Cuộc cải cách nội các của vua minh mạng, so sánh với nội các nhà minh, thanh (trung quốc)

Mục lục

trang

A - Mở đầu……………..………..………..………..………..…………..1
B - Nội dung………..………..………..………..………..……………....1
1–Nguyên nhân tiến hành cải cách thời Minh Mạng………..………..1
2 – Cải cách khối cơ quan văn phòng thời Minh Mạng….……….…..2
a – Chức năng, nhiệm vụ của Nội các………..………..…..…………..2
b – Cơ cấu của Nội các………..………..………..……………………..2
c – Quan lại của Nội các………..………..………..………..…………..3
3 – Đánh giá………..………..………..………..………..………..……..4
4 - So sánh với nội các nhà Minh, Thanh (Trung Quốc) ……………..5
C - Kết luận ………..………..………..………..………..………..…….5
Tài liêu tham khảo………..………..………..………..………..…...…..6

0


A - Mở đầu
Triều đình phong kiến nhà Nguyễn được thành lập đầu thế kỉ XIX, Trải
qua các đời vua từ Gia Long, Minh Mạng cho đến Bảo Đai.Trong đó, vua
Minh Mạng được xem là người có những cải cách quan trọng. Trong 20 năm
trị vì Minh Mạng đã thi hành nhiều chính sách và biện pháp, trong nhiều lĩnh
vực kinh tế, văn hóa, xã hội những biện pháp có ý nghĩa cải cách chủ yếu là
ở cải cách hành chính, bộ máy quản lí nhà nước và hệ thống quan lại.

B - Nội dung
1–Nguyên nhân tiến hành cải cách thời Minh Mạng
Đầu thế kỷ XIX, sau khi đánh bại triều Tây Sơn, Nguyễn Ánh đặt niên
hiệu là Gia Long, lập ra nhà Nguyễn. Nhà Nguyễn đã tiếp tục duy trì chế độ

phong kiến đã tồn tại ở nước ta hàng thế kỷ. Dưới thời vua Gia Long, bộ
máy nhà nước phong kiến đã vốn đã tồn tại nhiều hạn chế lỗi thời nay lại
càng trầm trọng hơn. Nền kinh tế hầu như không phát triển lên được theo
hướng tiến bộ, mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt làm bùng nổ hàng loạt
các cuộc khởi nghĩa lớn của nông dân, của các dân tộc ít người. Tong khi đó,
cơ chế hành chính bộc lộ nhiều thiếu sót như cơ chế hành chính còn nhiều
tầng, phân cấp hành chính, vẫn giữ cơ chế: dưới trung ương là các cấp thành,
trấn, doanh. Bắc thành và Gia Định thành cho hai vị Tổng trấn đứng đầu,
quyền hạn rất lớn. Dẫn tới tình trạng lạm quyền, lộng quyền và có nguy cơ
tiêm vị.
Trước những khó khăn đó, vua Minh Mạng (1820 – 1840) vị vua thứ
hai của triều Nguyễn đã tiến hành cuộc cải cách bộ máy nhà nước trên quy
mô lớn nhằm củng cố quyền lực cũng như khắc phục những khó khăn chồng
chất của đất nước. Cải cách khối cơ quan văn phòng là một trong số những
cải cách lớn của ông.
1


2 – Cải cách khối cơ quan văn phòng thời Minh Mạng
Từ thời Gia Long thì có Hội đồng Đình thần Công đồng, gọi tắt là Công
đồng, một cơ quan do nhà vua chủ tọa nhóm họp cùng với một số các quan
văn võ cao nhất để giải quyết những vấn đề trọng đại. Giúp riêng cho nhà
vua là ba cơ quan nhỏ, mang tên Thị thư Viện, Thị hàn Viện và Nội hàn
Viện.
Sang triều Minh Mạng thì nhà vua bỏ ba cơ quan nhỏ và gộp lại
thành Văn thư Phòng, chuyên lo việc giấy tờ cùng liên lạc với Nội vụ Phủ
(trông coi vàng bạc trong kho). Công đồng bị bãi bỏ. Đến năm 1829, văn thư
phòng được đổi thành Nội các. Nội các là cơ quan do Minh Mạng thiết lập
nhằm thay thế Văn thư phòng, về mặt tổ chức và nhiệm vụ.
a – Chức năng, nhiệm vụ của Nội các

Ở thời vua Minh Mạng, Nội Các là trung tâm điều hành chính sự của
các vua Nguyễn, nơi tập trung thông tin, tổng hợp tình hình, tư vấn, tâu trình
lên vua những công việc thiết yếu, nơi phụ trách công việc văn thư, lưu trữ
văn bản, sổ sách, giấy tờ
Nội Các có nhiệm vụ nhận các Chương, Từ, Biểu, Tấu, Sớ dâng lên vua
trong các buổi thiết triều hoặc Ngự Điện Thính Chánh, nhận Chỉ Dụ của vua
để thảo văn bản điều chỉnh mọi hoạt động của triều đình và các đơn vị hành
chính tỉnh. Nội Các còn có nhiệm vụ giám sát lục bộ, soát xét Phiếu nghĩ,
bản tấu của các cơ quan nhà nước, nếu thấy chỗ nào không hợp thì được
quyền trích ra tham hạch.
b – Cơ cấu của Nội các
Cơ cấu của Nội các gồm 4 tào: Thượng bảo tào, Ký chú tào, Đồ thư tào,
Biểu bạ tào với những nhiệm vụ được quy định cụ thể để thực hiện các chức
năng của Nội các. Đây chính là 4 văn phòng giúp việc trực tiếp cho nhà vua,
2


chuyên trách việc soạn thảo, chuyển phát văn thư cùng các chiếu, dụ; quản
lý các ngự chế, thư từ riêng của nhà vui và quản lý ấn tín.
Thượng bảo tào chuyên trách coi giữ các loại ấn tín, bảo tý, các loại
quan phòng, đồ ký, bài ngà của các nha môn, bản phó dụ chỉ, bản thảo chiếu
biểu và châu bản. Ngoài ra các bản chiếu, chỉ dụ đã được khâm định và các
loại chương sớ đã được nhà vua xem duyệt đều giao cho tào đóng dấu bảo,
sau đó giao bản phó cho cơ quan đương sự giải quyết, bản chính giao cho
Biểu bạ tào tang trữ.
Ký chú tào: chuyên trách ghi chép các sinh hoạt, ngôn luận của nhà vua
cùng các tấu nghi, chương sở do bách quan tâu trình và nhật ký học tập của
các hoàng tử. Ngoài ra còn có chức trách coi giữ các đồ ngự dụng, sách vở
bút nghiên dùng cho Hoàng thượng.
Đồ thư tào: chuyên trách ghi chép các bài ngự chế, thi văn, coi giữ các

loại sách của triều đình và các công văn giao thiệp trong nước và nước
ngoài.
Biểu bạ tào: chuyên coi giữ các bản tấu sở đã được ngự phê (châu bản)
và bản phó các biểu chương trong và ngoài nước.
Như vậy, Nội các thời Minh Mạng khác với Tam Nội Viện được thành
lập ngay khi Gia Long mới lên ngôi gồm Thị Thư viện, Thị Hàn viện và Nội
Hàn viện hay một số cơ quan có chức năng văn phòng của vua Lê Thánh
Tông như Hàn lâm viện, Đông các viện, Trung thư giám, Hoàng môn tỉnh,
Bí thư giám.
c – Quan lại của Nội các
Quan lại của Nội Các do nhà vua trực tiếp lựa chọn từ các bộ, viện.
Quan lại phụ trách Nội Các gồm có 4 viên quan : Hai chánh tam phẩm (lấy
Thị lang các bộ Hàn Lâm viện chưởng viện học sỹ), một người kiêm lãnh

3


Thượng bảo khanh (Thượng bảo tự); hai chánh tứ phẩm (lấy Hàn Lâm viện
Thị học sỹ), một người kiêm lãnh Thượng bảo thiếu khanh.
Thuộc viên gồm 28 người: phẩm trật từ chánh ngũ phẩm đến tòng cửu
phẩm (5a – 9b) đều gọi là “Nội các Hành Tẩu”. Đến năm 1835, thuộc viên
Nội Các là 30 người. Năm 1844 Thiệu Trị cải tổ Nội Các nâng số nhân viên
lên 34 người.
Để tránh sự lạm quyền, Minh Mạng quy định về phẩm hàm cũng như
thứ bậc quan chức phụ trách Nội các đều thấp hơn Lục Bộ: “Nội các trật chỉ
tam phẩm mà ban dưới sáu bộ”. Như vậy, nhà vua mới hạn chế được phần
nào sự chuyên quyền của Nội các.

3 – Đánh giá
Cuộc cải cách khối cơ quan văn phòng thời Minh Mạng đã đạt được

nhiều thành quả quan trọng. Cải cách này đã góp phần quản lý tốt những
giấy tờ quan trọng của Triều đình, phục vụ đắc lực cho việc điều hành, lưu
giữ công văn của một triều đại, gìn giữ nguồn tư liệu cho các triều đại sau và
hiện tại xem xét, nghiên cứu.
Theo Đại Nam thực lục: “Nếu Lục bộ nghĩ chỉ và bàn tâu có chỗ không
đúng mà Nội các không xét ra được, hoặc Nội các nghĩ chỉ có chỗ không
đúng mà Lục bộ không xét ra được để kẻ khác phát giác hoặc tự trẫm trích ra
được, trừ ngoài chỗ không đúng sẽ theo nặng nhẹ xử tội, mà những viên thất
sát tất phải theo luật trừng trị nặng thêm”. Như vậy, cuộc cải cách làm cho
Nội các và Lục bộ có quan hệ kiềm chế lẫn nhau, góp phần hạn chế sự
chuyên quyền.
Sự kiềm chế giữa Nội các và Lục bộ đã tạo điều kiện thuận lợi để nhà
vua có thể thâu tóm quyền lực, củng cố chế độ trung ương tập quyền. Chế độ
trung ương tập quyền được tăng cường có tác dụng thúc đẩy bộ máy chính
4


trị hoạt động tốt hơn, có hiệu quả hơn.Tuy nhiên, sự chuyên quyền của nhà
vua sẽ dẫn tới tình trạng quan liêu, độc đoán.

4 - So sánh với nội các nhà Minh, Thanh (Trung Quốc)
Nội các là cơ quan do Minh Mệnh thiết lập nhằm thay thế Văn Thư
phòng, về mặt tổ chức và nhiệm vụ thì mô phỏng theo quy chế nội các của
nhà Minh và nhà Thanh của của Trung Quốc. Nhưng nội các của hai triều
đại Minh Thanh, quyền hành luôn đứng trên Lục bộ. Nhà Thanh quan đứng
đầu Nội các được thăng đến chánh nhất phẩm.
Vua Minh Mạng quy định: “ Nội các trật chỉ tam phẩm mà ban dưới sáu
bộ, không như nhà Minh nhà Thanh cho đứng đầu trăm quan”, tức là không
thể thăng đến hàm Đại học sĩ hoặc lãnh chức Thượng thư các bộ tương
đương trật Nhị phẩm. Trong đó, đặt hai viên trật Tam phẩm do Thị lang các

bộ hoặc Chưởng viện học sĩ Viện hàn lâm kiêm nhiệm làm Thượng bảo
khanh; hai viên trật Tứ phẩm lấy Thị độc học sĩ Viện Hàn lâm kiêm nhiệm
làm Thượng bảo thiếu khanh; các thuộc viên gồm: Thị độc, Tu tuyển, Kiểm
thảo, Đãi chiếu, Thừa chỉ, Biên tu, Điển bạ đều là người của Hàn lâm viện
sung làm Hành tẩu để giúp việc ở Nội các.
Đây được xem như điểm khác biệt của Nội các nhà Nguyễn thời Minh
Mạng so với nhà Minh, Thanh.

C - Kết luận
Cuộc cải cách của vua Minh Mạng được đánh giá là cuộc cải cách có
hiệu quả nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Cuộc cải cách hành chính
mà ở đây là cải cách khối cơ quan văn phòng đã góp phần củng cố quyền lực
của nhà vua.Tuy còn những hạn chế về thời đại, nhưng cuộc cải cách đã
đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

5


Tài liêu tham khảo
-

Giáo trình lịch sử nhà nước pháp luật Việt Nam
Giáo trình lịch sử nhà nước pháp luật thế giới
Đại Nam thực lục
Đại cương lịch sử Việt Nam tập I
/>
6