(Luận văn thạc sĩ) Đánh giá thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI

NGUYỄN HOÀNG ANH

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG HỖ TRỢ TÁI ĐỊNH CƢ KHI
NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN SƠN
TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Hà Nội – Năm 2019


BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI

NGUYỄN HOÀNG ANH

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG HỖ TRỢ TÁI ĐỊNH CƢ KHI
NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN SƠN
TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Chuyên ngành: Quản lý đất đai
Mã số: 8850103

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN THỊ HẢI YẾN

Hà Nội – Năm 2019


i
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI
Cán bộ hƣớng dẫn chính: TS. Nguyễn Thị Hải Yến
Cán bộ chấm phản biện 1: TS. Lƣu Văn Năng
Cán bộ chấm phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Quang Học
Luận văn thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại:
HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI
Ngày 19 tháng 01 năm 2019


ii
LỜI CAM ĐOAN
Những kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn hoàn toàn trung thực,
của cá nhân tôi và không vi phạm điều gì trong luật sở hữu trí tuệ và Pháp luật Việt
Nam. Nếu sai, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trƣớc pháp luật.
Hà Nội, Ngày

tháng

năm 2019

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Hoàng Anh

iii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài em đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, hƣớng dẫn nhiệt
tình của các thầy, cô trong khoa Quản lý Đất đai – Đaị học Tài nguyên và Môi
Trƣờng Hà Nội và các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện để em hoàn thành báo cáo
tốt nghiệp này.
Trƣớc hết em xin chân thành cảm ơn sự dạy dỗ, chỉ bảo ân cần của các thầy
giáo, cô giáo trong Quản lý Đất đai cũng nhƣ các thầy giáo, cô giáo trong trƣờng
Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội trong suốt thời gian em học tập tại
trƣờng.
Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới TS. Nguyễn Thị Hải Yến Giảng viên khoa Quản lý đất đai - Trƣờng Đại học Tài Nguyên và Môi trƣờng Hà
Nội đã trực tiếp hƣớng dẫn và chỉ bảo tận tình cho em trong suốt thời gian thực hiện
đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn, phòng Tài
nguyên và Môi trƣờng huyện Yên Sơn, Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Yên
Sơn đã trực tiếp giúp đỡ em trong suốt thời gian thực hiện đề tài.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè những ngƣời đã tạo điều
kiện và động viên em trong quá trình làm khóa luận tốt nghiệp.
Với quỹ thời gian có hạn và kinh nghiệm chƣa nhiều nên đề tài của em không
tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong sự đóng góp ý kiến của các thầy cô và các
bạn để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, Ngày

tháng

năm 2019

Học viên

Nguyễn Hoàng Anh


iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................1
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iv
DANH MỤC VIẾT TẮT ......................................................................................... vii
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... viii
DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. ix
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài ...........................................................................................1
2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài ................................................................................2
2.1 Mục tiêu ................................................................................................................2
2.2 Yêu cầu ..................................................................................................................2
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU.............................................................3
1.1 Cơ sở lý luận về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi
về đất ..........................................................................................................................3
1.1.1 Đặc điểm, bản chất của công tác bồi thƣờng .....................................................3
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm của hỗ trợ khi nhà nƣớc thu hồi đất ...............................5
1.1.3 Khái niệm, đặc điểm của tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất ........................6
1.2 Cơ sở pháp lý của công tác thu hồi, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà
nƣớc thu hồi đất ...........................................................................................................7
1.2.1 Một số văn bản pháp luật do cơ quan Trung ƣơng ban hành .............................7
1.2.2 Một số văn bản pháp luật do Ủy ban nhân dân tỉnh Tuyên Quang ban hành ....8
1.3 Khái quát về chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi
về đất tại Việt Nam qua các giai đoạn ........................................................................8
1.3.1 Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi về đất tại

Việt Nam thời kỳ trƣớc năm 1993 ..............................................................................8
1.3.2 Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi về đất tại
Việt Nam thời kỳ Luật đất đai 1993 có hiệu lực đến trƣớc Luật đất đai 2003 .........11


v
1.3.3 Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi về đất tại
Việt Nam thời kỳ Luật đất đai 2003 có hiệu lực đến trƣớc Luật đất đai 2013 .........12
1.3.4 Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi về đất tại
Việt Nam thời kỳ Luật đất đai 2013 có hiệu lực đến nay .........................................13
1.4 Khái quát về công tácbồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣkhi Nhà nƣớc thu hồi đất
trên thế giới và tại Việt Nam.......................................................................................15
1.4.1 Kinh nghiệm bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ của một số nƣớc, tổ chức trên
thế giới .......................................................................................................................15
1.4.2Thực trạng công tácbồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi về
đấtở Việt Nam ...........................................................................................................17
1.4.3Thực trạng bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi về đất ở tỉnh
Tuyên Quang .............................................................................................................18
1.5 Bài học kinh nghiệm ...........................................................................................21
CHƢƠNG 2:ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ..........................................................................................................24
2.1 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................24
2.2 Nội dung nghiên cứu ...........................................................................................24
2.3 Phƣơng pháp nguyên cứu ....................................................................................25
2.3.1Phƣơng pháp điều tra, thu thập, tài liệu, số liệu thứ cấp ...................................25
2.3.2Phƣơng pháp điều tra, thu thập, tài liệu, số liệu sơ cấp ....................................25
2.3.3 Phƣơng pháp thống kê, tổng hợp số liệu điều tra .............................................25
2.3.4 Phƣơng pháp chuyên gia ..................................................................................26
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................27
3.1. Điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế-xã hội huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ..27

3.1.1 Điều kiện tự nhiên ..........................................................................................27
3.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội .................................................................................34
3.1.3 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của huyện Yên Sơn, tỉnh
Tuyên Quang .............................................................................................................36


vi
3.2 Tình hình quản lý và sử dụng đất đai trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên
Quang ........................................................................................................................39
3.2.1 Tình hình quản lý đất đai .................................................................................39
3.2.2.Hiện trạng sử dụng đất .....................................................................................44
3.3 Đánh giá thực trạng công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu
hồi đất tại các dự án nghiên cứu trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ...48
3.3.1 Cơ sở pháp lý xác định đối tƣợng, điều kiện đƣợc bồi thƣờng, hỗ trợ và tái
định cƣ .......................................................................................................................48
3.3.2 Quy trình thực thiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc
thu hồi đất trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .....................................50
3.3.3 Thực trạng công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất
trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .......................................................52
3.4 Kết quả công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại
02 dự án nghiên cứu trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .....................55
3.4.1 Khái quát về 02 dự án nghiên cứu ...................................................................55
3.4.2 Kết quả bồi thƣờng tại 02 dự án nghiên cứu ....................................................61
3.4.3 Kết quả thực hiện các chính sách hỗ trợ tại 02 dự án nghiên cứu ..........................69
3.5 Đánh giá công tác bồi thƣờng, hỗ trợ khi nhà Nƣớc thu hồi về đất của 02 dự án
qua phiếu điều tra ý kiến ...........................................................................................72
3.5.1.Đánh giá ý kiến của ngƣời dân qua phiếu điều tra ..........................................72
3.5.2 Đánh giá ý kiến của cán bộ qua phiếu điều tra ................................................82
3.6. Thuận lợi, khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ
và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất trên địa huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ..84

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .......................................................................................88
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................91
PHỤ LỤC .................................................................. Error! Bookmark not defined.


vii

DANH MỤC VIẾT TẮT
BĐS

: Bất động sản

CNH-HĐH : Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
CGNQSDĐ : Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
GPMB

: Giải phóng mặt bằng

HĐND

: Hội đồng nhân dân

LĐĐ

: Luật đât đai

LĐTB&XH : Lao động thƣơng binh và xã hội
QL

: Quốc lộ

UBND

: Ủy ban nhân dân

SDĐ

: Sử dụng đất


viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1 Hiện trạng diện tích, cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp năm 2016 .............44
Bảng 3.2Hiện trạng diện tích, cơ cấu sử dụng đất phi nông nghiệp năm 2016 ........45
Bảng 3.3Hiện trạng diện tích, cơ cấu nhóm đất chƣa sử dụng năm 2016 ................46
Bảng 3.4 Bảng tổng hợp kinh phí bồi thƣờng, hỗ trợ của dự án ...............................59
Bảng 3.5: Tổng hợp cơ cấu đối tƣợng, loại đất, diện tích đƣợc bồi thƣờng, hỗ trợ tại
02 dự án nghiên cứu ..................................................................................................62
Bảng 3.6 Tổng hợp kinh phí bồi thƣờng về đấy áp dụngđối với dự án 1 .................64
Bảng 3.7 Tổng hợp kinh phí bồi thƣờng về đất áp dụng đối vớidự án 2 ..................65
Bảng 3.8 Tổng hợp kinh phí bồi thƣờng, hỗ trợ cây cối, hoa màu, vật nuôi,và tài
sản, công trình kiến trúc trên đất tại 02 dự án nghiên cứu ........................................68
Bảng 3.9 Bảng tổng hợp kinh phí thực hiện chính sách hỗ trợ tại 02 dự án .............72
Bảng 3.10: Tổng hợp ý kiến của ngƣời dân về đơn giá bồi thƣờng, hỗ trợ của 2 dự
án nghiên cứu ............................................................................................................73
Bảng 3.11.Phƣơng thức sử dụng tiền các hộ dân tại 2 dự án nghiên cứu ....................75
Bảng 3.12: Tình hình lao động, việc làm của cá hộ thuộc khu vực bồi thƣờng, hỗ trợ
tại 2 dự án nghiên cứu ...............................................................................................76

Bảng3.13:Tình hình thu nhập của các hộ sau khi bị thu hồi đất Dự ánxây dựng thủy
điện sông sông Lô 8B ................................................................................................78
Bảng 3.14. Đánh giá của ngƣời dân về cơ sở hạ tầng, sau khi thu hồi đất ...............80
Bảng 3.15.Tình hình an ninh trật tự xã hội của ngƣời dân sau khi thu hồi đất .............81
Bảng 3.16 Bảng tổng hợp thông tin thu thập đƣợc từ mẫu phiếu điều tra cán bộ ....82


ix

DANH MỤC HÌNH
Hình 3.1 Sơ đồ huyện Yên Sơn .................................................................................27
Hình 3.2 Nhà máy thủy điện sông Lô .......................................................................55
Hình 3.3 Một đoạn đƣờng dẫn Cầu Bình Ca ............................................................58


1
MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Đất là sản phẩm của tự nhiên, qua quá trình tác động của con ngƣời đất đai là
yếu tố tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất nông nghiệp, làm mặt bằng xây
dựng các công trình kết cấu hạ tầng, xây dựng các công trình sản xuất kinh doanh,
xây dựng đô thị và các khu dân cƣ...
Sử dụng đất đai vào các mục đích an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia, lơị ích
công cộng để thực hiện mục tiêu phát triển đất nƣớc, đặc biệt là các dự án phát triển
đô thị, dự án sản xuất, kinh doanh phát triển kinh tế là một tất yếu khách quan trong
quá trình phát triển công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nƣớc. Để có mặt bằng xây
dựng các dự án, Nhà nƣớc phải thu hồi đất của nhân dân và thực hiện việc bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ cho các hộ dân có đất bị thu hồi.
Huyện Yên Sơn thuộc tỉnh Tuyên Quang là một huyện phát triển kinh tế với tỷ

trọng nông nghiệp cao, kinh tế hộ phụ thuộc phần lớn vào hoạt động sản xuất nông
nghiệp. Trên toàn địa bàn huyện với nhiều dự án trọng điểm đƣợc đầu tƣ mạnh mẽ,
nhƣng công tác bồi thƣờng, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cƣ đang gặp rất
nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân và một trong những nguyên nhân chủ yếu
nhất đó là đất nông nghiệp là tƣ liệu sản xuất chính, làm ảnh hƣởng nhiều đến sản
xuất và đời sống của nhân dân, đất ở và nhà cửa cũng nhƣ vật kiến trúc, hoa màu
trên đất là tài sản rất lớn của nông dân nơi đây. Việc bồi thƣờng, hỗ trợ chƣa tƣơng
xứng với mức độ thiệt hại đã gây ra nhiều bức xúc trong nhân dân, từ đó đã có
không ít trƣờng hợp ngƣời dân không nhận tiền bồi thƣờng, hỗ trợ dẫn đến khiếu
kiện kéo dài.
Xuất phát từ thực tiễn trên, em tiến hành nghiên cứu đề tài:"Đánh giá thực
trạng công tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất tại một
số dự án trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang"


2

2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài
2.1 Mục tiêu
-Đánh giákết quả công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi
đất tại một số dự án trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
- Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
2.2 Yêu cầu
- Nguồn tài liệu, số liệu thu thập đƣợc phải đáng tin cậy và chính xác, nguồn
gốc rõ ràng , công khai minh bạch.
- Các số liệu, tài liệu điều tra đƣợc phải phản ánh đúng, khách quan tình hình
công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất tại một số dự án
trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
- Các đề xuất, kiến nghị, giải pháp phải có tính khả thi, phù hợp với quy định

của pháp luật và tình hình thực tế tại địa phƣơng.


3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
1.1 Cơ sở lý luận về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu
hồi về đất
1.1.1 Đặc điểm, bản chất của công tác bồi thường
*Đặc điểm công tác bồi thường
Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất để xây dựng các công trình mang tính đa
dạng và phức tạp.
Tính đa dạng: mỗi dự án đƣợc tiến hành trên một vùng đất khác nhau với điều
kiện tự nhiên kinh tế, xã hội dân cƣ khác nhau. Khu vực nội thành, mật độ dân cƣ
cao, ngành nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên đất lớn; khu vực ven đô, mức độ
tập trung dân cƣ khá cao, ngành nghề dân cƣ phức tạp, hoạt động sản xuất đa dạng:
công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thƣơng mại, buôn bán nhỏ; khu vực ngoại thành,
hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cƣ là sản xuất nông nghiệp. Do đó, mỗi khu vực
bồi thƣờng, GPMB có những đặc trƣng riêng và đƣợc tiến hành với những giải pháp
riêng phù hợp với những đặc điểm riêng của mỗi khu vực và từng dự án cụ thể.
Tính phức tạp: đất đai là tài sản có giá trị, có vai trò quan trọng trong đời sống
kinh tế - xã hội đối với mọi ngƣời dân. Đối với khu vực nông thôn, dân cƣ chủ yếu
sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai lại là tƣ liệu sản xuất quan
trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề
nghiệp khó khăn, do đó tâm lý dân cƣ vùng này là giữ đƣợc đất để sản xuất, thậm
chí họ cho thuê đất còn đƣợc lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhƣng họ vẫn không cho
thuê. Mặt khác, cây trồng, vật nuôi trên vùng đó cũng đa dạng dẫn đến công tác
tuyên truyền, vận động dân cƣ tham gia di chuyển, định giá bồi thƣờng rất khó
khăn. Bởi vậy, để đảm bảo đời sống dân cƣ cần thiết phải thực hiện tốt việc hỗ trợ,
chuyển đổi nghề nghiệp cho ngƣời dân. Đối với đất ở phức tạp hơn do những
nguyên nhân sau:

+ Đất ở là tài sản có giá trị lớn, gắn bó trực tiếp với đời sống và sinh hoạt của
ngƣời dân mà tâm lý, tập quán là ngại di chuyển chỗ ở.


4
+ Nguồn gốc với chế độ quản lý khác nhau qua nhiều thời kỳ, cơ chế chính
sách không đồng bộ dẫn đến tình trạng lấn chiếm đất đai, xây nhà trái phép.
+ Thiếu quỹ đất để xây dựng khu tái định cƣ cũng nhƣ chất lƣợng khu tái định
cƣ thấp chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu của ngƣời dân.
+ Ở một số vùng, ngƣời dân sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ và sống
bám sát vào các trục đƣờng giao thông, nay chuyển đến ở khu vực mới thì điều kiện
kiếm sống bị thay đổi nên họ không muốn di chuyển.
*Bản chất của công tác bồi thường
Để hiểu rõ bản chất của công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ trƣớc hết ta
phải hiểu thế nào là bồi thƣờng thiệt hại. Bồi thƣờng thiệt hại có nghĩa là trả lại
tƣơng xứng giá trị hoặc công lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi
của chủ thể khác việc bồi thƣờng này có thể là vô hình hay hữu hình, nó đƣợc thực
hiện thông qua thỏa thuận giữa các chủ thể hoặc theo sự điều tiết của pháp luật
(Phạm Phƣơng Nam, 2015).
Trong thực tiễn hình thành và phát triển của xã hội, hành vi gây thiệt hại thì
phải bồi thƣờng đây là chân lý cốt yếu nếu bị xâm phạm và bị thiệt hại là lợi ích
cộng đồng đƣợc nhà nƣớc bảo vệ.
Theo Khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai (2003): “ Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu
hồi đất là việc Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu
hồi cho ngƣời sử dụng đất”. Bồi thƣờng trong lĩnh vực đất đai có một số đặc trƣng
và nguyên tắc sau:
- Đặc trƣng về bồi thƣờng trong lĩnh vực đất đai:
+ Vấn đề bồi thƣờng chỉ đặt ra khi Nhà nƣớc thu hồi đất của ngƣời SDĐ để
sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh; lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng; mục
đích phát triển kinh tế;

+ Việc bồi thƣờng cho ngƣời SDĐ không do lỗi của Nhà nƣớc gây ra mà xuất
phát từ nhu cầu của xã hội, của cộng đồng;


5
- Nguyên tắc bồi thƣờng trong lĩnh vực đất đai:
+ Bồi thƣờng về đất dựa trên khung giá đất do Nhà nƣớc quy định tài thời
điểm thu hồi đất;
+ Bồi thƣờng thiệt hại về tài sản trên đất thực hiện theo giá thị trƣờng (trao
đổi ngang giá và căn cứ vào thiệt hại thực tế xảy ra).
Đối tƣợng đƣợc bồi thƣờng: Không phải bất cứ ngƣời SDĐ nào bị Nhà nƣớc
thu hồi cũng đƣợc bồi thƣờng mà chỉ những chủ thể SDĐ thỏa mãn các điều kiện do
pháp luật đất đai quy định mới đƣợc Nhà nƣớc bồi thƣờng khi bị thu hồi đất.
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm của hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất
Hỗ trợ là một hành động thể hiện tinh thần đoàn kết tƣơng thân, tƣơng ái
thông qua sự hỗ trợ về vật chất và tinh thần để giúp đỡ một thành viên hoặc một
nhóm ngƣời trong xã hội có thể vƣợt qua những khó khăn hay những rủi ro mà họ
gặp phải để sớm ổn định cuộc sống. Đây là một truyền thống văn hóa tốt đẹp của
ngƣời Việt Nam thể hiện sự nhân văn đối với đồng loại. Hoạt động này đƣợc gọi là
hỗ trợ. Có thể hiểu hỗ trợ là sự trợ giúp, giúp đỡ của cộng đồng nhằm san sẻ hoặc
chia sẻ bớt một phần khó khăn, rủi ro mà một thành viên hoặc một nhóm ngƣời gặp
phải trong cuộc sống. Hỗ trợ có thể phân loại thành hai dạng: hỗ trợ về vật chất
(tiền bạc hoặc bằng các hiện vật) và hỗ trợ về tình thần (động viên, thăm hỏi, an ủi).
Theo Khoản 14 Điều 3 Luật Đất đai (2013) quan niệm: “Hỗ trợ khi Nhà nƣớc
thu hồi đất và việc Nhà nƣớc trợ giúp cho ngƣời có đất thu hồi để ổn định đời sống,
sản xuất và phát triển”.
Nguyên tắc hỗ trợ: Căn cứ vào khó khăn thực tế, hoàn cảnh, điều kiện cụ thể
của ngƣời bị thu hồi đất và khả năng tài chính của Nhà nƣớc để xem xét, ấn định
mức hỗ trợ cho từng đối tƣợng, từng trƣờng hợp cụ thể.
Đối tƣợng đƣợc hỗ trợ: Ngƣời SDĐ bị thu hồi đất gặp khó khăn sẽ đƣợc xem

xét để hỗ trợ (không phân biệt đó là SDĐ hợp pháp hay không hợp pháp), tuy nhiên
mức hỗ trợ sẽ không giống nhau giữa các đối tƣợng bị thu hồi đất.


6
1.1.3 Khái niệm, đặc điểm của tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
Điều 22 Hiến pháp (2013): “Công dân có quyền có nơi ở hợp pháp”. Vậy nơi
ở là một trong những quyền cơ bản của công dân. Khi Nhà nƣớc thu hồi đất ở của
ngƣời SDĐ thì Nhà nƣớc phải có trách nhiệm thực hiện tái định cƣ cho họ.
Khoản 1,2,3 Điều 85 Luật Đất đai (2013) quy định: “ Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm tổ chức lập và thực hiện dự án tái
định cƣ trƣớc khi thu hồi đất. Khu tái định cƣ tập trung phải xây dựng cơ sở hạ tầng
đồng bộ, bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng, phù hợp với điều kiện, phong
tục, tập quán của từng vùng, miền.Việc thu hồi đất ở chỉ đƣợc thực hiện sau khi
hoàn thành xây dựng nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng của khu tái định cƣ ".
Có thể hiểu đƣợc khái niệm về tái định cƣ nhƣ sau: Tái định cƣ là việc cơ quan
nhà nƣớc có thẩm quyền phải chuẩn bị nơi ở mới đáp ứng đầy đủ các điều kiện do
pháp luật quy định cho ngƣời bị Nhà nƣớc thu hồi đất ở để họ có thể nhanh chóng
ổn định cuộc sống. Theo quy định khu tái định cƣ phải hoàn thành trƣớc khi có
quyết định thu hồi đất.
Ở Việt Nam công tác tái định cƣ chƣa thực hiện đúng đƣợc bản chất, việc tái
định cƣ cho những hộ gia đình cá nhân bị thu hồi đất có đủ điều kiện để nhận đƣợc
một suất tái định cƣ không chỉ tạo dựng cho ngƣời bị thu hồi đất nơi ở mới mà phải
tạo dựng cho các đối tƣợng đó một nơi sinh sống mới. Nơi sinh sống mới là nơi mà
họ có thể ở, hoạt động sản xuất, vui chơi giải trí tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ.
Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền sử
dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho ngƣời bị thu hồi đất. Trong đó, giá trị
quyền sử dụng đất là giá trị đất xác định.
Quyết định thu bằng tiền của quyền sử dụng đất đối với một diện tích đất xác
định trong thời hạn sử dụng hồi đất: là việc Nhà nƣớc ra quyết định hành chính để thu

lại quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, cá nhân sử dụng.
Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất: là việc Nhà nƣớc giúp đỡ ngƣời bị thu
hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới.
Giải phóng mặt bằng là quá trình tổ chức thực hiện các công việc liên quan


7
đến di dời nhà cửa, cây cối và các công trình xây dựng trên phần đất nhất định đƣợc
quy định cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công trình mới trên đó.
Bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất để sử dụng vào
mục đích an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, mục đích phát
triển kinh tế đƣợc quy định tại điều 36 - nghị định 181/2004/NĐ-CP ngày
29/10/2004 và các văn bản hƣớng dẫn nhƣ nghị định 197/2004/NĐ-CP ngày
03/12/2004, nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 27/05/2007 và nghị định số
69/2009/NĐ – CP ngày 13/08/2009 của Chính phủ. Từ đó có thể hiểu đƣợc công tác
bồi thƣờng, GPMB trong tình hình hiện nay không đơn thuần là việc bồi thƣờng về
mặt vật chất mà còn đảm bảo đƣợc lợi ích của ngƣời dân phải di chuyển. Tức là họ
phải có đƣợc chỗ ở ổn định, có điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, đƣợc hỗ
trợ ổn định đời sống sản xuất, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề.
1.2 Cơ sở pháp lý của công tác thu hồi, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi
Nhà nƣớc thu hồi đất
1.2.1 Một số văn bản pháp luật do cơ quan Trung ương ban hành
- Luật Đất đai năm 1993 số 24-L/CTN ngày 14/7/1993 của Quốc hội;
- Luật Đất đai năm 2003 số 13/2003/QH11 ngày 26/11/2003 của Quốc hội;
- Luật Đất đai năm 2013 số 45/2013/QH13 ngày 29/11/2013 của Quốc hội;
-Thông tƣ số 57/2010/TT-BTC ngày 16 tháng 4 năm 2010 của Bộ Tài chính
quy định việc lập dự toán, sử dụng và quyết toán kinh phí tổ chức thực hiện bồi
thƣơng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất;
- Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ hƣớng dẫn thi
hành một số điều của Luật Đất Đai;

- Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ quy định về
bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất;
- Nghị định số 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 về việc sửa đổi, bổ sung một
số Nghị định, quy định thi hành Luật Đất Đai;
- Thông tƣ số 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi
trƣờng quy định chi tiết về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất;


8
- Quyết định số 52/2012/QĐ-TTg ngày 16/11/2012 của Thủ tƣớng Chính phủ
về chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm và đào tạo nghề cho ngƣời lao động bị thu
hồi đất nông nghiệp;
- Quyết định số 63/2015/QĐ-TTg ngày 10/12/2015 của Thủ tƣớng Chính phủ
về chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho ngƣời lao động bị thu
hồi đất.
1.2.2 Một số văn bản pháp luật do Ủy ban nhân dân tỉnh Tuyên Quang ban hành
-Quyết định số 05/2015/QĐ-UBND ngay 16/4/2015 của UBND tỉnh Tuyên
Quang Ban hành quy và trình tự, thủ tục thực hiện bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ
khi Nhà nƣớc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã
hội;
-Quyết định số 06/2015/QĐ-UBND ngay 16/4/2015 của UBND tỉnh Tuyên
Quang Ban hành quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ, TĐC thuộc thẩm quyền của Uỷ
ban nhân dân tỉnh khi Nhà nƣớc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát
triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang;
-Quyết định 05/2017/QĐ-UBND Ban hành đơn giá bồi thƣờng thiệt hại về tài
sản (vật kiến trúc, cây trồng, vật nuôi) gắn liền với đất bị thu hồi khi Nhà nƣớc thu
hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công
cộng, mục đích phát triển kinh tế theo quy định của pháp luật trên địa bàn tỉnh
Tuyên Quang;
-Quyết định 01/2015/QĐ-UBND Ban hành Bảng giá đất 05 năm (2015 -2019)

trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang;
-Quyết định 02/2015/QĐ-UBND Ban hành Quy định phân khu vực, phân loại
đƣờng phố và phân vị trí đất trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang;
1.3 Khái quát về chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu
hồi về đất tại Việt Nam qua các giai đoạn
1.3.1 Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi về đất
tại Việt Nam thời kỳ trước năm 1993
*Giai đoạn trước khi có Luật Đất đai năm 1987


9
Trong thời kỳ phong kiến từ triều Hồ Quý Ly (Đầu thế kỷ XV) đến thời kỳ
nhà Nguyễn (đầu thế kỷ XIX), chính sách bồi thƣờng cho ngƣời bị thiệt hại khi Nhà
nƣớc thu hồi đất, đã đƣợc xác lập và chủ yếu tập trung vào bồi thƣờng ruộng đất
canh tác và phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, điều kiện địa lý, đất ở không đƣợc
quan tâm nhiều so với các loại đất khác. Hình thức bồi thƣờng chủ yếu bằng tiền
qua từng triều đại đƣợc hình thành và phát triển rõ rệt, mức bồi thƣờng ngày càng
đƣợc quy định chặt chẽ, tƣơng xứng với thiệt hại của ngƣời bị thu hồi đất. Tuy
nhiên xét về bản chất, những chính sách nêu trên mục đích là để phục vụ cho lợi ích
của giai cấp thống trị của các triều đại phong kiến đƣơng thời.
Khi thực dân Pháp xâm lƣợc nƣớc ta, ngoài một số hiệp ƣớc bất bình đẳng để
chiếm hữu đất không bồi hoàn, nghị định của Toàn quyền Đông Dƣơng ngày 17
tháng 12 năm 1913 là những văn bản chính thức định ra những nguyên tắc nhƣợng
địa, núp dƣới hình thức mua bản để chiếm đoạt tài sản đất đai, mục đích chủ yếu là
để cho tƣ bản Pháp khai thác tài nguyên của đất nƣớc ta.
Sau cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, lần đầu tiên nƣớc Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Hiến pháp vào năm 1946. Đến năm 1953, Nhà
nƣớc ta thực hiện cuộc cải cách ruộng đất và Luật cải cách ruộng đất đƣợc ban
hành. Một trong những mục tiêu đầu tiên của cuộc cải cách là: Thủ tiêu quyền
chiếm hữu ruộng đất của thực dân Pháp và đế quốc xâm lƣợc ở Việt Nam, xóa bỏ

chế độ phong kiến, chiếm hữu ruộng đất của giai cấp địa chủ, thực hiện chế độ sở
hữu ruộng đất của nông dân. Sau đó, Đảng và Nhà nƣớc ta đã vận động nông dân
vào làm ăn tập thể, đồng thời Nhà nƣớc thành lập các nông trƣờng quốc doanh, các
trạm trại nông nghiệp - hình thức sở hữu tập thể.
Chính phủ ban hành Nghị định số 151-TTg Ngày 14/4/1959, quy định về thể
lệ tạm thời trƣng dụng ruộng đất, là văn bản pháp quy đầu tiên liên quan đến việc
bồi thƣờng và tái định cƣ ở Việt Nam, sau đó Ủy ban kế hoạch Nhà nƣớc và Bộ Nội
vụ ban hành thông tƣ liên bộ số 1424/TTg của Chính phủ quy định thể lệ tạm thời
về trƣng dụng ruộng đất để làm địa điểm xây dựng các công trình kiến thiết cơ bản
với nguyên tắc phải đảm bảo kịp thời và diện tích đủ cần thiết cho công trình xây


10
dựng kiến thiết cơ bản, đồng thời chiếu cố đúng mức quyền lợi và đời sống của
ngƣời có ruộng đất. Đất thuộc sở hữu tƣ nhân hoặc tập thể khi bị trƣng dụng thì
thuộc sở hữu của Nhà nƣớc.
*Giai đoạn Luật Đất đai 1987 có hiệu lực
Thi hành Hiến pháp năm 1980, Luật đất đai đƣợc Quốc hội thông qua ngày
29-2/1987 quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, Nhà nƣớc giao đất cho các đối
tƣợng có nhu cầu để sử dụng ổn định lâu dài, có thời hạn hoặc tạm thời quy hoạch
và kế hoạch sử dụng đất đƣợc duyệt. Cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền giao đất nào
thì có quyền thu hồi đất đó.
Tại khoản 4 Điều 48 Luật Đất đai năm 1987, không nêu cụ thể việc bồi thƣờng
khi Nhà nƣớc thu hồi đất, mà chỉ nêu tại phần nghĩa vụ của ngƣời sử dụng đất "Đền
bù thiệt hại cho ngƣời sử dụng đất để giao cho mình bồi hoàn thành quả lao động và
kết quả đầu tƣ đó làm tăng giá trị của đất đó theo quy định của pháp luật".
Hội đồng Bộ trƣởng ngày 31 tháng 05 năm 1990 ra Quyết định số 186/HĐBT
quy định về việc bồi thƣờng đất nông nghiệp, đất có rừng khi chuyển sang mục đích
khác. Tại Điều 1 của Quyết định này quy định rõ: Mọi tổ chức, cá nhân đƣợc giao
đất nông nghiệp, đất có rừng để sử dụng vào mục đích khác phải đền bù về đất nông

nghiệp, đất có rừng cho Nhà nƣớc. Khung mức giá bồi thƣờng do Ủy ban nhân dân
tỉnh, thành phố, đặc khu trực thuộc Trung ƣơng quy định cụ thể mức bồi thƣờng đối
với từng quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh sát với giá đất ở địa phƣơng
nhƣng không đƣợc thấp hơn hoặc cao hơn khung định mức bồi thƣờng của Chính
phủ. Toàn bộ số tiền bồi thƣờng phải nộp vào ngân sách nhà nƣớc và đƣợc điều tiết
cho các cấp theo tỷ lệ Trung ƣơng 30%, địa phƣơng 70%.
Có thể thấy trong thời kỳ này có vài quy định riêng lẻ về thu hồi đất chứ chƣa
hình thành chính sách thu hồi đất. Nguyên nhân là khi đó đất đai chỉ đƣợc xem là tài
nguyên có giá trị sử dụng, mặt khác do nền kinh tế có nhiều khó khăn nên nhu cầu
thu hồi đất cũng không lớn.


11
1.3.2 Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi về đất
tại Việt Nam thời kỳ Luật đất đai 1993 có hiệu lực đến trước Luật đất đai 2003
Hiến pháp mới năm 1992 vẫn quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân và nhà
nƣớc giao đất, cho thuê đất cho các tổ chức và cá nhân sử dụng ổn định, nhƣng tiếp
theo đó tuyên bố: “Trong trƣờng hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và
vì lợi ích quốc gia, Nhà nƣớc trƣng mua hoặc trƣng dụng có bồi thƣờng tài sản của
cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trƣờng”.
Căn cứ vào Hiến pháp năm 1992, Luật Đất đai năm 1993 ra đời và có hiệu lực
từ ngày 15/10/1993, với các quy định cụ thể nhƣ sau:
Tại Điều 12 quy định: “Nhà nƣớc xác định giá các loại đất để tính thuế chuyển
quyền sử dụng đất, thu tiền khi giao đất hoặc cho thuê đất, tính giá trị tài sản khi
giao đất, bồi thƣờng thiệt hại về đất khi thu hồi đất. Chính phủ quy định khung giá
các loại đất đối với từng vùng và theo từng thời gian”.
Tại Điều 27 quy định: “Trong trƣờng hợp thật cần thiết, Nhà nƣớc thu hồi đất
đang sử dụng của ngƣời sử dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh,
lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng thì ngƣời bị thu hồi đất đƣợc đền bù thiệt hại”.
Cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định giao đất nào thì có quyền thu hồi

đất đó.
Việc thu hồi đất để chuyển sang mục đích khác phải theo đúng quy hoạch và
kế hoạch đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền xét duyệt.
Trƣớc khi thu hồi đất phải thông báo cho ngƣời đang sử dụng biết về lý do thu
hồi, thời gian, kế hoạch di chuyển, phƣơng án đền bù thiệt hại.
Trong trƣờng hợp có nhu cầu khẩn cấp của chiến tranh, chống thiên tai hoặc
trong tình trạng khẩn cấp, thì việc trƣng dụng đất do Uỷ ban nhân dân huyện, quận,
thị xã, thành phố thuộc tỉnh trở lên quyết định. Hết thời hạn trƣng dụng, ngƣời sử
dụng đất đƣợc trả lại đất và đƣợc đền bù thiệt hại do việc trƣng dụng gây ra theo
quy định của pháp luật.


12
1.3.3 Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi về đất
tại Việt Nam thời kỳ Luật đất đai 2003 có hiệu lực đến trước Luật đất đai 2013
Trên cơ sở tổng kết 10 năm thi hành Luật Đất đai và xuất phát từ yêu cầu của
giai đoạn mới, Hội nghị lần thứ VII Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khoá IX đã ra
Nghị quyết về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai trong thời kỳ đẩy
mạnh CNH-HĐH đất nƣớc. Nghị quyết này là định hƣớng rất quan trọng để Quốc
hội khoá IX, kỳ họp thứ 4 thông qua Luật Đất đai mới vào ngày 26 tháng 11 năm
2003.
Luật Đất đai năm 2003 là luật có phạm vi điều chỉnh bao quát nhất, thể hiện
đầy đủ nhất hơi thở của cuộc sống so với các Luật Đất đai đã ban hành trƣớc đó.
Luật có rất nhiều nội dung mới, trong đó đáng chú ý tập trung vào các vấn đề đang
đặt ra trong quản lý sử dụng đất đai.
Luật Đất đai năm 2003 ra đời có ý nghĩa quan trọng, đáp ứng yêu cầu mới đặt
ra trong tiến trình phát triển nền kinh tế, ổn định chính trị - xã hội của đất nƣớc, hội
nhập kinh tế khu vực và quốc tế. Luật Đất đai 2003 quy định thêm về chế tài áp
dụng xử lý vi phạm pháp luật trong quản lý và sử dụng đất đai, quy định cụ thể
nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan Nhà nƣớc trong quản lý đất đai, trình tự, thủ tục

thực hiện quyền của ngƣời sử dụng đất. Về thu hồi đất, việc thu hồi đất để sử dụng
vào mục đích phát triển kinh tế là một quy định mới của Luật Đất đai 2003. Bổ sung
trƣờng hợp thu hồi đất đƣợc Nhà nƣớc giao, cho thuê để thực hiện dự án đầu tƣ mà
không đƣợc sử dụng trong thời hạn 12 tháng liền hoặc tiến độ sử dụng đất chậm hơn
24 tháng so với tiến độ ghi trong dự án. Quy định thêm về việc thu hồi đất đối với
các trƣờng hợp đất bị lấn, chiếm.
Về vấn đề bồi thƣờng, tái định cƣ cho ngƣời có đất bị thu hồi đƣợc quy định
tại điều 42: Ngƣời bị thu hồi loại đất nào thì đƣợc bồi thƣờng bằng việc giao đất
mới có cùng mục đích sử dụng, nếu không có đất để bồi thƣờng thì bồi thƣờng bằng
giá trị quyền sử dụng đất tại thời điểm có quyết định thu hồi.


13
1.3.4 Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi về đất
tại Việt Nam thời kỳ Luật đất đai 2013 có hiệu lực đến nay
Nhằm bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp cho ngƣời bị thu hồi đất,
khắc phục bất cập và điều tiết một cách hài hòa lợi ích giữa Nhà nƣớc, ngƣời sử
dụng đất và nhà đầu tƣ, đồng thời nhằm giảm thiểu khiếu kiện trong bồi thƣờng,
giải phóng mặt bằng, Luật Đất đai 2013 vừa tiếp tục kế thừa, luật hóa những quy
định còn phù hợp đã và đang đi vào cuộc sống của pháp luật đất đai năm 2003,
nhƣng đồng thời đã sửa đổi, bổ sung một số quy định mới nhằm tháo gỡ những hạn
chế, bất cập của pháp luật Đất đai năm 2003, đƣa chính sách về bồi thƣờng, hỗ trợ,
tái định cƣ trong Nghị quyết 19/NQ-TW đi vào cuộc sống.
Có thể khái quát một số nội dung chủ yếu mang tính đổi mới về lĩnh vực bồi
thƣờng, giải phóng mặt bằng quy định trong Luật Đất đai năm 2013 so với Luật Đất
đai năm 2003 cụ thể nhƣ sau:
Quy định nguyên tắc bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
Các chế định bồi thƣờng về đất, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất trong
Luật Đất đai năm 2003 trên thực tế đã không thể chế, truyền tải hết các quy định
mang tính nguyên tắc để thực hiện thống nhất khi xử lý những vấn đề phức tạp phát

sinh trong thực tiễn thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ tại các địa phƣơng,
các bộ, ngành. Khắc phục hạn chế này, Luật Đất đai năm 2013 đã tách nguyên tắc
bồi thƣờng về đất và nguyên tắc bồi thƣờng thiệt hại về tài sản, ngừng sản xuất,
kinh doanh khi Nhà nƣớc thu hồi đất thành 02 điều riêng biệt (Điều 74 và Điều 88).
Trong đó, quy định cụ thể các nguyên tắc bồi thƣờng về đất và các nguyên tắc bồi
thƣờng thiệt hại về tài sản gắn liền với đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất để các bộ,
ngành, địa phƣơng và ngƣời thu hồi đất căn cứ vào đó thống nhất thực hiện, cụ thể:
- Nguyên tắc bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất (Điều 74 Luật đất đai
2013):
+ Ngƣời sử dụng đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất nếu có đủ điều kiện đƣợc bồi
thƣờng quy định tại Điều 75 của Luật này thì đƣợc bồi thƣờng.


14
+ Việc bồi thƣờng đƣợc thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử
dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thƣờng thì đƣợc bồi thƣờng bằng
tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định
tại thời điểm quyết định thu hồi đất.
+ Việc bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách
quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật.
- Nguyên tắc bồi thƣờng thiệt hại về tài sản, ngừng sản xuất, kinh doanh khi
Nhà nƣớc thu hồi đất (Điều 88 Luật Đất đai 2013):
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất mà chủ sở hữu tài sản hợp pháp gắn liền với đất
bị thiệt hại về tài sản thì đƣợc bồi thƣờng.
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất mà tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, ngƣời Việt
Nam định cƣ ở nƣớc ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài phải ngừng sản
xuất, kinh doanh mà có thiệt hại thì đƣợc bồi thƣờng thiệt hại.
- Quy định cụ thể và làm rõ các điều kiện để đƣợc bồi thƣờng về đất khi Nhà
nƣớc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi
ích quốc gia, công cộng đối với từng loại đối tƣợng mà Nhà nƣớc thu hồi đất. Trong

đó, Luật bổ sung thêm 02 trƣờng hợp đƣợc bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi
đất quy định tại Điều 75, cụ thể:
+ Bổ sung bồi thƣờng đối với các trƣờng hợp sử dụng đất thuê trả tiền thuê
đất một lần cho cả thời gian thuê nhằm đảm bảo sự bình đẳng giữa ngƣời sử dụng
đất theo hình thức thuê đất trả tiền một lần cho cả thời gian thuê với ngƣời đƣợc
giao đất có thu tiền sử dụng đất (có cùng nghĩa vụ tài chính nhƣ nhau).
+ Bổ sung bồi thƣờng đối với trƣờng hợp cơ sở tôn giáo, cộng đồng dân cƣ
đang sử dụng đất mà không phải là đất do Nhà nƣớc giao, cho thuê và có Giấy
chứng nhận hoặc có đủ điều kiện để đƣợc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng
đất,quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này
mà chƣa đƣợc cấp.
Đây là một trong những điểm mới của Luật Đất đai năm 2013 mà Luật Đất
đai 2003 chƣa quy định rõ, những quy định này sẽ giải quyết đƣợc những vƣớng