Bài tập lớn môn mỹ học bàn về phạm trù cái bi

8

BÀI LÀM

A: ĐẶT VẤN ĐỀ

Là một trong những phạm trù cơ bản của khách thể thẩm mỹ cái bi là một
hiện tượng thẩm mỹ đặc biệt. Nếu cái đẹp cái cao cả có mặt trong tự nhiên, trong
đời sống xã hội và trong nghệ thuật thì cái bi lại không có trong tự nhiên, bởi vì
các sinh vật trong tự nhiên không có tư duy, tình cảm, ý thức nên dù có xung đột
căng thẳng đến máy cũng không thể tạo thành cái bi. Cái bi chỉ xuất hiện trong xã
hội loài người; và cái bi là một phạm trù mĩ học tồn tại bên cạnh cái đẹp, cái cao
cả, là sự phản ánh một phẩm chất thẩm mĩ của thực tại khách quan, là một phương
diện đặc biệt trong quan hệ thẩm mĩ của con người. cái bi được thể hiện một cách
tập trung và điển hình nhất trong bi kịch- một thể của loại hình kịch.
Để hiểu rõ hơn về cái bi, nên trong bài tập lớn học kỳ này em đã chọn đề tài
số 2: “Bàn về phạm trù cái bi” để đi tìm hiểu và phân tích.
B: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Bản chất của cái bi
Cũng như cái đẹp, cái bi là một phạm trù mĩ học có mặt từ rất sớm trong lịch
sử mĩ học, ngay từ thời cổ đại Hi Lạp. cùng với lịch sử phát triển của những tư
tưởng mĩ học, bản chất của cái bi cũng ngày càng được các triết gia các nhà lí luận
mĩ học đi sâu khám phá. Theo như Aristotle- người được coi là có công đầu trong
việc nghiên cứu sâu sắc và có hệ thống về bản chất của bi kịch, thì cái bí là một


8

hiện tượng quan trọng trong xa hội và bi kịch chính là đỉnh cao nhất của nghệ
thuật, nhân vật trung tâm của bi kịch phải là những người tốt, co hành động nghiêm
túc và cao thượng. nhưng trong xung đột với cái xấu lại phải chịu bất hạnh, thậm

chí cái chết. và theo như hegel thì cái chết trong bi kịch khẳng định mục đích và
nguyên tắc của tính cách bi kịch chứ không phải từ bỏ nó.
Kế thừa và phát triển những thành tựu di sản trong lí luận mĩ học của các nhà
lí luận mí học đi trước, mĩ học duy vật biện chứng đã xem xét bản chất thẩm mĩ
của cái bi trong mối quan hệ giữa xung đột, tính cách và cảm xúc trong cái bi.
1, Xung đột trong cái bi
Mĩ học duy vật biện chứng trước hêt khẳng định cái bi gắn liền với xung đột.
xung đột mang tính bi là những xung đột căng thẳng, quyết liệt, là xungd dột
không khan nhượng giữa những lực lượng đối lập àm “ mỗi bên trong đó đều tỏ ra
có đủ tính tất yếu và đầy đủ sực mạnh để coi mình là hợp pháp và không chịu
nhượng bộ”. bởi vậy những xung đột này chỉ có thể kết thúc bằng cái chêt của một
trong hai bên đối lập. Trong cuôc sống cũng như trong nghệ thuật, các xung đột có
tính chất “tình huống thế giới” đã diễn ra rất đa dạng với nhiều diện mạo khác nhau
nhưng chung quy đều không nằm ngoài xung đột giữa những khát vọng chính đáng
của con người với khả năng thực tế để thực hiện nó. Khát vọng về một lí tưởng xã
hội tốt đẹp là loại khát vọng mang ý nghĩa xã hội phổ biến, tích cực và trực tiếp
nhất. Trên con đường thực hiện khát vọng này, con người đã gặp phải những tình
huống bi kịch sau:
 Bi kịch của cái mới, cái tiến bộ, cách mạng khi nó chưa đủ sức đẻ chiến
thắng cái cũ cái lạc hậu, phản động.
 Bi kịch của cái cũ trong cuộc đấu tranh chống lại cái mới đang nảy sinh
nhưng bản thân cái cũ vẫn chưa mất hết khả năng phát triển nội tại của nó, ở


8

một mức nhất định vẫn còn có ý nghĩa tiến bộ về mặt lịch sử, còn biểu hiện
tính tích cực khách quan chứ chưa phải đã hoàn toàn lỗi thời.
 Bi kịch của sự nhầm lẫn, hạn chết về mặt nhận thức. đây là loại bi kịch này
sinh khi mà nhân vật bi kịch phái đương đầu với đối tượng mà chưa nhận

thức đúng đắn và đầy đủ về đối tượng, nên cuối cùng phải trả giá cho sự
nhầm lẫn, kém hiểu biết của mình bằng cái chết.
Đây là những dạng tiêu biểu cho xung đột bi kịch mang tính lịch sử. laoij xung
đột này xuất phát từ mong muốn khát vọng của con người về một lí tưởng xã hội
tốt đẹp mà vì nó con người đã phái đánh đổi cả mạng sống của mình.
Như vậy ta thấy xung đột bi kịch không phải là xung đột thông thường mà là
những xung đột có ý nghĩa xã hội lớn lao và phổ biến, biểu hiện thong qua cuộc
đấu tranh gay go, quyết liệt của những con người chân chính chống lại những thế
lực đối lập đang ở thế mạnh hơn. Cái chết, sự tiêu vong của lực lượng chính nghĩa
vì vậy có ý nghĩa xã hội rất rộng lớn và tích cực.
2.Tính cách bi kịch
Trong cuộc đấu tranh với những lực lượng đối lập thì Nhân vật bi kịch trước
hết phải là những người đại diện cho lí tưởng cho cái đẹp, nhân vật trung tâm của
cái bi trước hết phải là cái đẹp, họ mang trong mình những khát vọng chân chínhlà những cón người “tốt nhất so với những người trong thực tế, qua những xung
đột bi kịch họ bộc lộ tính cách bi kịch của mình. Cái bi chỉ thực sự diễn ra khi nhân
vật bi kịch có thái độ tích cực để cải tạo hoản cảnh vượt lên trên hoàn cảnh. Cuộc
đáu tranh của các nhân vật bi kịch đã bị thất bại tạm thời trong hoàn cảnh không
thuận lợi, khi cái đẹp chưa vượt lên được cái xấu, cái ác, hi cái cao cả chưa thiến
tăhngs được cái tâm thường đê hèn. Cái bi bới vậy là sự mất mát của cái cao cả, cái


8

đẹp. những đau khổ mất mát cuat nhân vật bi kịch phải gánh chịu là những cái giá
phải trẻ tren con đường kiếm tìm hạnh húc đầy chông gai và trở ngại.
3. Cảm xúc bi kịch
Trong cuộc sống của con người, cái chết là tai họa lớn nhất, khủng khiếp nhất,
bởi vậy nó có khả năng gây xúc động mãnh liệt nhất cho con người. Cảm xúc thẩm
mĩ trong cái bi nảy sinh do cái chết của nhân vật tiến bộ, bới vậy nó có khả năng
gây xúc động, và so với cảm xúc mà cái đẹp cái hài mag lại thì cái bi là loại cảm

xúc mãnh liệt nhất, có sực tác động sâu sắc nhất đến con người. cái chết của nhân
vật bi kịch là cái chết lí tưởng, của cái đẹp, là cái chết đẻ khẳng định sự bất cảu của
những con gười chân chính. Bởi vậy đằng sau những giọt nước mắt xót thương,
đồng cảm là niềm vui, là sự phấn chấn.
Từ tất cả những vấn đề đã trình bày trên đây có thể khái quát rằng: với tư cách
là một phạm trù mĩ học, cái bi gắn kiền với những xung đột có ý nghĩa xa hội giữa
cái đẹp với cái xấu, cái tích cực với cái tiêu cực mà kết quả củ sự thất bại, tiêu
vong của nhận vật tích cực- những con người đã đấu tranh đến cùng vì lí tưởng
đẹp đẽ, vì khát vọng chân chính của con người, qua đố gợi lên những cảm xúc
thẩm mĩ tích cực- những con người đã đáu tranh đến cùng vì lí tưởng đẹp đẽ, vì
khát vọng chân chính của con người, qua đố gợi lên những cảm xúc thẩm mĩ tích
cực, khẳng điịnh niềm tin của con người đổi với những giá trị chân chính của cuộc
sống, kích thích con người hướng về phía trước.
II. Cái bi trong cuộc sống.
Cuộc sống của con người tràn đầy những niêm fvui những cũng không ít
những bi kịch. Nhưng va chạm của con người với tự nhiên cuãng gây ra nhiêu fbi


8

kịch. Khám phá tự nhiên để chinh phục no nhằm hạn chết đné mức tối đa nhưng bi
kịch do tự nhiên gây ra, đó là một mục địch mà con người luôn luôn phấn đấu.
Trong cuộc sống cái bi cugx đến với các vị anh hung, các vĩ nhân, những ocn
người tài hoa xuất chúng nhưng do những tình huống gẫu nhiên đột ngột do tai họa
bất ngờ, do bênh hiểm nghèo giữa lúc khả năng sang tạo đang ở độ sung mãn, giữa
lúc họ đang cống hiến được nhiều nhất cho xã hội.
Tuy nhiên, loại bi kịch chủ yêu lại bắt nguồn từ những đối kháng giai cấp, biểu
hiện thong qua cuộc đấu tranh quyết liệt giữa các giai cấp các lực lượng đối kháng
về lí tưởng xã hội, dẫn đến những cuộc cách mạng do điều kiện chưa chín muối đã
rơi vào tình huống bi kịch. Rồi những bi kịch từ các cuộc xung dột sắc tộc, đình

công, biểu tình, bi kịch của các cuộc đấu tranh đòi tự do, độc lập, chủ quyền quốc
gia…những bi kịch cá nhân xảy ra trong nhiều mối quan hệ.
Như vậy, trong cuộc sống cái bi được biểu hiện trong những hoàn cảnh cụ thể
rất đa dạng, cũng như biểu hiện phong phú đa dạng trong cuộc sống con người.
Cùng với cái đẹp và cái cao cả, cía bi đã từng có mặt trong cuộc sống con người kể
từ khi con người bắt đầu co sý thức về một cuộc sống hạnh phúc, và cái bi sẽ vẫn
còn tiếp tục là bạn đồng hành của của con người chừng nào con người chưa hết
khát khao vươn đên những điều tốt đẹp hơn.
III. Cái bi trong nghệ thuật.
Nghệ thuật- như ta biết, là hình thái cao nhất của mối quan hệ thẩm mĩ giữa
con người với hiện thực, bởi vậy cái bi cũng được biểu hiện trong nghệ thuật với
tính tập trung nhất, điển hình nhất. cái bi có mặt hâu fheet strong các loại hình
nghệ thuật đặc biệt là trong bi kịch. Từ bi kịch thừoi Hi Lạp cổ đại với những tác
giả nổi tiếng như Eschyle, Xôphoclo, ơripit với những xung đột bi kịch chủ yêu
xoay quanh con người với định mệnh, cho đến những bi kịch thời phục hưng tập


8

trung phản ánh mâu thuẫn sâu săc giữa lí tưởng nhân văn với sự trói buộc tôn giáo
và chế độ phong kiến thần quyền. vào thời kì này người ta xem nhiều kịch của
Shakespeare từ Othello đến vua Lia hay đặc biệt là Hamlet. nhiều nhà nghiên cứu
nhận định Hamlet thực sự là một trong những bi kịch nổi tiếng nhất của lịch sử sân
khấu thế giới. Trong một hình thức nghệ thuật kịch-thơ trữ tình tuyệt vời, tác phẩm
phản ánh được tinh thần của thời đại với sự khủng hoảng, bế tắc của lý tưởng nhân
văn chủ nghĩa. Trong sự bát nháo của một xã hội với “nhà tù”, “sự bẩn thỉu”, “phải
hàng vạn người mới nhặt ra được một kẻ lương thiện” vẫn lóe sáng những hạt vàng
của chủ nghĩa nhân văn, với nhân vật Hamlet không chỉ quan tâm đến nghĩa vụ trả
thù và ngai vàng mà quan tâm hơn hết đến phẩm giá, lẽ sống và lối sống con
người. Thực tế xã hội xấu xa mâu thuẫn với lý tưởng của chàng, khiến chàng phải

đánh giá lại tất cả và tìm cho mình một thái độ cư xử phải đạo. Quá trình đánh giá
thực tế và xác định đó đã gây ra trong tâm hồn Hamlet những phút đau đớn, bi
quan, hoài nghi, do dự, những phút trăn trở “tồn tại hay không tồn tại” (to be or
not to be), những phút “chịu đựng hay vùng lên chống lại”. Cuối cùng, Hamlet đã
tìm ra được chân lý đấu tranh nhưng vì đơn độc và thiếu cảnh giác nên chàng đã
gục ngã vì cạm bẫy của kẻ thù. Ngày nay, trong văn học thế giới vẫn tồn tại khái
niệm “bệnh Hamlet” chỉ thái độ suy tư, lý luận nhiều nhưng không đủ tin tưởng và
dũng khí để hành động cụ thể. Nhưng dù sao chăng nữa, Hamlet cũng sống mãi
trong lòng độc giả thế giới, với bi kịch của cuộc đời chàng phản ánh mâu thuẫn tất
yếu của sự phát triển, của cuộc đấu tranh giữa cái đẹp và cái xấu trong tồn tại xã
hội. Hamlet sẽ luôn làm nảy sinh trong lòng người muôn đời sau không chỉ tâm
trạng trước nỗi buồn mà còn cả những xúc cảm thẩm mĩ, hướng họ đến những suy
cảm về cái cao cả luôn hiện hữu giữa cõi đời trong đục. Và tác phẩm về bi kịch
tình yêu bất hủ của Romeo Và Juliet là sự xung đột giữ tình yêu và thù hận. Bi kịch
cổ điển Pháp chủ yêu tập trung vào mâu thuẫn giữa nghĩa vụ và dục vọng rồi đến
nhưng bi kịch hiện thực của thế kỉ XIX.


8

Nền nghệ thuật hiện thực xã hội chủ nghĩa hướng về đối tượng trung tâm là
những cái cao cả, anh hung, song không vì thế mà cho rằng trong nghệ thuật hiện
thực xã hội chủ nghĩa không có chỗ đứng cho cái bi. Từ quan điểm biện chứng có
thể thấy rằng, trong cuộc sống của con người, cái tốt bao giờ cũng tồn tại bên cạnh
cái xấu, cái được luôn luôn đi kèm cái mất. Bởi vậy, để giúp con người nhận thức
cuộc sống với tất cả sự chân thật vốn có của nó, nghệ thuật hiện thực xã hội chủ
nghĩa không thể không phản ánh những cái bi, không thể không nói tới những tổn
thất hi sinh mà con người phải chịu đựng trong quá trình đấu tranh để khẳng định
cái mới. Ở đây, xung đột bi kịch được biểu hiện trong cuộc đấu tranh không khoan
nhượng giữa cái mới và cái cũ, cách mạng và phane cách mạng. Cái chết anh hung

của những người đại diện cho cái mới, cái tiến bộ, cách mạng là sự khẳng định tính
chất tất thắng của cái mới.
C: KẾT THÚC VẤN ĐỀ
Tóm lại, ta thấy cùng với cái đẹp và cái cao cả, cái bi đã từng có mặt trong
cuộc sống của con người kể từ khi con người bắt đầu có ý thức về một cuộc sống
hạnh phúc, và cái bi sẽ vẫn còn tiếp tục là bạn đồng hành của con người chừng nào
con người chưa hết khát khao vươn tới những điều tốt đẹp
Bài làm của em tới đây xin được kết thúc, bài làm còn nhiều thiếu sót và hạn
chế, rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô để bài làm của em được hoàn thiện
hơn. Em xin chân thành cảm ơn!


8

MỤC LỤC
A: ĐẶT VẤN ĐỀ.....................................................................................................1
B: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ......................................................................................1
I. Bản chất của cái bi...............................................................................................1
1, Xung đột trong cái bi............................................................................................2
2.Tính cách bi kịch...................................................................................................3
3. Cảm xúc bi kịch....................................................................................................4
II. Cái bi trong cuộc sống........................................................................................4
III. Cái bi trong nghệ thuật....................................................................................5
C: KẾT THÚC VẤN ĐỀ.........................................................................................7


8

BÀI TẬP LỚN HỌC KỲ
MÔN : MỸ HỌC

Đề bài

Bàn về phạm trù cái bi