qua Hiến pháp các năm 1946, 1959, 1980; đồng thời chỉ ra những bảo đảm trong
việc thực hiện quyền con người, quyền công dân trong nhà nước pháp quyền, đặc biệt
là các cơ chế pháp lý bảo đảm thực hiện các quyền công dân. Tác giả cũng đề xuất các
giải pháp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và kiện toàn bộ máy nhà nước để
bảo vệ quyền công dân. Cuốn sách là tài liệu tham khảo rất hữu ích về các cơ chế bảo
đảm pháp lý đối với việc bảo đảm thực hiện quyền công dân nói chung và QTC của
công dân nói riêng.
Các cuốn sách “Quyền con người: tiếp cận đa ngành và liên ngành khoa học
xã hội”, “Quyền con người”- Giáo trình giảng dạy sau đại học, “Quyền con người –
tiếp cận đa ngành và liên ngành luật học”- (tập I và tập II), "Những vấn đề lý luận và
thực tiễn của nhóm quyền dân sự và chính trị", NXB. Khoa học xã hội, năm 2010,
2011 do GS. Võ Khánh Vinh chủ biên [110], [111], [113]. Đây là kết quả nghiên cứu
chuyên sâu cả lý luận và thực tiễn về quyền con người, cũng như cơ chế bảo đảm, bảo
vệ quyền con người theo các chuẩn mực quốc tế, quốc gia và thực tiễn ở Việt Nam.
Điểm mới trong các cuốn sách là cách tiếp cận khi nghiên cứu về quyền con người mà
trước đây chưa được đề cập đến như nghiên cứu quyền con người theo hướng tiếp cận
đa ngành, liên ngành; nghiên cứu quyền con người bằng phương pháp tiếp cận dựa
trên quyền; nghiên cứu quyền con người trong mối quan hệ với chính trị, kinh tế, xã
hội, đạo đức, tôn giáo; nghiên cứu về quyền con người trong điều kiện xây dựng nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh toàn cầu hóa…

Cuốn sách “Chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân ở một số nước
trên thế giới” của Vũ Kiều Oanh, NXB. Khoa học xã hội, năm 2012 [56]. Từ lý luận
về chế định quyền và nghĩa vụ của công dân, tác giả đã trình bày chế định quyền và
8


nghĩa vụ cơ bản của công dân ở một số nước trên thế giới, đưa ra nhận xét tổng quan
và đề xuất việc hoàn thiện chế định này ở Việt Nam. Tác giả chọn một số quốc gia
điển hình có tính đến các yếu tố về chế độ chính trị, vị trí địa lý, mức độ phát triển, tôn
giáo, yếu tố đặc trưng…. để người đọc thấy được sự khác biệt về quyền và nghĩa vụ
cơ bản của công dân ở nhiều nước trên thế giới. Cuốn sách đã giúp người đọc có cái
nhìn mang tính so sánh về quyền công dân nói chung và QTC nói riêng ở một số nước
trên thế giới, là tư liệu tham khảo hữu ích khi xây dựng giải pháp về BĐQTC của
công dân trong pháp luật Việt Nam.
Cuốn sách "Cơ chế bảo đảm và bảo vệ quyền con người" do GS.TS Võ Khánh
Vinh chủ biên, NXB. Khoa học và xã hội xuất bản năm 2011 là công trình đầu tiên
nghiên cứu về cơ chế bảo đảm, bảo vệ quyền con người [112]. Cuốn sách là tập hợp
nhiều bài viết của các tác giả có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực quyền con người.
Các tác giả đã nghiên cứu nhận thức chung về cơ chế bảo đảm, bảo vệ quyền con
người, từ cơ chế của Liên hợp quốc và cơ chế khu vực đến cơ chế của một số nước
trên thế giới, đặc biệt là trong một số lĩnh vực cụ thể và cho những nhóm người cụ thể.
Bên cạnh đó, còn có nhiều bài báo khoa học bàn về những vấn đề lý luận
bảo đảm quyền con người, quyền công dân đã được công bố trên các tạp chí khoa
học xã hội, như: Cải cách chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong
Hiến pháp theo nguyên tắc tôn trọng quyền con người, Nguyễn Đăng Dung, Tạp chí
Nghiên cứu lập pháp, số 8, 2011 [22]; Hoàn thiện cơ chế pháp lý bảo đảm quyền
con người ở Việt Nam, của Phan Nhật Thanh, Tạp chí Khoa học pháp lý số 6, 2014
[66]; Nghĩa vụ quốc tế và trách nhiệm của Nhà nước bảo đảm quyền con người,
quyền công dân, Lê Thanh Mai, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 12, 2015 [45];
Quyền con người và việc bảo vệ, bảo đảm thực hiện quyền con người theo Hiến pháp

năm 2013, Vũ Công Giao, Nguyễn Minh Tâm, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 11,
2015 [31]; Hiến pháp - Cơ sở pháp lý cơ bản của việc bảo đảm quyền con người, Chu
Thị Ngọc, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 9, 2016 [55]; Cụ thể hóa các quy định
mới về quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp năm 2013, Tường Duy
Kiên, Tạp chí nghiên cứu lập pháp số 13, 2016 [44]; Hoạt động xây dựng pháp luật
của Chính phủ với việc đảm bảo quyền con người của Lê Thị Minh Thư, Tạp chí
9


Nghiên cứu Lập pháp, số 17, 2016 [92], Nhận diện các mô hình giới hạn quyền con
người trong pháp luật Việt Nam của Bùi Tiến Đạt, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 2,
2018 [29]; Hệ thống pháp luật về quyền con người trong Nhà nước pháp quyền ngày
càng hoàn thiện của Nguyễn Thị Hoa, Tạp chí Thanh tra số 4, 2018 [32] … Những
bài viết này đều có giá trị tham khảo cho nghiên cứu sinh khi xây dựng, luận giải
nội dung đảm bảo quyền tố cáo của công dân theo pháp luật Việt Nam hiện nay
Có thể thấy, có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến lý luận về bảo đảm
quyền con người, quyền công dân với những góc độ tiếp cận khác nhau, nhưng đều có
sự thống nhất về khái niệm, đặc điểm và những phương thức bảo đảm quyền con
người, quyền công dân. Các kết quả nghiên cứu của những công trình trên đây có giá
trị tham khảo cho tác giả luận án trong việc xác định đúng định hướng nội dung
nghiên cứu của luận án khi mà các văn bản hiến định và pháp định ở nước ta đều
khẳng định QTC là quyền cơ bản của công dân.
Nhóm công trình trong nước nghiên cứu liên quan đến lý luận về bảo đảm
quyền tố cáo của công dân
Hiến pháp của các quốc gia nói chung và của Việt Nam nói riêng, khi quy định
các quyền của công dân đều đi cùng với những bảo đảm của Nhà nước để công dân
thực hiện được các quyền đó. Quyền tố cáo được coi là một quyền bảo vệ quyền,
nghĩa là công dân thực hiện quyền này để bảo vệ các quyền khác của mình. Có nhiều
công trình nghiên cứu đề cập đến việc BĐQTC của công dân theo pháp luật ở những
khía cạnh khác nhau, cụ thể như sau:

Cuốn sách “Pháp luật về khiếu nại và tố cáo” của tác giả Phạm Hồng Thái chủ
biên, NXB. Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2003 [63]. Đây là công trình nghiên cứu
chuyên sâu về lý luận tố cáo, quyền tố cáo và giải quyết tố cáo, đồng thời cuốn sách
cũng làm rõ sự khác biệt trong khái niệm về tố cáo và quyền tố cáo; tư tưởng Hồ Chí
Minh và quan điểm của Đảng ta về quyền tố cáo của công dân. Từ việc nghiên cứu
những vấn đề lý luận và thực tiễn về tố cáo, nhóm tác giả đã đánh giá thực trạng công
tác GQTC ở nước ta, kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu
quả về công tác GQTC.
Cuốn sách “Khiếu nại, tố cáo hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo hành
10


Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full