Bình luận về định hướng trung lập trong quá trình hình thành và phát triển của ASEAN dưới các góc độ sự hình thành định hướng trung lập biểu hiện cụ

ĐỀ BÀI
Bình luận về định hướng trung lập trong quá trình hình thành và phát triển của
ASEAN dưới các góc độ:
- Sự hình thành định hướng trung lập;
- Biểu hiện cụ thể của định hướng này trong chính sách chính trị - an ninh và quan
hệ hợp tác kinh tế ngoại khối của ASEAN;
- Vai trò của định hướng này trong từng giai đoạn phát triển của ASEAN.

0


MỤC LỤC
Mục lục
Mở đầu
Nội dung
1. Sự hình thành định hướng trung lập.
a. Bối cảnh lịch sử ảnh hưởng đến sự hình thành định hướng trung lập

Trang
0
1
1
1
1

của ASEAN.
b. Nguyên nhân hình thành và nội dung định hướng trung lập:
2- Biểu hiện cụ thể của định hướng này trong chính sách chính trị - an

2
2

ninh và quan hệ hợp tác kinh tế ngoại khối của ASEAN.
3- Vai trò của định hướng này trong từng giai đoạn phát triển của ASEAN.
Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo

3
4
5

MỞ ĐẦU
ASEAN chính thức được thức thành lập ngày 8/8/1967, với mục tiêu hợp tác về
kinh tế và xã hội nhưng do tình hình chiến tranh Đông Dương khi đó đã khiến cho vấn
đề chính trị an ninh khu vực trở thành mục tiêu đặc biệt quan trọng, chi phối hoạt động
của ASEAN trong một phần tư thế kỉ tiếp theo. Bản tuyên bố Kuala Lumpur năm 1971
1


về ZOPFAN ngày 17/11/1971 cho thấy mối quan tâm hàng đầu của 5 nước sáng lập
ASEAN khi đó là xây dựng Đông Nam Á thành “Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung
lập” và cho đến tận ngày nay mục tiêu này vẫn còn nguyên giá trị. Vì vậy, trong bài
học kì của mình em xin tiến hành bình luận về định hướng trung lập trong quá trình
hình thành và phát triển của ASEAN dưới một số góc độ để từ đó có được những hiểu
biết sâu sắc hơn về ASEAN.
NỘI DUNG
1. Sự hình thành định hướng trung lập.
Trung lập được hiểu là việc không nghiêng về bên nào mà đứng giữa hai phe đối
lập. Không ít các quốc gia trên thế giới đã thực hiện chính sách này và đã tránh được
chiến tranh như Thụy Điển, Thụy Sỹ…đổi lại họ đứng ngoài vòng chiến tranh và tránh
khỏi đau thương mất mát. Chính nét ưu việt của chính sách trung lập như thế nên các

quốc gia ASEAN đang hướng đến trong quá trình hình thành và phát triển khu vực
ASEAN.
a. Bối cảnh lịch sử ảnh hưởng đến sự hình thành định hướng trung lập của
ASEAN.
ASEAN ra đời vào 8/1967 trong bối cảnh lịch sử đặc biệt. Cuộc chiến tranh lạnh
đang bao trùm toàn thế giới với cục diện hai cực Xô – Mĩ. Để gia tăng vị thế, Liên Xô
và Mĩ không ngừng gây ảnh hưởng lên các nước khác và khu vực Đông Nam Á với vị
trí địa – chính trị quan trọng không nằm ngoài mục tiêu đó. Cuộc tranh giành quyền lực
giữa hai cường quốc đã khiến các nước Đông Nam Á phân hóa rõ rệt trong đường lối
đối ngoại: các nước Đông Dương theo con đường xã hội chủ nghĩa, các nước thân
phương tây như Thái Lan và Philippines; Indonexia và Mianma thi hành chính sách
trung lập. Tuy nhiên các nước thân phương tây cũng dần giảm sút niềm tin vào chính
các nước mà họ đang dựa dẫm nhất là trước sự sa lầy của Mĩ trong chiến tranh Việt
Nam. Các nước này dần nhận thấy nghiêng về một phía là một chính sách không khôn
ngoan. Do vậy, từ việc coi Mĩ và các nước phương tây là chỗ dựa chính về an ninh,
kinh tế, ASEAN dần chuyển sang chính sách sống “hoàn thuận tối đa” với tất cả mà
sau này chính sách đó phát triển thành định hướng trung lập của ASEAN trong suốt
quá trình hình thành và phát triển.
b. Nguyên nhân hình thành và nội dung định hướng trung lập:
2


ASEAN được thành lập với mục tiêu chủ yếu là hợp tác về kinh tế, xã hội – hoàn
toàn phù hợp với bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng phát triển và trở nên phổ biến trên
toàn thế giới. Tuy nhiên Đông Nam Á lúc bấy giờ lại đang lại là một điểm nóng trong
thời kì chiến tranh lạnh, cuộc chiến tranh do Mỹ tiến hành từ Việt Nam lan ra toàn
Đông Dương và có tác động mạnh mẽ đến toàn khu vực do vậy để có thể hợp tác, phát
triển được về mặt kinh tế thì hòa bình và ổn định chính trị là một yêu cầu tất yếu, thực
tế cũng cho thấy. Chính vì những lẽ đó mà xây dựng ASEAN thành một “khu vực
trung lập” là một trong những mục tiêu quan trọng hàng đầu mà 5 nước sang lập

ASEAN hướng tới và mục tiêu đó được cụ thể hóa trong tuyên bố ZOPFAN tại Kuala
Lumpur năm 1971. ZOPFAN khẳng định các nước thành viên quyết tâm xúc tiến
những cố gắng cần thiết để có được sự công nhận và tôn trọng Ðông - Nam Á như một
khu vực hòa bình, tự do và trung lập, không có sự can thiệp dưới bất cứ hình thức và
phương cách nào của các nước ngoài khu vực.
Như vậy biểu hiện trung lập của ASEAN thể hiện ở chỗ không can thiệp vào
công việc nội bộ của quốc gia khác, tôn trọng chủ quyền độc lập của nhau, bình đẳng
và hai bên cùng có lợi, cùng tồn tại trong hòa bình cũng như là không liên kết, không
tham chiến và không ủng hộ bất kì một phe phái nào, định hướng trung tập đề cao vai
trò tự cường, tự đề kháng dân tộc và khu vực, không muốn có sự can thiệp của các
nước vào công việc nội bộ của mình.
2- Biểu hiện cụ thể của định hướng này trong chính sách chính trị - an ninh và
quan hệ hợp tác kinh tế ngoại khối của ASEAN.
Trong chính sách chính trị - an ninh của ASEAN định hướng trung lập thể hiện
khá rõ nét. Cụ thể, với việc Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN được thông qua tại Hội
nghị cấp cao ASEAN lần thứ nhất tại Bali ngày 24 tháng 2 năm 1976 và Hiệp ước hữu
nghị và hợp tác Đông Nam Á đã bước đầu thể hiện quyết tâm của các thành viên trong
việc thực hiện hóa ý tưởng của các thành viên về định hướng trung lập. Theo đó các
bên cam kết duy trì nền hòa bình vĩnh viễn, tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng,
toàn vẹn lãnh thổ và bản sắc riêng của các dân tộc, không can thiệp vào công việc nội
bộ của nhau, hợp tác với nhau một cách có hiệu quả. Tư tưởng trung lập này trở thành
định hướng chính trong chính sách chính trị - an ninh của ASEAN trong một khoảng
thời gian dài và cho đến ngày nay mặc dù với việc hướng tới xây dựng cộng đồng
chính trị - an ninh APSC ASEAN đã cởi mở hơn trong vấn đề chính trị - an ninh nhưng
trung lập vẫn là lựa chọn khôn ngoan, đó cũng là một điểm độc đáo, biểu hiện sự
3


trưởng thành của ASEAN và tính mềm dẻo, khôn khéo của tổ chức này và thường
được nói đến như là “bản sắc ASEAN”. Ta có thể thấy được ảnh hưởng của định hướng

trung lập đến chính sách chính trị - an ninh của ASEAN trong giai đoạn hiện nay khi
mà ASEAN đã đưa ra nhận định các biện pháp ngoại giao phòng ngừa chỉ có thể thành
công khi các bên tin tưởng lẫn nhau và phải được tiến hành trên cơ sở trung lập, vô tư
và công bằng.
Về quan hệ hợp tác kinh tế ngoại khối của ASEAN, tư tưởng trung lập cũng là
một trong những định hướng chính khi mà mục đích hợp tác của ASEAN là thiết lập
quan hệ đối tác kinh tế toàn diện (CEP) hoặc thành lập các khu vực thương mại tư do
(FTA) nhằm thúc đẩy tự do hóa thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ và đầu tư.
Như vậy trong quan hệ hợp tác kinh tế đối ngoại, ASEAN nêu cao khẩu hiệu hợp tác
thân thiện với tất cả các đối tác với phương châm hợp tác cùng có lợi, không theo bất
kì một phe phái nào.
3- Vai trò của định hướng này trong từng giai đoạn phát triển của ASEAN.
* Giai đoạn đầu tiên: đó là từ khi thành lập năm 1967 đến trước Hội nghị Bali
1976. Đây là lúc tuyên bố ZOPFAN được thông qua thể hiện mong muốn xây dựng
ASEAN thành một khu vực trung lập. Vấn đề trung lập hóa mà tuyên bố đưa ra tại thời
điểm đó đã đáp ứng được nhiệm vụ giữ được nguyên trạng tình hình ở Đông Nam Á,
ngăn chặn sự can thiệp của các cường quốc mới như Trung Quốc, Nhật Bản xuống khu
vực, buộc các nước ngoài Đông Nam Á chính thức cam kết không can thiệp vào công
việc nội bộ của khu vực và trên thực tế, hình thức này cũng dễ chấp nhận với một số
nước ngoài khu vực và ngay cả đối với Liên Hợp Quốc. Với việc giữ vững được sự độc
lập về mặt chính trị - an ninh nên ASEAN mới có thể phát triển về mặt kinh tế, tiến
hành một số hoạt động ngoại giao và kinh tế riêng lẻ. Như vậy, với giai đoạn đầu tiên
khi cơ cấu tổ chức của ASEAN còn lỏng lẻo thì định hướng trung lập chính là cơ sở
nền tảng để ASEAN tiến hành những bước tiếp theo để xây dựng cộng đồng trong
những giai đoạn kế tiếp.
* Giai đoạn thứ hai: từ Hội nghị Bali 1976 đến trước Hội nghị thượng đỉnh lần
thứ tư 1992, đây là giai đoạn củng cố cơ cấu tổ chức và tiến hành hợp tác toàn diện nội
khối và bước đầu phát triển hợp tác ngoại khối. Ở giai đoạn này định hướng trung lập
tiếp tục phát huy vai trò của mình trong việc hình thành các chính sách của ASEAN,
giữ cho ASEAN ở một vị thế trung lập tránh tất cả những mâu thuẫn có thể nhằm tạo

4


lập một môi trường chính trị ổn định để phát triển kinh tế và thực hiện những mục tiêu
chung của khu vực.
* Giai đoạn thứ ba: từ Hội nghị thượng đỉnh lần thứ tư 1992 đến trước thời điểm
thành lập Cộng đồng ASEAN 2003, cũng giống như những giai đoạn trước định hướng
trung lập vẫn tiếp tục phát huy vai trò của mình trong quá trình phát triển của ASEAN.
* Giai đoạn thứ tư: từ thời điểm thành lập Cộng đồng ASEAN 2003 đến nay. Đây
là lúc cộng động ASEAN đã dần khẳng định được vị thế của mình trên trường quốc tế,
trung lập không được thể hiện một cách quá rõ ràng nhưng vẫn nắm vai trò định hướng
trong chính sách của ASEAN nó thể hiện trong chính sách chính trị - an ninh, trong các
phát biểu của ASEAN trước những biến động của thế giới. Ngay cả việc thành lập
AEC của ASEAN cũng là con được để thực hiện chính sách trung lập, “đứng cách đều”
và “cân bằng quyền lực” giữa các nước lớn.
KẾT LUẬN
Như vậy, có thể thấy ngay từ khi mới ra đời và cho đến tận bây giờ ASEAN vẫn
luôn là đối tượng lôi kéo và gây ảnh hưởng về kinh tế và chính trị của các nước lớn
như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản,…do vậy trung lập chính là giải pháp tốt nhất cho
ASEAN để tránh phải đối đầu với bất cứ cường quốc nào và tận dụng một cách tối đa
sự giúp đỡ từ tất cả các phía trong quá trình xây dựng một Cộng đồng ASEAN thực sự
vững mạnh.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tập bài giảng pháp luật cộng đồng ASEAN, trường đại học Luật Hà Nội khoa
pháp luật quốc tế, trung tâm luật Châu Á – Thái Bình Dương.
5


2. Từ tuyên bố Bangkok đến Hiến chương ASEAN, một chặng đường lịch sử 40

năm. Nguyễn Văn Lịch trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN.
3. ASEAN – Những cột mốc trên tiến trình phát triển (1967-2007). Gs.Vũ Dương
Ninh, trường Đại học KHXH & NV, ĐHQGHN.
4. Một số trng web:



6