Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh (Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT

GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ,
GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

HÀ NỘI, năm 2018


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT

GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ,
GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Ngành: Chính trị học
Mã số: 8310201

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS NGUYỄN VĂN TÀI

HÀ NỘI, năm 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan mọi kết quả của đề tài: “Giáo dục lý luận chính trị
cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí
Minh” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi và chưa từng được công bố
trong bất cứ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 8 năm 2018
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Minh Nguyệt


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG ........................................................................................ 9
1.1. Giáo dục lý luận chính trị và giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo
viên trung học phổ thông ............................................................................... 9
1.1.1. Khái niệm giáo dục lý luận chính trị ................................................ 9
1.1.2. Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ
thông.......................................................................................................... 12
1.1.3. Vai trò của giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung
học phổ thông ............................................................................................ 14
1.2. Các yếu tố tác động tới quá trình giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ,
giáo viên trung học phổ thông ..................................................................... 19
1.2.1. Chủ thể và đối tượng giáo dục lý luận chính trị ............................. 19
1.2.2. Chương trình, nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị .. 21
1.2.3. Điều kiện, môi trường giáo dục lý luận chính trị ........................... 26
Tiểu kết Chƣơng 1 ......................................................................................... 28

Chƣơng 2: ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH VÀ THỰC TRẠNG GIÁO DỤC
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............. 30
2.1. Đặc điểm tình hình tác động đến giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ,
giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh hiện
nay ................................................................................................................ 30
2.1.1. Tình hình kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội Thành phố Hồ Chí
Minh .......................................................................................................... 30


2.1.2. Tình hình đội ngũ cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông
ở thành phố Hồ Chí Minh ......................................................................... 32
2.2. Thực trạng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường
trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh ........................................... 35
2.2.1. Các kết quả đạt được và nguyên nhân của các kết quả đã đạt được
................................................................................................................... 36
2.2.2. Những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại
................................................................................................................... 44
Tiểu kết Chƣơng 2 ......................................................................................... 49
Chƣơng 3: GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG
GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH.............................................................................................................. 51
3.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể và đối tượng giáo dục
lý luận chính trị ............................................................................................ 51
3.1.1. Nâng cao vai trò lãnh đạo, quản lý đối với công tác giáo dục lý
luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở
Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................... 51
3.1.2. Nâng cao vai trò nhân tố chủ quan của cán bộ, giáo viên các
trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh .......................... 57

3.2. Đổi mới công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các
trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh ............................... 62
3.2.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giảng dạy, báo cáo viên lý
luận chính trị ............................................................................................. 62
3.2.2. Đổi mới nội dung giáo dục lý luận chính trị .................................. 66
3.2.3. Đổi mới phương thức giáo dục lý luận chính trị: ........................... 67


3.2.4. Tăng cường điều kiện vật chất – kỹ thuật đảm bảo cho công tác
giáo dục lý luận chính trị .......................................................................... 70
3.3. Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật và xây dựng môi trường thuận
lợi cho công tác giáo dục lý luận chính trị ................................................... 71
3.3.1. Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật cho công tác giáo dục lý
luận chính trị ............................................................................................. 71
3.3.2. Xây dựng môi trường thuận lợi cho công tác giáo dục lý luận chính
trị ............................................................................................................... 73
Tiểu kết Chƣơng 3 ......................................................................................... 74
KẾT LUẬN .................................................................................................... 76
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC VIẾT TẮT
CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

LLCT

: Lý luận chính trị

THPT

: Trung học phổ thông

TPHCM

: Thành phố Hồ Chí Minh


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngay từ khi thành lập Đảng, công tác giáo dục LLCT luôn được xác
định là một bộ phận cơ bản quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng.
Sớm nhìn thấy vai trò của công tác giáo dục LLCT, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
khẳng định: “Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận
động… Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng mới làm nổi cách
mệnh tiên phong” [42, tr. 259] Vì vậy cho đến nay, Đảng ta luôn quan tâm
đến công tác giáo dục LLCT, nghiêm túc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4
khoá XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng chống những biểu
hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển
hoá”, mà trước hết là trong cán bộ, đảng viên ở các cấp, các ngành.
Với vai trò là những người thực hiện công tác giáo dục toàn diện cho
thế hệ trẻ, đội ngũ cán bộ, giáo viên THPT cần phải đi đầu trong việc học tập
nâng cao trình độ lý luận chính trị, mỗi thầy cô giáo phải là một tấm gương
sáng. Việc học tập lý luận chính trị giúp mỗi cán bộ, giáo viên hình thành thế
giới quan khoa học, phương pháp luận biện chứng, từ đó vận dụng vào thực
tiễn công tác, thực hiện thắng lợi đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng đề
ra.
Hiện nay, TPHCM là một trong những nơi đóng vai trò đặc biệt quan
trọng, là trung tâm kinh tế - chính trị hàng đầu của cả nước. Với những diễn

biến phức tạp của xu thế toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế, đòi hỏi công tác giáo
dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên THPT ở TPHCM càng cần được
đẩy mạnh. Mặc dù đa số cán bộ, giáo viên có lập trường tư tưởng chính
trị vững vàng, tin tưởng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội của Đảng
và Nhà nước nhưng vẫn còn nhiều biểu hiện tiêu cực. Tình trạng suy thoái về
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện quan liêu, tham những, lãng
1


phí, tiêu cực, lợi ích nhóm… còn tồn tại. Một bộ phận cán bộ, giáo viên có
biểu hiện coi thường học tập lý luận chính trị, cho rằng chỉ cần có chuyên
môn là đủ, việc tham gia học tập còn hình thức, chiếu lệ. Mặt khác, tình trạng
lý luận xa rời thực tiễn đang diễn ra khá phổ biến, nhiều cán bộ, giáo viên am
hiểu lý luận nhưng không có khả năng vận dụng vào thực tiễn công tác. Điều
này cho thấy công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên THPT
còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
Trên thực tế, chất lượng và hiệu quả của công tác giáo dục chưa tương
xứng với yêu cầu, nhiệm vụ của từng địa phương, đơn vị; Các chương trình
còn mang tính hình thức, nội dung còn nặng về lý luận chung, phần bồi dưỡng
nghiệp vụ công tác còn hạn chế; Phương pháp giảng dạy, truyền đạt chậm đổi
mới; Chế độ chính sách đối với người dạy, người học chưa phù hợp. Do đó,
để hạn chế những biểu hiện tiêu cực, công tác giáo dục lý luận chính trị cho
cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM cần phải được đổi mới sao cho
phù hợp với thực tiễn hiện nay. Điều này đặt ra yêu cầu cần phải làm rõ cơ sở
lý luận và thực trạng của vấn đề này. Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp góp
phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo
viên THPT ở TPHCM.
Vì những lý do trên, tôi lựa chọn vấn đề: “Giáo dục lý luận chính trị
cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí
Minh” làm đề tài nghiên cứu.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Vấn đề giáo dục LLCT được rất nhiều nhà khoa học tham gia nghiên
cứu và tìm hiểu, nhưng ở mỗi góc độ, mỗi nhà khoa học lại có cách nhìn và
tiếp cận vấn đề khác nhau. Với một số công trình tiêu biểu sau:
- “Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo giảng viên LLCT các
trường đại học cao đẳng” của Tô Huy Rứa [48] đã phân tích thực trạng và có
2


đánh giá khái quát năng lực đào tạo lý luận Mác - Lênin của một số trường
Đại học tại Hà Nội, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Từ đó, tác giả
đã đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng một khung chương trình mang tính
hệ thống để đào tạo giảng viên các môn lý luận Mác - Lênin.
- “Đổi mới quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ giảng dạy và
nghiên cứu khoa học Mác - Lênin - Kiến nghị và giải pháp” của Phạm Tất
Dong [12] đã đánh giá thực trạng đào tạo và giảng dạy của cán bộ giảng dạy
và nghiên cứu khoa học Mác – Lênin từ đó đưa ra những giải pháp nhằm phát
triển đội ngũ này.
- “Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin ở
Việt Nam- Những vấn đề chung” của Nguyễn Hữu Vui [49] đã phân tích thực
trạng sử dụng phương pháp trong giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin
hiện nay. Từ đó để đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học này tác
giả đã đưa ra những giải pháp cơ bản có ý nghĩa thực tiễn cao.
- “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên
ở cơ sở của Đảng trong giai đoạn hiện nay” của Vũ Ngọc Am [2] đã làm rõ
mối quan hệ giữa công tác giáo dục chính trị tư tưởng với việc nâng cao tính
tự giác cách mạng cho cán bộ, đảng viên và phân tích quá trình đổi mới, nâng
cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên
nhằm chống lại âm mưu "diễn biến hoà bình" của các thế lực thù địch.
- “Hồ Chí Minh với công tác giáo dục lý luận chính trị” của Nhà xuất

bản Chính trị quốc gia [26] đã giới thiệu các bài viết của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về chủ nghĩa Mác - Lênin với con đường cách mạng Việt Nam, trong
đó, Người nhấn mạnh đến nhiệm vụ xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị,
tư tưởng, tổ chức, đến việc rèn luyện phẩm chất đạo đức của người đảng viên.
- “Phương pháp giảng dạy lý luận chính trị (Chương trình bồi dưỡng
chuyên đề dành cho giảng viên giảng dạy các chương trình lý luận chính trị
3


tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện)” của Ngô Văn Thạo [61] đã
khái quát chung khái niệm LLCT và giáo dục LLCT;
- “Đổi mới giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ
thống chính trị cấp xã các tỉnh khu vực Nam Bộ” của Lê Hanh Thông [51] đã
trình bày khái quát các vấn đề lý luận về giáo dục LLCT, tiến hành khảo sát
thực trạng giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã
khu vực Nam Bộ, từ đó đưa ra hệ thống các giải pháp thiết thực, cụ thể nhằm
đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt
trong hệ thống chính trị cấp xã khu vực Nam Bộ.
- “Đổi mới giảng dạy, học tập môn Triết học Mác - Lênin trong các
trường đại học toàn quốc” của Bộ Giáo dục và Đào tạo [11]; “Cơ sở lý luận
và thực tiễn của chương trình quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo,
quản lý trong hệ thống chính trị” của Ban Tổ chức Trung ương [6];
- Các bài báo trên các tạp chí khoa học có thể kể đến nghiên cứu của
các tác giả: “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị”
của Lê Bình [10]; “Tư tưởng Hồ Chí Minh về lý luận và học tập lý luận” của
Lương Gia Ban [3]; “Đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng hiệu quả công
tác giáo dục lý luận chính trị trong tình hình mới” của của Đào Duy Quát
[25]; Vũ Ngọc Am, “Tăng cường cơ sở vật chất- yếu tố đảm bảo nâng cao
chất lượng các Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện”, Tạp chí lý luận, Số
6/2007; “Vài nét về thực trạng và giải pháp tiếp tục tiếp tục đổi mới công tác

nghiên cứu lý luận chính trị” của Nguyễn Tiến Hoàng [23]; “Hiệu quả và tiêu
chí đánh giá hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị” của Vũ Ngọc Am
[1]; “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào đổi mới phương pháp giảng dạy
Lý luận chính trị tại học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh” của Vũ Thị
Hoa [20];

4


Các công trình trên đã tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về: Lý
luận, Lý luận chính trị, giáo dục LLCT nói chung và giáo dục LLCT cho cán
bộ, đảng viên, nhân dân, thanh niên, sinh viên… nói riêng. Một số công trình
cũng tập trung nghiên cứu các khía cạnh khác nhau của giáo dục LLCT, thực
trạng những vấn đề đặt ra và từ đó đã đưa ra các giải pháp nhằm đổi mới,
nâng cao chất lượng giáo dục LLCT hiện nay có giá trị tham khảo tốt.
Tuy nhiên, chưa có công trình và đề tài nào nghiên cứu một cách có hệ
thống cả về lý luận và thực tiễn, dưới góc độ khoa học chính trị về giáo dục lý
luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành
phố Hồ Chí Minh. Vì vậy việc nghiên cứu đề tài là quan trọng và có ý nghĩa
thực tiễn cao.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận giải những vấn đề lý luận về giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ,
giáo viên các trường THPT. Đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất một số giải
pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo giáo dục lý luận chính trị cho cán
bộ, giáo viên các trường THPT ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, đề tài cần thực hiện các nhiệm vụ:
Thứ nhất, Làm rõ những vấn đề lý luận về giáo dục LLCT cho cán bộ,
giáo viên các trường THPT.

Thứ hai, Phân tích đặc điểm tình hình và thực trạng giáo dục LLCT cho
cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM
Thứ ba, Đề xuất giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
5


Giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục LLCT trong giáo dục
chính trị nói chung cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM.
Đề tài khảo sát thực tiễn công tác giáo dục LLCT ở một số trường
THPT tiêu biểu ở TPHCM. Các số liệu, tư liệu thực tế khoảng từ 2010 trở lại
đây; đề xuất các giải pháp tầm nhìn đến 2025.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài dựa trên Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử: Giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM luôn
phải căn cứ vào điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước cũng như của
TPHCM, đồng thời cần xem xét các vấn đề trong mối quan hệ tác động qua
lại lẫn nhau, trong sự vận động và phát triển.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp lôgic - lịch sử: Xem xét quá trình giáo dục LLCT cho cán
bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM cần gắn với điều kiện lịch sử cụ thể
của từng địa phương, từng giai đoạn phát triển, trên cơ sở đó khái quát hóa
tính logic, tính quy luật chung của sự phát triển, tìm ra các yếu tố tác động tới
quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM
hiện nay.

Phương pháp liên ngành: Đề tài lựa chọn và phối hợp nội dung và
phương pháp của những ngành khoa học có liên quan để xây dựng khung lý
thuyết, điều tra thực tiễn và đề xuất những giải pháp có tính khả thi nhằm thúc
đẩy quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở
TPHCM hiệu quả.

6


Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tác giả sử dụng phương pháp này
trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các tài liệu, đề tài, luận án liên
quan đến vấn đề quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường
THPT ở TPHCM. Phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở phần mở đầu và
chương 1 để khái quát về tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận của đề tài.
Phương pháp chuyên gia: Đề tài sử dụng phương pháp này chủ yếu
trong việc xin ý kiến chuyên gia về khung lý thuyết, cơ sở lý luận, bộ công cụ
điều tra và đánh giá kết quả điều tra.
Phương pháp quan sát: Tác giả quan sát những phương pháp trong quá
trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên ở một số các trường THPT ở
TPHCM. Phương pháp này được sử dụng chủ yếu trong chương 2 của đề tài.
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Trên cơ sở bảng hỏi đã được thiết
kế, đề tài tiến hành khảo sát 200 cán bộ, giáo viên ở một số trường THPT tại
TPHCM. Phương pháp này chủ yếu được sử dụng trong chương 2 để nghiên
cứu thực trạng các mô hình, yếu tố ảnh hưởng đến quá trình giáo dục LLCT
cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện nay.
Phương pháp xử lý kết quả nghiên cứu bằng thống kê toán học: Trên cơ
sở số liệu của bảng khảo sát, tác giả sẽ sử dụng phần mềm thống kê toán học
để xử lý số liệu, là cơ cơ sở để phân tích, đánh giá phương thức trong quá
trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện
nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học của giáo dục LLCT cho
cán bộ, giáo viên các trường THPT và đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở
TPHCM.

7


Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho công tác nâng cao chất
lượng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên ở các trường THPT tại TPHCM
trong thời gian tới.
Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng
dạy các vấn đề liên quan ở các trường, trung tâm bồi dưỡng LLCT và học
viện.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung luận văn gồm 3 chương với 7 tiết.
Chương 1. Những vấn đề lý luận về giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo
viên các trường THPT
Chương 2. Đặc điểm tình hình và thực trạng giáo dục LLCT cho cán
bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM
Chương 3. Giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT
cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM

8


Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG
1.1. Giáo dục lý luận chính trị và giáo dục lý luận chính trị cho cán
bộ, giáo viên trung học phổ thông
1.1.1. Khái niệm giáo dục lý luận chính trị
- Khái niệm giáo dục
Giáo dục theo nghĩa chung là quá trình truyền thụ và lĩnh hội kinh
nghiệm lịch sử xã hội của loài người. Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc
biệt phụ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội và thể chế của mỗi quốc gia ở
từng giai đoạn lịch sử. Ở Việt Nam, Giáo dục là quá trình tác động có mục
đích, tổ chức, có kế hoạch, thông qua nội dung và bằng phương pháp khoa
học của nhà giáo dục tới người được giáo dục nhằm hình thành, phát triển
nhân cách; giúp họ có tri thức, có tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ,
năng động và sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh thần yêu nước, yêu chủ
nghĩa xã hội.
- Lý luận chính trị
+ Khái niệm chính trị
Từ khi xuất hiện, chính trị đã có ảnh hưởng to lớn tới quá trình tồn tại
và phát triển của mỗi cộng đồng, mỗi quốc gia, dân tộc và toàn nhân loại.
Trước khi chính trị học ra đời với tư cách là một khoa học đã có rất nhiều các
quan niệm, quan điểm, thậm chí là tư tưởng, học thuyết của các học giả khác
nhau bàn về các khía cạnh của chính trị.
Chính trị là lợi ích, là quan hệ lợi ích, là đấu tranh giai cấp trước hết vì
lợi ích giai cấp: Theo C. Mác chính trị là một hiện tượng xã hội hình thành từ
khi trong xã hội loài người xuất hiện giai cấp và đối kháng giai cấp. Chính trị
9


xuất hiện trên cơ sở kinh tế và do kinh tế chi phối và quyết định. Chính trị
hiểu theo nghĩa trực tiếp là vấn đề chính quyền nhà nước, là quyền lực nhà

nước, là công việc quản lý nhà nước đối với xã hội, giải quyết các mối quan
hệ giữa các giai cấp và tầng lớp xã hội trong vấn đề quyền lực và phân bổ lợi
ích.
Trên cơ sở các quan điểm chung của C.Mác và Ăngghen về chính trị,
trong hoàn cảnh lịch sử cụ thể, V.I.Lênin đã nêu ra quan điểm cụ thể về chính
trị. Chính trị, trước hết, là lĩnh vực quan hệ giữa người với người, đó là mối
quan hệ giữa các giai cấp và tầng lớp trong xã hội và là cuộc đấu tranh giữa
họ để giành, giữ và thực thi quyền lực. Chính trị là sự tham gia của nhân dân
vào công việc của nhà nước. Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế. Đồng
thời, chính trị không thể không chiếm vị trí hàng đầu so với kinh tế. Chính trị
thể hiện tập trung và trước hết ở đường lối chiến lược và sách lược, phương
thức và phương pháp giành chính quyền.
Tư tưởng về chính trị của chủ nghĩa Mac – Lênin thể hiện tính khoa
học, tính cách mạng và nhân văn sâu sắc, thể hiện mục đích cao cả nhất là vì
một cuộc sống tốt đẹp hơn của con người, là sự tiếp nối tư tưởng tiến bộ trong
lịch sử. Chính trị là lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm nhất, liên quan tới vận mệnh
hàng triệu người. Giải quyết những vấn đề chính trị vừa là khoa học, vừa là
nghệ thuật.
Hồ Chí Minh đã mở rộng và phát triển những luận điểm của chủ nghĩa
Mác – Lênin về chính trị với việc đưa nội dung đạo đức mới vào quan niệm
về chính trị. Người quan niệm mục tiêu của chính trị là hành động vì con
người, vì nước, vì dân và vì nhân loại tiến bộ.
Từ đây, chúng ta có thể rút ra kết luận khái quát về chính trị: Chính trị
là hoạt động trong lĩnh vực quan hệ giữa các giai cấp, cũng như các dân tộc
và các quốc gia với vấn đề giành, giữ, tổ chức và sử dụng quyền lực Nhà
10


nước; là sự tham gia của nhân dân vào công việc của Nhà nước và xã hội, là
hoạt động chính trị thực tiễn của giai cấp, các đảng phái chính trị, các nhà

nước nhằm tìm kiếm những khả năng thực hiện.
+ Khái niệm lý luận chính trị
Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh xác định đường lối cách mạng Việt
Nam là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội và cách mạng muốn
thành công thì phải có Đảng lãnh đạo. Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh,
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Đảng lấy chủ nghĩa Mác – Lênin làm nền
tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của mình. Cán bộ, đảng viên
phải hiểu biết lý luận, lý luận phải đi đôi với thực hành; phải gắn bó, học tập
và lãnh đạo quần chúng; phải cần, kiệm, liêm, chính. Đề cao vai trò của công
tác lý luận, Hồ Chí Minh đã giành nhiều thời gian nghiên cứu lý luận, Người
cho rằng: “Lý luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là sự
tổng hợp về những tri thức tự nhiên và xã hội trích trữ lại trong quá trình lịch
sử”. Lý luận xuất phát từ thực tiễn và có vai trò lớn trong việc định hướng cho
hoạt động của thực tiễn đạt hiệu quả cao.
Lý luận chính trị là một bộ phận quan trọng trong kho tàng lý luận của
nhân loại giới hạn trong lĩnh vực chính trị, phản ánh mối quan hệ của các
giai cấp trong việc giành và giữ chính quyền; nó phản ánh tính quy luật của
các quan hệ kinh tế, chính tri – xã hội, thể hiện lợi ích và thái độ của giai cấp
đối với quyền lực nhà nước.
LLCT là hệ thống những tri thức về lĩnh vực chính trị, là kết quả của
hoạt động nghiên cứu khoa học và thực tiễn chính trị của nhiều người, qua
nhiều thế hệ. LLCT của giai cấp vô sản là sự khái quát tri thức nhân loại và
tổng kết kinh nghiệm của phong trào công nhân thế giới, góp phần vào việc
giành và giữ chính quyền của giai cấp công nhân ở mỗi quốc gia, dân tộc.
LLCT có vai trò lớn đối với nhận thức và hành động của từng cá nhân và toàn
11


xã hội. LLCT bao gồm những tri thức tổng hợp, liên ngành mang tính đảng,
tính giai cấp rõ rệt, có tính khái quát, trừu tượng hóa và tính dự báo khoa học.

- Giáo dục lý luận chính trị
Giáo dục LLCT là một bộ phận cơ bản trong công tác tư tưởng của
Đảng, thực hiện việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước
trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Công tác giáo dục lý luận chính trị nhằm
hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, nhận thức tư tưởng,
bản lĩnh chính trị, niềm tin và năng lực hoạt động thực tiễn cho đội ngũ cán
bộ và nhân dân đáp ứng yêu cầu của từng thời kỳ phát triển của đất nước.
Ở Việt Nam giáo dục LLCT là một trong những công tác tư tưởng của
Đảng. Đó là việc tuyên truyền những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng, chủ trương chính
sách, pháp luật của nhà nước, là cơ sở của phương pháp luận cho cán bộ, đảng
viên, nhân dân thực hiện trong công việc và cuộc sống hàng ngày. Bằng cách
phân tích những khái niệm, những qui luật, những quan điểm của nguyên lý
chủ nghĩa Mác – Lênin rất cơ bản giúp cho cán bộ, đảng viên và nhân dân
kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, từ đó nâng
cao phẩm chất cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, giúp họ vận
dung những tri thức lý luận vào thực tiễn cuộc sống.
Ở Việt Nam các môn LLCT đa dạng và phong phú tùy theo cấp học và
các chuyên ngành khác nhau bao gồm một số môn cơ bản như Triết học, Kinh
tế chính tri, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Lịch sử Đảng, Tư tưởng Hồ Chí
Minh, Xây dựng Đảng…
1.1.2. Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ
thông
- Khái niệm cán bộ, giáo viên trung học phổ thông
12


Khái niệm cán bộ: Theo Luật cán bộ, công chức: Cán bộ là công dân
Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo

nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức
chính trị - xã hội ở cấp trung ương, ở tỉnh, huyện, trong biên chế và hưởng
lương từ ngân sách nhà nước.
Cán bộ các trường THPT là người thực hiện nhiệm vụ chuyên môn ở
các lĩnh vực khác nhau có năng lực lãnh đạo, quản lý, được sự tín nhiệm của
cán bộ, công nhân viên nhà trường phân công phụ trách quản lý, lãnh đạo hoạt
động của nhà trường nhằm thực hiện hoạt động giáo dục cấp học theo đúng
mục đích yêu cầu của cấp trên giúp cho nhà trường duy trì và phát triển,
khẳng định vai trò giáo dục của trường đối với địa phương và khu vực.
Khái niệm giáo viên trung học phổ thông
Giáo viên THPT là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà
trường cấp trung học phổ thông có nhiệm vụ giáo dục, rèn luyện học sinh
THPT, giúp các em hình thành và phát triển nhân cách theo mục tiêu giáo dục
đã xác định cho cấp học.
- Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông
Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông là
quá trình tác động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch, với các nội dung và
bằng phương pháp khoa học của cán bộ giáo dục lý luận chính trị tới cán bộ,
giáo viên trung học phổ thông nhằm cung cấp cho họ những kiến thức khoa
học trong lĩnh vực chính trị; thực hiện việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước trong cán bộ, giáo viên; hình thành thế giới quan, phương
pháp luận khoa học, nhận thức tư tưởng, bản lĩnh chính trị, niềm tin và năng
lực hoạt động thực tiễn cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, đáp ứng yêu cầu của
thực tiễn.
13


Giáo dục chính trị cho cán bộ, giáo viên THPT là tổng thể những tác
động có mục đích, có tổ chức của cơ quan và lực lượng giáo dục đến cán bộ,

giáo viên thông qua nội dung và phương thức giáo dục nhằm xây dựng các
phẩm chất chính trị và góp phần nâng cao năng lực chính trị cho cán bộ, giáo
viên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ do thực tiễn đặt ra. Đồng thời góp phần nâng
cao ý thức tự giác tu dưỡng đạo đức cách mạng, khắc phục chủ nghĩa cá nhân
trong đội ngũ cán bộ, viên góp phần vào việc xây dựng đội ngũ cán bộ, giáo
viên kiên định lập trường, có năng lực tổ chức, tập hợp, động viên, giáo dục,
thuyết phục quần chúng, có năng lực tổ chức hoạt động dạy học định hướng
chính trị cho học sinh. Khắc phục mọi biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị,
đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ, giáo viên THPT.
1.1.3. Vai trò của giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung
học phổ thông
Công tác giáo dục lý luận là bộ phận trọng yếu của công tác tư tưởng
nhằm nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, xây dựng hệ thống các quan điểm lý
luận của giai cấp lãnh đạo cách mạng, hình thành và phát triển tư tưởng, phát
hiện những mâu thuẫn xã hội và đưa ra các dự báo góp phần vào việc hoạch
định đường lối, chính sách, các quyết định của Đảng và Nhà nước, hình thành
hệ thống giá trị, xây dựng thế giới quan và niềm tin của con người, thúc đẩy
con người đi đến hành động đúng.
V.I. LêNin cho rằng, công tác lý luận của chính đảng vô sản phải đi tiên
phong, đi trước phong trào và chỉ đường cho phong trào.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá rất cao vai trò của công tác lý luận và
cần phân biệt lý luận suông, vô ích với lý luận thiết thực, hữu ích; lý luận thiết
thực, hữu ích cần phải giải quyết được vấn đề thực tiễn đặt ra và xác định:
“Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm nòng cốt, trong Đảng ai cũng

14


phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa như
người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam” [27, tr. 267]

Tiếp thu tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh,
Đảng và Nhà nước ta xác định giáo dục lý luận chính trị có vai trò hết sức
quan trọng. Nghị quyết các đại hội Đảng IX, X, XI, XII xác định tầm quan
trọng của công tác giáo dục lý luận chính trị và xây dựng các văn bản hướng
dẫn cụ thể về việc giáo dục những nội dung cơ bản của Chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong sự nghiệp đổi mới để phát triển đất nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa, công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học
phổ thông có vai trò lớn đối với việc nâng cao năng lực trí tuệ, năng lực lãnh
đạo và ảnh hưởng xã hội của Đảng trong quần chúng.
- Giáo dục lý luận chính trị góp phần nâng cao hiểu biết và bản lĩnh
chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông trong tình hình mới
Nhiệm vụ hàng đầu của công tác giáo dục lý luận chính trị là truyền bá
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Cương lĩnh, đường lối, quan
điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước nhằm nâng cao hiểu biết
và bản lĩnh chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông trong tình hình
mới.Từ đó, hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, nâng cao
nhận thức tư tưởng, bản lĩnh chính trị, niềm tin và năng lực hoạt động thực
tiễn cho đội ngũ cán bộ, giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu của giáo dục trong
các thời kỳ lịch sử. Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin là
kho tàng kiến thức làm nền tảng cho các quan điểm và giá trị tiến bộ. Hình
thành thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng, là công cụ nhận
thức khoa học về bản chất và các quy luật vận động của sự vật, hiện tượng.
Hiểu rõ về bản chất của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa là bóc lột giá
trị thặng dư sức lao động và giai cấp vô sản là giai cấp tiên tiến và cách mạng,
15


đại diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến của xã hội và là lực lượng tiên phong
trong cuộc đấu tranh độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trên cơ sở đó, giúp

cán bộ, giáo viên nhận thức được rằng: Thời đại ngày nay là thời đại quá độ
từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới được mở
đầu bằng Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại. Tin tưởng vào con đường quá
độ tiến lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng và nhân dân ta đang xây dựng, kiên
định với mục tiêu, lý tưởng của Đảng - mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, kiên định nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, kiên định đường lối đổi mới của Đảng quyết tâm phấn
đấu, vượt mọi khó khăn gian khổ để hoàn thành tốt nhiệm vụ trong sự nghiệp
trồng người.
Những năm gần đây tình hình quốc tế diễn biến nhanh và phức tạp,
công tác giáo dục tư tưởng làm sáng tỏ một cách có hệ thống những cấp bách
của đời sống quốc tế, tuyên truyền về đường lối, chính sách và những hoạt
động đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta giúp cán bộ, giáo viên tin tưởng vào
con đường mà dân tộc ta đã lựa chọn.
Khi đội ngũ cán bộ, giáo viên có hiểu biết sâu sắc về lý luận chính trị,
bản lĩnh chính trị vững vàng, tin tưởng vào con đường mà Đảng và nhân dân
ta đã lựa chọn thì họ sẽ là lực lượng tiên phong đi đầu trong công tác nâng cao
trình độ lý luận chính trị cho học sinh, giúp học sinh hiểu và tin tưởng vào sự
nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Định hướng cho học sinh trong suy
nghỉ và hành động, góp phần định hướng cho học sinh xây dựng mục đích
học tập phấn đấu tốt trở thành nguồn lao động vừa hồng vừa chuyên trong
tương lai.
- Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên góp phần nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực trong ngành giáo dục – đào tạo.

16


Giáo dục LLCT cung cấp cho cán bộ, giáo viên hệ thống những
nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các

chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, các thông tin về kinh tế, văn hóa,
giáo dục, quốc phòng an ninh, tình hình thời sự trong và ngoài nước giúp cán
bộ, giáo viên có tri thức khoa học, nhận thức đúng đắn về các vấn đề trong
thực tế, hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận biện chứng, lập
trường chính trị vững vàng, có đủ phẩn chất của một chiến sĩ cách mạng trên
mặt trận giáo dục của nước nhà.
Thế giới đang chứng kiến sự phát triển như vũ bảo của khoa học công
nghệ, đưa lực lượng sản xuất của nhân loại sang bước phát triển mới: công
nghệ điện tử tin học đóng vai trò mũi nhọm. Toàn cầu hóa đã tăng tốc một
cách nhanh chóng kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ 2, và hiện nay có tác
động mạnh mẽ tới con người, môi trường, chính phủ các quốc gia, phát triển
kinh tế, và sự phồn thịnh của con người ở các quốc gia trên toàn thế giới. Tuy
nhiên quá trình toàn cầu hóa cũng dẫn đến nhiều hệ lụy như phân hóa giàu
nghèo, làm trầm trọng thêm những bất công xã hội, một số người đã lợi dụng
để bôi nhọ, nói xấu chế độ nhằm mục đích giảm niềm tin của nhân dân đối
với Đảng và Nhà nước; lôi kéo người dân tham gia các hoạt động chống phá
lật đổ Nhà nước ta.
Trong điều kiện cuộc cách mạng khoa học và công nghệ ngày càng phát
triển, con người được tiếp cận nhiều nguồn thông tin khác nhau và có nhiều
thông tin không chính thống, khoa học được tuyên truyền làm ảnh hưởng xấu
tới lập trường, tư tưởng của cán bộ, giáo viên trung học phổ thông. Công tác
giáo dục LLCT là một kênh cung cấp thông tin cho cán bộ, giáo viên cập
nhập kiến thức, công nghệ và các xu thế mới một cách chính xác nhất để cán
bộ, giáo viên không ngừng rèn luyện bản thân đáp ứng yêu cầu giáo dục trong
thời kỳ mới. Được cung cấp đầy đủ và chính xác thông tin trong nước và trên
17


thế giới giúp cán bộ, giáo viên trở lên tự tin hơn, biết yêu lao động, thường
xuyên tham gia học tập, nghiên cứu một cách nghiêm túc, có khả năng vươn

lên làm chủ khoa học công nghệ tiên tiến để xướng đáng với vị trí và vai trò
của mình trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta, thực hiện tốt nhiệm vụ
giáo dục – đào tạo của mình, góp phần vào sự nghiệp phát triển nguồn nhân
lực của đất nước.
- Giáo dục lý luận chính trị góp phần xây dựng con người mới, khắc
phục mọi biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong đội
ngũ nhà giáo.
Giáo dục LLCT cung cấp cho cán bộ, giáo viên hệ thống những nguyên
lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các chính sách
pháp luật của Đảng và Nhà nước, các thông tin về kinh tế, văn hóa, giáo dục,
quốc phòng an ninh, tình hình thời sự trong và ngoài nước giúp cán bộ, giáo
viên có tri thức khoa học, nhận thức đúng đắn về các vấn đề trong thực tế,
hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận biện chứng, lập trường
chính trị vững vàng, có đủ phẩn chất của một chiến sĩ cách mạng trên mặt trận
giáo dục của nước nhà
Trong tình hình thế giới và khu vực có những diễn biến phức tạp, tiềm
ẩn những yếu tố khó lường, không ít người giảm lòng tin, thậm chí hoang
mang, bối rối. Nhân đó, các thế lực thù địch lợi dụng tấn công vào học thuyết
chủ nghĩa Mác – Lênin và thực tiễn của chủ nghĩa xã hội. Nhận thức được
tình hình trên, Nghị quyết Trung ương IV Ban chấp hành trung ương khóa XI
đã nêu: Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay (21/05/2012).
Nghị quyết xác định bên cạnh kết quả đạt được, công tác xây dựng Đảng vẫn
còn không ít hạn chế, yếu kém, thậm chí có những yếu kém khuyết điểm kéo
dài qua nhiều nhiệm kỳ chậm được khắc phục, làm giảm sút lòng tin của nhân
dân đối với Đảng; nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò
18