Tiểu luận luật so sánh

Luật So Sánh
LỜI MƠ ĐẨU
Sau thời gian học tập trên lớp và với những kiến thức tiếp thu được từ
bài giảng, cũng như những tài liệu mà em đã tham khảo. Em xin chọn đề tài:
“ Phân tích khái quát một hoặc hai chế định pháp luật đặc thù trong
cấu trúc pháp luật của các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law”
để làm tiểu luận cho môn học.
Civil Law là một trong hai hệ thống pháp luật lớn và điển hình nhất trên
thế giới. Hệ thống pháp luật này có các chế định pháp luật đặc thù đó là: chế
định pháp nhân và chế định luật nghĩa vụ.
Do kiến thức còn nhiều hạn chế và còn nhiều thiếu xót không thể tránh
khỏi trong bài tiểu luận. Rất mong Quý Cô đóng góp ý kiến để có thể hoàn
thiện tốt hơn bài tiểu luận.
Em xin chân thành càm ơn!
NỘI DUNG
1. Khái niệm “Civil Law”:
Trong lĩnh lực luật so sánh, Civil law là tên gọi của hệ thống pháp luật
lục địa châu Âu (Hệ thống pháp luật La Mã-Đức) -là hệ thống pháp luật lớn
nhất trên thế giới mà nền tảng là luật La Mã cổ đại.Tồn tại ở các nước lục địa
châu Âu (Pháp, Italia, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Đức, Áo, Bỉ, Lúc-xăm-Bua,
Hà Lan, Thụy Sĩ, Scotland), phần lớn các nước châu Phi, hầu hết các nước
châu Mỹ Latinh (Brazil, Venezuela...), các nước phương Đông (Nhật, Thái
Lan, Trung Quốc, Việt Nam...)Ngoài ra, civil law còn có nghĩa là luật dân sự
(ngành luật điều chỉnh các quan hệ tài sản và nhân thân giữa các cá nhân, thuộc
lĩnh vực luật tư-điều chỉnh các quan hệ giữa tư nhân vs tư nhân).
Bởi nền tảng chính của hệ thống pháp luật châu Âu lục địa là Luật La
Mã (mà Luật này là sự biến tấu của Tập hợp các chế định luật dân sự – Corpus
Juris Civilis và Civilis có nghĩa là dân sự) nên người Anh gọi hệ thống pháp
luật này là
hệ thống Civil Law.
Civil Law được truyền bá ở khắp châu Âu, trừ nước Anh nên một số

học giả gọi hệ thống này là hệ thống pháp luật châu Âu lục địa.

1


Luật So Sánh
* Nhìn một cách tổng quát, dòng họ Civil Law có các đặc điểm sau:
- Chịu ảnh hưởng sâu sắc của Luật La Mã;
- Các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law được phân chia
thành công pháp và tư pháp.
- Các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law coi trọng lý luận
pháp luật;
- Các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law có trình độ hệ thống
hóa, pháp điển hóa cao;
- Dòng họ Civil Law không coi tiền lệ pháp là hình thức pháp luật
thông dụng và phổ biến như pháp luật thành văn.
II. Phân tích các chế định đặc thù:
1. Chế định phap nhân:
Là sản phẩm sáng tạo của các luật gia La Mã cổ đại, là cội nguồn ủa hệ
thống pháp luật lục địa Châu Âu.
Pháp nhân là thực thể trừu tượng được tạo nên từ sự tập hợp của nhiều
thể nhân và được giao năng lực pháp luật theo ý chí của các thể nhân thành
viên.
Năng lực pháp luật của pháp nhân hoàn toàn độc lập với năng lực pháp
luật của các thể nhân tạo ra nó. Tuy nhiên, không phải tập hợp thể nhân nào
cũng tạo thành pháp nhân.
Theo quan điểm của các luật gia lục địa Châu Âu thì việc hình thành pháp
nhân có 2 lợ ích cơ bản đó là:
• Làm

đơn giản hóa đời sống pháp luật;

• Làm

cho đời sống pháp luật được ổn định lâu dài;

Cũng bởi vì dòng họ Civil Law phân chia thành công pháp và tư pháp
nên pháp nhân cũng được chia thành pháp nhân công pháp (personne morale
de droit public) và pháp nhân tư pháp ( personne morale droit prive).

2


Luật So Sánh
Trong đó các pháp nhân tư pháp bao gồm:
Các công ty thương mại và dân sự (societes civiles et societes
ommerciales): đó là các tổ chức trong đó các thành viên góp chung vốn, hoạt
động kinh doanh vì mục đích tìm kiếm lợi nhuận.
Hoạt dộng của các công ty này được điều chỉnh bằng luật dân sự và luật
thương mại.
VD: Các công ty dân sự như công ty mở trường học, công ty luật.
Các công ty thương mại như công ty vô danh, công ty hợp danh, công ty
cồ phần…
Các hiệp hội (associations): là các tổ chức hoạt động vì một mục đích
khác ngoài mục đích kiếm lời (trong Điều 1 luật năm 1901). Các hiệp hội này
còn được gọi là các tổ chức phi lợi nhuận vì các thành viên gia nhập không vì
mục đích thu lợi nhuận.
Các tổ chức nghiệp đoàn (Associations profssionelles, syndycats
professionnels): là các tổ chức cũng giống như các hiệp hội không vì mục đích
lợi nhuận.

•

Ngoài ra ở Pháp còn có 7 loại pháp nhân công pháp gồm: Nhà nước,
chính quyền vùng, chính quyền tỉnh, chính quyền lãnh thổ hải ngoại,
chính quyền xã, các đơn vị hành chính sự nghiệp và các doanh
nghiệp công.

• Việc

phân biệt các pháp nhân công quyền dựa trên tiêu chí lãnh thổ

không gặp mấy khó khăn vì chúng ta có thể dễ dàng phân biệt tỉnh
với xã hay nhà nươc với vùng.
2. Chế định luật nghĩa vụ:

3


Luật So Sánh
Là chế định đặc thù của các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ civil law
vì trong các hệ thống pháp luật khác không có khái niệm này. Tuy nhiên, xét về
nội dung định nghĩa luật nghĩa vụ tương đương với chế định hợp đồng và trách
nhiệm pháp lí ngoài hợp đồng trong hệ thống pháp luật XHCN.
Hợp đồng (theo Điều 1101 BLDS Napoleon) là thỏa thuận giữa các bên,
theo đó một hoặc nhiều người cam kết với một hoặc nhiều người khác về việc
chuyển giao vật, làm hoặc không làm công việc nào đó.
Hợp đồng chỉ có hiệu lực khi thỏa mãn 4 điều kiện sau đây:
- Các bên giao kết hoàn toàn tự nguyện
- Các bên giao kết có năng lực giao kết hợp đồng
- Đối tượng của hợp đồng phải xác định

- Căn cứ của hợp đòng phải hợp pháp.( Điều 1108 BLDS Napoleon).
Trong bộ luật dân sư Napoleon hợp đồng được chia làm 8 loại:
- Hợp đồng song vụ (Điều 1102): là hợp đồng làm phát sinh nghĩa vụ
qua lại giữa các bên.
- Hợp đồng đơn vụ (Điều 1103): là hợp đồng mà theo đó chỉ có một hay
nhiều chủ thể này có nghĩa vụ, còn một hay nhiều chủ thể kia chỉ có quyền.
- Hợp đồng ngang giá (Điều 1104): là hợp đồng mà phần nghĩa vụ của
bên này được xác định một cách chắc chắn khi giao kết là tương đương với
phần nghĩa vụ của bên kia.
- Hợp đồng không ngang giá (Điều 1104): là hợp đồng mà các bên
không biết trước được giá trị của tài sản mình được nhận hoặc công việc của
bên kia sẽ làm cho mình có tương đương với tài sản mà mình chuyển giao hoặc
công việc mà mình làm cho bên kia hay không.

4


Luật So Sánh
- Hợp đồng không có đền bù (Điều 1105): là hợp đồng mà một bên thực
hiện cho bên kia một lợi ích mà không nhận lại từ bên kia một lợi ích nào cả.
- Hợp đồng có đền bù (Điều 1106): là hợp đồng trong đó mỗi bên sau
khi thực hiện cho bên kia một lợi ích sẽ nhận được từ phía bên kia một lợi ích
tương ứng.
- Hợp đồng có tên( K1.Điều 107): là loại hợp đồng có hệ thống các quy
phạm pháp luật chiều chỉnh đối với mỗi loại
- Hợp đồng không có tên(K1.Điều 107): là hợp đồng không được pháp
luật đặt rõ tên là hợp đồng
Theo BLDS Việt Nam (Điều 405) thì phân chia thành 5 loại hợp đồng
chính: hợp đồng song vụ,hợp đồng đơn vụ, hợp đồng chính, hợp đồng phụ và
hợp đồng vì lợi ích của người thứ 3.

Ngoài ra ta còn có thể phân chia theo quan điểm khoa học để phân biệt
các loại hợp đồng sau đây:
- Hợp đồng có hiệu lực từ thời điểm thỏa thuận: là loại hợp đồng mà chỉ
cần sự thỏa thuận của các bên là có thể thực hiện được. (ví dụ: hợp đồng mua
bán tài sản)
- Hợp đồng chưa có hiệu lực từ thời điểm thỏa thuận: là hợp đồng mà mà
sự thỏa thuận của các bên chưa đủ điều kiện để phát sinh hiệu lực. Loại hợp
đồng này có thể chia làm hai nhóm:
+ Nhóm thứ nhất: là các hợp đồng chỉ có hiệu luật khi các bên tuân thủ
những thủ tục chặt chẽ quy định từ trước. Nếu các bên không tuân thủ các thủ
tục đó thì hợp đồng sẽ vô hiệu.(ví dụ: hợp đồng mua bán nhà ở và đất đai.)

5


Luật So Sánh
+ Nhóm thứ 2 là các hợp đồng thực tế: đây là nhóm hợp đông có hiệu
lực vào thời điểm các bên chuyển giao cho nhau trên thực tế đối tượng của hợp
đồng như hợp đồng cho vay tiền hoặc các tài sản khác,hợp đồng gửi giữ tài
sản, hợp đồng cầm cố tài sản.
Hợp đồng thực hiện ngay và hợp đồng thực hiện theo định kì:
+ Hợp đồng thực hiện ngay: là loại hợp đồng phát sinh các nghĩa vụ
được thực hiện ngay tức thì.
+ Hợp đồng thực hiện theo định kì là hợp đồng mà việc hực hiện được
tiến hành trong thời gian nối tiếp nhau kéo dài.
+ Hợp đồng cá thể và hợp đồng tập thể.
+ Hợp đồng cá thể là hợp đồng do các cá nhân hay pháp nhân đơn lẽ
giao kết với nhau và chỉ có hiệu lực áp dụng đối với các bên giao kết đó.
+ Hợp đồng tập thể là hợp đồng được giao kết giữa một nhóm cá nhân
hay tổ chức có hiệu lực đối với tất cả các thành viên trong nhóm, cho dù từng

thành viên trong nhóm không phải là chủ thể trực tiếp giao kết hợp đồng.
+ Hợp đồng chủ thể đơn và hợp đồng chủ thể kép.
+ Hợp đồng chủ thể đơn khi mỗi bên chủ thể chỉ bao gồm cá nhân hay tổ
chức duy nhất.
+ Hợp đồng chủ thể kép khi mỗi bên chủ thể bao gồm một nhóm cá nhân
hay tổ chức.
Về hiệu lực của hợp đồng (Điều 1134 BLDS Napoleon): Hợp đồng được
giao kết hợp pháp có giá trị là luật đối với các bên giao kết. Hợp đồng chỉ có
thể bị hủy bỏ trên cơ sở có thỏa thuân chung hoặc theo những căn cứ do pháp
luật quy định. Hợp đồng phải thực hiện một cách có thiện chí.
Các bên giao kết hợp đồng phải thực hiện những nghĩa vụ được nêu ra
trong hợp đồng và cả những nghĩa vụ theo yêu cầu của nguyên tắc công bằng,
theo tập quán hay theo quy định của pháp luật.

6


Luật So Sánh
KẾT LUẬN
Bất kì một vấn đề nào cũng có tính hai mặt của nó . Civil Law có những
mặt tích cực và tiêu cực. Không phải ngẫu nhiên mà hệ thóng luật Civil Law
trở thành một trong hai hệ thống pháp luật lớn nhất thế giới. Ngày nay các
nước Cpmmon Law có xu hướng tìm hiểu và áp dụng nhiều hơn mô hình Livil
Law (nhất là trong vấn đề nguồn luật) và ngược lại. Sự học tập có chọn lọc cái
hay và hạn chế cái dở của từng mô hình là cần thiết, góp phần làm thành một
hệ thống pháp luật thống nhất , hoạt động có hiệu quả, vừa đảm bảo tính ổn
định, vừa đảm bảo tính mềm dẻo, linh hoạt, phù hợp với biến đổi nhanh chóng
của đời sống xã hội.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Luật La Mã – Nguyễn Ngọc Điệp giảng viên trường Đại học Cần Thơ;
2. Bộ Luật Dân Sự 2015;

7


Luật So Sánh
3. Giáo trình luật so sánh của nhà xuất bản Công An Nhân Dân 2014.

8