Phát huy tính tích cực , chủ động của học sinh trong các giờ kể chuyện lớp 5

I. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài:
Bước vào thế kỉ XXI, thế kỉ mở đầu cho một thiên niên kỉ mới, đất nước
chúng ta bước vào thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; điều đó đòi
hỏi nền giáo dục Việt Nam không ngừng cải tiến, đổi mới phù hợp với thế giới
và các quốc gia trong khu vực. Mặt khác, trong bối cảnh đó, nền giáo dục còn có
những bất cập về chất lượng giáo dục, nhiều giáo viên sử dụng phương pháp dạy
học lạc hậu đã gây nên tình trạng thụ động trong học tập của học sinh, dẫn đến
hiệu quả dạy học chưa cao.
Phân môn kể chuyện nói chung và kể chuyện lớp 5 nói riêng là một môn
học hết sức quan trọng. Nó có sức mạnh rất riêng trong việc giáo dục trẻ. Kể
chuyện giáo dục các em lòng yêu quê hương đất nước, yêu muôn loài và yêu thế
giới xung quanh mình. Kể chuyện còn dạy các em biết yêu cái tốt, cái đẹp, biết
căm ghét cái xấu, cái ác, ghét chiến tranh nhưng có tấm lòng vị tha, góp phần
hình thành tính cách con người các em. Kể chuyện lớp 5 còn giúp các em có tinh
thần, ý chí, nghị lực và óc sáng tạo thông qua các nhân vật trong câu chuyện để
từ đó giúp các em nâng cao những hiểu biết của mình.
Giờ kể chuyện không chỉ mở rộng tầm hiểu biết mà nó còn cung cấp thêm
vốn sống, khêu gợi trí tưởng tượng cho các em. Qua từng câu chuyện, thế giới
muôn màu sắc mở rộng trước mắt các em. Các em sẽ gặp trong đó từ phong tục,
tập quán đến cảnh sắc thiên nhiên, từ trang phục đến kiến trúc nhà ở và quan
trọng là cách cư xử của mỗi con người trong muôn vàn trường hợp khác nhau.
Các truyện kể còn chắp cánh cho trí tưởng tượng, cho ước mơ của các em bay
cao, bay xa.
Chính vì vậy tiết kể chuyện thường được các em háo hức chờ đợi, tiếp thu
bằng một tâm trạng hào hứng, sôi nổi. Song trên thực tế dạy học nhiều giáo viên
vẫn chưa thực sự quan tâm mà chỉ coi nó là một môn học giải trí nên kết quả dạy
học chưa cao.

1

Qua thực tế giảng dạy một số năm ở lớp 5 tôi đã nghiên cứu, chắt lọc và
mạnh dạn áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động
của học sinh trong các giờ kể chuyện lớp 5” vào các giờ kể chuyện do mình
trực tiếp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Nhằm nâng cao chất lượng phân môn kể chuyện cho học sinh trong
trường Tiểu học Hoằng Trường. Giúp các em hình thành nhân cách, hình thành
những kĩ năng cơ bản ban đầu về đức, trí, thể, mĩ,...và cho cả sự phát triển các
kĩ năng giao tiếp, giúp các em tiếp tục học lên các lớp trên.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
- Học sinh lớp 5E trường Tiểu học Hoằng Trường năm học 2017-2018:
gồm 33 em, trong đó: nữ 16 em, nam 17 em,
- Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn kể chuyện.
1.4. Phương pháp nghiên cứu :
- Phương pháp thực nghiệm: Tôi chọn lớp 5E có sĩ số là 33 em, tôi chia
lớp thành 2 đối tượng có chất lượng học tập ngang nhau. Lớp đối chứng 15 em
lớp thực nghiệm 19 em.
+ Lớp đối chứng: Dạy học và kiểm tra trình độ theo phương pháp truyền
thống.
+ Lớp thực nghiệm: Dạy học, kiểm tra theo trình độ chuẩn. Dạy học dựa
trên hoạt động tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh. Đổi mới đánh giá và sử
dụng hợp lý các phương tiện dạy học.

2


PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I.

Cơ sở lí luận

1. Phương pháp dạy học tích cực
Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11 tuổi, đây là lứa tuổi mà tư duy và
thể chất phát triển mạnh mẽ. Các em rất dễ nhớ nhưng cũng rất dễ quên. Trẻ dễ
xúc động, dễ hình thành cảm xúc mới nhưng tính bền vững lại không cao. Do
vậy khi dạy học người giáo viên cần nắm vững đặc điểm tâm sinh lí của học
sinh để có những phương pháp và biện pháp phù hợp.
Dạy và học là quá trình tương tác giữa hoạt động dạy và hoạt động học.
Hoạt động dạy là là hoạt động truyền dạy kiến thức còn hoạt động học là hoạt
động nhận thức. Hoạt động này chỉ có hiệu quả khi học sinh học tập một cách
tích cực, chủ động, tự giác với một động cơ nhận thức đúng đắn. Vậy thế nào là
phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh? Phát huy tính tích cực, chủ
động của học sinh có nghĩa là phải thay đổi cách dạy và cách học. Chuyển
cách dạy thụ động, truyền thụ một chiều “đọc- chép”, giáo viên làm trung
tâm sang cách dạy lấy học sinh làm trung tâm hay còn gọi là cách dạy học
tích cực. Trong cách dạy này học sinh là chủ thể của hoạt động, giáo viên là
người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn, tạo nên sự tương tác tích cực giữa người dạy
và người học. Dạy và học tích cực là điều kiện tốt khuyến khích sự tham gia chủ
động, sáng tạo và ngày càng độc lập của học sinh vào quá trình học tập. Hay nói
cách khác luôn luôn phát huy tính tích cực chủ động trong hoạt động học tập của
học sinh ở mỗi tiết học chính là dạy học tích cực.
Dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh thì yếu
tố quan trọng không thể thiếu đối với giáo viên là phải tạo được hứng thú học
tập của học sinh đối với môn học, tiết học. Bởi vì, từ hứng thú sẽ dẫn đến tự
giác, sự chủ động. Học sinh không chỉ hăng hái tham gia hoạt động khám phá
những điều chưa biết mà còn biết vận dụng sáng tạo kiến thức đã học vào cuộc
sống.

3

2.

Nội dung dạy học kể chuyện lớp 5
Nội dung kể chuyện lớp 5 xoay quanh 10 chủ điểm như: Việt Nam- Tổ

quốc em, Cánh chim hòa bình, Người công dân, Giữ lấy màu xanh, Vì cuộc sống
thanh bình... Đó là những chủ điểm học tập xoay quanh những vấn đề đời sống,
tinh thần của con người như: tính cách, năng lực của con người; mối quan hệ
giữa con người với thiên nhiên, con người với con người.
Phân môn kể chuyện lớp 5 có ba kiểu bài kể chuyện đó là:
- Kiểu 1: Nghe – kể lại chuyện
- Kiểu 2: Kể chuyện đã nghe, đã đọc
- Kiểu 3: Kể chuyện được chứng kiến hoặc tham gia
Ba kiểu bài kể chuyện trên đều có mục đích rèn kĩ năng nói (kể) cho học
sinh và bên cạnh đó còn nhằm rèn luyện, củng cố một số kĩ năng giao tiếp khác.
II.

Thực trạng dạy - học kể chuyện lớp 5
Qua các tiết dạy ở trên lớp, qua việc dự giờ thăm lớp, tôi nhận thấy tính

tích cực chủ động của học sinh trong các giờ học kể chuyện không cao, thể hiện
ở một số dấu hiệu sau:
Ở kiểu bài “ Nghe – kể lại chuyện”: Sau khi nghe thầy cô kể lại chuyện
lần 1, lần 2 kết hợp với tranh ảnh trong sách giáo khoa kèm với lời giải ngắn gọn
thì một số học sinh có thể kể lại từng đoạn chuyện, cả câu chuyện. Tuy nhiên,
các câu chuyện mà các em kể hầu hết là đọc thuộc lòng từng đoạn truyện chứ
chưa có sự sáng tạo, biết dùng chính lời lẽ của mình để kể. Nhiều học sinh còn
rụt rè, e ngại, chưa tự tin nên khi kể lại chuyện còn chưa đúng giọng điệu nhân

vật, chưa biết thể hiện xúc cảm, tình cảm của mình với nhân vật.
Ở kiểu bài “ Kể chuyện đã nghe, đã đọc”: Những câu chuyện mà các em
sẽ kể trong tiết học này đó là những câu chuyện được sưu tầm trong sách, báo
hoặc được nghe kể lại. Học sinh nông thôn nói chung và học sinh Hoằng Trường
nói riêng còn gặp nhiều khó khăn vì tranh ảnh, sách báo còn ít, vốn tích lũy văn
học chưa nhiều nên các tiết học này về nội dung các câu chuyện kể còn hạn chế,
do đó chưa gây được nhiều hứng thú với học sinh.

4


Ở kiểu bài “Kể chuyện được chứng kiến hoặc tham gia”: Những câu
chuyện mà học sinh sẽ kể trong tiết học này là những câu chuyện: người thật,
việc thật mà học sinh tận mắt nhìn thấy hoặc chính các em là một trong những
nhân vật trong câu chuyện đó. Các tiết học với kiểu bài này thường trầm vì học
sinh chưa biết cách nhớ lại nội dung chính của chuyện để sắp xếp các chi tiết
thành một câu chuyện có đầu, có cuối.
Để nắm số lượng cụ thể chất lượng học tập của học sinh tôi đã tiến hành
khảo sát các giờ kể chuyện trong khối 5 và đặc biệt là ở lớp 5E do tôi chủ nhiệm
ở cả ba kiểu bài kể chuyện :
-Kiểu bài 1: Bài “Người đi săn và con nai” (TV5- tuần 11)
-Kiểu bài 2: “Kể lại câu chuyện đã nghe, đã đọc nói về những người đã góp
sức mình chống lại đói nghèo, lạc hậu vì hạnh phúc nhân dân” (TV5- tuần 15)
- Kiểu bài 3: “Kể về việc làm tốt của bạn em” (TV5- tuần 31)
Kết quả thu được như sau:
Tổng Nội dung
Kiểu bài 1
Kiểu bài 2 Kiểu bài 3
số
SL TL

SL TL
SL TL
học
Học sinh học thụ động, kể 13
39.4% 16 48.5% 20 60.6%
sinh chưa đạt yêu cầu

33

Học sinh chưa thực sự tích 15
cực, kể còn thuộc lòng truyện

45.5% 13

39.4% 11

33.3%

Học sinh tích cực, chủ động 5
học tập, kể chuyện hay, sáng
tạo

15.1% 4

12.1% 2

6.1%

Căn cứ vào bảng số liệu cho thấy tích tích cực, chủ động của học sinh
trong giờ kể chuyện chưa cao cho nên ảnh hưởng đến chất lượng của giờ dạy.

III.

Giải pháp và tổ chức thực hiện

1. Các giải pháp thực hiện
Căn cứ vào tình hình thực tế trên, tôi đưa ra một số giải pháp nhằm nâng
cao tính tích cực chủ động của học sinh trong các giờ kể chuyện lớp 5 như sau:

5


1.1 Xây dựng hứng thú học tập phân môn kể chuyện cho học sinh.
a, Sử dụng lời kể của giáo viên
b, Sử dụng đồ dùng dạy học
c, Thay đổi linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
1.2 Phát huy sự tự giác, hăng hái, sáng tạo của học sinh trong giờ kể
chuyện
a, Rèn kĩ năng nhận xét và đánh giá và trao đổi cùng bạn sau khi kể
b, Dạy và học chú trọng phương pháp tự học, tự nghiên cứu của học sinh
2. Biện pháp thực hiện
2.1 Xây dựng hứng thú học tập phân môn kể chuyện cho học sinh.
a, Sử dụng lời kể của giáo viên
Tài kể chuyện của giáo viên là yếu tố vô cùng quan trọng trong tiết kể
chuyện. Đây sẽ là yếu tố hấp dẫn, lôi cuốn học sinh, là phương tiện đầu tiên để
chuyển nội dung câu chuyện cần kể tới học sinh, là mẫu mực về kể chuyện cho
học sinh noi theo.
Để gây được hứng thú với học sinh và giúp các em có chỗ dựa để nghe nhớ - kể lại câu chuyện thì người giáo viên phải có sự đầu tư, kĩ năng, tâm huyết
nếu không thì có cốt truyện hay đi chăng nữa thì cũng sẽ trở nên khô khan, nhàm
chán. Như vậy, lối kể chuyện của giáo viên cũng được coi là nghệ thuật- nghệ
thuật dẫn dắt, cuốn hút học sinh để các em tiếp xúc câu chuyện một cách có ý

thức. Các em sẽ bị cuốn hút, say mê và tự giác tham gia kể chuyện một cách tự
nguyện và có nhu cầu được kể.
Khi kể chuyện cho học sinh tôi luôn chú ý:
-

Nắm được nội dung chính, ý nghĩa chung của câu chuyện.

-

Nắm vững toàn bộ diễn biến của câu chuyện, các tình tiết chính.

-

Lựa chọn giọng điệu kể và ngôn từ thích hợp. Tuyệt đối tránh lối kể
chuyện đều đều, buồn buồn hoặc giữ một giọng điệu suốt tiết học.

6


-

Chú ý điểm nhấn, điểm dừng, nhằm kích thích hứng thú nghe cho học
sinh. Tôi luôn chú trọng việc dừng lại ở những điểm nút của câu chuyện
để gây được sự hồi hộp, mong đợi của học sinh.

-

Sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ phụ trợ cho người kể. Các yếu tố phi
ngôn ngữ thì có nhiều như: nét mặt, cử chỉ, ánh mắt, điệu bộ... nhưng theo
tôi quan trọng nhất vẫn là ánh mắt của người kể chuyện. Bởi vì, ánh mắt

là yếu tố cơ bản để người kể tạo dựng được câu chuyện có hồn. Nếu biết
kết hợp giữa ánh mắt, với động tác, điệu bộ thì câu chuyện kể sẽ rất sống
động, thu hút học sinh.
Ví dụ: Khi kể cho học sinh nghe câu chuyện “ Lớp trưởng lớp tôi” (TV5-

tuần 29) tôi luôn chú ý thay đổi giọng nhân vật để các em phân biệt đâu là lời
kể, đâu là lời nhân vật này, đâu là lời nhân vật khác: Giọng kể chuyện chậm rãi,
thong thả; giọng Lâm mạnh mẽ, sôi nổi; giọng Quốc nhanh nhảu, lém lỉnh;
giọng Vân nhỏ nhẹ, từ tốn.
- Trong khi kể câu chuyện “lớp trưởng lớp tôi” tôi luôn chú ý nhấn giọng
những từ ngữ gợi tả sự ngạc nhiên, bất ngờ của các bạn trong lớp về sự tháo vát,
nhanh nhẹn của Vân như: Cả bọn hoảng quá. Lớp tôi vừa đăng kí thi đua.
Nhưng vào lớp, chúng tôi rất ngạc nhiên: lớp sạch như lau, bàn ghế ngay ngắn,
bảng đen rành rành một dòng chữ con gái tròn trịa, nắn nót: “Thứ ba, 27 tháng
8 năm 1984”. Nét chữ của Vân! Lâm trố mắt nhìn,còn Quốc và tôi thì thở
phào...
b,

Sử dụng đồ dùng dạy học
Đồ dùng dạy học là yếu tố không thể thiếu trong quá trình dạy học. Sử

dụng đồ dùng hợp lí sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Sau đây là một
vài cách sử dụng đồ dùng dạy học trong giờ kể chuyện lớp 5 mà tôi đã áp dụng.
*

Sử dụng tranh minh họa (trong sách giáo khoa) để gợi mở, hướng dẫn

học sinh kể lại từng đoạn và toàn bộ câu chuyện.
Mỗi tranh trong sách giáo khoa cũng chính là một phần tóm tắt nội dung
của từng đoạn truyện. Do vậy bước đầu tiên tôi yêu cầu học sinh quan sát tranh,

7


sau đó tôi dặt câu hỏi: “ Bức tranh vẽ cảnh gì?”. Từng câu trả lời của các em sẽ
là hướng để tôi giúp các em nắm nội dung từng tranh vẽ. Sau khi từng học sinh
nắm được nội dung tranh thì tôi tiến hành cho các em kể chuyện trong nhóm.
Yêu cầu của tôi đặt ra với các em là các em phải nắm được nội dung câu chuyện
và kể bằng giọng điệu của chính mình. Mặc dù các em kể thuộc lời y như cô
giáo là không sai nhưng tôi luôn khuyến khích các em kể bằng suy nghĩ, cảm
nhận của riêng mình, và dùng lời kể của mình để kể lại câu chuyện đó.
Ví dụ: Khi dạy bài kể chuyện “Chiếc đồng hồ” (TV5 – tuần 19), tôi cho
từng nhóm quan sát từng nội dung tranh vẽ trong khoảng thời gian từ 2 đến 3
phút. Sau đó tôi yêu cầu đại diện từng nhóm nêu nội dung từng tranh vẽ.
Tranh 1: Được tin Trung ương rút bớt một số người đi học lớp tiếp quản Thủ
đô, các cán bộ hội nghị đang bàn tán sôi nổi. Ai nấy đều háo hức muốn đi.
Tranh 2: Giữa lúc ấy Bác Hồ đến thăm hội nghị. Các đại biểu dự hội nghị ùa ra
đón Bác.
Tranh 3: Khi nói tới nhiệm vụ của toàn Đảng trong lúc này, Bác bỗng rút trong
tíu áo ra một chiếc đồng hồ quả quýt. Bác mượn câu chuyện về chiếc đồng hồ
để đả thông tư tưởng của các cán bộ một cách hóm hỉnh.
Tranh 4: Câu chuyện về chiếc đồng hồ của Bác khiến ai nấy đều cảm thấy thấm
thía.
Qua quan sát, tôi nhận thấy rằng học sinh trả lời từng nội dung tranh với
các cách diễn đạt rất khác nhau mặc dù cùng chung cốt truyện. Điều đó đã thể
hiện sự cảm nhận của riêng các em về câu chuyện rất khác nhau. Vì thế tôi luôn
khuyến khích các em có thể diễn đạt theo suy nghĩ của mình không phụ thuộc,
rập khuôn theo cách nghĩ của người khác.
Ngoài tranh ảnh trong sách giáo khoa giáo viên có thể sử dụng các
phương tiện hỗ trợ cho kể chuyện như: các tranh ảnh, đồ vật, cảnh vật liên quan

đến câu chuyện, máy ghi âm… để minh họa, dẫn dắt câu chuyện, đồng thời còn
chắp cánh cho trí tưởng tượng bay bổng, phong phú của người nghe về câu
chuyện.

8


Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xuất bản những bộ tranh đẹp để hỗ
trợ cho hoạt động dạy học Kể chuyện ở tiểu học. Đây chính là nội dung các bức
tranh minh họa cho tiết kể chuyện trong sách giáo khoa được phóng to - một đồ
dùng trực quan hữu dụng để giáo viên hướng dẫn học sinh kể chuyện trên lớp.
Nhưng theo tôi, nếu chỉ đơn thuần sử dụng tranh trong sách hoặc tranh được
phóng to thì tiết kể chuyện sẽ diễn ra đơn điệu và hoàn toàn phụ thuộc vào năng
lực sư phạm của người thầy mà không có sự hỗ trợ nào. Cho nên người giáo
viên có thể xây dựng những bài soạn bằng giáo án điện tử với những hình ảnh
đẹp, âm thanh nhẹ nhàng làm nền sát thực với nội dung của câu chuyện để tiết
kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn học sinh hơn. Ngoài ra giáo viên có thể chuyển đổi
bộ tranh tĩnh trong sách giáo khoa thành các tranh động để sử dụng linh hoạt, dễ
dàng trong giờ dạy.
c,

Thay đổi linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học

* Kể chuyện trong nhóm
Dạy học thông qua hình thức hợp tác nhóm sẽ tạo nên mối quan hệ giữa
các cá nhân trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Thông qua thảo luận, tranh luận
ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ và chia sẻ. Qua hợp tác nhóm, các em sẽ
được rèn kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thuyết phục, kĩ năng lắng nghe, tinh thần tổ
chức và tương trợ lẫn nhau. Có thể nói đây là hình thức dạy học tích cực hóa
hoạt động của học sinh. Tổ chức cho học sinh luyện kể theo nhóm là tổ chức cho

tất cả học sinh đều được kể trong thời gian ngắn nhất. Khi tôi yêu cầu học sinh
kể lại từng đoạn truyện theo nhóm thì học sinh kể lại từng đoạn truyện rất tự
nhiên, thoải mái kể cả những em nhút nhát lúc đầu còn ngại ngùng nhưng sau đó
đã mạnh dạn kể lại từng đoạn truyện trong nhóm một cách sôi nổi, hăng say.
Để các nhóm hoạt động tích cực trong quá trình dạy học tôi luôn chú ý:
- Bố trí nhóm một cách hợp lí, có đầy đủ các trình độ khá, giỏi, trung
bình, yếu, học sinh mạnh dạn với học sinh tự ti để các em hợp tác, hỗ trợ lẫn
nhau.

9


- Luôn theo dõi hoạt động của từng nhóm học sinh để hỗ trợ các em khi
cần thiết.
* Kể chuyện cá nhân
Trong một lớp học, trình độ nhận thức và khả năng tư duy của học sinh
không đồng đều nên không thể áp dụng cách dạy đồng loạt. Cách dạy này sẽ hạn
chế khả năng nhận thức của các em. Học sinh khá giỏi không có điều kiện để
phát triển, học sinh yếu kém không có điều kiện để vươn lên. Vì vậy để phát huy
tính tích cực, chủ động của học sinh tôi luôn chú trọng tới việc dạy học theo
hướng tăng cường cá thể hóa hoạt động của học sinh. Với phân môn kể chuyện
lớp 5, để giúp các em tự tin đứng trước lớp kể chuyện tôi luôn chú ý hướng dẫn
các em nắm được: Nhân vật – tình tiết truyện – cốt truyện.
Ví dụ: Trong truyện kể: Lý Tự Trọng (TV5- Tuần 1) để giúp học sinh nắm được
nhân vật – tình tiết truyện – cốt truyện tôi đã đặt một số câu hỏi gợi ý như:
GV: Câu chuyện có mấy nhân vật? Đó là những ai?
HS: Câu chuyện có 4 nhân vật đó là: Lý Tự Trọng, tên đội Tây, mật thám
Lơ-grăng, luật sư.
Tôi ghi nhanh câu trả lời của học sinh vào bảng lớp. Sau đó tôi đặt một số
câu hỏi gợi mở để học sinh nhớ lại tình tiết truyện và biết cách thuyết minh cho

từng nội dung trong tranh như:
- Lý Tự Trọng là người như thế nào?
- Khi về nước, anh nhận nhiệm vụ gì? Anh nhanh trí, dũng cảm như thế
nào?
- Trong buổi mít tinh, anh đã làm gì với tên mật thám Lơ-grăng?
- Trước tòa án, anh đã nói gì?
- Khi ra pháp trường anh có thái độ ra sao?
Khi học sinh đã nắm vững tình tiết, cốt truyện thì các em sẽ tự tin hơn trong
việc diễn đạt, trong lời kể của mình cũng như việc thể hiện giọng nói, cử chỉ,
điệu bộ của nhân vật.

10


Khi dạy kể chuyện tôi luôn luôn chú ý đến tác phong của mình, phải luôn
mềm mỏng, nhẹ nhàng với các em bởi vì trong tiết kể chuyện thường có không
ít các em rụt rè, ngại nói, nói nhỏ và nói ấp a, ấp úng, diễn đạt kém. Nếu lúc này
giáo viên nhăn nhó, khó chịu thì càng làm cho các em lo lắng, hoảng sợ và
không nhớ gì nữa. Vì thế giáo viên cần nhẹ nhàng, gợi mở để các em bình tĩnh
nhớ lại nội dung truyện.
* Trò chơi học tập
Trò chơi học tập là một hình thức học tập thông qua trò chơi. Hình thức
này được các em hưởng ứng vì nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của các em
“học mà chơi, chơi mà học”. Trong giờ kể chuyện, tùy theo nội dung, yêu cầu
bài học mà giáo viên có thể tổ chức các trò chơi khác nhau cho học sinh.
Tôi thường tổ chức cho các em chơi khi giới thiệu bài. Vào bài bằng hình
thức khởi động vừa tạo không khí dễ chịu giữa cô và trò, khơi dậy được sự hứng
thú cho các em. Tôi thường tổ chức các trò chơi như: “Nhìn hình đoán nhân
vật”, “thi tìm những câu thơ hay, bài hát liên quan đến nhân vật”...
Ví dụ: Để giới thiệu bài kể chuyện “Vì muôn dân” (TV5- Tuần 25) tôi tổ

chức cho học sinh chơi trò chơi “ Đoán tên nhân vật”. Trên máy chiếu tôi lần
lượt cho xuất hiện các tranh ảnh với các gợi ý dưới mỗi tranh như: ông sống
dưới trời nhà Trần?, ông từng giữ chức quốc công Tiết chế?, ông có công giúp
vua Trần ba lần đánh tan quân xâm lược Nguyên Mông?, ông là vị tướng đánh
tan quân Nguyên Mông trên sông Bạch Đằng?,...học sinh nhìn tranh kết hợp với
gợi ý dưới tranh để đoán đúng tên nhân vật chính được kể trong tiết kể chuyện
là “Hưng Đạo Vương – Trần Quốc Tuấn”. Em nào đoán nhanh, đúng sẽ được
cô giáo và các bạn tuyên dương.
Với yêu cầu dựa vào tranh minh họa kể lại từng đoạn câu chuyện, tôi
có thể tổ chức trò chơi: “Nhìn tranh kể lại truyện”. Cách làm như sau:
CHUẨN BỊ

- Vẽ lại (hoặc photocopy và tô màu) các tranh gợi ý kể chuyện trong SGK
Tiếng Việt, ghi rõ số thứ tự tranh (1, 2, 3...).

11


- Cử 2 (hoặc 4) người tham gia vào "Ban Giám khảo" để theo dõi, đánh giá
và cho điểm HS thi kể chuyện; 01 thư kí ghi chép điểm của "Ban Giám khảo" để
cộng lại, tính trung bình thành kết quả của từng người thi kể.
Có thể kẻ bảng ghi điểm như sau:
Tran
h số

...

Tên HS

.........

Điể

Điể

Điể

Điể

Điểm

m

m

m

m

trung

GK1

GK2

GK3

GK4

bình

...

...

...

...

...

Xếp

hạng

(Nhất, Nhì...

...

- Mỗi "Giám khảo" có một bộ gồm 5 thẻ điểm (6, 7, 8, 9, 10) làm bằng bìa
cứng (kích thước khoảng 10cm x 20cm).
CÁCH TIẾN HÀNH

- "Ban Giám khảo " đưa ra 1 tranh minh hoạ (01 đoạn bất kì) câu chuyện đã
học, ai muốn thi kể lại đoạn đó thì xung phong lên trước các bạn để kể chuyện.
- Mỗi bạn kể xong "Ban Giám khảo" cho điểm (giơ thẻ điểm), thư kí ghi
chép lại để tính, sau đó tính điểm trung bình cho từng người. Mỗi tranh nên có
2, 3 người lần lượt xung phong thi kể. Một người có thể thi kể theo 2 hay 3
tranh (2, 3 lần kể theo 2, 3 đoạn của câu chuyện).
- Kết thúc cuộc thi, thư ký tính điểm trung bình của từng người thi kể và xếp

hạng Nhất, Nhì... theo từng tranh.
Ngoài ra dựa vào kết quả thi kể ở tất cả các tranh, "Ban Giám khảo" có thể
đề nghị các bạn khen bạn nào đạt thành tích cao khi tham gia kể theo cả 2, 3
tranh, hoặc động viên bạn tích cực thi kể theo nhiều tranh (tuy kết quả chưa cao
lắm).
Với yêu cầu học sinh kể lại toàn bộ câu chuyện, tôi thường tổ chức trò
chơi “thi kể lại toàn bộ câu chuyện” . Điều này đã kích thích được sự chú ý,
lắng nghe, quan sát, nhận xét và đánh giá bạn một cách sôi nổi của tất cả học
sinh trong lớp.

12


Ngoài ra, tôi còn tổ chức cho các em chơi vào phần củng cố bài để khắc
sâu kiến thức cho các em bằng trò chơi : “Đội nào nhanh mắt, nhanh tay”, “Ai
nhanh, ai đúng”... để thi sắp xếp tranh theo đúng trình tự câu chuyện.
Ví dụ: Khi kết thúc bài kể chuyện: “Pa-xtơ và em bé” (TV5- Tuần 14) tôi
tổ chức cho học sinh chơi trò chơi: “Đội nào nhanh mắt, nhanh tay”. Tôi sử
dụng hai bộ tranh kể chuyện giống sách giáo khoa được phóng to. Sau đó sắp
xếp lộn xộn trên bảng lớp. Tổ chức lớp thành hai đội chơi, mỗi đội cử 3 đại diện
lên chơi, cử trọng tài để chấm điểm cho hai đội chơi. Trong thời gian 3 phút, đội
nào sắp xếp các bức tranh đúng theo trình tự câu chuyện đúng và nhanh nhất
thì đội ấy thắng cuộc.
2.2

Phát huy sự tự giác, hăng hái, sáng tạo trong giờ kể chuyện

a,

Rèn kĩ năng nhận xét và đánh giá và trao đổi cùng bạn sau khi kể

Trong dạy học thụ động, giáo viên giữ độc quyền đánh giá học sinh còn

trong dạy học tích cực học sinh được tạo điều kiện để tự đánh giá về mình cũng
như tự đánh giá về bạn. Điều đó đã tạo cho học sinh sự hăng hái, chủ động trong
hoạt động học tập của mình. Khi dạy kể chuyện cho học sinh, tôi luôn luôn đưa
ra yêu cầu các em theo dõi, tập trung vào lời kể của bạn để sau đó các em tham
gia cùng giáo viên nhận xét, đánh giá bạn. Trong quá trình tổ chức đánh giá, tôi
luôn khuyến khích các em có những đánh giá đúng, sát với lời bạn kể, tránh
nhận xét chung chung, không rõ ràng.
Qua lời nhận xét của các em sẽ giúp tôi nắm được các hoạt động của học
sinh cũng như khả năng nắm chắc bài của các em để từ đó điều chỉnh cho phù
hợp.
Việc trao đổi cùng bạn về nội dung, ý nghĩa của câu chuyện đã thể hiện
được sự chủ động của các em trong giờ học. Thông qua việc trao đổi với bạn,
các em có thể bộc lộ quan điểm, thái độ của mình đối với nhân vật trong truyện.
Trong quá trình học sinh trao đổi, tôi thường đưa ra các câu hỏi gợi mở
như:
- Nội dung câu chuyện là gì? Nhân vật em thích? Vì sao?

13


- Em thích chi tiết nào trong truyện?
- Em học được phẩm chất gì từ nhân vật chính?
Trong bài kể chuyện “Tiếng vĩ cầm ở Mĩ Lai” (TV5- tuần 4) nhằm giúp
học sinh có thể phát huy sự sáng tạo của mình tôi có đặt các câu hỏi để
các em trao đổi như:
- Chuyện giúp em hiểu điều gì?
- Em hiểu gì về chiến tranh?
- Hành động của những người lính Mĩ có lương tâm giúp em hiểu điều

gì?
Như vậy, việc tổ chức cho học sinh trao đổi, đối thoại để nắm chắc ý nghĩa
của câu chuyện, nói nhận xét riêng của các em về nhân vật, chi tiết trong câu
chuyện sẽ giúp cho các em mở rộng vốn hiểu biết về cuộc sống, con người, bồi
dưỡng tư tưởng, tình cảm, nhân cách của học sinh, và quan trọng hơn là nó giúp
các em chủ động, tự tin, hăng hái hơn trong hoạt động học tập của mình.
b,

Rèn luyện phương pháp tự học cho học sinh thông qua giờ kể chuyện
Giúp học sinh nâng cao sự tự giác, hăng hái sáng tạo trong học tập thì

người giáo viên tiểu học cần phải dạy cho học sinh phương pháp tự học, tự
nghiên cứu. Bởi vì, khi các em có phương pháp, thói quen tự học thì sẽ ham học,
thích học và tất nhiên kết quả học tập của các em sẽ nâng cao. Trong phân môn
kể chuyện lớp 5 thì phương pháp tự học, tự nghiên cứu là yếu tố cốt lõi để tạo
nên sự thành công khi giáo viên dạy kiểu bài kể chuyện đã nghe, đã đọc và kể
chuyện chứng kiến hoặc tham gia.
 Kiểu bài “Kể chuyện đã nghe, đã đọc”
Để tạo nên một giờ học thành công trong tiết kể chuyện ở kiểu bài này tôi
luôn chú trọng tới phương pháp hướng dẫn các em cách chuẩn bị bài trước nhà.
Ví dụ: Sau các tiết kể chuyện nghe kể bài “Lí Tự Trọng” (TV5- tuần1), vào lúc
dặn dò học sinh tôi hỏi?
GV: - Tiết kể chuyện hôm sau ta học bài gì?
HS: - Kể chuyện đã nghe, đã đọc về một anh hùng, danh nhân ở nước ta.

14


GV: - Các em về nhà đọc gợi ý trước trong sách giáo khoa trang 18, 19 (TV5tập 1) sưu tầm các câu chuyện về các anh hùng, danh nhân ở nước ta và tập kể
chuyện trước ở nhà.

Để học sinh có thể chuẩn bị bài tốt, ngoài các gợi ý trong sách giáo khoa
tôi thường giúp các em tìm truyện bằng cách:
- Gợi ý học sinh tìm các câu chuyện có nội dung bài học trên internet.
- Giới thiệu tên sách, tên truyện đã có trên thư viện để các em mượn đọc.
- Nếu bản thân tôi có sách, truyện thì sẽ cho các em truyền nhau đọc,
tham khảo, chuẩn bị bài.
Một yêu cầu tất yếu của tiết kể chuyện này là giáo viên phải đôn đốc, sát
sao, khích lệ các em phải thuộc truyện trước khi ở nhà, kể cả học sinh yếu kém.
Nếu các em thuộc truyện, các em có thể vừa kể, vừa diễn bằng cử chỉ, động tác
để thu hút, hấp dẫn các bạn theo câu chuyện của mình.
Khi tất cả học sinh đều chuẩn bị tốt thì vào giờ học kể chuyện các em sẽ
hăng hái, tự giác và mong chờ được thể hiện cũng như lắng nghe những câu
chuyện của các bạn trong lớp. Lúc này người giáo viên chỉ cần tổ chức giờ học
vui như một giờ giao lưu tập thể giữa các bạn trong nhóm, trong lớp có thi đua,
có khen thưởng là đã thành công.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Kể chuyện đã nghe, đã đọc về một anh hùng, danh nhân ở
nước ta” (TV5-tuần 2) tôi thường tổ chức như sau:
- Yêu cầu học sinh đọc đề bài, gạch chân dưới các từ: đã nghe, đã đọc,
anh hùng, danh nhân, nước ta nhằm giúp học sinh xác định đúng yêu
cầu của đề, tránh lạc đề.
- Học sinh nối tiếp nhau đọc gợi ý trong sách giáo khoa.
- Kiểm tra sự chuẩn bị ở nhà của học sinh theo lời căn dặn ở tiết trước
(học sinh nối tiếp giới thiệu câu chuyện các em sẽ kể hôm nay).
- Học sinh kể chuyện theo cặp.
- Thi kể chuyện trước lớp (mỗi học sinh kể xong tôi thường yêu cầu em
nêu ý nghĩa của câu chuyện hoặc trao đổi cùng các bạn)

15

- Nhận xét, đánh giá và khen thưởng học sinh hoặc nhóm học sinh kể hay,
tốt.
Trong quá trình dạy tôi luôn khuyến khích các em tìm và kể lại các câu
chuyện ngoài sách giáo khoa sẽ được ưu ái tính điểm cao hơn. Chỉ khi không
tìm được truyện các em mới kể một câu chuyện đã học.
 Kiểu bài “Kể chuyện được chứng kiến hoặc tham gia”
Dù đã được làm quen ở lớp 3 và được rèn luyện ở lớp 4 nhưng đây cũng
là một kiểu bài tập khó đối với học sinh bởi vì nó đòi hỏi sự sáng tạo ở mức độ
cao. Học sinh không chỉ phải nhớ lại câu chuyện mình đã chứng kiến hoặc tham
gia mà còn phải biết sắp xếp các tình tiết của câu chuyện và sau đó mới kể lại.
Với kiểu bài này tôi luôn yêu cầu học sinh chuẩn bị trước bằng cách đọc
gợi ý trong sách giáo khoa, nhớ lại những câu chuyện mắt thấy tai nghe trên
thực tế, chuẩn bị thành dàn ý để kể, không cần tìm những câu chuyện li kì và
phức tạp. Tuy nhiên, đây cũng là một dạng bài tập khó vì vốn sống của các em
chưa nhiều nên tôi có thể chấp nhận một số câu chuyện kể mà các em đã chứng
kiến trên truyền hình, điều quan trọng là các em kể có đầu, có cuối, có ý nghĩa
và phù hợp với chủ điểm.
IV. Kết quả đạt được
Qua quá trình thực nghiệm sáng kiến, tôi nhận thấy tính tích cực, chủ
động của học sinh lớp tôi thực sự có tiến bộ rõ rệt. Các em hăng hái học tập, lớp
học lúc nào cũng sôi nổi, những em còn rụt rè, nhút nhát trước kia giờ đã tự tin
hơn trong các giờ kể chuyện. Học sinh tự giác, chủ động học bài, chuẩn bị bài ở
nhà. Chất lượng giờ dạy kể chuyện được nâng cao ở cả ba kiểu bài, kể cả kiểu
bài kể chuyện chứng kiến và tham gia được coi là một tiết dạy khó. Kết quả cuối
năm học đạt được như sau:
Tổng Nội dung
Kiểu bài 1
số
SL TL
học

Học sinh học thụ động, kể 3
9.1%
sinh chưa đạt yêu cầu

Kiểu bài 2 Kiểu bài 3
SL TL
SL TL
4
12.1% 4
12.1%

16


33

Học sinh chưa thực sự tích 14
cực, kể còn thuộc lòng truyện

42.4% 10

30.3% 12

36.4%

Học sinh tích cực, chủ động 16
học tập, kể chuyện hay, sáng
tạo

48.5% 19

57.6% 17

51.5%

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1.

Kết luận
Để nâng cao chất lượng dạy học thì việc phát huy tính tích cực, chủ động

của học sinh là một yêu cầu tất yếu đối với mỗi người giáo viên. Tuy nhiên việc
giúp học sinh chủ động, tự giác trong giờ học không phải là việc làm dễ dàng mà
đòi hỏi giáo viên phải có sự đầu tư gấp nhiều lần so với trước đây. Qua quá trình
nghiên cứu và thực nghiệm sáng kiến, tôi đã rút ra một số bài học kinh nghiệm
cho bản thân như sau:
*

Với kiểu bài “nghe- kể lại câu chuyện”, để tạo nên một tiết kể chuyện

đạt hiệu quả cao giáo viên cần phải chuẩn bị công phu khi soạn bài, chuẩn bị đồ
dùng dạy học, cần phải tập kể nhiều lần trước khi vào dạy. Giáo viên phải là
người thuộc truyện, nắm vững tình tiết truyện, hiểu cặn kẽ ý nghĩa cũng như bài
học rút ra từ câu chuyện.
-

Khuyến khích học sinh kể chuyện sáng tạo: Kể một cách tự nhiên với

giọng kể và điệu bộ của chính mình để làm cho câu chuyện thêm sống động, biết
kể theo tưởng tượng để thêm một vài chi tiết nhỏ cho câu chuyện, nói được ý

nghĩa, hành động của nhân vật.
*

Với kiểu bài: “kể chuyện đã nghe, đã đọc” và kiểu bài: “kể chuyện

chứng kiến hoặc tham gia”, giáo viên phải rèn cho học sinh phương pháp tự
học, tự nghiên cứu và chuẩn bị bài trước ở nhà, bởi đây là yếu tố then chốt để
tạo nên sự thành công khi dạy hai kiểu bài này. Giáo viên phải tích cực đọc, học
và sưu tầm tài liệu để có nguồn tư liệu hấp dẫn giới thiệu cho học sinh chuẩn bị
trước cho bài học. Mặt khác, giáo viên phải luôn luôn yêu thương tạo không khí
lớp học gần gũi, sôi nổi để học sinh có hứng thú học tập. Có tổ chức một lớp học

17


vui nhộn, thoải mái thì học sinh mới tự tin, trình bày những bài học mà các em
chuẩn bị ở nhà một cách tốt nhất.
2.

Đề xuất

*

Đối với giáo viên:

- Phải thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao nghiệp vụ chuyên môn
- Thường xuyên nghiên cứu để tìm ra những cách làm hay, đổi mới phương pháp
theo hướng tích cực.
-Trước khi lên lớp phải chuẩn bị kĩ càng, có sự đầu tư cho bài dạy.
- Liên hệ với cha mẹ học sinh để có biện pháp hỗ trợ các em ở nhà.

* Đối với nhà trường:
- Thường xuyên tổ chức các chuyên đề: “sáng kiến phát huy tính tích cực, chủ
động của học sinh” để giáo viên học tập, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau.
- Nhà trường và phòng giáo dục thường xuyên tổ chức các chuyên đề, các cuộc
thi về kể chuyện cho cả giáo viên và học sinh.
*

Đối với cấp trên:

- Bộ Giáo dục và Đào tạo cung cấp đầy đủ hơn nữa các đồ dùng học tập, thiết bị
dạy học cho môn kể chuyện.
Trên đây là những bài học cũng như ý kiến đề xuất của tôi rút ra trong quá
trình giảng dạy, rất mong được sự quan tâm, góp ý của đông đảo các đồng chí
đồng nghiệp ở trường, Phòng giáo dục ... để sáng kiến kinh nghiệm của tôi thêm
hoàn thiện hơn .
Tôi xin chân thành cảm ơn !
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa , ngày 04 tháng 5 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến
kinh nghiệm của mình viết, không
sao chép nội dung của người khác
Người viết
Chu Đình Minh

18


ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................
SKKN xếp loại : ..........

CHỦ TỊCH HĐKH
Hiệu trưởng

Trần Thị Lan

ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP HUYỆN
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
SKKN xếp loại : ..........

CHỦ TỊCH HĐKH

19

20