Giai cấp công nhân Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, thực trạng và giải pháp phát triển (Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ HỒN

GIAI CẤP CƠNG NHÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
HIỆN NAY, THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

HÀ NỘI, năm 2018


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ HỒN

GIAI CẤP CƠNG NHÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
HIỆN NAY, THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN
Ngành: Triết học
Mã số: 8 22 90 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ THỊ MAI OANH

HÀ NỘI, năm 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, dưới
sự hướng dẫn của TS. Vũ Thị Mai Oanh. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn là

trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Kết quả nghiên cứu của luận văn khơng
trùng với bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào đã được cơng bố.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày

tháng 8 năm 2018

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hoàn


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chƣơng 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIAI CẤP CÔNG NHÂN ............................7
1.1.Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về giai cấp công nhân ...............................7
1.2.Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về giai cấp
công nhân ..................................................................................................................14
1.3. Giai cấp công nhân Thành phố Hồ Chí Minh ....................................................20
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG GIAI CẤP CƠNG NHÂN Ở THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH HIỆN NAY ..........................................................................................28
2.1. Tình hình giai cấp cơng nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay ..................28
2.2. Nguyên nhân hạn chế và những vấn đề đang đặt ra để phát triển giai cấp công
nhân Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay ....................................................................50
Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN PHÁT
TRIỂN GIAI CẤP CƠNG NHÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...................59
3.1. Phương hướng xây dựng giai cấp cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
...................................................................................................................................59
3.2. Những giải pháp cơ bản phát triển giai cấp cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh
hiện nay .....................................................................................................................62
3.3. Kiến nghị ............................................................................................................68

KẾT LUẬN ............................................................................................................. 71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Trình độ chun mơn kỹ thuật của cơng nhân thành phố Hồ
Chí Minh 2015


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Khi bàn về quy luật thịnh suy của một quốc gia, ngay từ thế kỷ XVIII, bảng
nhãn Lê Quý Đôn đã đưa ra nhận định sâu sắc: “phi công bất phú”. Điều này, có
nghĩa, phát triển kinh tế cơng nghiệp là con đường tất yếu của mọi quốc gia. Đồng
thời với kinh tế cơng nghiệp, là sự phát triển tồn diện của giai cấp công nhân, với
tư cách là sản phẩm của nền đại công nghiệp. Quy luật này đã được chứng minh
trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại cũng như lịch sử dân tộc từ khi xuất hiện hoạt
động sản xuất cơng nghiệp, xuất hiện giai cấp cơng nhân đến nay.
Nhìn lại chặng đường 88 năm, kể từ ngày Đảng ta ra đời, giai cấp công nhân
Việt Nam không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, nhất là trong sự nghiệp cơng
nghiệp hố, hiện đại hố đất nước. Giai cấp cơng nhân đã chứng tỏ là lực lượng sản
xuất cơ bản, nắm giữ những lĩnh vực then chốt và các phương tiện hiện đại của nền
sản xuất, là lực lượng đi đầu trong hội nhập kinh tế quốc tế. Hiện nay cả nước có
khoảng 14 triệu cơng nhân, tạo ra khoảng 60% tổng sản phẩm xã hội, hơn 70% ngân
sách của cả nước. Giai cấp công nhân đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến,
tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Trong thời kỳ mới, giai cấp công nhân nước ta là lực lượng nòng cốt trong
khối liên minh với giai cấp nơng dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng,
kiên trì sự nghiệp đổi mới, thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và

bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa theo mục tiêu “dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nhận thức điều này, nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Thế nhưng, để có nền cơng nghiệp
phát triển hiệu quả, có thể đưa đất nước đạt đến sự giàu có, cường thịnh, trở thành
“con rồng”, “con hổ” thì điều cốt yếu là phải làm thế nào xây dựng được đội ngũ
công nhân lớn về số lượng và mạnh về chất lượng, có trình độ chuyên môn – kỹ
thuật cao, năng động, sáng tạo, có lương tâm nghề nghiệp, ý thức chính trị vững
vàng… Để xây dựng đội ngũ công nhân như vậy, không phải là việc đơn giản, dễ
1


dàng, có thể thực hiện trong một sớm một chiều mà là quá trình lâu dài, phức tạp
với nhiều lộ trình, bước đi phù hợp.
Xuất phát từ nhận thức như vậy, trong suốt quá trình lãnh đạo, quản lý đất
nước, Đảng và Nhà nước ta không ngừng xây dựng và hồn thiện các quan điểm,
chủ trương, đường lối, chính sách phát triển giai cấp công nhân. Nhờ vậy, đến nay
giai cấp cơng nhân nước ta đã có bước phát triển đáng kể cả về số lượng, chất lượng
và cơ cấu, đóng góp to lớn vào sự phát triển kinh tế, chính trị, văn hố của đất nước.
Ở nước ta hiện nay, dưới sự lãnh đạo của của Đảng và quản lý của Nhà nước
thông qua hệ thống các quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách, các địa
phương tiếp thu và tuỳ vào điều kiện kinh tế - xã hội của mình mà chủ động, sáng
tạo đưa ra các giải pháp, bước đi phù hợp. Điển hình là Thành phố Hồ Chí Minh.
Thành phố Hồ Chí Minh là đơ thị lớn có vị trí chiến lược quan trọng khu vực
Nam Bộ và là trung tâm kinh tế công nghiệp – dịch vụ lớn nhất, nơi tập trung đông
lực lượng công nhân của nước ta. Hàng năm, đóng góp hơn 20% GDP của cả nước.
Vị thế ấy được xác lập nhờ vào vai trị quan trọng và đóng góp to lớn của đội ngũ
công nhân của Thành phố. Các Nghị quyết, chính sách của Thành uỷ và Uỷ ban
nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh ln khẳng định cơng nhân là lực lượng sản xuất
chủ yếu trong tất cả các lĩnh vực và các thành phần kinh tế; là những chủ nhân đang

cùng cả Thành phố đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh
tế tri thức, đơ thị hố và hội nhập quốc tế…
Cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh đang hoạt động trong mơi trường kinh tế
- xã hội điển hình của thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố, với sự phát
triển mạnh mẽ của các loại máy móc tiên tiến, cơng nghệ tự động hoá. Đây là cơ hội
để giai cấp cơng nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh nâng cao trình độ học vấn, tay
nghề, chất lượng cuộc sống. Đồng thời cũng là thách thức lớn, địi hỏi Đảng bộ,
chính quyền và tồn giai cấp cơng nhân phải nỗ lực khơng ngừng mới có thể đáp
ứng u cầu đặt ra.
Để đẩy mạnh q trình cơng nghiệp hố, hiện đại hố, cũng như thực hiện sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là phải xây
2


dựng giai cấp cơng nhân phát triển tồn diện đáp ứng yêu cầu phát triển công
nghiệp trong điều kiện cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Qua nghiên cứu giai
cấp cơng nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh, chúng tơi ghi nhận một số thực trạng sau:
đó là thiếu hụt cơng nhân có trình độ tương ứng phục vụ cho các kế hoạch phát triển
kinh tế - xã hội của Thành phố; tình trạng phân hố về trình độ học vấn, chuyên
môn – kỹ thuật, chất lượng cuộc sống, chất lượng việc làm giữa các bộ phận của
giai cấp công nhân; đời sống và điều kiện làm việc của bộ phận lớn cơng nhân cịn
nhiều khó khăn; trình độ lý luận, tính tích cực chính trị, ý thức pháp luật còn nhiều
hạn chế; vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong doanh nghiệp chưa phát huy
hiệu quả; quan hệ lao động còn tồn tại nhiều mâu thuẫn, tiềm ẩn xung đột chủ
thợ….
Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài “giai cấp công nhân Thành phố Hồ Chí
Minh hiện nay, thực trạng và giải pháp phát triển” để làm luận văn tốt nghiệp.
Cơng trình nghiên cứu này không chỉ cần thiết cho Thành phố Hồ Chí Minh, mà
cịn cung cấp những luận cứ cần thiết có thể giúp cho việc xây dựng và hồn thiện
những quan điểm, chủ trương, chính sách xây dựng và phát triển giai cấp công nhân

cả nước trong bối cảnh mới.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Từ khi giai cấp cơng nhân Việt Nam được hình thành đến nay, đã có nhiều
cơng trình khoa học nghiên cứu giai cấp cơng nhân Việt Nam nói chung, đội ngũ
cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Mỗi cơng trình tuỳ theo mục đích
nghiên cứu tập trung vào những góc độ khác nhau. Có thể kể ra một số cơng trình
tiêu biểu như:
Thứ nhất, dưới góc độ nghiên cứu giai cấp cơng nhân Việt Nam có các cơng
trình: “Một số vấn đề về giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay” của tác giả Bùi
Đình Bơn, Nxb. CTQG, Hà Nội, 1997: đây là tác phẩm nghiên cứu hầu như gần hết
các vấn đề lý luận về giai cấp công nhân Việt Nam; tác phẩm “Giai cấp công nhân
Việt Nam trong sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố và hội nhập quốc tế” của
trung tâm đào tạo, bồi dưỡng giảng viên Lý luận chính trị, Nxb. CTQG, Hà Nội,
3


2010: đây tập hợp rất nhiều nghiên cứu của các tác giả thuộc Trung tâm đào tạo, bồi
dưỡng giảng viên lý luận chính trị thuộc đại học quốc gia Hà Nội. Tác phẩm này tập
trung nghiên cứu những vấn đề cơng nghiệp hố, hiện đại hố nước ta hiện nay và
mối quan hệ giữa giai cấp công nhân với sự nghiệp cơng nghiệp, hiện đại hố nước
ta. Tác phẩm “Một số vấn đề về giai cấp công nhân và công đồn Việt Nam” tác giả
Văn Tạo, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997: tác phẩm này tác giả tập trung
phân tích mối quan hệ giữa giai cấp cơng nhân và tổ chức cơng đồn trong suốt q
trình phát triển của giai cấp công nhân nước ta; tác phẩm“Một số vấn đề xây dựng
và phát huy vai trò giai cấp cơng nhân Việt Nam trong sự nghiệp cơng nghiệp hố,
hiện đại hố” của Viện Cơng nhân và cơng đồn. Nxb. Lao động, Hà Nội, 2004;
đây là những nghiên cứu của tập thể Viện Cơng nhân và cơng đồn về thực trạng
giai cấp công nhân Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá hiện
nay; tác phẩm “Xu hướng vận động của giai cấp công nhân Việt nam trong quá
trình đổi mới” của tác giả Phạm Văn Giang, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2012; trên cơ sở

phân tích các đặc trưng của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay, tác đưa ra nhận
định về xu hướng phát triển của giai cấp cơng nhân trong q trình đổi mới….
Thứ hai, dưới góc độ nghiên cứu giai cấp cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh
có các cơng trình: “Góp phần xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam từ thực trạng
công nhân Thành phố Hồ Chí Minh”, cơng trình của PGS,TS.Nguyễn Đăng Thành,
Nxb. CTQG, Hà Nội, 2008: đây là cơng trình nghiên cứu tồn diện thực trạng giai
cấp cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 1986 – 2008. Từ dó, tác giả đưa
ra một số giải pháp cơ bản nhằm xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam trong giai
đoạn hiện nay; tác phẩm“Xu hướng biến đổi giai cấp cơng nhân ở Thành phố Hồ
Chí Minh, Luận án Tiến sĩ của Nguyễn Khánh Vân: trên cơ sở nghiên cứu thực
trạng giai cấp cơng nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả dự báo xu hướng biến
đổi của giai cấp này trong thời gian tới. Từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản để phát
triển giai cấp công nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Nhìn chung các cơng trình nêu trên nghiên cứu rất nhiều vấn đề về giai cấp
công nhân Việt Nam cũng như đội ngũ công nhân Thành phố Hồ Chí Minh. Trên cơ
4


sở tiếp thu, kế thừa những quan điểm phù hợp kết hợp với chọn lọc, thống kê, phân
tích, tổng hợp các số liệu thực tế về giai cấp công nhân Thành phố Hồ Chí Minh,
bản thân muốn đánh giá tổng thể thực trạng giai cấp công nhân Thành phố Hồ Chí
Minh giai đoạn từ khi đất nước bắt đầu đổi mới (1986) cho đến nay. Từ đó đề xuất
các giải pháp phù hợp, khả thi để có thể phát triển đội ngũ cơng nhân Thành phố nói
riêng, cả nước nói chung giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Với đề tài này, Tác giả muốn làm rõ thực trạng giai cấp công nhân Thành
phố Hồ Chí Minh hiện nay. Từ đó đưa ra các nhóm giải pháp phù hợp để phát triển
giai cấp cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng u cầu của sự nghiệp cơng
nghiệp hố, hiện đại hố đất nước.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết những vấn đề sau
đây:
- Thứ nhất, hệ thống lại lý luận chung về giai cấp công nhân;
- Thứ hai, đánh giá thực trạng đội ngũ cơng nhân và q trình xây dựng giai
cấp giai cấp cơng nhân ở Thành phố Hồ Chí Minh;
- Thứ ba, trên cơ sở nội dung đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp cơ
bản để phát triển giai cấp cơng nhân Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng luận văn tập trung nghiên cứu là giai cấp cơng nhân Thành phố
Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu giai cấp công nhân trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh giai đoạn hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
5


Cơ sở lý luận chủ yếu của luận văn là hệ thống các quan điểm của chủ nghĩa
Mác-Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về giai cấp cơng
nhân; các cơng trình nghiên cứu về giai cấp công nhân của các học giả trong nước.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng các quan điểm lịch sử - cụ thể, quan điểm toàn diện, quan
điểm phát triển kết hợp các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành và liên ngành
như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh… để thực hiện mục đích của luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Từ kết quả nghiên cứu của luận văn cung cấp thêm cơ sở lý luận và thực tiễn,
nhằm phát triển giai cấp công nhân, đáp ứng u cầu sự nghiệp cơng nghiệp hố,

hiện đại hố đất nước.
7. Kết cấu của luận văn
Luận văn ngoài phần đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo còn bao
gồm 3 chương 8 tiết.
Chương 1: Lý luận chung về giai cấp công nhân
Chương 2: Thực trạng giai cấp công nhân Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Chương 3: Phương hướng và những giải pháp cơ bản phát triển giai cấp cơng
nhân Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.

6


Chƣơng 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIAI CẤP CÔNG NHÂN
1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về giai cấp công nhân
1.1.1. Khái niệm giai cấp công nhân
Về khái niệm giai cấp công nhân, trong Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng
sản, Ph.Ăngghen coi “giai cấp vô sản là một giai cấp xã hội hoàn toàn chỉ kiếm
sống bằng việc bán lao động của mình, chứ khơng phải sống bằng lợi nhuận của bất
cứ số tư bản nào, đó là một giai cấp mà hạnh phúc và đau khổ, sống và chết, tồn bộ
sự sống cịn của họ đều phụ thuộc vào số cầu về lao động, tức là vào tình hình
chuyển biến tốt hay xấu của công việc làm ăn, vào những sự biến động của cuộc
cạnh tranh khơng gì ngăn cản nổi. Nói tóm lại, giai cấp vơ sản hay giai cấp những
người vô sản là giai cấp lao động trong thế kỷ XIX”, là “giai cấp những người hoàn
toàn khơng có của” [38, tr456].
Như vậy, đặc trưng chủ yếu của giai cấp vô sản, hay giai cấp công nhân thế
kỷ XIX, theo Ph.Ăngghen, đó là những người lao động khơng có tư liệu sản xuất,
khơng có của cải, khơng có tài sản gì khác ngồi tài sản sức lao động của bản thân;
phải bán sức lao động, đi làm thuê trong các lĩnh vực lao động sản xuất vật chất
nặng nhọc để được nhận một khoản giá trị sức lao động gọi là tiền lương nhằm tái

sản xuất sức lao động của mình.
Đến thư Gửi Đại hội quốc tế các sinh viên xã hội chủ nghĩa, Ph.Ăngghen đã
nêu ra một quan điểm mới khi ông hy vọng các sinh viên “hãy cố gắng làm cho
thanh niên ý thức được rằng giai cấp vơ sản lao động trí óc phải được hình thành từ
hàng ngũ sinh viên, giai cấp đó có sứ mệnh phải kề vai sát cánh và cùng đứng trong
một đội ngũ với những người anh em của họ, những người cơng nhân lao động chân
tay”, bởi vì, trong “sự nghiệp giải phóng giai cấp cơng nhân cịn cần phải có những
bác sỹ, kỹ sư, nhà hố học, nơng học và các chun gia khác, vì vấn đề là phải nắm
lấy việc quản lý không phải chỉ bộ máy chính trị, mà cịn cả tồn bộ nền sản xuất xã
hội nữa”[40, tr613]. Điều đó có nghĩa rằng, trong giai cấp cơng nhân tương lai sẽ có
những cơng nhân tri thức, sẽ có tầng lớp lao động trí óc.
7


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn Full