Tổ chức dạy học chuẩn kiến thức kĩ năng thông qua các kĩ thuật dạy học tích cực, chủ động ,sáng tạo và tạo được hứng thú cho học sinh qua một số giờ âm nhạc

MỤC LỤC
Trang

Mở đầu..................................................................................................2
Nội dung Sáng kiến kinh nghiệm.........................................................3
Kết luận, kiến nghị...............................................................................20
Tài liệu tham khảo……………………………………………….....21

1


TÊN ĐỀ TÀI.
ĐƯA CÁC KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO GIẢNG DẠY NHẰM
TẠO HỨNG THÚ TRONG CÁC GIỜ HỌC ÂM NHẠC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÔNG THỌ - THÀNH PHỐ THANH HĨA”
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Âm nhạc sinh ra là sự kết hợp của tâm hồn và nhiều cung bậc cảm xúc của
con người. Khoa học đã chứng minh Âm nhạc làm cho cuộc sống này trở nên tốt
đẹp hơn. Âm nhạc là loại hình nghệ thuật dùng âm thanh làm phương tiện biểu
hiện hình tượng nghệ thuật nhằm phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan, trình
độ phát triển đời sống xã hội, cùng những nét riêng trong đời sống tinh thần của
con người.
Âm nhạc giúp con người, nhất là thời thơ ấu đang phát triển, lớn lên về
mọi mặt: Văn, thể, mỹ, đức, trí… Các nghiên cứu khoa học cho hay Âm nhạc có
tác dụng giúp trẻ em thơng minh hơn. Đây là kết luận rút ra từ cuộc nghiên cứu
do Bộ Giáo Dục Mỹ thực hiện trong 10 năm, với khoảng 25.000 trẻ em. Cuộc
nghiên cứu cho thấy các môn nghệ thuật, nhất là Âm nhạc, đã giúp các em có
những tiến bộ rõ rệt trong các mơn Tốn, Lịch sử, Địa lý… Âm nhạc làm phát
sinh những tình cảm rất đặc biệt. Nó có thể làm cho ta nhún nhảy theo điệu nhạc
hay lắc lư cái đầu theo mỗi dòng cảm xúc.

Giáo dục phổ thông nhằm giáo dục học sinh phát triển tồn diện, khơng
những nâng cao hiểu biết về kiến thức văn hố mà cịn phát huy năng lực cảm thụ
Âm nhạc, làm cho đời sống tinh thần thêm phong phú, lành mạnh, tạo điều kiện
để các em bộc lộ và phát triển năng khiếu, góp phần phát triển tồn diện và hài
hòa về nhân cách cho các em.
Đặc biệt giáo dục thẩm mỹ trong nhà trường phổ thông là một trong bốn
mặt giáo dục quan trọng nhất: Đức - Trí - Thể - Mĩ. Cái đẹp trong nghệ thuật Âm
nhạc xuất phát từ tác phẩm, từ nghệ thuật trình diễn tạo nên những hình tượng âm
nhạc có tác dụng truyền cảm mạnh mẽ làm rung động lòng người, hướng con
người tới cái Chân - Thiện - Mĩ…
- Từ thực tiễn giảng dạy cũng như việc học của học sinh, trong nhiều năm qua
thầy và trị gặp khơng ít khó khăn trong qúa trình dạy học dù đã làm nhiều cách
để nâng cao chất lượng dạy - học. Điều quan trọng nhất mà tơi tâm huyết đó là
nếu giáo viên áp dụng tốt các phương pháp dạy học tích cực trong các giờ học thì
sẽ tạo được hứng thú trong giờ dạy và giúp cho học sinh say sưa hơn trong quá
trình học tập và sẽ đem lại kết quả học tập cao hơn.
2


- Từ những lý do nói trên, bản thân tơi nhận thấy việc tạo hứng thú cho học
sinh trong học tập âm nhạc là một trong những giải pháp hết sức quan trọng góp
phần nâng cao chất lượng dạy và học. Vì vậy nó là động lực giúp tơi đi sâu
nghiên cứu đề tài này.
1.2.Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu này khi được triển khai nhằm tạo được hứng thú trong
các giờ học Âm nhạc ở trường THCS Đông Thọ - Thành phố Thanh Hóa.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài này sẽ nghiên cứu áp dụng các phương pháp dạy học tích cực trong
các giờ học tạo được hứng thú trong giờ dạy sẽ giúp cho học sinh say sưa hơn
trong quá trình học tập và sẽ đem lại kết quả học tập cao hơn với đối tượng học

sinh trường THCS Đơng Thọ Thành phố Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết, phương pháp điều tra
khảo sát thực tế, thu thập thông tin, PP thống kê xử lý số liệu, PP thuyết trình,
vấn đáp, tự tìm hiểu, PP thực nghiệm.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Chương trình giáo dục phổ thơng ban hành kèm theo quyết định số
16/2006/QĐ của Bộ trưởng Bộ GDĐT đã nêu: "Phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm
đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương
pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thự
tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập
của học sinh".
Mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông là thay
đổi lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo "Phương pháp dạy học
tích cực" (PPDHTC) với các kĩ thuật dạy, học tích cực nhằm giúp học sinh phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự
học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác
nhau trong học tập và trong thực tiễn, tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học
tập. Làm cho ''Học'' là q trình kiến tạo; học sinh tìm tịi, khám phá, phát hiện,
luyện tập, khai thác và xử lý thơng tin, tự hình thành tri thức, có năng lực và
phẩm chất của con người mới, tự tin, năng động, sáng tạo trong cuộc sống.
PPDHTC, được dùng với nghĩa là hoạt động, chủ động, trái với không hoạt
động, thụ động. Kĩ thuật dạy học tích cực là ''hạt nhân" của PPDHTC, hướng tới
việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh, nghĩa là hướng vào phát huy

3

tính tích cực, chủ động của người học chứ khơng chỉ hướng vào phát huy tính
tích cực của người dạy.
Trong những năm qua, từ khi nước ta bước sang thế kỷ XXI, sự nghiệp
giáo dục đào tạo âm nhạc có điều kiện phát triển những bước cao hơn. Cho đến
ngày nay việc đưa âm nhạc vào học đường đã được chú trọng vì những lợi ích
quan trọng của nó trong việc giáo dục hình thành nhân cách cho học sinh trở
thành những con người toàn diện.
Việc dạy Âm nhạc ở trường THCS, mặc dù không nhằm đào tạo các em
thành những con người hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo
dục văn hoá âm nhạc, làm cho các em u thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành
ở học sinh một tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy
sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn hoạt bát và sống vui
tươi. Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất tâm lý
của lứa tuổi, tạo điều kiện để các em hoàn chỉnh và cân đối về tâm hồn, trí tuệ và
thể chất, làm phong phú tình cảm của lứa tuổi học trị.
Mặt khác, việc học Âm nhạc còn bồi dưỡng những mầm non nghệ thuật
tương lai cho đất nước. Đây là một môn học cịn rất mới mẻ và khơng giống
những mơn học khác, mơn học mang tính nghệ thuật cao, học sinh học theo
phương châm “Học mà vui - Vui mà học”. Vì vậy tạo cho các em sự say mê
hứng thú học tập là rất cần thiết. Là một giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở
trường THCS, bản thân tơi nhận thấy đó là một trong những yếu tố hết sức quan
trọng.
Xuất phát từ thực tế hiện nay đang đổi mới phương pháp dạy học, học sinh
tự chủ động chiếm lĩnh kiến thức, giáo viên là người hướng dẫn điều khiển, việc
tạo hứng thú học tập cho các em có vai trị rất quan trọng trong việc nâng cao
hiệu quả, chất lượng dạy học.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi viết Sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Về phía nhà trường
Trường THCS Đơng Thọ nằm ở khu vực phía bắc của Thành phố Thanh
Hóa. Là một ngơi trường có thành tích dạy và học thuộc tốp đầu của Thành phố.

Ban giám hiệu luôn quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi có thể cho việc dạy và
học mơn Âm nhạc như: Trang bị đàn ooc-gan điện tử, tivi có kết nối Wi-fi... Tuy
nhiên, bên cạnh những thuận lợi trên thì cũng cịn có rất nhiều khó khăn như: Cơ
sở vật chất còn nhiều thiếu thốn và xuống cấp trầm trọng (trường được xây dựng
từ gần 30 năm trước nhưng không tiến hành nâng cấp, sửa chữa nữa vì đang có
đề án xây dựng trường ở một khu đất khác), chưa có phịng chức năng riêng, học
sinh một số lớp q đơng (Có lớp lên đến hơn 50 em)...
2.2.2. Về phía giáo viên
Bản thân tôi được đào tạo theo đúng chuyên ngành Sư phạm âm nhạc.
Hiện đạt trình độ trên chuẩn (Đại học sư phạm), được phân công giảng dạy môn
4


Âm nhạc. Về chun mơn, tơi tích cực tìm tịi, nghiên cứu những phương pháp
mới để vận dụng trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên do nhà trường thiếu giáo
viên nên tơi cịn phải dạy trái ban như kiêm cả mơn Giáo dục cơng dân hay Cơng
nghệ...
2.2.3. Về phía học sinh
Học sinh trường THCS Đông Thọ ngoan, đa số các em rất u thích mơn
Âm nhạc. Đặc biệt là phân môn Học hát. Học sinh cảm nhận giai điệu các bài hát
khá tốt. Thực hiện các bài hát với đàn hoặc đĩa tương đối tốt. Tuy nhiên do áp lực
thi cử nên nhiều em chỉ chú trọng các môn học chính.
Khảo sát học sinh khi chưa thực hiện triệt để các kĩ thuật dạy học tích cực.
(Nhà trường có19 lớp học nhưng do khuôn khổ của một sáng kiến không cho
phép nên tôi xin phép chỉ đưa ra bảng điều tra của học sinh khối 6):
Rất hứng thú

Hứng thú

Số

Tỉ lệ %
lượng

Số
Tỉ lệ %
lượng

Chưa hứng thú

Số
TT

Lớp

Sĩ
số

1

6A

43

8

18.6

10

23.3

25

58.1

2

6B

47

6

12.8

15

31.9

26

55.3

3

6C

47

7

14.9

12

25.5

28

59.6

4

6D

53

15

28.3

21

39.6

17

32.1

5

6E

48

14

29.2

23

47.9

11

22.9

Số
lượng

Ghi
Tỉ lệ % chú

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.3.1. Đối với phân môn Học hát
Những lỗi cần tránh khi dạy bài hát
Có nhiều lỗi cần tránh khi dạy bài hát, tiêu biểu là những lỗi như:
- Dạy hát theo lối truyền khẩu, giáo viên hoàn toàn chỉ sử dụng giọng hát,
không sử dụng nhạc cụ.
- Xác định giọng không phù hợp, làm học sinh phải hát ở giọng quá cao

hoặc quá thấp, giáo viên liên tục thay đổi giọng.
- Phân chia độ dài của các câu không phù hợp với khả năng của học sinh.
- xác định không đúng trọng tâm, trình bày lan man về tác giả tác phẩm,
làm bước giới thiệu bài hát vừa rườm rà vừa mất thời gian. Chỉ nên thực hiên 4
bước (giới thiệu bài hát, tìm hiểu về bài hát, nghe hát mẫu, khởi động giọng)
trong khoảng 10-12 phút, nếu kéo dài hơn có thể làm cho học sinh mất hứng thú
học hát.
- Không sửa sai, không yêu cầu học sinh thể hiện sắc thái tình cảm khi hát.

5


- Chưa hoàn thành mục tiêu tiết học đã chuyển sang hoạt động khác.. Ví dụ
mục tiêu quan trọng của tiết dạy hát là hướng dẫn học sinh hát đúng giai điệu, lời
ca. Tuy nhiên, khi mà phần lớn học sinh còn chưa hát đúng giai điệu, nếu giáo
viên đã vội hướng dẫn các em gõ đệm, vận động, thi đua, trò chơi hoặc biểu diễn.
- Bắt nhịp cho học sinh ở một giọng (khi bắt nhịp không dùng đàn) sau đó
đệm đàn ở một giọng khác.
- Giáo viên khơng làm chủ được thời gian, dạy thừa hoặc thiếu thời gian
- Tổ chức ôn tập bài hát sơ sài và không hiệu quả.
Một số lưu ý khi dạy bài hát
Cách dạy bài hát dân ca
Cách dạy bài hát dân ca cũng tương tự như dạy bài hát thiếu nhi hay bài
hát nước ngoài. Tuy nhiên, đi sâu vào thủ thuật thì có một số khác biệt nhỏ.
Giáo viên nên dùng bản đồ để giới thiệu vị trí địa lí, dùng tranh ảnh để giới
thiệu về sinh hoạt văn hóa, sinh hoạt cộng đồng, về phong cảnh các vùng miền.
Cần giới thiệu về xuất xứ và nét đặc trưng của dân ca.
- Việc chia câu hát trong bài dân ca phải hết sức linh hoạt, có thể có câu hát
dài, có câu hát ngắn vì dân ca Việt Nam thường được xây dựng từ thơ lục bát, lời
ca đệm thêm bằng những hư từ (thang âm, các từ đệm, trang phục, động tác

múa,...)sao cho phù hợp với sự tiếp thu của học sinh, cũng có thể giới thiệu sơ
lược về nhạc cụ của vùng miền dân ca đó.
- Giải thích cho học sinh nghe những từ khó trong bài dân ca. Nếu có thời
gian, giáo viên nên cho các em nghe và xem băng đĩa hình, để các em biết về
trang phục và động tác múa hát đặc trưng của từng vùng miền
- Giáo viên nên dùng thang âm của bài dân ca cho học sinh khởi động
giọng, qua đó các em biết sơ lược về âm hưởng dân ca, không nên dùng gam
trưởng hoặc thứ để khởi động giọng.
- Trong bước tập từng câu hát, giáo viên cần hát mẫu nhiều hơn để giúp
học sinh hát đúng những chỗ khó, tiếng luyến láy, ngân nghỉ, cũng như thể hiện
được sắc thái của bài dân ca.
- Nếu có điều kiện, có thể tổ chức cho học sinh vừa hát bài dân ca vừa kết
hợp với các trò chơi dân gian như: Tập tầm vơng, ơ ăn quan, nhảy dây…..
Ngồi các nhạc cụ quen dùng, nếu có điều kiện giáo viên nên khai thác
hoặc hướng dẫn học sinh sử dụng các nhạc cụ dân tộc để đệm hát cho bài dân ca
cũng là cách làm rất phù hợp. Ví dụ, như dùng các loại nhạc cụ như Cồng,
Chiêng, đàn T’rưng… để đệm cho các bài dân ca Tây Nguyên.
Cách dạy những bài hát khó

6


Những bài trong chương trình dạy học Âm nhạc đã được các tác giả tuyển
chọn nói chung là phù hợp với tâm lý lứa tuổi của học sinh song không tránh
khỏi những khó khăn cho giáo viên, học sinh với một vài bài. Có khi dễ tiếp thu
với học sinh địa phương này nhưng lại rất khó tiếp thu với học sinh địa phương
khác, đó cũng là điều tất yếu vì hiện nay chúng ta chỉ có một giáo trình, một bộ
sách giáo khoa chung. Nếu gặp bài hát khó chúng ta cần lưu ý những điều sau:
- Giáo viên phải nắm vững đặc điểm riêng của bài hát như nội dung, cấu
trúc, sắc thái… Đàn và hát chính xác, thuần thục, thuộc bài hát. Khi giáo viên tự

cho rằng, bài hát đó khơng phải là bài hát khó thì việc dạy hát cũng trở nên dễ
dàng hơn.
- Tăng thời gian của bước dạy hát từng câu, giảm thời gian của những
bước khác.
- Học sinh xem phần biểu diễn bài hát trên băng hình
- Nên chia bài theo những câu hát ngắn, dạy chậm và chính xác từng câu.
- Kết hợp nghe giai điệu trên đàn.
- Tập kĩ từng câu hát, giáo viên nên hát mẫu nhiều hơn để hướng dẫn học
sinh thể hiện đúng những chỗ khó, sửa ngay từng câu nếu các em hát sai.
- Những câu hát gần giống nhau nên để học sinh so sánh, nhận biết và tập
hát cho đúng.
Giúp học sinh sửa chỗ hát sai
Sửa chỗ sai cho học sinh là hoạt động diễn ra trong tiết học hát và ôn tập
bài hát. Giáo viên cần sửa sai càng sớm càng tốt ngay sau khi phát hiện chỗ sai.
Nếu bỏ qua các sai sót trong một thời gian dài, sẽ khó có thể sửa chữa được, đặc
biệt là khi các em đã quen với những sai sót đó.
Những lỗi sai mà học sinh thường mắc phải là:
- Hát sai giọng (khi hầu hết các em hát ở một giọng nhưng có em lại hát ở
giọng khác). Cách sửa là học giáo viên đàn hoặc hát mẫu cho học sinh hát sai
nghe lại giai điệu câu mở đầu, hướng dẫn các em hát đúng giọng ngay từ đầu.
- Hát sai cao độ (học sinh hát đúng giọng nhưng sai cao độ một số nốt
trong bài). Cách sửa là giáo viên đàn hoặc hát mẫu thật chậm, phân tích chỗ mà
học sinh hát sai là cao hơn hoặc thấp hơn so với bản nhạc, hướng dẫn các em
thực hiện cho đúng.
- Hát sai trường độ (thường sảy ra ở bài có đảo phách, nghịch phách hoặc
trường độ có dấu chấm dơi đi cùng nốt móc kép). Cách sửa là giáo viên hướng
dẫn học sinh vừa hát vừa gõ tiết tấu lời ca, các em sẽ phân biệt và sửa được.
Cách dạy bài hát có 2 lời

7

Dạy lời 2 phải khác với dạy lời 1bởi vì khi đó học sinh đã nắm được giai
điệu bài hát. Giáo viên không thể dạy từng câu giống như lời 1 mà cần giúp các
em nắm vững giai điệu để tự hát lời 2. Giáo viên cần lưu ý:
- Nếu lời 2 hát tương tự lời 1, giáo viên nên chỉ định học sinh (cá nhân,
nhóm, tổ, dãy, cả lớp) tự hát sau đó hướng dẫn các em điều chỉnh những chỗ cần
thiết.
- Nếu lời 2 có điểm khác lời 1, giáo viên cần phân tích điểm khác biệt, có
thể đàn và hát mẫu riêng câu đó rồi hướng dẫn học sinh hát đúng giai điệu.
Cách dạy bài hát mà học sinh đã quen thuộc
Đối với những bài hát mà học sinh đã quen thuộc, khi dạy thường gặp
những khó khăn sau: Có 3 đối tượng học sinh cùng học hát (có những em hát
chính xác, có những em hát cịn sai, có những em chưa biết hát); nhiều em khơng
hào hứng khi học những bài đã quen thuộc; khó sửa những lỗi sai mà học sinh đã
quen thuộc. Sau đây tôi xin đưa ra một số kĩ thuật để giải quyết vấn đề này là:
- Phân loại học sinh: Những em hát chính xác, những em hát cịn sai,
những em chưa từng tập hát. Phân nhóm có cả 3 đối tượng học sinh để cùng tập
hát, tổ chức thi đua giữa các nhóm tạo hứng thú và động lực.
- Cho học sinh nghe bằng đĩa mẫu. Nên chia câu hát dài, chỉ định học sinh
xung phong làm mẫu và hướng dẫn các bạn chưa tập.
- Cần dạy đủ các bước để học sinh chưa tập có thể hát chính xác, tăng
cường sửa sai cho các em.
- Có thể tổ chức các trò chơi làm tăng hứng thú.
- Với học sinh đã hát chính xác, cần hướng dẫn thể hiện sắc thái hoặc biểu
diễn khi hát
Phân chia thời gian các bước khi dạy hát.
Trong quy trình dạy hát, thời lượng thực hiện các bước cần điều chỉnh cho
phù hợp với đặc điểm riêng, với mức độ khó hoặc dễ của từng bài hát. Ví dụ,
bước giới thiệu bài hát, có bài thì tiến hành 1, 2 phút, có bài 4,5 phút. Tuy nhiên

giáo viên nên thực hiện 4 bước (giới thiệu bài hát, tìm hiểu về bài hát, nghe hát
mẫu, khởi động giọng) trong khoảng 10 đến 12 phút vì nếu kéo dài hơn có thể
làm học sinh mất hứng thú học hát.
Hạn chế dạy hát theo lối truyền khẩu
Học hát theo lối truyền khẩu là học sinh tập hát một cách thụ động và thiếu
tích cực, các em liên tục nghe giáo viên hát mẫu rồi nhắc lại một cách thụ động.
Ngày nay, giáo viên nên giảm thiểu dạy hát theo lối truyền khẩu vì nó khơng cịn
phù hợp với những định hướng đổi mới phương pháp dạy học: Khơng phát huy
được tính tích cực của học sinh, khơng khai thác được các thiết bị dạy học....

8


Vai trò của nhạc cụ khi dạy hát
Khi dạy hát từng câu, giáo viên nên sử dụng nhạc cụ vì:
- Học hát có nhạc sẽ tạo khơng khí học tập vui tươi, sôi nổi, học sinh hào
hứng luyện tập.
- Việc đàn giai điệu các câu hát giúp các em phát triển tai nghe nhạc.
- Sử dụng nhạc cụ giúp giáo viên dạy hát không vất vả mà lại hiệu quả.
- Nhạc cụ còn là chỗ dựa, đồng thời còn nâng cánh cho tiếng hát hay hơn.
Tuy nhiên, giáo viên cũng không nên lạm dụng nhạc cụ một cách thái quá
(về cường độ và thời gian). Nếu tiếng đàn quá to, giáo viên lại đàn liên tục, sẽ
vừa át tiếng hát vừa sao nhãng việc bao quát lớp học.
Cách khắc phục học sinh hát cuốn nhịp.
Đây là lỗi thường gặp trong tiết dạy hát, do tâm lý học sinh muốn nhanh
chóng hát được bài vừa học, do sự điều tiết hơi thở không chủ động (đặc biệt là
với câu hát dài, các em không đủ hơi thở) và ảnh hưởng của tâm lý đám đông nên
không làm chủ về nhịp độ, dẫn đến tình trạng hát cuốn nhịp.
Có một số kĩ thuật khắc phục lỗi hát cuốn nhịp, đó là:
- Hướng dẫn học sinh lấy hơi ở đầu hoặc giữa câu hát, giúp các em có đủ

hơi thở để hát câu tương đối dài.
- Giáo viên chia lớp thàm nhóm nhỏ để luyện tập về nhịp độ (tránh ảnh
hưởng của tâm lí đám đơng).
- Lần lượt tập hát với tốc độ chậm, hơi nhanh hay vừa phải theo tay chỉ
huy của giáo viên. Mục tiêu của cách luyện tập này là để học sinh có thể hát với
mọi tốc độ mà vẫn làm chủ được nhịp độ.
- Tập hát theo chỉ huy của giáo viên, luyện cho học sinh cách quan sát
động tác đánh nhịp và biết giữ nhịp độ
- Hát thầm trên nền nhạc đệm
- Tập gõ đệm khi nghe nhạc...
2.3.2. Đối với phân mơn Nhạc lí - Tập đọc nhạc
2.3.2a. Kĩ thuật dạy Nhạc lý.
Giới thiệu kiến thức
Mục tiêu để học sinh ghi nhớ tên, đặc điểm, tính chất, tác dụng của kiến
thức nhạc lý. Giáo viên thuyết trình, giới thiệu hoặc liên hệ những điều học sinh
đã biết để giới thiệu kiến thức mới.

9


4

6

4

8

Ví dụ về nhịp hoặc nhịp
biết của các em về nhịp

2
4

giáo viên có thể yêu cầu học sinh nhắc lại hiểu

hoặc nhịp

3
4

vừa củng cố lại kiến thức đã học, vừa dẫn

dắt sang kiến thức mới.
Ví dụ giới thiệu về nhịp lấy đà, giáo viên có thể đưa ra hai bản nhạc có
cùng số chỉ nhịp, một bản khơng có nhịp lấy đà và bản kia có lấy đà, để học sinh
so sánh và đưa ra khái niệm. Tuy nhiên, cũng có nội dung nhạc lý, giáo viên
khơng nên đưa ra khái niệm mà chỉ giới thiệu về cách viết và tác dụng của nó, ví
dụ như: Dấu nối, dấu luyện, dấu nhắc lại, dấu hồi, khung thay đổi, dấu thăng,
dấu giáng…
Minh họa kiến thức trên bản nhạc
Giáo viên yêu cầu học sinh tìm các bài hát hoặc bản nhạc có sử dụng kiến
thức vừa học, để các em thấy kiến thức đó gần gũi với thực tế.
3

Ví dụ học về nhịp , giáo viên yêu cầu học sinh tìm những bài hát, bản
4

nhạc trong sách giáo khoa có sử dụng một số chỉ nhịp này. Học về thứ tự dấu
thăng, dấu giáng ở hóa biểu, u cầu học sinh tìm các bài hát, bài Tập đọc nhạc

trong sách giáo khoa có sử dụng hóa biểu, sau đó hướng dẫn các em xác định
giọng của các bản nhạc đó.
Minh họa kiến thức bằng âm thanh
Đây là một hoạt động quan trọng trong việc dạy nhạc lý, giúp học sinh
không chỉ học lý thuyết suông mà được nghe âm thanh để hiểu biết rõ hơn về
khái niệm, vai trò, tác dụng của kiến thức nhạc lí. Điều rất quan trọng là cần cho
học sinh nghe gì để các em hiểu được bản chất của kiến thức. Giáo viên có thể
đàn, hát hoặc dùng băng đĩa, băng hình để cho học sinh nghe, nhận xét sự khác
nhau giữa bản nhạc só sử dụng và khơng sử dụng kiến thức nhạc lí đó.
Ví dụ về một số cách minh họa kiến thức nhạc lí bằng âm thanh.
2

- Dạy về nhịp có thể thực hiện các bằng các kĩ thuật sau:
4

+ Học sinh nghe một tiết điệu (giáo viên không dùng phần đệm tay trái)
nhịp

2
4

như Foxtrot hoặc Country

2
4

trên đàn phím điện tử, học sinh nghe và cảm

nhận về phách mạnh và phách nhẹ của loại nhịp này. Tốt hơn nếu các em vừa
nghe vừa tập vỗ tay thể hiện phách mạnh, phách nhẹ của loại nhịp này.

10


+ Trên nền tiết điệu đó, giáo viên đàn giai điệu có cùng phần đệm một bài
hát (ví dụ bài tiếng chuông và ngọn cờ) viết ở nhịp

2
4

mà học sinh đã học để các

em thấy nhịp này được ứng dụng vào thực tế như thế nào.
- Dạy về cung và nửa cung, có thể thực hiện kĩ thuật sau:
+ Học sinh nghe gam Đơ trưởng, trong đó có 2 qng nửa cung và 5 quãng
một cung.

+ Học sinh nghe gam Đơ trưởng Cromatic, gồm tồn các qng nửa cung.
- Dạy về giọng cùng tên, giáo viên có thể giới thiệu và minh họa bằng bài hát
Một mùa xuân nho nhỏ (Trần Hoàn) cho học sinh nghe và cảm nhận đặc điểm,
ứng dụng của giọng cùng tên. Bài hát có 2 đoạn, đoạn 1 viết ở giọng La thứ, đoạn
2 chuyển sang giọng cùng tên là giọng La trưởng. Cũng có thể dùng những bài
hát khác để minh họa về việc chuyển sang giọng cùng tên là bài Trở về Su-ri-entô (nhạc Italia), Bóng cây Kơ-nia (Nhạc Phan Huỳnh Điểu) hoặc Tuổi đời mênh
mông (Trịnh Công Sơn).
- Dạy về hợp âm, có thể thực hiện như sau:
+ Học sinh nghe các hợp âm trưởng với 3 âm lần lượt vang lên.

+ Học sinh nghe các hợp âm trưởng với 3 âm đồng thời vang lên.
+ Thực hiện tương tự với một vài hợp âm trưởng, hợp âm thứ, hợp âm bảy.
- Dạy về dịch giọng, có thể thực hiện như sau:

+ Giáo viên giới thiệu bản Nụ cười: Nhạc Nga - Lời việt: Phạm Tuyên viết
ở giọng Đô trưởng.

11


+ Giáo viên đàn cho học sinh hát Nụ cười ở giọng Đơ trưởng, tốc độ trung
bình.
+ Giáo viên giới thiệu bản Nụ cười ở giọng Pha trưởng, Học sinh quan sát
để nhận biết bản nhạc đã được dịch giọng.
+ Giáo viên đàn cho học sinh hát Nụ cười ở giọng Pha trưởng, tốc độ
nhanh.
+ Giáo viên giới thiệu bản Nụ cười ở giọng La trưởng, Học sinh quan sát
để nhận biết bản nhạc tiếp tục được dịch giọng lần nữa.
+ Giáo viên đàn cho học sinh hát Nụ cười ở giọng La trưởng, tốc độ
nhanh.
Với cách dạy trên, học sinh vừa quan sát, vừa được hát với giọng cao dần
và tốc độ tăng dần sẽ giúp các em hiểu biết rõ bản chất của dịch giọng và sẽ rất
hào hứng khi tham gia bài học này.
Một số lưu ý khi dạy Nhạc lý
Nhạc lí là một nội dung tương đối khó dạy, vì học sinh khơng được học
thường xun, thời gian dạy ít và các em khơng có điều kiện vận dụng. Bên cạnh
đó, một số kiến thức cịn xa lạ, khó tiếp thu với nhiều em. Khi dạy nhạc lí, giáo
viên cần dạy chính xác, đầy đủ về kiến thức, ngắn gọn và dễ hiểu, cần tạo điều
kiện cho học sinh quan sát, lắng nghe, trả lời, nhận xét, so sánh, được thực hành
bằng những bài hát, bài Tập đọc nhạc cụ thể. Giáo viên cần tránh một số lỗi sau:
- Dạy sai về kiến thức, giáo viên phân tích, giải thích khơng đúng về bản
chất của kiến thức.
- Dạy lí thuyết sng, giáo viên chỉ nói, khơng cho học sinh được nghe âm
thanh, không được quan sát hay làm bài tập.

- Phân tích sâu, mở rộng về kiến thức Nhạc lí, làm nội dung trở nên rườm
rà.
12


- Yêu cầu học sinh làm bài tập không phù hợp với năng lực.
Trong những lỗi dạy sai về kiến thức, lỗi dạy sai về phách là khá phổ biến.
Nhiều giáo viên hiểu sai (thực ra là hiểu một cách máy móc) về nhịp và phách
trong âm nhạc. Tuy nhiên, đây lại là kiến thức rất cơ bản, liên quan tới việc trình
bày bài hát và Tập đọc nhạc, vì vậy dẫn đến hậu quả là hầu hết học sinh thể hiện
không đúng trường độ và các bài thực hành âm nhạc.
2.3.2b. Kĩ thuật dạy Tập đọc nhạc
Khác biệt đặc trưng giữa dạy hát và dạy Tập đọc nhạc là khi dạy hát, giáo
viên phải cung cấp giai điệu cho học sinh thông qua tiếng đàn và hát mẫu để các
em hát đúng giai điệu, lời ca. Còn khi dạy Tập đọc nhạc, học sinh cần tự giải mã
và khám phá được giai điệu của bản nhạc. Giáo viên chỉ nên hướng dẫn học sinh
luyện tập cao độ, luyện tập tiết tấu và phần nào đó là dùng nhạc cụ giúp các em
đọc đúng giai điệu. Giáo viên không nên đọc mẫu, vì đó là dạy truyền khẩu, giảm
tính tích cực của học sinh và không nên sử dụng đàn quá nhiều, làm giảm đi sự
khám phá của các em.
Những lỗi cần tránh khi dạy Tập đọc nhạc
- Không được dạy sai kiến thức, giáo viên phải đọc đúng cao độ, trường độ.
- Không dạy Tập đọc nhạc bằng cách truyền khẩu, giáo viên đọc mẫu và biến
Tập đọc nhạc thành hát tên nốt nhạc.
- Đàn giai điệu quá nhiều hoạc giáo viên đọc mẫu bài Tập đọc nhạc trước khi
học sinh tập đọc, làm giảm tính tích cực của học sinh, các em khơng có động lực
để giải mã và khám phá giai điệu.
- Xác định không đúng trọng âm, luyện tập cao độ hoặc tiết tấu quá lâu. Chỉ
thực hiện 4 bước (giới thiệu bài Tập đọc nhạc, tìm hiểu bài, luyện tập cao độ,
luyện tập tiết tấu) trong khoảng 10phút, nếu kéo dài hơn có thể khơng đủ thời

gian để đọc từng câu đồng thời làm giảm hứng thú học của học sinh.
- Dạy học sinh tập hát trước để các em nắm được giai điệu, rồi mới hướng
dẫn đọc nhạc. Cách dạy này mắc phải 2 sai lầm, thứ nhất làm học sinh chú ý đến
lời ca hơn là nốt nhạc, thứ 2 làm các em khơng cịn động lực khám phá giai điệu
của bản nhạc.
Căn cứ vào lời ca để chia câu nhạc, căn cứ vào lời để gõ đệm ( ví dụ yêu
cầu học sinh gõ đệm theo tiết tấu lời ca)
Để học sinh ghi tên nốt vào bài tập đọc nhạc (cần nhắc các em luôn chú ý
đến nốt nhạc)
Bắt nhịp cho học sinh đọc nhạc ở một giọng ( khi bắt nhịp khơng dùng
đàn), sau đó đệm đàn ở một giọng khác.
u cầu học sinh học thuộc bài Tập đọc nhạc.

13


Xác định nhầm mục tiêu dạy Tập đọc nhạc là để hát đúng lời ca. Khi ôn
Tập đọc nhạc chủ yếu là cho học sinh hát lời.
Biện pháp giúp học sinh thuộc tên nốt nhạc trên khuông
Thực tế dạy học cho thầy có nhiều học sinh khơng thuộc tên các nốt nhạc
trên khuông, các em thường viết tên từng nốt nhạc ở dưới khuông nhạc. Để giúp
học sinh thuộc tên nốt nhạc, giáo viên có thể áp dụng một số kĩ thuật sau:
Sử dụng trị chơi "Khng nhạc bàn tay" để ghi nhớ tên nốt nhạc.
Giáo viên thường xuyên cho học sinh tập nói tên nốt nhạc hoặc cho các em
tập chép nhạc.
Treo bài tập đọc nhạc trong lớp để học sinh luôn luôn được tiếp xúc với
bản nhạc, nốt nhạc.
Gợi ý học sinh sử dụng khng nhạc có các nốt nhạc và tên nốt ( để khi
cần thiết, các em dễ dàng kiểm tra lại).
Giúp học sinh cảm thấy việc ghi nhớ tên nốt nhạc là đơn giản và dễ dàng.

Giáo viên sử dụng bản nhạc không ghi tên nốt khi kiểm tra Tập đọc nhạc,
đó là thách thức để học sinh phải cố gắng thuộc tên nốt.
Thường xuyên củng cố tên nốt nhạc khi dạy Học hát, nhạc lí, âm nhạc
thưởng thức.
Cách đếm trường độ nốt ngân dài trong bài Tập đọc nhạc.
Những bài hát hoặc bài tập đọc nhạc có nốt nhạc ngân dài, ví dụ bài
Trường làng tơi có nốt Rê ngân 6 phách.
Khi đếm phách để học sinh đọc và ngân đủ nốt nhạc này, giáo viên có thể
thực hiện một trong hai cách đếm sau:
Đếm theo tổng trường độ của nốt nhạc: giáo viên sẽ đếm 2, 3, 4, 5, 6
(không đếm từ 1 bởi khi đó học sinh bắt đầu đọc nốt Rê)
Đếm theo chu kì các phách mạnh và nhẹ của nhịp

3
4

giáo viên sẽ đếm 2, 3,

1, 2, 3 ( trong đó 2, 3 là thứ tự các phách nhịp số 7, còn 1, 2, 3 là thứ tự các phách
của nhịp số 8)
Cả hai cách đếm đều có thể vận dụng được, cách thứ nhất dễ dàng và phổ
biến hơn cách thứ hai thường áp dụng cho âm nhạc chuyên nghiệp. Trong trường
phổ thông, giáo viên nên dùng cách nào để học sinh vừa đọc dễ dàng vừa đọc
đúng là tốt nhất
2.3.3. Đối với phân môn Âm nhạc thường thức
Phân môn Âm nhạc thường thức gồm các dạng bài
Giới thiệu nhạc cụ, Giới thiệu tác giả, tác phẩm, Các hình thức biểu diễn,
Một số vấn đề của đời sống âm nhạc.
2.3.3a. Dạng bài giới thiệu nhạc cụ
14

Một số kĩ thuật dạy dạng bài này:
Giới thiệu tên, hình dáng, đặc điểm của từng nhạc cụ.
Sẽ rất tốt nếu giáo viên có nhạc cụ để giới thiệu với học sinh (với những
loại phổ biến, dễ tìm kiếm). Nếu khơng có nhạc cụ thật, giáo viên nên sử dụng
tranh ảnh để giới thiệu tên, hình dáng, cấu tạo sơ lược hoặc đặc điểm của từng
nhạc cụ.
Giáo viên mô tả vai trị tư thế trình diễn nhạc cụ.
Giáo viên giới thiệu vai trị nhạc cụ, ví dụ hay biểu diễn ở dàn nhạc nào,
thường đảm nhận vai trò độc tấu hay hịa tấu.
Nghe âm sắc:
Giáo viên mơ tả âm sắc của nhạc cụ.
Giáo viên cho học sinh nghe âm sắc của nhạc cụ ( nghe qua nhạc cụ thật,
qua âm sắc đàn phím điện tử hoặc qua băng đĩa âm nhạc)
Ví dụ: Trên đàn ooc-gan điện tử YAMAHA Electone EL-500, tiếng Sáo:
073, tiếng violon: 041, tiếng guitare: 077, tiếng piano: 001, tiếng trống: 132...
Giáo viên có thể kết hợp với nội dung trong các câu chuyện, bài thơ hoặc
bài hát đó nói về âm sắc các nhạc cụ. Ví dụ tiếng đàn được mô tả trong câu
chuyện Thạch Sanh:
Đàn kêu tích tịch tình tang
Ai mang cơng chúa dưới hang trở về.
Tiếng đàn trong truyện Kiều của Nguyễn Du
Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như nước suối mơ sa nửa vời
Tiếng khoan như gió thoảng ngồi
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa
Bài hát Cộc cách tùng cheng (Phan Trần Bảng) đã mô tả âm sắc của sênh,
thanh la, mõ, trống:
Sênh kêu nghe tiếng vui nhất cách cách cách cách cách cách

Thanh lê kêu tiếng rất vang cheng cheng cheng cheng cheng cheng
Mõ kêu nghe sao đĩnh đạc cộc cộc cộc cộc cộc cộc
Trông kêu rộn rã tưng bừng tùng tùng tùng tùng tùng tùng
Bài Một mùa xuân nhỏ nhỏ ( Trần Hoàn) để nhắc đến Sênh tiền: Nước non
ngàn dặm tình, nước non ngàn dặm mình, đất Huế nhịp phách tiền.
Củng cố:
Có thể chọn một trong các cách sau:
- Giáo viên yêu cầu học sinh giới thiệu từng nhạc cụ theo tranh ảnh.

15


Tổ chức trị chơi, ví dụ học sinh nghe âm sắc rồi đoán tên nhạc cụ hoặc giáo viện
mở băng đĩa âm sắc nhạc cụ nào, học sinh thể hiện tư thế trình diễn nhạc cụ đó.
- Nghe hoặc xem dàn biểu diễn có sự tham gia của nhạc cụ.
- Ngồi cách dạy trên, giáo viên có thể kết hợp giữa bước 1 với bước 2.
Theo cách này, giáo viên sẽ giới thiệu riêng từng loại nhạc cụ: Tên, hình dáng,
đặc điểm, tư thế biểu diễn rồi cho học sinh nghe âm sắc. Giới thiệu xong nhạc cụ
này rồi mới chuyển sang nhạc cụ khác.
Với học sinh Trung học cơ sở, để phát huy tính tích cực, năng lực tự học và
khả năng làm việc theo nhóm, giáo viện có thể chia lớp thành một vài nhóm, giao
cho mỗi nhóm giới thiệu một loại nhạc cụ. Tuy nhiên, cần hướng dẫn và tổ chức
thật chặt chẽ mới đảm bảo về thời gian và hiệu quả. Ví dụ cách tổ chức cho học
sinh lớp 8 giới thiệu về nhạc cụ cồng, chiêng, đàn T’rưng và đàn đá.
Nhóm 1 giới thiệu về Cồng, Chiêng, nếu có nhạc cụ thật thì thật tốt, nếu
khơng thì học sinh phải chuẩn bị tranh ảnh. Trong khoảng 4-5 phút các em cần
giới thiệu được về chất liệu của cồng, chiêng, kích thước, cách sử dụng, vài trị,
sau đó cho mọi người nghe âm thanh của cồng, chiêng
Tương tự như vậy, nhóm 2 sẽ giới thiệu về đàn T’rưng và nhóm 3 giới
thiệu về đàn đá. Giáo viên đánh giá kết quả cơng việc của từng nhóm rồi bổ sung

thông tin cần thiết cho bài học thêm sinh động.
2.3.3b. Dạng bài Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
Học sinh Trung học cơ sở được học tập, tìm hiểu về những nhạc sĩ Việt
Nam được giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học- Nghệ thuật, được Giải thưởng
Nhà nước về Văn học nghệ thuật và một số nhạc sĩ nổi tiếng trong lịch sử âm
nhạc thế giới như Mô-da, Bét-tô-ven, Sô- panh, Trai-cốp-xki.
Dạng bài này, sách giáo khoa thường trình bày theo hai phần, phần thứ
nhất giới thiệu tác giả, phần thứ hai giới thiệu một tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ.
Với thời lượng khoảng 25 phút, việc giới thiệu tác giả, tác phẩm nhằm
cung cấp cho học sinh biết sơ lược về tiểu sử và sự nghiệp âm nhạc của những
nhạc sĩ được giới thiệu biết những đóng góp nổi bật của nhạc sĩ cho nền âm nhạc
Việt Nam hoặc thế giới.
Một nhạc sĩ nổi tiếng thường sáng tác được nhiều tác phẩm nổi tiếng,
nhưng sách giáo khoa chỉ chọn và giới thiệu một tác phẩm trong số đó. Vì vậy tác
phẩm này cần được giới thiệu kĩ lưỡng và trọn vẹn, tuy nhiên học sinh cần được
nghe trích đoạn 2-3 tác phẩm khác sẽ rất tốt cho sự hiểu biết của các em.
Giới thiệu về tác giả
Giới thiệu vể tác giả là nội dung trọng tâm, chiếm khoảng 2/3 thời lượng
khi dạy giới thiệu về tác giả và tác phẩm. Mục tiêu của phần này giúp học sinh

16


nắm được một số thông tin về tác giả như: Thân thế, sự nghiệp âm nhạc, tác
phẩm nổi bật, phong cách hoặc bút pháp sáng tác, ghi nhận sự đóng góp của nhạc
sĩ cho nền Âm nhạc Việt Nam hoặc thế giới...
Có nhiều cách dạy, giới thiệu về tác giả. Cách thứ nhất, giáo viên yêu cầu
học sinh đọc sách giáo khoa để trả lời một số câu hỏi về tác giả, qua đó nắm được
những thơng thin cần thiết như: Sơ lược tiểu sử, tác phẩm nổi bật, đặc điểm âm
nhạc và nghe một vài sáng tác tiêu biểu của nhạc sĩ. Ví dụ, giới thiệu về nhạc sĩ

Bét-to-ven, giáo viên yêu cầu học sinh đọc sách rồi đặt một số câu hỏi:
Bét- tô-ven là ai?
Những sáng tác nổi bật của Bét - tô- ven?
Đặc điểm âm nhạc trong những sáng tác của Bét- tô -ven?
Giáo viên kết luận: Bét-tô-ven là nhạc sĩ thiên tài người Đức, ông sinh
năm 1770 và mất năm 1827. Ông sáng tác hàng trăm tác phẩm, trong đó nổi bật
nhất là 9 bản giao hưởng và 32 xô – nát viết cho piano. Hàng trăm năm nay, âm
nhạc của Bet-to-ven đã được phổ biến trên khắp thế giới, tác phẩm của ông được
xếp vào hàng kinh điển, mẫu mực, chúng luôn được sử dụng trong các cuộc thi
âm nhạc, dùng để biểu diễn, để nghiên cứu và học tập tại các nhạc viện. Đặc
điểm chung trong tác phẩm âm nhạc của Bet-to-ven là sự bùng nổ, mới lạ, giàu
tính chiến đấu. Tuy vậy, bên cạnh những sáng tác mang tính mạnh mẽ, bùng nổ,
ơng sáng tác cả những số tác phẩm rất sâu sắc và trữ tình để phản ánh nỗi bất
hạnh và sự trăn trở trong cuộc đời mình.
Sau đó giáo viên cho học sinh nghe trích đoạn những tác phẩm minh họa
cho đặc điểm âm nhạc bùng nổ, mới lạ, giàu tính chiến đấu như: Giao hưởng số 5
- Định mệnh; giao hưởng số 9 – Bài ca hịa bình. Nghe những tác phẩm minh
họa cho đặc điểm âm nhạc trữ tình như sau: Thư gửi Ê-li-dơ, Sô –nát Ánh
trăng….
Cách thứ hai, các nhóm học sinh nghiên cứu sách giáo khoa và trình bày
những thơng tin về tác giả. Cách thứ ba, giáo viên giới thiệu về chân dung nhạc
sĩ, cũng cấp cho các em biết những điều cần thiết, có thể bổ sung những thơng tin
ngồi sách giáo khoa, rồi đưa ra một bảng dữ liệu để học khẳng định hiểu biết
của mình về nhạc sĩ đó. Ví dụ giáo viên yêu cầu học sinh đánh dâu vào ô Đúng
hoặc Sai cho phù hợp với thông tin nhạc sĩ Trai – cốp- xki
Thông tin về nhạc sĩ Trai –cốp- xki
Đúng
Sai
Trai – cốp –xki sinh năm 1840 mất năm 1893
Trai – cốp –xki là người nước Nga

Trai – cốp –xki bắt đầu sáng tác âm nhạc từ năm 7 tuổi
Trai – cốp –xki là tác giả bài hát Cô gái Miền đồng cỏ
Trai – cốp –xki là tác giả của 41 bản giao hưởng
17


Điểm chung của những cách giới thiệu trên, sau khi học sinh năm được
một số thông tin về tác giả, giáo viên cần cho các em nghe một số tác phẩm tiêu
biểu của nhạc sĩ đó, vì điều quan trọng nhất đối với nhạc sĩ sáng tác là giá trị của
những tác phẩm. Việc cho các em nghe những tác phẩm nổi bật của họ là điều
cần thiết nhất, giá trị hơn mọi lời giới thiệu hoặc phân tích. Để học sinh hiểu và
đánh giá đúng vai trò của tác giả, việc lựa chọn tác phẩm cho các em nghe cần
được tính tốn cho phù hợp và hiệu quả . Ví dụ khi giới thiệu Mơ- da, giáo viên
khơng cần thiết phải cho học sinh nghe nhiều tác phẩm, các em chỉ nhớ khoảng
2-3 sáng tác nổi bật ( ví dụ trích đoạn trong các bản Hành khúc Thổ Nhĩ Kỳ, Giao
hưởng số 40) với thời lượng 5-7 phút là thích hợp.
Giáo viên sưu tầm và kể một vài mẩu chuyện về cuộc đời của nhạc sĩ cũng
là cách dạy học được nhiều giáo viên áp dụng. Tuy nhiên, cũng khơng nên lạm
dụng vì thời gian thường khơng đủ để giáo viên kể cho học sinh nghe những câu
chuyện dài.
Một ví dụ khác về kĩ thuật dạy bài giới thiệu về tác giả, nhạc sĩ Trần Hoàn
Giáo viên giới thiệu một vài bức ảnh về nhạc sĩ Trần Hoàn: Chân dung
nhạc sĩ, quê ông ở Quảng Trị, ảnh ông chụp cũng một số ca sĩ, nghệ sĩ...
Giáo viên chỉ định học sinh đọc phần giới thiệu về nhạc sĩ Trần Hoàn trong
sách giáo khoa
Giáo viên dùng phương pháp phát vấn:
Giáo viên: Hãy giới thiệu sơ lược về tiểu sử nhạc sĩ Trần Hồn?
Học sinh: Tên thật của ơng là Nguyễn Tăng Hích, ơng sinh năm 1928
Quảng Trị mất năm 2003 ở Hà Nội.
Giáo viên: Như vậy ông mất khi bao nhiêu tuổi?

Học sinh: Khi ơng 75 tuổi.
Giáo viên: Ơng đã từng được Nhà nước giao cho trọng trách gì?
Học sinh: Ơng từng là Bộ trưởng Bộ Văn hóa- thơng tin.
Giáo viên: Kể tên một số sáng tác âm nhạc của ông?
Học sinh: Sơn nữ ca, Lời người ra đi, Lời ru trên nương...
Giáo viên: Những sáng tác thành công nhất của ông là viết đề tài nào?
Học sinh: Đề tài Bác Hồ, với các ca khúc như Giữa Mạc Tư Khoa nghe
câu hị ví dặm, Thăm bến Nhà Rồng, Lời Bác dặn trước lúc đi xa...
Giáo viên: Nhà nước đã ghi nhận những đóng góp của ơng cho nền âm
nhạc Việt Nam như thế nào?
Học sinh: Ông đã được nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về
văn học- nghệ thuật.
Giáo viên minh họa về tác phẩm của nhạc sĩ Trần Hoàn.

18


Giáo viên đàn và hát một đoạn của bài Sơn nữ ca.
Giáo viên tiếp tục minh họa một vài ca khúc khác của nhạc sĩ Trần Hoàn.
Giới thiệu tác phẩm:
Đây chỉ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ vì thế thời
lượng dạy học sẽ ngắn gọn hơn so với phần giới thiệu tác giả. Cách giới thiệu về
tác phẩm có thể thực hiện như sau: Giới thiệu bản nhạc, nghe nhạc lần thứ nhất,
trao đổi về bản nhạc, nghe nhạc lần thứ hai.
Lỗi cần tránh khi dạy nghe nhạc là giáo viên cho học sinh nghe bài hát rồi
dạy các em bái hát đó. Giáo viên hướng dẫn các em tập từng câu, yêu cầu học
sinh hát đúng giai điệu kết hợp gõ đệm hoặc vận động. Điều này là sai trọng tâm
và không đúng mục tiêu, mục tiêu nghe nhạc chỉ để các em hiểu biết về bài hát
hát chứ không phải hát đúng giai điệu bài hát đó.
2.3.3c. Dạng bài về các hình thức biểu diễn

Dạng bài này giới thiệu để học sinh nắm bắt được một vài hình thức biểu
diễn âm nhạc, giúp các em nhận biết được vai trò và đặc điểm của từng hình
thức.
- Thời lượng giới thiệu các hình thức biểu diễn khoảng 10-20 phút. Học
sinh cần hiểu vai trò, đặc điểm của từng hình thức biểu diễn, rồi được nghe, so
sánh, cảm nhận qua tác phẩm cụ thể.
2.3.3d. Dạng bài về một số vấn đề của đời sống âm nhạc.
Thời lượng dạy về một số vấn đề của đời sống âm nhạc khoảng 20-25
phút. Giáo viên cần giúp học sinh hiểu về những điểm nổi bật của nội dung này,
điều quan trọng là các em phải được nghe rồi phân tích, so sánh, cảm nhận qua
một số tác phẩm cụ thể.
2.4. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục
Môn học Âm nhạc ở trường THCS mỗi tuần chỉ có một tiết, thật ít ỏi
nhưng các em được làm quen với: Học hát, TĐN, Nhạc lí. Âm nhạc thường thức
là một tác động lớn vào thế giới tinh thần của các em. Với những phương pháp
dạy trên, trong những năm qua đối với việc học âm nhạc ở trường, tôi thấy kết
quả chất lượng được nâng lên rõ rệt, các em đã biết trình bày hồn chỉnh một bài
hát biết cảm nhận về nội dung bài hát. Nhắc nhở các em sau khi học bài mới thì
các em phải có sự ơn luyện ở nhà để ghi nhớ và khắc sâu kiến thức, do đó trong
giờ học rất sôi nổi và thoải mái, các em thi đua nhau trả lời câu hỏi của GV đưa
ra, tự giác xung phong lên trình bày bài trước lớp, đem lại cho các em lòng tự tin,
sự hứng thú say mê trong học tập, tình cảm Thầy - trị ln gần gũi gắn bó. Việc
học tốt trong giờ học chính khố đã giúp HS hoạt động tốt trong các buổi sinh
hoạt ngoại khoá.
Kết quả thực hiện.

19


Sau một thời gian thực hiện thường xuyên biện pháp giảng dạy mới tơi

thấy có kết quả rõ rệt, khơng khí học tập sơi nổi hơn, học sinh phát biểu xây dựng
bài nhiều hơn, học sinh được kiểm tra bài cũ thuộc bài nhiều hơn...Tôi hy vọng
rằng với những kĩ thuật này sẽ tạo cho các em niềm say mê mơn học, có niềm tin
ở chính mình và việc dạy và học sẽ đạt kết quả cao hơn. Cụ thể kết quả cuối năm
như sau:
Rất hứng thú
Hứng thú
Chưa hứng thú
Số
Sĩ
Ghi
Lớp
Số
Số
Số
TT
số
Tỉ lệ %
Tỉ lệ %
Tỉ lệ % chú
lượng
lượng
lượng
1
6A 43
26
60.5
16
37.2
1

2.3
2

6B

47

24

51.1

22

46.8

1

2.1

3

6C

47

21

44.7

24

51

2

4.3

4

6D

53

35

66

18

34

0

0

5

6E

48

31

64.6

17

35.4

0

0

3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
Kết luận
Từ thực tế giảng dạy, kết quả đạt được qua việc áp dụng các biện pháp nói
trên, bản thân tôi đúc rút ra một số kinh nghiệm như sau:
- Giáo viên cần phải nắm đặc trưng của bộ mơn, có phương pháp dạy học
linh hoạt sáng tạo, phải tìm mọi cách để cải tiến cách dạy từng phân mơn theo
hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, bổ sung sáng tạo thêm nhiều
thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học.
- Phương tiện dạy học phải đầy đủ, giáo viên phải biết sử dụng phương tiện
dạy học như một yếu tố gây xúc cảm.
- Trong các tiết học phải tạo cho các em sự hứng thú từ đầu đến hết tiết
học, tạo cho các em sự hứng thú vui tươi, bởi vì đặc trưng bộ mơn đó là học vuivui học, tránh gò ép đối với học sinh.
- Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp trong trường bằng hình
thức tổ chức hội thi văn nghệ, ngoại khóa.
Muốn thực hiện những nội dung trên có hiệu quả địi hỏi mỗi giáo viên phải
khơng ngừng nâng cao kiến thức, học hỏi trên mọi phương tiện thông tin để tạo
cho mình một trình độ chun mơn vững vàng, thường xuyên học hỏi rút kinh

nghiệm ở các đồng nghiệp trong và ngồi nhà trường.
Kiến nghị
Do đó để tạo điều kiện cho việc dạy - học của thầy trò thuận lợi, bản thân
tôi là người đứng lớp dạy bộ môn âm nhạc cần kiến nghị một số vấn đề sau:
Về phía nhà trường:
20


- Thường xuyên quan tâm, giúp đỡ giáo viên và học sinh.
- Trang bị, bổ sung thêm một số trang thiết bị và tài liệu tham khảo để phục
vụ cho việc giảng dạy bộ mơn.
Về phía Phịng GD&ĐT:
- Tổ chức nhiều đợt tập huấn, chuyên đề về bộ môn để GV âm nhạc có
điều kiện giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và phương pháp giảng dạy.
XÁC NHẬN CỦA THỦ
Thanh Hóa, ngày 05 tháng 2 năm 2018.
TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.

Trần Thị Huệ
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Sách GK Âm Nhạc -Mỹ thuật 6 - Nhà XBGD ( 3.2005)
- Sách GK Âm Nhạc -Mỹ thuật 7- Nhà XBGD ( 3.2005)
- Sách GK Âm Nhạc -Mỹ thuật 8 - Nhà XBGD ( 3.2005)
- Sách GK Âm Nhạc -Mỹ thuật 9 - Nhà XBGD ( 3.2005)
- Sách Nhạc Lí Căn bản - Nhà XB Hà Nội( quí III-2000)
- Vở học và bài tập thực hành 6 - Nhà XBGD( 6.2009)
- Vở học và bài tập thực hành 7 - Nhà XBGD( 6.2009)

- Vở học và bài tập thực hành 8 - Nhà XBGD( 6.2009)
- Vở học và bài tập thực hành 9 - Nhà XBGD( 6.2009)
- Tài liệu BDTX Âm nhạc THCS - Bộ GD-ĐT quyển 1,2 chu kì III(2004-2007)
- Các hình ảnh và các nhạc sĩ trên Internet
- Bộ đề âm nhạc tham khảo - Nhiều tác giả
- Thiết kế bài giảng Âm Nhạc 6 -Nhà XBHà Nội( quý III-2004
- Thiết kế bài giảng Âm Nhạc 7 - Nhà XBHà Nội( quý III-2004
- Thiết kế bài giảng Âm Nhạc 8 - Nhà XBHà Nội( quý III-2004
21


- Thiết kế bài giảng Âm Nhạc 9 - Nhà XBHà Nội( quý III-2004
- Sách GV âm nhạc 6 -Nhà XBGD ( 8- 2000)
- Sách GV âm nhạc 7 -Nhà XBGD ( 8- 2000)
- Sách GV âm nhạc 8 -Nhà XBGD ( 8- 2000)
- Sách GV âm nhạc 9 -Nhà XBGD ( 8- 2000)
- Âm Nhạc và phương pháp giáo dục Âm Nhạc ở trường THCS
(sách BDTX chu kì III cho GV THCS )
Và một số tài liệu liên quan khác

22

Nhà XBGD, tháng 8-2000