ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ Ý NGHĨA HỌC TẬP MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

BÀI MỞ ĐẦU
ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU VÀ Ý NGHĨA HỌC
TẬP MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ
MINH
ThS.Nguyễn Thị Bích Thủy
Đại học Kinh tế quốc dân

v1.0012108210

1


TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG
Tại sao đến năm 2003 Tư tưởng Hồ Chí Minh mới chính thức trở thành môn khoa học
trong chương trình giáo dục hệ đại hoc, cao đẳng? Đối tượng, nhiệm vụ và mối quan hệ
của môn tư tưởng Hồ Chí Minh với tính thống nhất và trong chỉnh thể các môn lý luận
chính trị.
Đối với học viên, người tri thức tương lai, nhất trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức hội nhập quốc tế, việc nghiên cứu
và học tập tư tưởng Hồ Chí Minh tại sao lại có ý nghĩa đặc biệt quan trọng?

Nắm vững các nội dung phần thứ nhất này sẽ giúp chúng ta có cơ sở lý
luận khoa học để giải thích đúng vấn đề trên.

v1.0012108210

2


MỤC TIÊU

•

Hiểu được quá trình nhận thức từ thấp đến cao của Đảng ta về tư tưởng Hồ Chí Minh;

•

Nắm vững được đối tượng và nhiệm vụ của môn học tư tưởng Hồ Chí Minh;

•

Xác lập những hiểu biết cơ bản về mối quan hệ giữa các môn học lý luận chính trị trong
chương trình giáo dục đại học: Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin và
Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam;

•

Nắm vững cơ sở phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu riêng của tư tưởng
Hồ Chí Minh;

•

Làm rõ ý nghĩa của việc học tập tư tưởng Hồ Chí Minh đối với học viên.

v1.0012108210

3


NỘI DUNG

Khái niệm “Tư tưởng”, Tư tưởng Hồ Chí Minh- Từ những vấn đề cụ thể đến hệ
thống hoàn chỉnh.
Đối tượng và nhiệm vụ của môn tư tưởng Hồ Chí Minh
Mối quan hệ với môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin
và Đường lối cách mạng của ĐCSVN
Phương pháp nghiên cứu

Ý nghĩa của việc học tập môn học đối với học viên

v1.0012108210

4


1. KHÁI NIỆM “TƯ TƯỞNG”, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH – TỪ NHỮNG
VẤN ĐỀ CỤ THỂ ĐẾN HỆ THỐNG HOÀN CHỈNH
1.1. Khái niệm “tư tưởng”
1.2. Quá trình nhận thức của Đảng về tư tưởng Hồ Chí Minh
1.3. Định nghĩa tư tưởng Hồ Chí Minh

v1.0012108210

5


1.1. KHÁI NIỆM “TƯ TƯỞNG”
Khái niệm “Tư tưởng”, trong thuật ngữ “Tư tưởng Hồ Chí Minh”, có ý nghĩa ở tầm
khái quát triết học…

Quan

Quan niệm
điểm

Xây dựng
trên nên
tảng triết
học
Luận
điểm (TGQ&PPL)

Đại biểu cho
ý chí,
nguyện
vọng của
một giai
cấp, một
dân tộc

Hình thành trên cơ sở thực tiễn nhất định và trở lại chỉ đạo hoạt
động thực tiễn, cải tạo hiện thực
v1.0012108210

6


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
Tìm hiểu trong lịch sử thế giới và Việt Nam, những nhà tư tưởng tiêu biểu theo nghĩa
chung và những nhà tư tưởng có ý nghĩa ở tầm khái quát triết học.
Gợi ý:
 Charles Darwin (Đacuyn)(1809 - 1882) - nhà tự nhiên học và sinh vật học người

Anh.
 FH. HEGEL (1770-1831)- nhà tư tưởng tiêu biểu trong lịch sử tư tưởng của nước
Đức.
 Trần Hưng Đạo (1232 - 1300), là nhà tư tưởng chính trị, nhà quân sự kiệt xuất.
 KARL MARX (1818 – 1883) - là nhà tư tưởng, nhà kinh tế chính trị, nhà lãnh đạo
cách mạng của Hiệp hội Người lao động Quốc tế.

v1.0012108210

7


1.2. QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC CỦA ĐẢNG VỀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
ĐẠI HỘI VI (12/1986) đã bắt đầu đề cập đến tư tưởng Hồ Chí Minh: “Muốn đổi mới phải nắm
vững bản chất cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác Lênin, kế thừa di sản quý báu về tư
tưởng và lý luận của Hồ Chí Minh”.
ĐẠI HỘI VII (Tháng 6/1991) – Đánh dấu một mốc quan trọng trong nhận thưc của Đảng về tư
tưởng Hồ Chí Minh. Đảng ta đã khẳng định:
“Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là két quả sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin trong
điều kiện cụ thể của nước ta, và trong thực tiễn tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành một tài sản
tinh thần quý báu của Đảng và của cả dân tộc”.
ĐẠI HỘI IX (Tháng 4/2001) – Xác định khá toàn diện và có hệ thống những vấn đề cốt yếu
thuộc nội hàm khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh. Đảng ta đã làm rõ được:
• Một là, bản chất cách mạng, khoa học và nội dung của tư tưởng Hồ Chí Minh.
• Hai là, nguồn gốc tư tưởng, lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh
• Ba là, giá trị, ý nghĩa, sức hấp dẫn, sức sống lâu bền của tu tưởng Hồ Chí Minh.
v1.0012108210

8

I. KHÁI NIỆM VÀ HỆ THỐNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1.3. ĐỊNH NGHĨA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Chân dung
Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất
nước ta đã sinh ra Hồ Chủ tịch, người
anh hùng dân tộc vĩ đại và chính Người
đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta và
non sông đất nước ta.
Ðiếu văn của BCH TW Ðảng Cộng sản
Việt Nam tại Lễ truy điệu Chủ tịch
Hồ Chí Minh ngày 9/9/1969)

v1.0012108210

và Tác phẩm
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan
điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ
bản của cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân
tộc dân chủ nhân dân đến cách mạng XHCN; là
kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát triển
chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của
nước ta, đồng thời là sự kết tinh tinh hoa dân
tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc,
giải phóng giai cấp và giải phóng con người.
9

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1
Trong định nghĩa: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống quan điểm toàn
diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam,
phản ánh những vấn đề có tính quy luật của cách mạng Việt Nam; tư
tưởng Hồ Chí Minh cùng với chủ nghĩa Mác – Lênin là nền tảng tư
tưởng, kim chỉ nan hành động của Đảng và dân tộc Việt Nam” đã làm
rõ những nội dung nào sau đây:
a.
b.
c.

Bản chất cách mạng, khoa học và nội dung của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nguồn gốc tư tưởng, lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh
Giá trị, ý nghĩa, sức sống lâu bền của tư tưởng Hồ Chí Minh

d.

Đối tượng nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh

v1.0012108210

10


PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN HỆ THỐNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Vấn đề dân tộc
và cách mạng
giải phóng dân
tộc
CNXH và con

Đảng cộng sản
đường quá độ
Việt nam
lên CNXH ở Việt

Hệ thống
tưdân
tưởng
Độc lập
tộc, dân chủ,
CNXH

Nam

Văn hóa, Đạo
Hồ Chí Minh
Xây dựng nhà
đức và xây
nước của dân,
dựng con người
do dân, vì dân
mới
Đại đoàn kết
dân tộc và đại
đoàn kết quốc
tế
v1.0012108210

11

2. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ CỦA MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
2.1. Đối tượng nghiên cứu

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

v1.0012108210

12


2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Độc lập dân tộc,
dân chủ, chủ nghĩa
xã hội

Cách mạng Việt Nam
Giải phóng dân tộc
 giải phóng giai cấp
 giải phóng con người

v1.0012108210

Quá trình vận động, hiện thực hóa trong
thực tiễn cách mạng Việt Nam
......................................................
Hệ thống quan điểm, lý luận trong toàn bộ
di sản của Hồ Chí Minh

Quá trình vận động, hiện thực hóa trong thực
tiễn cách mạng Việt Nam
......................................................
Quá trình mang tính quy luậtcủa hai mặt
thống nhất biện chứng: sản sinh tư tưởng và
hiện thực hóa tư tưởng Hồ Chí Minh
Đối tượng nghiên
cứu

13


2.2. NHIỆM VỤ NGHIÊNCơ
CỨU
sở (khách quan và chủ quan)
hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh

1
Các giá trị tư tưởng, lý luận
của Hồ Chí Minh đối với kho
tàng tư tưởng, lý luận cách
mạng thế giới của thời đại

Quá trình nhận thức, vận
dụng, phát triển tư tưởng
Hồ Chí Minh qua các giai
đoạn cách mạng của
Đảng và Nhà nước ta

6

5

2

Nhiệm vụ
nghiên
cứu

Các giai đoạn hình thàn, phát
triển tư tưởng Hồ Chí Minh

3

Nội dung, bản chất cách
mạng, khoa học, đặc điểm
của các quan điểm trong hệ
thống tư tưởng Hồ Chí
Minh

4
Vai trò nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam
hành động của tư tưởng Hồ Chí Minh
đối với cách mạng Việt Nam
v1.0012108210

14


GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG

Câu hỏi : Khi nghiên cứu một vấn đề trong tư tưởng Hồ Chí Minh cần
giải quyết những nội dung nào?
Trả lời:
1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin .
2. Tinh hoa dân tộc và trí tuệ thời đại -> Hồ Chí Minh tổng kết,
chuyển hóa sâu sắc, tinh tế với một phương pháp khoa học, biện
chứng để trở thành tư tưởng Việt Nam hiện đại.
3. Điều kiện cụ thể của nước ta
4. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh
5. giá trị, ý nghĩa, sức hấp dẫn, sức sống lâu bền của tu tưởng Hồ Chí
Minh

v1.0012108210

15


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
1. Tìm hiểu những quan điểm cơ bản của hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh phản ánh
trong:
Tuyên ngôn độc lập (Việt Nam Dân chủ Cộng hòa). Bản tuyên
ngôn độc lập của Việt Nam được Hồ Chí Minh soạn thảo, và đọc trước công
chúng tại quảng trường Ba Đình ngày 2 tháng 9 năm 1945. Đây được nhiều
người xem là bản tuyên ngôn độc lập thứ ba của lịch sử Việt Nam, sau bài thơ
thần Nam Quốc Sơn Hà của Lý Thường Kiệt ở thế kỷ X và Bình Ngô Đại Cáo của
Nguyễn Trãi viết năm 1428.
/>2. Phân tích những quan điểm đó thể hiện trong quá trình chỉ đạo thực tiễn cách
mạng phong phú của Người.
3. Chứng minh những luận điểm đó được Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng, phát
triển sáng tạo qua các giai đoạn cách mạng.

v1.0012108210

16


3. MỐI QUAN HỆ VỚI MÔN HỌC NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ
NGHĨA MÁC – LÊNIN VÀ MÔN HỌC ĐƯỜNG LỐI CÁCH MẠNG CỦA
ĐCSVN

Nguồn gốc tư tưởng, lý luận trực
tiếp quyết định bản chất cách
mạng, khoa học của tư tưởng Hồ
Chí Minh
.....................................................
.
Chủ nghĩa Mác – Lênin đặt nền
móng cơ sở thế giới quan,
v1.0012108210

Tư tưởng Hồ Chí Minh với tư
cách là bộ phận nền tảng tư
tưởng, kim chỉ nan hành động
của Đảng
................................................
......
Cơ sở khoa học với Chủ nghĩa
Mác - Lênin
17

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2
Quan hệ giữa Môn học tư tưởng Hồ Chí Minh với môn học Những nguyên lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác – Lênin và môn Đường lối cách mạng của Đảng cộng
sản Việt Nam là quan hệ như thế nào?
a. Quan hệ phụ thuộc, rằng buộc
b. Quan hệ nguyên nhân, kết quả
c. Quan hệ biện chứng thống nhất, chặt chẽ
d.

Quan hệ tách rời, độc lập nhau

ĐÁP ÁN: (c)

v1.0012108210

18


4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Cơ sở phương pháp luận
Đảm bảo sự thống nhất nguyên tắc
tính đảng và tính khoa học

PHƯƠNG
PHÁP
LUẬN

Quan điểm thực tiễn và nguyễn tắc
lý luận gắn liền với thực tiễn

Quan điểm lịch sử - cụ thế
Quan điểm toàn diện và hệ thống
Quan điểm kế thừa và phát triển

v1.0012108210

19


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 3
Câu nói sau khẳng định nguyên tắc phương pháp luận nào trong nghiên cứu tư
tưởng Hồ Chí Minh: “Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản
của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng dẫn thì thành thực tiễn
mù quáng. Lý luận mà không có liên hệ với thực tiễn là lý luận suông”.
a. Đảm bảo sự thống nhất nguyên tắc tính đảng và tính khoa học.
b. Quan điểm thực tiễn và nguyễn tắc lý luận gắn liền với thực tiễn.
c. Quan điểm lịch sử - cụ thế.
d. Quan điểm toàn diện và hệ thống.
ĐÁP ÁN: (b)

v1.0012108210

20


5. Ý NGHĨA CỦA VIỆC HỌC TẬP MÔN HỌC ĐỐI VỚI HỌC VIÊN

5.1. Nâng cao năng lực tư duy lý luận và phương pháp công tác

5.2. Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng và rèn luyện bản lĩnh chính trị

v1.0012108210

21


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
1. Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”
trong toàn Đảng, toàn dân được Bộ Chính trị đưa ra trong Chỉ thị, thời gian
nào?
2.

Nội dung của cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh
nhằm làm cho toàn Đảng, toàn dân nhận thức sâu sắc vấn đề
gì?

v1.0012108210

22


TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
•

Khái niệm “ Tư tưởng”, trong thuật ngữ “ Tư tưởng Hồ Chí Minh”, có ý nghĩa ở tầm khái quát triết học.

•

Quá trình nhận thức của Đảng ta về tư tưởng Hồ Chí Minh: được đánh dấu một cột mốc quan trọng
trong nhận thức của Đảng tại Đại hội VII và Đại hội XI, xác định khá toàn diện và có hệ thống những
vấn đề cốt yếu thuộc nội hàm khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cơ sở định hướng cơ bản để đưa
ra định nghĩa tư tưởng Hồ Chí Minh.

•

Đối tượng nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh là quá trình mang tính quy luật, bao gồm hai mặt thống
nhất biện chứng: sản sinh tư tưởng và hiện thực hóa tư tưởng theo mục tiêu độc lập dân tộc, dân chủ
và chủ nghĩa xã hội.

•

Cơ sở phương pháp luận khi nghiên cứu, giảng dạy, học tập môn học tư tưởng Hồ Chí Minh: Bảo đảm
sự thống nhất nguyên tắc tính đảng và tính khoa học; Quan điểm thực tiễn và nguyên tắc lý luận gắn
liền với thực tiễn; Quan điểm lịch sử - cụ thể; Quan điểm toàn diện và hệ thống; Quan điểm kế thừa
và phát triển.

•

Đối với học viên, người tri thức tương lai, nhất trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa , hiện đại hóa
đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức hội nhập quốc tế, việc nghiên cứu và học tập tư tưởng Hồ
Chí Minh tại sao lại có ý nghĩa đặc biệt quan trọng: Nâng cao năng lực tư duy lý luân và phương pháp
công tác; Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng và rèn luyện bản lĩnh chính trị.

v1.0012108210

23

CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
Câu 1 Trình bày bản chất cách mạng, khoa học và nội dung của tư tưởng Hồ
Chí Minh.
Trả lời: - Nội dung: Hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ
bản của cách mạng Việt Nam: tư tưởng về vấn đề dân tộc và cách mạng giải
phóng dân tộc; về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; về
Đảng Cộng sản Việt Nam; về đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế; về
dân chủ, Nhà nước của dân, do dân, vì dân; về văn hóa, đạo đức...
- Khoa học: Kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa
Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, đồng thời là sự kết tinh tinh hoa
dân tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và
giải phóng con người
- Cách mạng: Nền tảng tư tưởng, kim chỉ nan hành động của Đảng, của
cả dân tộc.
Câu 2 Đối tượng nghiên cứu của môn học tư tưởng Hồ Chí Minh?
Trả lời: - Hệ thống các quan điểm, quan niệm, lý luận về cách mạng Việt Nam
trong dòng chảy của thời đại
- Hiện thực hóa tư tưởng theo các mục tiêu độc lập dân tộc, dân chủ,
chủ nghĩa xã hội, giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con
người.
•  

v1.0012108210

24


CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
Câu 3
Trình bày các nguyên tắc phương pháp luận trong nghiên cứu tư tưởng Hồ

Chí Minh.
Trả lời: - Đảm bảo sự thống nhất nguyên tắc tính Đảng và tính khoa học
- Quan điểm thực tiễn và nguyên tắc lý luận gắn liền với thực tiễn
- Quan điểm lịch sử - cụ thể
- Quan điểm toàn diện và hệ thống
- Quan điểm kế thừa và phát triển
- Kết hợp nghiên cứu các tác phẩm với thực tiễn chỉ đạo cách mạng của Hồ
Chí Minh.
Câu 4
Phân tích ý nghĩa của việc học tập môn học tư tưởng Hồ Chí Minh đối với
sinh viên
Trả lời:
- Nâng cao năng lực tư duy lý luận và phương pháp công tác.
+ Làm cho sinh viên nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí của tư tưởng
đối với cách mạng Việt Nam.
+ Bồi dưỡng củng cố cho sinh viên, lập trường quan điểm cách mạng
trên nền tảng chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
- Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng và rèn luyện bản lĩnh chính trị.
v1.0012108210

25