SKKN Lịch sư năm 2008-2009

-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Môn lịch sử ở trường phổ thông nhằm giúp học sinh có được những kiến
thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới; góp phần hình thành
ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước truyền
thống dân tộc, tinh thần cách mạng. Bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động
và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội. Vì vậy, phương pháp và hình
thức dạy học môn lịch sử rất phong phú, đa dạng; bao gồm cả các phương pháp
hiện đại như: thảo luận nhóm, đóng vai nhân vật, giải quyết vấn đề, nghiên cứu
tình huống,dự án, hợp tác …) và các phương pháp truyền thống như: ( trực quan,
đàm thoại, kể chuyện,…; bao gồm cả hình thức dạy học theo lớp, theo nhóm nhỏ
và cá nhân; hình thức dạy học ở lớp, ở phòng bộ môn, ở bảo tàng, tại các di tích
lịch sử,…và học sinh cũng có thể nghe báo cáo, trao đổi trực tiếp với các nhân
chứng lịch sử ( Nói chuyện với các cựu chiến binh ..).
Vì vậy, tổ chức dạy học theo nhóm là hình thức dạy mới – một trong
những hình thức thực hiện tốt nhất việc dạy học phát huy tính tích cực và tương
tác của học sinh. Với hình thức này, HS được lôi cuốn vào các hoạt động học
tập, tiếp thu kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự tổ chức hướng dẫn
của giáo viên.Thông qua tổ chức học nhóm giáo viên kết hợp đánh giá kết quả
học tập của học sinh .
Từ hiệu quả thực tế nêu trên tôi chọn đề tài “ Tổ chức dạy học theo nhóm
- môn lịch sử ở trường THCS”.
II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI:
1. Mục đích: Tìm hiểu định nghĩa dạy học lịch sử theo nhóm và cách thức
tổ chức học sinh làm việc theo nhóm đối với môn lịch sử ở trường THCS.
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
1

-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
2. Nhiệm vụ:
Tác dụng của dạy học lịch sử theo nhóm.
Tổ chức dạy học lịch sử theo nhóm.
Vai trò của giáo viên trong dạy học lịch sử theo nhóm.
Thực trạng và một số giải pháp.
III. ĐỒI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.
1. Đối tượng.
Đề tài nghiên cứu tổ chức dạy học theo nhóm đối với môn lịch sử ở
trường THCS Hùng Vương.
2. Phạm vi nghiên cứu.
Lập kế hoạch dạy học lịch sử theo nhóm. Tổ chức dạy học lịch sử theo
nhóm như thế nào?
IV/ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU:
Thời gian nghiên cứu : Từ tháng 2 /2008 đến nay.
Thời gian thực hiện và hoàn thành đề tài :từ tháng 2/2008 đến tháng
2/2009.
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
2
-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Lứa tuổi thiếu niên có vị trí quan trọng trong chu kì phát triển tâm lí của
trẻ, vì đây là giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn nên có những biến
đổi về mặt giải phẫu sinh lí ( như thời kì tầm vóc lớn lên, chiều cao phát triển ,

giọng nói thay đổi ..) những thay đổi trong điều kiện sống, đặc biệt ở nhà trường,
thời kì này các em tiếp xúc với nhiều môn học, nhiều tri thức mớí, nhiều giáo
viên mới, mỗi môn học có phương pháp giảng dạy riêng phù hợp với đặc trưng
bộ môn. Mỗi giáo viên có một cách trình bày, có một phương pháp dạy riêng ,vì
vậy ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển trí tuệ của các em.
Tính tích cực của con người biểu hiện trong hoạt động, đặc biệt trong
những hoạt động của chủ thể. Học tập là hoạt động chủ đạo ở lứa tuổi đi học.
Tích cực trong hoạt động học tập thực chất là tính tích cực , nhận thức, đặc trưng
ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh
tri thức. Học sinh sẽ thông hiểu và ghi nhớ những gì đã nắm được qua hoạt động
chủ động, nỗ lực của chính mình.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN.
1. TÁC DỤNG CỦA DẠY HỌC LỊCH SỬ THEO NHÓM:
Hoạt động nhóm là một đặc điểm quan trọng, đó là quá trình học sinh
được tham gia một chuỗi các hoạt động học tập dưới sự hướng dẫn của giáo
viên, được khuyến khích để trao đổi kinh nghiệm và được tạo cơ hội làm việc
hợp tác với người khác. Bằng cách nói ra những điều đang suy nghĩ , mỗi người
có thể hiểu rõ trình độ hiểu biết của mình về vấn đề đã nêu ra, thấy mình học hỏi
được những gì. Với cách này, bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ
không phải là sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên.
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
3
-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
Ví dụ: Bài 24: Phong trào Tây sơn ( lịch sử 7) phần III: Tây Sơn lật đổ
chính quyền họ Trịnh, đặt nền tảng thống nhất đất nước.
Sau khi thông báo những thông tin cơ bản, giáo viên tổ chức cho học sinh
thảo luận nhóm:

? Nguyên nhân dẫn đến Tây Sơn lật đổ chính quyền Nguyễn – Trịnh – Lê
và điền vào phiếu học tập những nguyên nhân đúng.
-Do sự tham gia hưởng ứng của các tầng lớp nhân dân Đàng Trong, Đàng
Ngoài.
-Do sự chỉ huy tài giỏi của anh em Tây Sơn, đặc biệt là Nguyễn Huệ.
-Do Tây Sơn mạnh.
-Vì chính quyền Nguyễn – Trịnh – Lê suy yếu.
Thông qua hoạt động thảo luận nhóm như vậy, học sinh nắm vững nhớ sâu
kiến thức bài học. Đồng thời giúp các em rèn luyện và phát triển kỹ năng làm
việc và giao tiếp, tạo thói quen học hỏi lẫn nhau: phát huy vai trò trách nhiệm,
tính tích cực trên cơ sở hợp tác. Có như vậy mới dần xoá bỏ thói quen thụ động
( ghi chép ) của học sinh.
Bạn hãy đọc thông tin hỗ trợ trên và suy nghĩ về các vấn đề sau:
* Hoạt động 1:
? Bạn hiểu thế nào là dạy học theo nhóm?
? Bạn nhớ lại một giờ dạy lịch sử có sử dụng hình thức dạy học theo nhóm
và chỉ ra lợi ích của hình thức này?
Bạn có thể trao đổi ý kiến với đồng nghiệp
Thông tin phản hồi cho hoạt động 1.
Dạy học theo nhóm là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi trường học
tập tích cực, trong đó học sinh được chia thành các nhóm nhỏ ( 2,4,6 em ) một
cách thích hợp. Trong nhóm, học sinh được thảo luận và hợp tác làm việc với
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
4
-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
nhau. Dạy học theo nhóm, học sinh học tập thông qua giao tiếp, trao đổi, tranh
luận với nhau, chia sẻ và có cơ hội để diễn đạt ý nghĩ của mình, tìm tòi và mở

rộng suy nghĩ. Còn giáo viên là người tổ chức các hoạt động gợi mở, hướng dẫn
kích thích và hỗ trợ học sinh bằng kinh nghiệm giáo dục của mình.
Dạy học theo nhóm là hình thức dạy học tích cực vì:
Hoạt động thảo luận nhóm đã tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá
nhân trên con đường chiếm lĩnh kiến thức học tập.
Thông qua hoạt động thảo luận nhóm, ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ,
khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Nhờ
thảo luận nhóm, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi
học sinh và của cả lớp chứ không chỉ dựa trên vốn hiểu biết và kinh nghiệm của
thầy giáo.
Hoạt động nhóm đem lại cho học sinh cơ hội để sử dụng phương pháp,
kiến thức và kỹ năng các em đã lĩnh hội và rèn luyện.
Ví dụ: Dạy bài 5: Các quốc gia cổ đại phương tây ( lịch sử 6 ). Phần các
giai cấp trong xã hội Hy Lạp và RôMa, khi giáo viên tổ chức cho học sinh thảo
luận nhóm để tìm hiểu sự khác nhau giữa các giai cấp trong xã hội phương Đông
và Phương Tây cổ đại, đây là cơ hội để học sinh sử dụng những kiến thức đã
được tiếp nhận trong bài trước kết hợp với kiến thức mới nên đã khám phá trong
xã hội phương Tây có 2 giai cấp chính: Chủ nô và nô lệ ( khác với xã hội
phương Đông có 3 giai cấp chính). Xã hội này dựa trên sức lao động của nô lệ
nên gọi đó là xã hội chiếm hữu nô lệ.
Giúp học sinh rèn luyện, phát triển kỹ năng làm việc và giao tiếp, tạo điều
kiện cho các em học hỏi lẫn nhau. Hoạt động nhóm còn làm tăng hiệu quả , nhất
là lúc phải giải quyết vấn đề gay cấn cần tới sự phối hợp của các cá nhân để hoàn
thành nhiệm vụ chung.
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
5
-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________

Hình thức dạy học theo nhóm góp phần hình thành và phát triển các mối
quan hệ qua lại trong học sinh, tạo ra bầu không khí đoàn kết, giúp đỡ, tin tưởng
lẫn nhau trong học tập.
Tổ chức dạy học theo nhóm giúp học sinh nhút nhát, diễn đạt kém…có
điều kiện rèn luyện tập dượt để dần dần khẳng định mình trong sự hấp dẫn của
hoạt động nhóm.
Khi dạy học theo nhóm giáo viên có dịp tận dụng các kinh nghiệm, sự
sáng tạo của học sinh trong học tập.
2. TỔ CHỨC DẠY HỌC LỊCH SỬ THEO NHÓM.
Để thực hiện một tiết dạy học lịch sử có sử dụng hình thức hoạt động
nhóm, bạn hãy bắt đầu bằng cách chia lớp học thành các nhóm nhỏ ( 2,4,6 em).
Bạn cần phải biết cách chia nhóm, chọn kiểu nhóm nào để phù hợp với điều kiện
lớp bạn.
Nhóm: Gồm 2 dến 6 em, tuỳ mục đích và yêu cầu của vấn đề học tập, các
nhóm được phân chia ngẫu nhiên hoặc lựa chọn chủ định, được duy trì ổn định
hoặc thay đổi theo từng phần của tiết học, được giao nhiệm vụ cụ thể.
Các nhóm lớn ( 6 em, tạo điều kiện cho các thành viên trong nhóm niềm
tin lớn nhất về kết quả làm việc vì có nhiều khả năng tìm câu hỏi đúng). Vớí loại
nhóm này, thu hút được nhiều ý kiến, nhiều kinh nghiệm và có khả năng hiểu
đúng, nhanh chóng nhiệm vụ. Tuy nhiên nhóm cũng có hạn chế là khó đi đến
quyết định thống nhất và giáo viên khó quản lí.
Các nhóm nhỏ ( 2-4 em) các em có nhiều cơ hội để thể hiện ý kiến của
mình, thống nhất ý kiến nhanh hơn và dễ quản lí hơn.
*Cơ cấu nhóm:
Để nhóm hoạt động có hiệu quả, các thành viên phải biết rõ nhiệm vụ của
mình, vì vậy phải phân công nhiệm vụ cho các em:
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
6
-

Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
Trưởng nhóm: điều khiển hoạt động nhóm.
Thư kí: ghi chép kết quả hoạt động của nhóm sau khi đã thống nhất.
Báo cáo viên: Báo cáo kết quả làm việc của nhóm.
Thành viên khác: có nhiệm vụ tham gia tích cực vào các hoạt động của
nhóm.
Trong nhóm có học sinh phải thay nhau đóng vai của các thành viên trên.
Khi hoạt động nhóm các thành viên trên cần:
Hướng vào nhau ( ngồi thành vòng tròn hoặc xung quanh bàn ).
Chăm chú lắng nghe người khác phát biểu.
Từng thành viên sẵn sàng đưa ra ý kiến của mình.
Trao đổi, thảo luận để có ý kiến thống nhất.
Tuân theo sự điều khiển của từng nhóm trưởng.
Đảm bảo thời gian.
* Cách chia nhóm
Trong giờ lên lớp, tuỳ theo mục tiêu của từng hoạt động. Giáo viên có thể
chia nhóm nhỏ có từ hai học sinh trở lên. Việc chia nhóm nhiều hay ít học sinh là
do giáo viên yêu cầu và quyết định.
Sau đây là một số cách chia nhóm đang được giáo viên áp dụng:
Gọi ngẫu nhiên: tuỳ theo mục đích chia nhóm giáo viên có thể chia nhóm
thích hợp ( từ số 1 đến số 6…rồi quay trở lại ).
Chỉ định: Giáo viên lần lượt đọc tên học sinh vào từng nhóm.
Chia nhóm biểu tượng: GV có thể dùng các biểu tượng: hình tam giác..hoa
hồng…quả…tên các anh hùng …để chia nhóm. Các em có cùng biểu tượng vào
một nhóm để tạo ra sự ngẫu nhiên và thoải mái cho học sinh.
Chia từng cặp: Giáo viên chỉ định hai học sinh ngồi gần nhau làm việc:
cách này thường diễn ra ngay sau khi học sinh làm việc cá nhân.
_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai

7
-
Đề tài :Tổ chức dạy học theo nhóm - môn Lịch sử trường THCS
____________________________________________________________________________
Ví dụ: Dạy sơ đồ nhà nước Văn Lang giáo viên cho học sinh nhận xét sơ
đồ này?
Giáo viên chia 4 em một nhóm, yêu cầu các nhóm vẽ sơ đồ và nhận xét,
các nhóm báo cáo kết quả.
GV bổ sung, nhận xét từng nhóm.
* Xuất hiện nhiều kiểu nhóm gồm:
Nhóm nhiều trình độ ( trong đó có học sinh giỏi, khá, Tb, yếu)
Nhóm cùng trình độ ( gồm các em có cùng khả năng học tập như nhau).
Nhóm tình bạn ( gồm các em kết bạn với nhau, không phụ thuộc vào lực
học).
Nhóm cùng sở thích ( gồm các em có cùng sở thích ).
Nhóm cùng nhu cầu học tập.
Trong các kiểu nhóm trên kiểu 1 và kiểu 2 được sử dụng nhiều hơn.
Hoạt động nhóm chỉ có ý nghĩa và tác dụng thiết thực khi nhóm hoạt động
có hiệu quả. Tính hiệu quả của nhóm trong dạy học là thước đo chất lượng của
hình thức dạy học theo nhóm.
Muốn nhóm hoạt động có hiệu quả tốt cần có những điều kiện thiết
yếu sau:
Các thành viên trong nhóm đều hiểu biết công việc của nhóm và của bản
thân; cùng hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau và có trách nhiệm với công việc chung.
Chọn kiểu nhóm phù hợp với yêu cầu thảo luận.
Mọi thành viên tích cực tham gia các hoạt động nhóm và sẵn sàng đưa ra ý
kiến của mình, cùng tranh luận, trao đổi một cách thoải mái trước khi đi đến
thống nhất ý kiến chung của toàn nhóm, tránh trường hợp chỉ có trưởng nhóm và
thư kí hoạt động của từng nhóm. Thu nhận thông tin phản hồi để kịp thời điều
chỉnh, bổ sung kế hoạch tổ chức các hoạt động của mình có hiệu quả.

_________________________________________________________________________
GV :Nguyễn Thị Hà Thanh- Trường THCS Hùng Vương – Ia Grai
8