Đánh giá hiện trạng tài nguyên ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình

3

TR

NGă

B ăTĨIăNGUYÊNăVĨăMỌIăTR NG
IăH CăTÀIăNGUYểNăVÀăMỌIăTR
NGăHÀăN I

LU NăV NăTH CăS
ỄNHăGIỄăHI N TR NG TÀI NGUYÊN

CC N

KHU

DU L CH SINH THÁI TRÀNG AN, T NH NINH BÌNH
CHUYÊN NGÀNH:ăKHOAăH CăMỌIăTR

NGUY NăPH

NGăANH

HÀăN I, N M 2018

HƠăN iă N mă20..

NG

4

B ăTĨIăNGUYÊNăVĨăMỌIăTR
TR

NGă

NG

IăH CăTÀIăNGUYểNăVÀăMỌIăTR

NGUY NăPH

NGăHÀăN I

NGăANH

ỄNHăGIỄăHI N TR NG TÀI NGUYÊN

CC N

KHU

DU L CH SINH THÁI TRÀNG AN, T NH NINH BÌNH

LU NăV NăTH CăS ăMỌIăTR

NG

Chuyên ngành: Khoaăh cămôiătr

ng

Mưăs : 8440301

NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C: PGS.TS.ăHOÀNGăNG CăKH C

HƠăN iă- N mă2018


5

TR

Cánăb ăh

NG

IăH CăTÀIăNGUYểNăVÀăMỌIăTR

ngăd n:

NGăHÀăN I

PGS.TS. HoàngăNg căKh c

Cánăb ăch măph năbi nă1: PGS.TS.

ăV năNh

ng

Cánăb ăch măph năbi nă2: PGS.TS. Ph mă ìnhăS c

Lu năv năth căs ăđ

căb oăv ăt i:

H Iă
TR

NGă

NGăCH MăLU NăV NăTH CăS

IăH CăTĨIăNGUYÊNăVĨăMỌIăTR
Ngày 30 tháng 9 n mă2018

NGăHĨăN I


i

L IăCAMă OAN
Tôiăxinăcamăđoan cácăn iădung,ăs ăli u,ăk tăqu ănêuătrongălu năv nălàătrungă
th căvàăch aăt ngăđ

căcôngăb ătrongăb tăk ăcôngătrìnhănàoăkhác.

TỄCăGI ăLU NăV N

Nguy năPh

ngăAnh


ii

L IăC Mă N
ă hoànăthànhălu năv nătr
Bană lưnhă đ oă tr

ngă

că tiênătôiăxinăg iăl iăc mă năchânăthànhăđ nă

iă h că Tàiă nguyênă vàă Môiă tr

giáo,ăcácăcánăb ătrongăkhoaăMôiătr

ngă Hàă N i,ă cácă th yă côă

ngăđưăgiúpăđ ătôiătrongăquáătrìnhăh căt p.

Tôiăc ngăxinăg iăl iăc mă năsâuăs căt iăPGS.TS. HoàngăNg căKh căđưătr că
ti păh

ngăd n,ătruy năđ tăki năth căth căt ,ăph

ngăphápălu n,ăquanătâm,ăđônă

đ căki mătraătrongăsu tăquáătrìnhănghiênăc uăvàăth căhi nălu năv n.
Ngoàiă ra,ă tôiă c ngă xină g iă l iă c mă nă t i th yă côă trungă tâmă nghiênă c u
ngăV tă
ng

t tr

ngă

iăh căS ăph măHàăN i,ăng

iăthân,ăb năbèăvàăcánăb ,

iădân khu du l chăsinhătháiăTràngăAn,ăđ căbi tălàăgiaăđìnhăôngăNguy nă

ngă

Khoaă ăxưăGiaăSinh,ăt nhăNinhăBìnhăđưăt oăđi uăki năgiúpăđ ,ăcungăc pănh ngă
tàiăli u,ă thôngă tin,ă c ă s v tă ch t c nă thi tă choă tôiătrongă su tăquáă trìnhă nghiên
c u.
Xinăchânăthànhăc mă n!
HàăN i,ăngàyă17 tháng 9 n mă2018
H căviên

Nguy năPh

ngăAnh


iii

M CăL C
L IăCAMă OAN ................................................................................................. i
L IăC Mă N ...................................................................................................... ii
DANHăM CăB NG .......................................................................................... vii
DANHăM CăHỊNH .......................................................................................... viii
M ă

U .............................................................................................................. 1

1. Tínhăc păthi tăc aăđ tài .................................................................................. 1
2. M cătiêuănghiên c u ....................................................................................... 2
3. N iădungănghiên c u ....................................................................................... 2
CH
1.1
1.1.1

NGă1.ăT NGăQUANăCỄCăV Nă

ăNGHIểNăC U.......................... 3

T ngăquanăv ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinh Bình ................... 3
i uăki năt ănhiên ....................................................................................... 3

1.1.2 Kinhăt ăxư h i .............................................................................................. 6

1.2

T ngăquanăv ă c c n .................................................................................... 8

1.2.1ăV ătríăphânălo iăvàăđ căđi măhìnhăthái .......................................................... 8
căđi măsinhăh căvàăsinhăthái h c .......................................................... 10

1.2.2
1.3

L chăs ănghiênăc uă c c n ......................................................................... 11

1.3.1 Tìnhăhìnhănghiênăc uă căc nătrênăth gi i ................................................ 11
1.3.2 Tìnhăhìnhănghiênăc uă căc năt iăVi t Nam ............................................... 13
CH

NGă2.ă

IăT

NGăVÀăPH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U ............. 16

2.1

iăt

2.2

aăđi mănghiên c u .................................................................................. 16

2.3

Ph

ngăvàăph măviănghiên c u ............................................................. 16
ngăphápănghiên c u ........................................................................... 18

2.3.1 S ăđ nghiên c u ....................................................................................... 18
2.3.2 Thi tăb nghiên c u ................................................................................... 18
2.3.3 Ph

ngăphápăđi uătraăxưăh i h c............................................................... 19

2.3.4 Ph

ngăphápăthuăth p tài li u.................................................................... 19

2.3.5 Ph

ngăphápănghiênăc uăth c đ a............................................................. 19

2.3.6 Ph

ngăphápănghiênăc uătrongăphòngăthí nghi m .................................... 21

CH

NGă3.ăK TăQU ăNGHIểNăC UăVÀăTH OăLU N ........................ 24

3.1

aăd ngăsinhăh c loài t iăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình ......24

3.1.1 C uătrúcăthànhăph năloàiă c c n ................................................................ 24


iv

3.1.2

ăđaăd ngăsinhăh căloàiăt iăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình .......33

3.2

căđi măphânăb ăloài căc nătheoăsinhăc nhă ăkhuăv cănghiên c u........ 38

3.3

Giáătr ăth căti năvàăhi nătr ngăcácăloàiă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngă

An,ăt nhăNinh Bình .............................................................................................. 42
3.3.1ăGiáătr ăth căti năc aă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinh
Bình ..................................................................................................................... 42
3.3.2ăHi nătr ngătàiănguyên căc năt iăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinh
Bình ..................................................................................................................... 50
3.4

ă xu tăgi iăphápăqu nălý,ăbi năphápăb oăt năcácă loàiă că c năt iăkhuăduă

l chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinh Bình .............................................................. 54
K TăLU NăVÀăKI NăNGH .......................................................................... 57
TÀIăLI UăTHAMăKH O ................................................................................ 59
PH ăL C ............................................................... Error! Bookmark not defined.


v

THÔNG TIN LU NăV N
H ăvàătên: Nguy năPh ngăAnh
L p: CH2B.MT
Khoá: 2016 - 2018
Cánăb ăh ngăd n:ăPGS.TS. HoàngăNg căKh c
Tênă đ ă tài: ánhă giáă hi nă tr ngă tƠiă nguyênă că c nă ă khuă duă l chă sinhă
tháiăTrƠngăAn,ăt nhăNinhăBình.
Tómăt t lu năv n:ă
Lu năv nă“ ánh giá hi n tr ng tài nguyên c c n khu du l ch sinh thái
Tràng An, t nh Ninh Bình” v iăm cătiêuăxácăđ nhăđ căthànhăph năloài,ăphânăb ,ă
hi nătr ngătàiănguyênă căc năvàăđ ăxu tăbi năphápăqu nălý,ăb oăt n,ăphátătri năđaă
d ngăsinhăh căc aă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình.ăM uă
căc năđ căthuăđ nhătínhăvàăđ nhăl ngăt ăthángă4/2018ăđ năthángă6/2018 chia
làmă3ăđ tă(31/3ă-1/4; 30/4 ậ 1/5; 1/6 ậ 2/6) ăkhuăv căxưăGiaăSinh,ăhuy năGiaă
Vi năvàăxưăNinhăXuân,ăhuy năHoaăL , t nh NinhăBìnhătrongă3ăsinhăc nh:ănhân
tác,ăr ngăt ănhiênătrênănúiăđ tăvà r ngăt ănhiênătrênănúiăđáăvôi.ăQuaăphânătíchă
2001ăcáăth ă căc năđưăxácăđ nhăđ că61ăloàiăvàăphânăloàiăthu că34ăgi ng,ă14ăh ,ă
3ăb ăvàă2ăphânăl p;ătrongăđó có 7 taxon ch aăxácăđ nhăđ căt iătênăkhoaăh căđ nă
loài (Cyclophorus sp., Pterocyclus sp., Pupina sp., Microcystina sp., Camaena
sp., Haploptychius sp, Zingis sp.). Phânăl păCó ph iăcóă33ăloàiă(chi mă56,25%)ă
đaăd ngăh n phânăl păMangătr căcóă28ăloàiă(chi mă43,75%),ăh ăCyclophoridaeă

cóănhi uăloàiănh tă(18ăloài),ăgi ngăMacrochlamys chi mă uăth trongăt tăc ăcácă
sinhăc nhă ăkhuăv cănghiênăc u.ăK tăqu ănghiênăc uăc ng đưăxácăđ nhăđ că15
loài cóă giáă tr ă nh ă làmă th că ph m,ă th că nă ch nă nuôiă giaă c mă giaă súc,ă làmă
nguyên li uă trongă yă d c,ă m ă ph mă vàă 9ă loàiă gâyă h iă pháă ho iă câyă tr ngă c aă
ng iădân. Quaătínhătoánăt ăs ăli uăph ngăv năng iădânăvàăqu nălý,ăchúngătôiă
cătínhătr ăl ngăt căth iăc aăloàiă căc năkhuăv cănghiênăc u là 86.648 kg và
s năl ngăkhaiăthácă căc nătrongăm tăn mălàă11.340ăkg/n m. V iătr ăl ngă că
tínhă t că th iă cùngă v iă s nă l ng khai thác hàngă n m thìă cóă th ng iă dână s
khôngă th ă khaiă thácă nhi uă vàă liênă t că v iă cáchă th că khaiă thácă tr că ti pă t ă t
nhiênănh ăhi nănay trongănhi uăn m t i vìăth ăc năcóăcácăbi năphápăqu nălýăvi că
khai thác, duyătrìăđaăd ngăsinhăh că căc năkhuăduăl chăsinh thái Tràng An, t nhă
NinhăBình.ă căbi tăquanătâmăt iăvi cănghiênăc uăcácăđ căđi măsinhăh c,ăsinhă
tháiăh căc aăcácăloàiă căc năcóăgiáătr ăkinhăt ăcaoăđ ăphátătri năgâyănuôiăph căv ă
b oăt năvàăphátătri năb năv ng.


vi

DANHăM CăCH ăVI TăT T
Ch ăvi tăt t

Gi iăthích

ctv

C ngătácăviên

NT

Nhân tác

RTNTN

R ngăt ănhiênătrênănúiăđ t

RTNTN V

R ngăt ănhiênătrênănúiăđáăvôi

TA

Tràng An


vii

DANHăM CăB NG
B ngă2.1ăCácăv ătrí l yăm u ................................................................................. 17
B ngă3.1ăThànhăph năcácăloàiă căc năt iăkhuăv cănghiênăc u............................ 24
B ngă3.2ăC uătrúcă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình ..... 27
B ngă3.3ăM tăđ ,ăt năs ăb tăg păvàăđ ăphongăphúăc aăcácăloàiă căc năt iăkhuăduă
l chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình ............................................. 34
B ngă3.4ă

căđi măsinhăc nhă ăv ătríăl yăm u .................................................... 39

B ngă3.5ăK tăqu ăph ngăv năng

iădân .............................................................. 43

B ngă3.6ăK tăqu ăph ngăv năcánăb ................................................................... 44
B ngă3.7ăDanhăsáchăcácăloàiă căcóăgiáătr ăvàăgâyăh i .......................................... 45
B ngă3.8ăTr ăl

ngătàiănguyênă căt căth iăt iăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,

t nh Ninh Bình ..................................................................................... 53


viii

DANHăM CăHỊNH
Hìnhă1.1ăS ăđ ăt ngăquanăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình ......... 4
Hìnhă1.2ăS ăđ ăc uăt oăv ă căc n .......................................................................... 9
Hìnhă2.1ăCácăv ătríăl yăm uăt iăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình 18
Hìnhă2.3ăXâyăd ngăcácăôătiêuăchu n ................................................................... 20
Hìnhă3.1ăS ăđ ăc uătrúcăphânălo iă căc nă ăkhuăv cănghiênăc u ....................... 28
Hìnhă3.2ăS ăl

ngăthànhăph năc aăcácăb ă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngă

An,ăt nhăNinhăBình ................................................................................ 30
Hìnhă3.3ăT ăl ă(%)ăcácăgi ngă căc năthu căphânăl păMangătr

căt iăkhuăv că

nghiênăc u ............................................................................................. 31
Hìnhă3.4ăT ăl ă(%)ăcácăgi ngă căc năthu căphânăl păMangătr

căt iăkhuăv că

nghiênăc u ............................................................................................. 31
Hìnhă3.5ăS ăl

ngăloàiăcácăh ă căc năthu căphânăl păMangătr

că ăkhuăduăl chă

sinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình ...................................................... 32
Hìnhă3.6ăăS ăl

ngăloàiăcácăh ă căc năthu căphânăl păCóăph iă ăkhuăduăl chăsinhă

tháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình .............................................................. 33
Hìnhă3.7ăT

ngăquanăs ăl

ngăloài,ăs ăl

ngăcáăth ăvàăch ăs ăđaăd ngăc aă căc nă

trongăkhuăv cănghiênăc u ..................................................................... 42


1

M ă

U

1. Tínhăc păthi tăc aăđ tài
Ngành Thână m mă (Mollusca)ă làă ngànhă đ ngă v tă cóă nhi uă ch ngă lo iă r tă
phong phú và đa d ng.ăNgànhăThânăm m cóăh nă90ănghìnăloài hi năh uăvàăđ

că

x păvàoă7 l p trongăđóăChânăb ngălàăl păduyănh tătrongăngànhăThânăm măcóăđ iă
di năs ngă ăbi n,ăn

căng tăvàătrênăc n vàăm tăs ăkíăsinhăc ăth ăngoàiăđ ngăv t.

L păChânăb ngăbaoăg măt tăc ăcácăloài căvàăsênătr năv iăm iăkíchăc ăt ănh ă
đ năkháăl n.ă
că c nă làă nhóm đ ngă v tă đaă d ng thu că ngànhă Thână m m,ă th
s ngăn iă mă

ngă sinhă

tăvàăth că năch ăy uălàămùnăbưăh uăc . Trongăchuătrìnhăphânăgi iă

v tăch t,ă căc nălàănhómă năth căv tăb căth păvàămùnăbưă ăt ngăth măm c.ă

iă

v i h ă sinhă thái,ă că c nă làă thànhă ph nă vôă cùngă quană tr ngă vàă khôngă th ă thi uă
trongăchu iăvàăl

iăth că n,ăđ căbi tăv iăm tăs ăloài chim, loài thúă năth tănh .ă

Tuyănhiênănhi uăloài trongăs ăchúngălàăv tăch ătrungăgian,ălanătruy năgâyăb nhă
choăconăng
ng

iăvàăđ ngăv t,ăm tăs ăloài nălá,ăthânăcây pháăho iămùaămàng c aă

iădân.ăBênăc nhăđó,ă căc năđ

căcoiălàăđ iăt

ngăc aăcácănhàăkh oăc ăcóăýă

ngh aăquanătr ngăđ ăxácăđ nhăcácăth iăkìăđ aăch tăvàăl chăs ăphátătri năloàiăng
doăc uătrúcăv ălàăl păđáăvôi,ăđ
NinhăBìnhăđ

căl uăgi ăkháălâuătrongămôi tr

i,

ng.

căt ănhiênă uăđưiăchoănhi uăti măn ngăphátătri năkinhăt ăxưă

h iă đ că bi tă làă ngànhă duă l chă v iă h ă sinhă tháiă đaă d ngă phongă phú và đ aă hìnhă
r ngănúiă(vùngănúiăđáăvôiăv iădi nătíchă1,2ăv năha;ăr ngăt ănhiênă11,392ăha)ă[1].
a hình Ninh Bình khá đa d ng và là n iăt pătrungăc a nhi uănúiăđáă vôi,ă
trongăđóăcóăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAnăcóăsinhăc nhăphùăh păv iămôiătr

ngă

s ngăc aă c c n.
ăVi tăNamăđưăcóănh ngăd n li uăv thànhăph năloài,ăgiáătr ăth căti năc aă
căc nănh ăc aăcácătácăgi ăNguy năThanhăBình,ăHoàngăNg căKh c,ăHoàngăV nă
Ng că (2017) ă khuă b oă t nă thiênă nhiênă Th nă Saă ậ Ph

ngă Hoàng,ă t nhă Tháiă

Nguyên [2]; Nguy năThanhăBìnhă(2015)ă ăkhuăv căxưăLaăHiên,ăhuy năVõăNhai,ă
t nhăTháiăNguyênă[3],ăNguy năV năBéă(2015) ăcácăđ oăthu căhuy năKiênăH iă
t nhă Kiênă Giangă [4]. Nh ngă n mă g nă đâyă xuă h

ngă s ă d ngă đ că s nă c aă cácă


2

vùng ngày càng cao nh ă cácă loài că c nă ă trên núi đáă vôiă vìă chúng cóă ngu nă
th că năs ch,ăt ănhiên, khôngăhóaăch tănênăr t đ
th ă nhuă c uă khaiă thácă c aă conă ng

că aăchu ng. C ngăchínhăvìă

iă c ngă t ngătheo, loàiă că c nă đangă b ă khaiă

thácă r tănhi uă ă cácăkhuăv că núiă ăkh păn iănh ăS năLa,ă i năBiên,...ăvà đ că
bi t đ că s nă că núiăBàă enă đangă đ ngătr
thácăquáăm căc aăconăng

că nguyă c ă t nădi t vì hành vi khai

iă[5].

Cácănghiênăc uăv ă căc năt iăkhuăv căt nhăNinh Bình vàăkhuăv călânăc nă
đ

că cácă tácă gi trongăvàă ngoàiă n

(2003) [1];
ă

ăV năNh

ng,ă

c chúă ýăđ nă nh ă Vermeulenă andă Masseenă

ăNg căHuy n,ăBùiăThùyăLinh,ăPh măTh ăNgân,ă

că Sángă(2016)ă [6]; d năli u v ă căc n ăkhuăv că TràngăAnăC ,ăTr

Yên,ăHoaăL ăb

căđ uăđưăcóăc aă

ăV năNh

ng,ăL uăTh ăThanhăH

ng,ă

ngă
ă

Ng că Huy nă (2014)ă g mă 59ă loàiă thu c 23ă h ,ă 41ă gi ng,ă 2ă phână l pă [6], tuy
nhiênăch aăcó nhi uăd năli uăv ă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhă
Ninh Bình hay các nghiênă c uă c ă th ă v ă hi nă tr ngă tàiă nguyênă că c nă ă Vi tă
Nam c ngănh ă ăkhuăv cănghiênăc u.ăXu tăphátăt ănh ngălýădoătrên, chúng tôi
ch năđ ătàiăắ ánhăgiáăhi nătr ngătƠiănguyênă căc nă ăkhuăduăl chăsinhătháiă
TrƠngăAn,ăt nhăNinh Bình”.
2. M cătiêu nghiên c u
Xácăđ nhăđ

c đaăd ng thànhăph n loài, phânăb ,ăhi nătr ngătài nguyên că

c năvàăđ ăxu tăbi năphápăqu nălý,ăb oăt n,ăphátătri năđaăd ngăsinhăh căc aă căc nă
ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn.
3. N iădungănghiên c u
N iădungă1: Nghiênăc u đa d ngăc aăthànhăph năloài,ăđ căđi măphânăb ă că
c nă ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăt nhăNinhăBình
N iădungă2:ăNghiênăc uăv ăhi nătr ngătàiănguyênă căc nă(xácăđ nhăloàiăcóă
giáătr ,ătr ăl

ng,ătìnhătr ngăkhaiăthác)ăt iăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn

N iădung 3:

ăxu tăgi iăphápăqu nălý,ăb oăt n tài nguyên căc năt iăkhuă

duăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăNinhăBình

3

CH

NGă1.ăT NGăQUANăCỄCăV Nă

ăNGHIểNăC U

1.1 T ngăquanăv ăkhuăduăl chăsinhătháiăTrƠngăAn,ăt nhăNinh Bình
i u ki n t nhiên

1.1.1

 V ătríăđ aălý
Khuăduăl chăsinhă tháiă Tràngă Ană cóădi nătíchă2.168ă haă n mă v ă phíaă ôngă
B căt nhăNinhăBìnhăcáchăHàăN iăh nă90ăkmăv ăphíaăB c,ăđ

căchiaăthànhă4ăkhuă

chính:ăKhuăb oăt năđ căbi tă(khuăc ăđôăHoaăL ), khu trung tâm, khu hangăđ ng,ă
khuăv năhóaătâm linh (chùaăBáiă ính) [7].
Khuăduăl chăsinhătháiăTràngăAnăn mătrênăđ aăbànă8ăxư,ăph

ngăthu căhuy nă

Hoaă L ,ă huy nă Giaă Vi năvàă thànhăph ă Ninhă Bình.ă Trongăđó:ăxưă Tr

ngă Yên:ă

772,12ăha;ăxưăNinhăXuân:ă375,56ăha;ăxưăGiaăSinh:ă529,6ăha;ăxưăNinhăH i: 159,6
ha; xã Ninh Hoà: 74 ha; xưăNinhăNh t:ă182,41ăha;ăph
ha; ph

ngăNinhăKhánh:ă31,56ă

ngăTânăThành:ă43,68ăha.ă

Qu năth ădanhăth ngăTràngăAnăn măg năcácăqu căl ă1A,ăQL38B,ăQL12Bă
vàăđ

căgi iăh năb iăcác sông:
- Sông Hoàng Long ăphía B c

- Sông Vo ăphía Nam
- SôngăM iă ăphía ông
- Sông áy ăphía Tây


4

Hình 1.1 S ăđ ăt ngăquanăkhuăduăl chăsinhătháiăTrƠngăAn,ăt nhăNinhăBình
(Ngu n: />

a hình:
aă hìnhă đ

că chiaă làmă haiă vùngă rõă r t:ă vùngă núiă đáă vôi vàă vùngă đ ngă

b ng.
- Vùngăđ ngăb ng:ăcóădi nătíchăkhôngănhi u,ăđ aăhìnhăt

ngăđ iăb ngăph ng,ă

đ tăđaiăkháămàuăm ănh ngăl iăxenăk ănhi uăđ iănúiăth pătr ngădoăđóăch ăcóăth ă
canhătácăm tăv ălúaăm tăn m.
- Vùng núi đáă vôi:ăbaoăg mănh ngăd iănúiăđáă vôiăch ăy uăn mă ăphíaă Tâyă
Nam huy năHoaăL ăvàă ôngăB căhuy năGiaăVi n.ă

aăhìnhăph căt păcóănhi uă

dưyănúiăđáăvôiăváchăd ngăđ ngăômătr năc ăthungăl ng,ăd

iăchânăcácădưyănúiăđáă

vôiăcóăr tănhi uăhàmă ch,ăc aăhangălàăd uătíchăs ăxâmăth căc aăn


căbi n [7].

aăch t
Cácănhàăđ aăch tăkh ngăđ nhăkhuăTràngăAnăx aălàăm tăvùngăbi năc ,ăquaă

quáătrìnhăv năđ ngăđ aăch tămàăki năt oănên. TràngăAnăminhăch ngăchoăcácăgiaiă
đo năcu iăcùngăc aăquáătrìnhăti năhóaăkarstătrongămôiătr

ngăkhíăh uănhi tăđ iă

5

m.ăS ăđaăd ngăđ aăch tăđ aăm oăhi nădi năt iăkhuăduăl ch TràngăAnălàăk tăqu ăt ă
cácăho tăđ ngăđ aăch tăliênăt căquaăhàngătr mătri uăn măt ăk ăTriasăđ nă
Khuă v că Tràngă Ană đ

ăT .ă

că baoă b că b iă cácă dưyă núiă đáă vôiă hìnhă cánhă cung và

nh ngă dưyă núiă đáă ho că kh iă đáă vôiă caoă 150ă - 200mă cóă đ nhă d ngă tháp,ă vòm,ă
chuông,ăs

năváchăd căđ ng gi aăvùngăchiêmătr ngăng păn

căđưătr iăquaăth iă

gianădàiăbi năđ iăđ aăch tăt oăthành.ăPh nărìaăkh iălàăcácăthungăl ngăb ng ph ngă
d ăúngăng păvàoămùaăm aă[8].
 Khíăh u

Khíăh uăc aăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn mangăđ cătr ngăc aăti uăđ ngă
b ngăsôngăH ng,ăch uă nhăh

ngăsâuăs căc aăgióămùaă ôngăB c,ă ôngăNam.

Th iăti tăchiaălàmăhaiămùaărõăr t:ămùaăkhôăt ăthángă11ăđ năthángă4,ămùaăm aăt ă
thángă5ăđ năthángă10.ăTheoăThôngăbáoăkhíăt
-

L

-

Nhi tăđ ătrungăbình: 24,2°C

-

S ăgi ăn ngătrongăn m:ă1.600ă-1.700 gi

ngăm aătrungăbìnhăhàngăn m:ă1.400ă-1.900 mm

ă măt

-

ngănôngănghi p [9]:

ngăđ iătrungăbình:ă80ă- 85%

 Tài nguyên sinh v t:
Khuăduăl chăsinhătháiăTràngăAn cóăhaiăh ăth ngăsinhătháiăchínhăđóălàăh ăsinhă
tháiătrênăđáăvôiăvàăh ăsinhătháiăth yăv c [8]:
- H ăsinhătháiătrênănúiăđáăvôi:ăcácădưyănúiăđáăvôiăđ

căt oăthànhăquaănhi uă

th ăk .ăTrênăthungăcóăcácăh căđáăvàăkheăđáăt oăthànhăn iăch aănhi uămùnăđ ăchoă
cácălo iăth căv tăbámăr ăvàăphátătri n.ă i uăki năc aăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngă
Anăr tăthu năl iăchoăcácăloài th căv tăs ngătrênănúiăđáăvôi.ăTh măth căv tăbaoă

g mătràng cây b iăth ăsinhătrênănúiăđáăvôi,ătràngăcâyăb iăth ăsinhătrênăđ t dày.
Th m th căv tăt ănhiênă HoaăL làăr ngătrênănúiăđáăvôiăvàăr ngăth

ngă

xanhătrênăđ tăth pă ăcácăthungăl ngăđanăxenăgi aăcácăvùngăđáăvôi.ăDoăđ căđi mă
môiătr

ngăt ănhiên,ăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAnăcóăh ăđ ng,ăth căv tăphongă

phú, tính đa d ngă sinhă h că cao, theoă k tă qu ă đi uă traă c aă Vi nă i uă traă Quyă
ho chăR ngă(FIPI)ăvàăChiăc căKi mălâm Ninh Bình th ngăkêăđ
v tătrongăđóăcóă10ăloài n mătrongăsáchăđ ăVi tăNamăc năđ

că577ăloài th că

căb oăv .ă

căbi tă


6

tài nguyênăcâyăthu că ăđâyăđa d ng, quýăhi măđưăcóă311ăloài cóăth ădùngălàmă
thu c,ăth căv tălàmăcâyăc nhăcóă76ăloài. cácăcâyăg ăquýănh ăki ngăki ng,ăđinh,ă
s n,ălátăr tăítăvàă ănh ngăn iăkhóăđ n, cònăl iăhi nănayătrênănúiăđáăvôiălàănh ngă
th căv tăítăgiáătr ăv ăkinhăt .ă
Anăt

ngăv tăthu ăsinhătrongăvùngăng păn

ngăđ iăphongăphú,ăbaoăg mă30ăloài đ ngăv tăn i,ă40ăloài đ ngăv tăđáy,ă

đ că bi tă làă rùaă c ă s că (Ocadia sinensis)ă đ
đ

căTràngă

că coiă làă đ ngă v tă quýă hi mă c nă

căb oăv ă[8].


ngăv tătrên c n:

Tuyăch aăcóăth ngăkêăđ yăđ ănh ngăhi nănayănhânădânăđ aăph
c ăkháchăduăl chăv năcònăg pănh ngăb yăkh ,ăs năd

ngăđôiăkhiă

ng,ăt căkè,ămèoăr ng,ăv oc,

tr n,ăr n;ăcácăloài chimănh ăsáo,ăv t,ăkhi u,ăcò,ăđ căbi tălàăph

ngăhoàngăđ tăậ

m tăloài chimăquýăhi măs ngăthànhăb y đàn.
1.1.2 Kinh t xã h i
- C ăs ăv t ch t

C s ăv tăch tăc aăkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAnăđ

căchiaălàmăhaiăkhu:ă

khuătrungătâmăvàă khuăd chăv ăduăl ch.ăKhuătrungătâmăcóăv ătríăthu n l i,ăc nhă
quanăthiênănhiênăđ p.ăKhuăd chăv ăduăl chălàăkhuăquyăho chăchiaălôădànhăchoăcácă
nhà đ uăt ,ăkhaiăthácăho căthuêăđ tăđaiăđ ăkinhădoanh.ă
- Công nghi p

S năxu tăcôngănghi pă ăt nhăNinhăBìnhă5ăthángăđ uăn mă2018ăti păt căduyă
trìăđàăt ngătr

ngăkhá,ăgiáătr ăs năxu tăđ tăg nă4.493ăt ăđ ng,ăt ngă35%ăsoăv iă

cùngăk ăn mă2017;ăl yăk ă5ăthángăđ uăn măđ tă20.784ăt ăđ ng,ăt ngă23,3%;ăch ă
s ăs năxu tăcôngănghi pă(IIP)ăt ngă19,75%ăsoăv iăcùngăk ăn mă2017.ăM tăs ăs nă
ph mă côngă nghi pă ch ă l că cóă m că t ngă tr

ngă m nhă nh :ă kínhă n iă đ tă 118.1

nghìnă t n,ă g pă h nă 3,5ă l n;ă Xiă m ngă +ă Clankeă đ tă 5.072,9ă nghìnă t n,ă t ngă
10,4%…ă[10].
Ho tăđ ngăs năxu tăc aăcácădoanhănghi pătrongăcácăkhuăcôngănghi păduyă
trìă năđ nh,ăgópăph năt oăvi călàmănângăcaoăđ iăs ngăng

iădân.

- Du l ch

Ho tăđ ngăduăl chădi năraăsôiăđ ng,ăanăninhăchínhătr ,ătr tăt ăanătoànăxưăh i,ă

7

v ăsinhămôiătr

ngăt iăcácăkhu,ăđi măduăl chăđ

5ăthángăđ uăn măđ tă4,9ătri uăl
Trongăđó:ăkháchătrongăn
qu căt ă370,5ănghìnăl

căđ măb o.ăT ngăs ăl

tăkháchă

tăkhách,ăt ngă5,8%ăsoăv iăcùngăk ăn mă2017.ă

căđ tăg nă4.514,1ănghìnăl

tăkhách,ăt ngă6,0%;ăkháchă

tăkhách,ăt ng 2,8%.

Doanhă thuă t ă ho tă đ ngă duă l chă 5ă thángă đ uă n mă 2018ă đ tă 1.736,9ă t ă
đ ng,ă t ngă 18,3%ă soă v iă cùngă k ă n mă tr

c.ă Trongă đó:ă doanhă thuă l uă trúă

324,0ă t ă đ ng,ă t ngă 15,2%;ă doanhă thuă nă u ngă 643,3ă t ă đ ng,ă t ngă 15,7%;ă

doanhăthuăv nă chuy năkháchăduăl chăđ tă248,9ăt ă đ ng,ăt ngă28,9%; doanh
thuăbánăhàngăđ tă242,4ăt ăđ ng,ăt ngă25,1%;ădoanhăthuăd chăv ăkhácă278,4ă
t ăđ ng,ăt ngă14,3%ă[11].
Ng

iădânăt iăcácăkhuăv căkhuăduăl chăsinhătháiăTràngăAnăcóăthêmănh ngă

ngu năthu nh păt ăngànhăduăl chăbênăc nhăngànhăthuănh păchínhălàănôngănghi p.ă
i uănàyăcóăth ălàmăgi măs ătácăđ ngăt iăđa d ngăsinhăh căt iăkhuăduăl chăsinhă
tháiăTràngăAnădoăcácăho t đ ngăsinhăk ăc aăng

iădânăn iăđây.

- Cácăgiáătr ăv n hóa

Khuă duă l chă sinhă tháiă Tràngă Ană khôngă ch ă cóă giáă tr ă v ă m tă sinhă tháiă t ă
nhiên,ăcácăgiáătr ăkh oăc ăh cămàăcònăch aăđ ngănhi uăy uăt ăv năhóa,ătâmălinh.ă
M iăhangăđ ngăcóăm tătênăriêngăg năli năv iăm tătruy năthuy tăriêng.
- L ăh i:
Doăđ

căhìnhăthànhătrongăm tăkhôngăgianăv năhóaăl i n mătrênăm tăm nhă

đ tătruy năth ngăhàngăngànăn măl chăs ă - C ăđôăHoaăL ănênăkhuăduăl chăsinhă
tháiăTràngăAnălàăn iăch ngăki năvàăcóănhi uăl ăh iătruy năth ngăg năv iăcácădi
tíchăl chăs ăcóăýăngh aănh ă[7]:
+ăL ăh iăC ăđôăHoaăL ă(L ăh iăTr
13/3ăhàngăn măt iăxưăTr

ngăYên):ăđ

căt ch căt ămùngă8ăđ nă

ngăYên.ă âyălàăm tăl ăh iătruy năth ngăđ

căm ăraăđ ă

suyătônăcôngălaoăcácăv ăanhăhùngădânăt căđưăxâyăd ngăkinhăđôăHoaăL ăl păraănhàă
n

că

iăC ăVi tăth ăk ăXămàătiêuăbi uălàăhaiăv ăvuaă inhăTiênăHoàngăvàăLêă

Hành.ăL ăh iădi năraăt iăqu ngătr

iă

ngătrungătâmăkhuădiătíchăc ăđôăHoaăL ăvàăcácă

diătich.ă âyălàăm tăl ăh iătruy năth ngăh
+ăL ăh iăchùaăBáiă ính:ăl ăh iăđ

ngăv ăc iăngu năc aădân t c
căt ăch căt ămùngă6ăthángăGiêngăđ năh tă


8

thángăbaăâmăl chăhàngăn m,ăkh i đ uăchoănh ngăcu căhànhăh

c ăđôăHoaăL .ăL ăh iăđ
n

căt ăch căđ ăt

căv iădânăt iăthônăSinhăD

ngăv ăm nhăđ tă

ngănh ăcácăv ăanhăhùngăcóăcôngăv iă

c,ăxưăGiaăSinh,ăhuy năGiaăVi n,ăt nhăNinh Bình

- C nhăquană[7]:
+ăKhuăKênhăGàă(GiaăVi n)ăvàăđ ngăVânăTrìnhă(NhoăQuan):ăT ănh ngăn mă
60ăc aăth ăk ătr
ch aă tr ă đ

c,ăn

căsu iăKênhăGàăđưăn iăti ngă ămi năB cănh ăkh ăn ngă

că m tă s ă lo iă b nh,ă giúpă phátă tri nă lo iă hìnhă duă l chă ngh ă d

ng.ă

ngăVânăTrìnhăc ngălàăm tăđ aădanhăđ păđ ăcùngăv iăcácăhangăđ ngăkhácăt oă
nên s ăđ căđáoăthuăhútăkháchăduăl ch
+ăKhuăTamăC că- Bíchă

ngă- Tràng An - C ăđôăHoaăL :ălàăqu năth ăhangă

đ ngăvàăcácădiătíchăl chăs ă- v năhóaăậ tâmălinhăr tăphongăphú,ăđ căđáo,ăv iăkhuă
duăl chăsinhătháiăTràngăAn,ăchùaăBáiă ính,ăkhuăc ăđôăHoaăL ,ăkhuăhangăđ ngă
Tamă C că - Bíchă

ng,ă tuy nă Linhă C că - H iă Nhamă vàă Th chă Bíchă - Thung

N ng.
Vi căt ăch căcácăl ăh iătruy năth ngăgópăph năvàoăvi căkhaiăthácăcácăgiáătr ă
v năhóaăđ aăvàoăph căv ăduăl ch,ăgiaoăl uăv năhóaăv iăcácăn iăkhác.
1.2 T ngăquanăv ă c c n
1.2.1 V trí phân lo i và đ c đi m hình thái
L pă Thână m mă Chână b ngă (Gastropoda)ă làă m tă trongă 7ă l pă thu că ngànhă
Thânăm mă(Mollusca).ăTrongăl păChânăb ngăcóă3ăphânăl p:ăphânăl păMangăsauă
(Opisthobranchia),ă phână l pă Mangă tr

că (Prosobranchia)ă vàă phână l pă Cóă ph iă

(Pulmonata).ăTrongă3ăphânăl pănày,ăphânăl păMangăsauăhoànătoàn ăbi n,ăphână
l păMangătr

căt ăl ăloài s ngă ăn

căchi măph năl năcòn m tăs ă ăc n,ăphână

l păCóăph i s ngătrênăc n.
H uă h tă cácă loài că c nă đ

că phátă hi nă cóă th ă xácă đ nhă d aă vàoă cácă đ că

đi măhìnhătháiăc aăv ,ăcácăd uăhi uăđ

căs ăd ngănhi uătrongămôăt ,ăs ăxo nă

c aăv ă călàătínhăch tăph căt pătrongăv ă c.ăS ăti năhóaăhayăthoáiăhóaăc aăd ngă
ngăđưăt oănênăv ăxo năquenăg iălàăvòngăxo n. Cácăvòngăxo năch măl iă ăgi aă
tr că(axis),ătr cănàyăch yăxuyênăsu tătrungătâmăg iălàătr ăgi aă(centralăpillar)ăc aă
v .ăVòngăxo năcóăth ăr ngănhanhăhayăch măvàăđ

cătáchăraăthànhăđ

ngăliênăt că


9

g iălàă đ
đ

ngă xo nă (suture).ă M tăvàiă loài v ă m ngă cóăđ

ngă th ă sinhă hayă m tă

ngăr ngă(broad),ăthêmăvàoăm tădưyăm ăđ că(opaque)ăbênăc nhăđ

nh ăđ

ngăxo nă

ngăxo năkép.ăH uănh ătrongăcácăm uăv ,ăvòngăxo năr ngănh tălàăvòngă

xo năcu iă(lastăwhorl).ă nhăc aăvòngăxo nă(apex),ăđ iădi năv iăđáyă(base).ăPh nă
m ăraăbênăngoài c aăv ăg iălàămi ngăv ă(aperture) [12].

Chi uăcaoăv

Chi uăcaoămi ngăv
Vànhămi ng
Chi uăr ngăv

Hình 1.2 S ăđ ăc uăt oăv ă căc n
(Ngu n:ă />- V ă c (Shell): làăm tă ngăr ngădàiăch aăc ăth ă c,ăcu năvòngăquanhăm tă

tr căt oănênăcácăvòngăxo n,ăkh iăđ uăt ăđ nhăv ăvàăk tăthúcă ămi ngăv .ă Hình
dángăv ăr tăđa d ngăcóăth ălàăhìnhăc u,ăhìnhănón,ăd ngătháp xo n,ăhìnhătr ,ăd ngă
conă quay,ă d ngă xo nă dài,ă d ngă cu nă trong…ă V ă cóă màuă s că r tă đa d ng,ă m iă
loài,ăth măchíăm iăcáăth ătrongăloài cóămàuăs căkhác nhau.
Thôngă th

ngă v ă cu nă cóă cácă d ngă nh :ă D ngă chópă dài,ă d ngă hìnhă tr ,ă

d ngănónăovan,ăd ngăovanădài,ăd ng xo nă căd t,ăd ngăxo nă c,ăd ngăxo nă că
nón [13].
-

nh v (apex): làăđi măkh iăđ uăc aăcácăvòngăxo n,ălàăn iăhìnhăthànhăcácă

vòngă xo nă đ uă tiênă c aă v ă (cònă g iă làă vòngă xo nă phôi),ă cácă vòngă xo nă nàyă

10

th

ngăr tănh ăvàănh n.ă nhăv ăcóăth ănh năho c tù.
- Kích th

c v ălàăđ căđi mădùngănhi uătrongămôăt ăvàănh năd ngăcácăb că

loài,ăgi ng.ăCácăs ăđoăquanătr ngăv ăkíchăth

căc aăv ă căc năg m:ăChi uăcaoă

hayăchi uădài,ăchi uăr ng,ăchi uăcaoăthápă căvàăchi uăr ngămi ng v .
- Các vòng xo n (spira): baoăg măcácă vòngăxo nă tínhăt ăđ nhăv ăt iăvòngă

xo năcu iăcùng,ătr ăl ămi ng.ăCácăvòngăxo năcóăth ălàăthu năhayăng
kimăđ ngăh ,ăcóănhi uăloài căxo năng

căchi uă

căvàăcóănhi uăloài cóăc ăhaiăki uăxo n.ă

Cácăvòngăxo năcóăkhiănh n,ăcóăkhía;ăg ăd c,ăg ăvòngăhayăg ăhìnhăcánhăcung.ă
Gi aăcácăvòngăxo năcóărưnhăng năcáchăg iălàărưnhăxo nă(sutura).ăTrên các vòng
xo năcóăth ăcóăhayăkhôngăcóăhoaăv nătrangătrí,ăđ

ngăvi năcóăgaiăhayăn tăs n,ăcóă

lôngăho căkhông.ăS ăvòngăxo năc aăv ă căc ngăthayăđ iăt ăconănonăđ nătr

ngă

thành [13].
- Mi ng v

(aperture): làă n iă v ă că thôngă v iă bênă ngoài.ă Hìnhă d ngă l ă

mi ngăthayăđ i, cóăth ăxiên,ăb uăd c,ăhìnhăthoi,ăhìnhăthang,ăhìnhăovan,ăhìnhăbánă
nguy t,ăhìnhăqu ălê…ăB ăvi năc aămi ngălàăvànhămi ngă(môi).ăVùngămi ngăv ă
cóăth ăphânăbi tăb ătr ă(b ătrongăhayăb ă d

i)ăvàăvànhămi ngăngoàiă(b ăngoàiă

hayăb ătrên)..ăMi ngăcóăth ăm tăhayănhi uăh năcácăm uăchìaăraăg iălàăr ng,ătênă
c aănóăcóăth ătùy theoăv ătríăc aăchúng.ăG ăvànhămi ngăngoàiăcóăth ăliênăt căhayă
ng tăquưngă ăb ătr .ăL ămi ngăcóăn pămi ngăhayăkhông [13].
- Tr ă c (columella) vàăl r n (umbilical):

Tr ă c làădoăcácăvòngăxo năch păl iăv iănhauăt oănên.ăTr ă căcóăth ăr ngăvàă
m ăraăngoàiăg nămi ngăt oăthànhăl ăr n,ăcóăkhiătr ă căl iăđ căkhôngăt oăl ăr n.ă
R năcóăth ăr ngăhayăh p,ăcóăth ănôngăhayăsâu.ăTrongăđ nhălo iăvàănh năd ng,ăcóă
th ăphânăbi tăcácăd ngăl ăr n:ăd ngăđóng,ăd ngăv tălõmăvàăd ngăm [12].
1.2.2

c đi m sinh h c và sinh thái h c
Các loài căc năphân b ăr ngă ănhi uăd ngăđ aăhình và sinh c nhăkhácănhau.

Trên môi tr

ng c n, c và sên tr n th

ng a s ng nh ng n i m

bã th c v t,ărêuăvà t o.ăTrongăs ăcác môi tr

t, giàu mùn

ngăs ng,ăr ngăt ănhiên, r ngătrên núi

đá vôi có nhi uăy uăt ăthu năl iăchoă căc năsinhăs ngănh ăt ngăth măm cădày, đ ă
mă cao, có nhi uă kheă đáă mă

t,ăhàm l

ngăcanxiă cao giúp hình thành l pă v .ă


11

Vào mùa m a,ă các ho tă đ ngă ki mă n,ă sinh s nă c aă că c nă di nă ra m nhă h n.ă
Trong khiăđó,ăv iămùa l nhăvà khô, do môi tr

ng s ngăkhôngăthu năl iă(v ănhi tă

đ ,ăđ ă m,ăth că n...)ăchúng có th iăk ăng ngăho tăđ ngă(ng ăđông).ăNhi uăloài
trong nhómă că cóă ph i,ă l ă mi ngă không có n p mi ngă đ
màngăđ

că bítă kínă b ngă m tă

călàmăb ngăch tănhàyădoăchúngăti tăraă[14].

Trongă t ă nhiên,ă cácă loài că c nă th
th iăti tă mă

ngă ho tă đ ngă m nhă vàoă bană đêmă vìă

t,ămátăm ănênănênăkhiătr iăm a,ătr iănhi uămâyăho căvàoăbanăđêmă

s ăcóăth ăd ădàngătìmăth yă căc n. ăvùngănúi,ăph năl năcácăloài căc năt pătrungă
phânăb ă(c ăs ăl
vàăs

ngăloài vàăs ăl

ngăcáăth ătrongăm iăloài)ă ăkhuăv căchânănúiă

nănúi,ătínhăđa d ngăgi mărõăr tă ăkhuăv căđ nhănúiădoăđi uăki năt ănhiênă

khôngăthu năl iă[15].
Các sinh c nhă t ă nhiên nh ă núiă đáă vôi,ă hangă đ ng...ă cóă r tă nhi uă y uă t ă
thu năl iăchoă că c năsinhăs ng.ă Bênăc nhăđó,ămôi tr
đ ngăsinhăk ăc aăconăng

i theo h

ngătác nhân doăcácă ho tă

ngăb tăl iăchoăsinhăv t đư làm gi m tính đa

d ngă sinhă h c,ă nhi uă đ că tínhă c aă môi tr

ngăb ă bi nă đ i.ă Phân b ă c aă că c nă

gi aăsinhăc nhăt ănhiên và nhân tácăcóăs ăkhácănhau rõăr t.ăS ăphátătánăc aă că
c năth

ngămang tínhăch ăđ ng,ăchúngădi chuy năvà m ăr ngăkhuăv căs ngătìmă

môi tr

ngăthíchăh păđ ăsinhăs ng.
căc năcóăgiáătr ăth căti năđ iăv iăconăng

loàiă căc năđ

iăc ngănh ăh ăsinhăthái.ăM tăs ă

căs ăd ngănh ăngu năth căph măchoăconăng

c m,ălàmănguyênăli uănghiênăc uătrongăyăd

i,ăth că năchoăgiaă

căvàălàmăđ p.ăBênăc nhănh ngăgiáătr ă

th căti năđóălàăm tăgâyăh i,ă c c nă nănhi uălo iăth că năkhác nhau, th c n c a
h u h t các loài c c n bao g măcác lo iălá, thân cây, trái cây, n mă- đóălàălýădoă

t iăsaoăm tăs ăloàiă căc năđ

căg iălà loài gâyăh i v

nătuy nhiên c ngăcó m t s

loài n th t ho c n t p.
1.3 L chăs ănghiênăc uă c c n
1.3.1 Tình hình nghiên c u c c n trên th gi i
Vi cănghiênăc uă căc nătrênăth ăgi iăv ăphânălo i,ăđ căđi măsinhăh c,ăphână
b ăvàăsinhăs năđưăđ

că ti năhànhăkháăs măvàă r ngărưiă ănhi uăqu căgiaă thu că

châuăÂu,ăchâuăM ,ăchâuăÚcăvàăm tăs ăn

căxungăquanhăVi tăNamănh ăTrungă


12

Qu c,ăPhilippines,ăMalaysia,ă nă

,ăTháiăLan… TheoăBakeră(2001),ăcóăkho ngă

35ănghìnăloàiăchânăb ngă ăc năđ

căghiănh nă[16]. Nghiênăc uăs mănh tăcóăth ă

k ăđ nănhàăkhoaăh căng

sauăđóăng

iăHyăL p,ăAristotleă(384ă-322ătr

căcôngănguyên)ăvàă

iăđ aăraăh ăth ngăphânălo iăsinhăv tăchu năxácăh nălàănhàăkhoaăh că

n iă ti ngă Linnaeusă trongă nă ph mă “H ă th ngă t ă nhiên”,ă xu tă b nă l nă đ uă tiênă
n mă1735 [17].ă âyălàăgiai đo n kh i đ u c a nghiên c u c b n v sinh v t
nói chung và v

c trên c n nói riêngă vìă th ă s ă l

ngă nhàă nghiênă c uă cònă ít,ă

ph măviănghiênăc uăh p,ăch ăy uăth căhi nătrongăcácăb oătàngăvàăm tăs ăqu că
gia Châu Âu [17].
T ă cu iă th ă k ă XVIII,ă b ngă vi că s pă x pă h ă th ngă tênă choă cácă b că phână
lo i,ă Linnaeusă (1758)ă đưă đ nhă tênă choă ngànhă Thână m mă (Mollusca),ă Cuvieră
(1795)ă đưă xácă đ nhătênă choă l pă Chânăb ngă (Gastropoda).ă Trongă th ă k ă XVIII,ă
k tăqu ănghiênăc uăv ă căc năch ăm iăd ngăl iătrongăph măviăxâyăd ngăh ăth ngă
phânălo iăt iăngànhăvàăl pălàăch ăy u,ăcácănghiênăc uăsâuăh năv ăgi iăph uăh că
vàăphânălo iăt iăgi ng,ăloài h uănh ăch aăcó nghiên c uăk ăcàng [19],[68].
uăth ăk ăXIXăđ năgi aăth ăk ăXXIălàăth iăk ăphátătri năm nhăc aăngànhă
khoaăh cănghiênăc uăc ăb năv ăsinhăv tănóiăchungăvàă căc nănóiăriêng. H uăh tă
cácăphátăhi nătrongăgiaiăđo nănàyăcóăs ăl

ngăl n,ăđ

căcôngăb ăb iănhi uănhàă

khoa h c,ăti năhànhătrênăph măviăr ngăkh păth ăgi i,ătiêuăbi uăcó các công trình
cóă ýăngh aă vàă cóă giáă tr ăkhoaă h că caoă thu că cácă tácăgi :ă Pfeifferă (1848-1877);
FischerăvàăDautzenbergă(1904);ăMabilleă(1887)…ăGiaiăđo nănàyănhi uăb oătàngă
trênăth ăgi iăđưăthuăth păđ
đ

căm tăs ăkh iăl

ngăm uăl n,ăcácătácăgi ăđưăcôngăb ă

căcácămô t ăchiăti tăh năv ăhìnhătháiăvàăgi iăph u.ăQuá trìnhănghiênăc uătrongă

giaiăđo nănày đưăt oăđàănghiênăc uăsâuăvàăr ngăh năv ă căc nătrênătoànăth ăgi i.ă
Tuyănhiênăvìăk tăqu ănghiênăc uăvàăcácăcôngăb ătr

căđâyă(c ăm uăv tăvàătàiăli uă

ină n)ăch ăt pătrungă ăm tăs ăb oătàngăl nătrênăth ăgi iănênăvi căti păc năvàăs ă
d ngăcácătàiăli uănàyăcònăh năch ăvàăkhôngăph bi nă[20],[21],[22].
Khuăh ă căc năc aăcácăn

călânăc năVi tăNamăc ngăđ

căquanătâm nghiên

c uănh ngă ăcácăm căđ ăkhácănhauăgi aăcácăqu căgia.ăKhuăh ăThânăm măChână
b ngăTrungăQu că đ

că côngăb ăb iănhi uătácă gi ,ătiêuăbi uănh ăMoellendorffă


13

(1882, 1885, 1886), Fischer và Dautzenberg (1904), Teng Chieng Yen (1939,
1941, 1948), Shannon’să & Weiner, 1963 [18],[23],[24],[25].
N mă2009,ăd năli uăcóătínhăt ngăquanăv ăkhuăh ă căc năc aăTháiăLanăđ

că

công b ăb iăPanha và ctv [26].
Crosseă vàă Fischeră côngă b ă l nă đ uă v ă d nă li uă v ă că c nă c aă Làoă vàă
Campuchiaă n mă 1863ă cùngă v iă d nă li uă v ă nhómă traiă că n

că ng t,ă nh ngă

nghiênăc uăbanăđ uănàyălàănh ngăho tăđ ngăkh oăsátăchungătrongăc ăvùngă ôngă
D

ng [26]. Thànhă ph nă loài đ

nghiênăc uăchungăv ătraiă căn

că tìmă th yă vàă côngă b ă trongă cácă côngă trìnhă
căng t,ă ăc năvàă ăbi năc aăvùngă ôngăD

t ăđ uăth ăk ăXIXăt iăn mă1900ăđưăđ

ngă

căt ngăh pătrongăcôngătrìnhăt ngăquană

c aăFischeră(1891)ăv ădanhăm căvàăphânăb ăđ aălýăc aă că ăc n,ăn

căng tăvàă că

s ngă ă bi n.ă Ti pă sauă đó,ă cóă trongă báoă cáoă c aă Fischeră vàă Dautzenbergă thu că
đoànăkh oăsátăPavieăti năhànhătrongăth iăgiană1879-1895, danh m căth ngăkêăc aă
cácătácăgi ăghiănh nă448ăloài và phân loài.ăThànhăph năloài đ căb ăsungăv ăsauăb iă
nhi uăchuyênăgiaăvàăs ăloài ghiănh năchoăkhuăv cănàyăkho ngă810ăloài [2].
1.3.2 Tình hình nghiên c u c c n t i Vi t Nam
T ăcu iăth ăk ăXVII,ă ăVi tăNamăđưăb tăđ uăcóănh ngăđi uătraănghiênăc uă
că c nă bană đ u,ă tuyă nhiên nh ngă nghiênă c uă v ă că c nă th că s ă b t đ uă vàoă
nh ngăn măcu iăth ăk ăXIX,ăđ uăth ăk ăXXăvàăch ăy uădoăcácătácăgi ăn

căngoàiă

th căhi n.ăTheoătàiăli uăc aăFischerăvàăDautzenbergă(1891),ăcácăd năli uăđ uătiênă
v ă căc nă ăVi tăNamăđưăghiănh năm tăs ăloài căc nă ăkhuăv cămi năTrungăVi tă
Namă ( àă N ng)ă nh ă h ă Streptaxidaeă (loài Streptaxis aberratus và Streptaxis
deflexus) [23]. Th iăgianăn mă1848 ậ 1877 đưăđ

căL. Pfeiffer phátăhi năt iăhàngă

ch că loàiă m iă nh :ă Nanina cambojiensis, Nanina distincta, Nesta cochinchinensis,
Trochomorpha saigonesis… ăcác vùng khác ăNam B ăbao g măc ăcác đ oănh ă
Côn

o,ăPhú Qu că[28].

T ănh ngăn măcu iăth ăk ăXIXăđ năđ uăth ăk ăXX,ănh ngănghiênăc uăv ă

căc nă ăvùngăNamăB ăvàăTrungăB ăđ

căti păt cănghiênăc uăđ nănh ngăn mă

60ă c aă th ă k ă XIXă nh ă côngă trìnhă c aă Crosseă và Fischer (1863, 1864, 1869),
Mabille và Mesle (1866), Crosse (1867) [27],[29],[30],[31]. Th iăgianăđ uăth ăk ă


14

XXădoăchi nătranhămàăvi cănghiênăc uăv ă căc năc ngănh cácănhómă căkhácă ă
Vi tăNamăvàă ôngăD

ngăh uănh ăb ăng ngăl i,ăch ăcóăm tăs ăítăcôngătrìnhăk tă

h pă v iă kh oă sátă đ aă ch tă ă cácă đ oă nh :ă Hoàngă Sa,ă B chă Longă V ă (Saurin,ă
1955,ă1960)ăvàăm tăs ăđi măkhácă ăB căB ă(S.ăJaeckel,ă1950;ăVarga,ă1963).ăSauă
chi nătranhăr tălâu,ăcácăcôngătrìnhăv ă căc năm iăti păt căđ
m tăs ăcôngătrình c aăcácătácăgi ăn

cănghiênăc u,ăv iă

căngoàiănh ăcôngătrìnhăkh oăsátăv ăthànhă

ph năloài vàăphânăb ă căc nă ăm tăs ăkhuăv căphíaăB căVi tăNam:ăKhuăb oăt nă
thiênă nhiênă Pùă Luôngă (Thanhă Hóa),ă v

nă qu că giaă Cúcă Ph

ngă (Ninhă Bình),ă

Ph ăLýă(HàăNam),ăm tăs ăđ oăthu căV nhăH ăLong,ădưyănúiăđáăvôiăkhuăv căC mă
Ph ă (Qu ngă Ninh)ă vàă ă đ oă Cátă Bàă c aă Vermeulenă vàă Maassenă (2003)ă trongă
ch

ngătrìnhăkhoaăh căqu căt ăFFIă(FloraăandăFaunaăInternational). Th iăgianăvàă

đ aăbànăkh oăsát còn h năch ,ătuy nhiên côngătrìnhăđưăcôngăb ă259ăloài và phân
loài thu că23ăh ,ă77ăgi ngă[32].
Trongă giaiă đo nă 2007ă đ nă 2013,ă m tă s ă côngă trìnhă nghiênă c uă trênă di n
r ngăt ămi năTrungăraămi năB cănh :ăNghiênăc uăkhuăh ă căc nămi năB căVi tă
Namăc aănhómănghiênăc uăOhara,ăOkubo,ăOtani,ăL
hi năđ

că107ăloài thu că17ăh ;ăOhara,ăOkubo,ăIshibe,ăNakahra,ăOtani,ăL

Hào,ăPh măV năSángă(2007ă- 2013)ăv iăs ăl
đ

ngăV năHàoă(2008)ăphátă
ngăV nă

ngăloài t iăg nă200ăloài thu că20ă h ă

căth căhi nălàăm tăs ăcôngătrìnhănghiênăc uăcóăs ăk tăh păch tăch ăgi aăVi tă

Namăvàăn

căngoàiă[33].

N mă 2011, Schileyko đưă tuă ch nhă toàn b ă các loài că ă c nă thu că b ă
Stylommatophra, phân l pă căCóăph iă(Pulmonata) đ

căcácătácăgi ătr

căthu th pă

và nghiênăc uăt iăVi tăNam t ăgi aăth ăk ăXIX đ năth ăk ăXX [34].
T ă n mă 2009 đ nă n mă 2014,
Trung tâm

ngăv tăđ t,ătr

v ăthành ph n loài

ngă

ă V năNh

ngăvà nhóm nghiên c uă thu că

iăh căS ăph măHàăN iăđưăcóăhàngălo tăcông b ă

m t s ăkhu v c phía B c Vi t Nam nh :ă36 loài ănúiăVoi

(An Lão, H iăPhòng) thu că28 gi ng,ă14ăh ăvàă4 b ătrongăđóăh ăAriophantidaeă(7ă
loài,ă 6ă gi ng),ă Camaenidaeă (6ă loài,ă 5ă gi ng),ă Subulinidaeă (6ă loài,ă 4ă gi ng),ă
Cyclophoridaeă(6ăloài,ă2ăgi ng)ăchi mă uăth ăv ăthànhăph năloài; 54 loài và phân

loài ăkhu v c TâyăTrang,ăt nhă i năBiênăthu că35ăgi ng,ă15ăh ,ă3ăb ăvàă2ăphână