Luận văn thạc sỹ - Hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (455.29 KB, 93 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-----------
PHẠM THỊ THU NGA
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN THƯƠNG MẠI CƠ ĐIỆN TÂN
PHÚ
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
HÀ NỘI, NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-----------
PHẠM THỊ THU NGA
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI
CÔNG TY CỔ PHẦN THƯƠNG MẠI CƠ ĐIỆN TÂN
PHÚ
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN VÀ PHÂN TÍCH
MÃ NGÀNH: 8340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Người hướng dẫn khoa học:
TS. HÀ THỊ PHƯƠNG DUNG
HÀ NỘI, NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học
thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực
hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Tác giả luận văn
Phạm Thị Thu Nga
s
LỜI CẢM ƠN
Luận văn này được thực hiện tại Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân
Phú. Để hoàn thành được luận văn này, Tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ từ các cá
nhân tập thể. Trước tiên, Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý thầy cô trong
Viện Kế toán – Kiểm toán và Phân tích, Đại học Kinh tế Quốc dân đã tạo điều kiện
thuận lợi để Tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn TS Hà Thị Phương
Dung, người hướng dẫn khoa học của luận văn, đã giúp Tôi hoàn thành luận văn
này. Cuối cùng, Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, ban lãnh đạo và nhân
viên Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú đã hỗ trợ, giúp đỡ Tôi trong
thời gian học tập và nghiên cứu.
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
DANH MỤC VIẾT TẮT
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU...........................................1
1.1 Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu.....................................................................1
1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu....................................................................2
1.3 Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................3
1.4 Câu hỏi nghiên cứu.........................................................................................3
1.5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................3
1.5.1 Đối tượng nghiên cứu.............................................................................3
1.5.2 Phạm vi nghiên cứu................................................................................4
1.6 Phương pháp nghiên cứu................................................................................4
1.7 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu........................................................................6
1.8 Kết cấu của đề tài nghiên cứu........................................................................6
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
TRONG DOANH NGHIỆP....................................................................................7
2.1 Tổng quan về kế toán quản trị.......................................................................7
2.1.1 Khái niệm kế toán quản trị.....................................................................7
2.1.2 Vai trò của kế toán quản trị.....................................................................8
2.1.3 Nội dung cơ bản của kế toán quản trị.....................................................9
2.1.4 Phân biệt giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính.............................10
2.1.5 Các phương pháp, công cụ cơ bản của kế toán quản trị........................13
2.1.6 Tổ chức bộ phận kế toán quản trị trong bộ máy kế toán.......................16
2.2 Một số vấn đề cơ bản về hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp........16
2.2.1 Quan điểm về hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp...............16
2.2.2 Nguyên tắc xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp....17
2.2.3 Quy trình xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp.......18
2.2.4 Nhiệm vụ của hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp...............20
2.2.5 Sự cần thiết của hệ thống kế toán quản trị trong các doanh nghiệp......22
2.3 Nội dung của hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp.....................22
2.3.1 Phân loại chi phí...................................................................................23
2.3.2 Xây dựng hệ thống định mức chi phí và lập dự toán............................28
2.3.3 Kế toán trách nhiệm.............................................................................34
2.3.4 Lập báo cáo KTQT và phân tích thông tin nhằm cung cấp thông tin KTQT 37
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÔNG
TY CP THƯƠNG MẠI CƠ ĐIỆN TÂN PHÚ.....................................................41
3.1 Giới thiệu chung về Công ty Cổ phần Thương Mại Cơ điện Tân Phú......41
3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển công ty...........................................41
3.1.2 Đặc điểm hoạt động kinh doanh...........................................................43
3.1.3 Đặc điểm hoạt động sản xuất tại công ty..............................................43
3.1.4 Cơ cấu bộ máy quản lý của công ty......................................................45
3.1.5 Cơ cấu bộ máy kế toán tại công ty........................................................48
3.2 Thực trạng hệ thống kế toán quản trị tại Công ty CP Thương mại Cơ điện
Tân Phú.................................................................................................................. 52
3.2.1 Phân loại chi phí...................................................................................52
3.2.2 Xây dựng hệ thống định mức chi phí và lập dự toán............................53
3.2.3 Kế toán trách nhiệm tại công ty............................................................59
3.2.4 Xây dựng hệ thống báo cáo quản trị tại công ty...................................60
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3......................................................................................63
CHƯƠNG 4: THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, CÁC GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN VÀ KẾT LUẬN...........................................................................64
4.1 Thảo luận kết quả nghiên cứu........................................................................64
4.1.1 Những thành tựu đạt được....................................................................64
4.1.2 Những hạn chế còn tồn tại....................................................................64
4.1.3 Nguyên nhân của những hạn chế..........................................................65
4.2 Các giải pháp hoàn thiện.................................................................................66
4.2.1 Hoàn thiện con người trong hệ thống kế toán quản trị..........................66
4.2.2 Hoàn thiện hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán................................67
4.2.3 Hoàn thiện việc phân loại chi phí tại công ty........................................67
4.2.4 Hoàn thiện hệ thống dự toán chi phí sản xuất.......................................69
4.2.5 Xây dựng hệ thống kế toán trách nhiệm...............................................71
4.2.6 Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị.......................................73
4.3 Điều kiện thực hiện các giải pháp hoàn thiện..............................................76
4.3.1 Về phía Nhà nước.................................................................................76
4.3.2 Về phía công ty....................................................................................77
4.4 Kết luận..........................................................................................................77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................79
DANH MỤC VIẾT TẮT
Viết tắt
KTQT
KT
DN
CP TM
GĐ
BGĐ
KL
SX
CP
NVL
TSCĐ
BHXH
BHYT
Diễn giải
Kế toán quản trị
Kế toán
Doanh nghiệp
Cổ phần Thương mại
Giám đốc
Ban giám đốc
Khối lượng
Sản xuất
Chi phí
Nguyên vật liệu
Tài sản cố định
Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm y tế
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
BẢNG
Bảng 3.1
Hệ thống định mức nguyên vật liệu sản xuất các loại dây cáp...........57
Bảng 3.2
Bảng quy đổi thời gian làm việc........................................................59
Bảng 3.3
Trích dự toán doanh thu năm 2018 của CT CP TM Cơ điện Tân Phú.......60
Bảng 3.4
Trích dự toán KL NVL lõi tháng 8/2018 của CTCPTM Cơ điện Tân
Phú.....................................................................................................62
Bảng 3.5
Trích dự toán chi trả tiền cho nhà cung cấp quý III/2018 của
CTCPTM Cơ điện Tân Phú...............................................................63
Bảng 3.6
Trích báo cáo giá thành SP cho lệnh sản xuất số 98/PX2-CT ngày
25/07/2018.........................................................................................64
Bảng 3.7.
Báo cáo sản xuất tại 1 phân xưởng trong tháng 04/2018...................65
Bảng 3.8.
Báo cáo tiến độ sản xuất theo 1 lệnh sản xuất vào ngày 31/03/2018. 66
Bảng 4.1
Bảng phân cấp tài khoản kế toán......................................................71
Bảng 4.2
Phân loại chi phí theo mức độ hoạt động...........................................72
Bảng 4.3
Bảng định mức nhân công thực hiện.................................................74
Bảng 4.4.
Báo cáo tình hình thực hiện chi phí của các trung tâm......................76
Bảng 4.5.
Báo cáo chi phí nguyên vật liệu trực tiếp..........................................78
Bảng 4.6.
Báo cáo chi phí nhân công trực tiếp...................................................79
Bảng 4.7.
Báo cáo quản trị thu nhập theo lợi nhuận góp....................................79
Bảng 4.8.
Báo cáo năng suất lao động...............................................................80
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1
Quy trình xây dựng hệ thống kế toán quản trị....................................18
Sơ đồ 3.1
Quy trình sản xuất tại Công ty CP TM Cơ điện Tân Phú...................44
Sơ đồ 3.2
Tổ chức bộ máy quản lý công ty........................................................45
Sơ đồ 3.3
Tổ chức bộ máy kế toán công ty........................................................48
Sơ đồ 4.1
Xây dựng hệ thống KT trách nhiệm tại Công ty CP TM CĐ Tân Phú......71
1
CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu
Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, công tác lập báo cáo kế toán quản trị
hiện nay chưa thực sự được quan tâm đúng mức, việc cung cấp thông tin cho nhà
quản trị chưa kịp thời. Do vậy, việc tìm hiểu để vận dụng có hiệu quả kế toán quản
trị ở các doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng để tăng cường khả năng hội nhập, tạo
sự an tâm cho nhà quản lý trong quá trình ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát
hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú là một doanh nghiệp trong
ngành sản xuất và kinh doanh các sản phẩm dây cáp điện. Với tiền thân chỉ từ
những cơ sở sản xuất với quy mô nhỏ lẻ nên công ty gặp phải nhiều khó khăn thách
thức trong quá trình hội nhập và phát triển hoạt động kinh doanh. Để có thể tồn tại
và đứng vững trong cuộc cạnh tranh khốc liệt với các công ty sản xuất cáp điện lâu
năm trong ngành, bắt buộc công ty phải vận dụng hiệu quả kế toán quản trị vào
công tác quản lý hoạt động của mình, song hành cùng hệ thống kế toán tài chính
một cách đồng bộ, chặt chẽ để thực hiện tốt nhất chức năng thông tin của mình thì
sẽ tăng cường được tính hữu hiệu cũng như sức mạnh thông tin kế toán trong thời
kỳ cạnh tranh.
Tuy nhiên, kế toán quản trị trong công ty chưa được quan tâm đúng mực,
chưa được thực hiện một cách đầy đủ, khoa học và hệ thống. Như vậy, khi Ban
giám đốc cần các thông tin hữu ích phục vụ cho việc kiểm soát chi phí hay ra các
quyết định kinh doanh, thì kế toán quản trị cung cấp chưa đáp ứng được yêu cầu
quản lý. Để hệ thống kế toán quản trị đáp ứng tốt nhất cho yêu cầu quản trị đòi hỏi
sự nỗ lực từ hai phía: nhu cầu thông tin kế toán quản trị của nhà quản trị và sự đáp
ứng tốt nhất nhu cầu thông tin từ phía người làm kế toán thông qua công tác chuyên
2
môn và sự phối hợp giữa các phần hành kế toán quản trị cũng như các bộ phận khác
trong công ty. Chính vì vậy, hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị trong Công ty Cổ
phần Thương Mại Cơ điện Tân Phú là cần thiết bởi vai trò quan trọng của kế toán
quản trị cung cấp thông tin cho nhà quản trị phục vụ cho việc ra quyết định góp
phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty.
Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Hoàn thiện
hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú”
để triển khai nghiên cứu.
1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu
Hiện nay, có rất nhiều công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước
nghiên cứu về đề tài kế toán quản trị. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã tham
khảo một số công trình nghiên cứu về kế toán quản trị như sau:
Phạm Ngọc Minh (2017), Kế toán quản trị tại Trường Đại học Sư phạm Thể
dục Thể thao Hà Nội, Luận văn thạc sĩ kế toán, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.
Đỗ Thanh Nhàn (2017), Hoàn thiện báo cáo kế toán quản trị tại Công ty
TNHH Nến Nguyên Quang Minh, Luận văn thạc sĩ kế toán, Trường Đại học Kinh
tế, Đại học Đà Nẵng.
Trương Thị Quỳnh Hoa (2016), Hoàn thiện kế toán quản trị tại Công ty cổ
phần thương mại và tư vấn Tân Cơ, Luận văn thạc sĩ kế toán, Trường Đại học Kinh
tế Quốc dân.
Bùi Ngọc Anh (2016), Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí sản xuất tại Tổng
công ty Thép Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
Phạm Văn Tuân (2015), Tổ chức hệ thống kế toán quản trị tại Công ty
TNHH xay lúa mì Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
Lê Kiều Trang (2015), Hoàn thiện công tác kế toán quản trị tại công ty cổ
phần quảng cáo trực tuyến 24h, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
Các bài viết trên đã có những đóng góp vô cùng lớn về mặt lý luận và ý
nghĩa thực tiễn. Các luận văn, luận án trong nước đã thực hiện hệ thống hóa những
vấn đề lý luận cơ bản về kế toán quản trị, phân tích thực trạng tại đơn vị nghiên cứu,
3
đồng thời đưa ra các giải pháp hoàn thiện. Nhưng tất cả các nghiên cứu này đều
thực hiện nghiên cứu chuyên sâu về kế toán quản trị tại một đơn vị cụ thể với những
đặc thù riêng. Đối với Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú, mặc dù còn
nhiều vấn đề tồn tại cần được hoàn thiện nhưng chưa được thực hiện nghiên cứu. Vì
vậy, tác giả đặt vấn đề nghiên cứu hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị tại Công ty
Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú.
1.3 Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về hệ thống kế toán quản trị
trong doanh nghiệp.
- Mô tả và đánh giá thực trạng hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần
Thương mại Cơ điện Tân Phú.
- Trên cơ sở những vấn đề lý luận đã nghiên cứu và thực trạng, đưa ra những
giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương
mại Cơ điện Tân Phú để cung cấp thông tin cho các các nhà quản trị.
1.4 Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu, luận văn cần nghiên cứu các vấn đề liên quan đến hệ
thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú nhằm trả
lời các câu hỏi:
- Hệ thống kế toán quản trị ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp nói chung cũng như doanh nghiệp sản xuất nói riêng?
- Hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân
Phú được thực hiện như thế nào để cung cấp thông tin cho các nhà quản trị?
- Để hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương mại
Cơ điện Tân Phú cần thực hiện những giải pháp nào?
Ba câu hỏi nghiên cứu trên đây là mục tiêu, nhiệm vụ giải quyết của luận văn
được đặt ra và được giải đáp lần lượt trong các chương sau của luận văn.
1.5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.5.1 Đối tượng nghiên cứu
4
Đối tượng nghiên cứu của luận văn bao gồm những vấn đề lý luận về hệ
thống kế toán quản trị tại doanh nghiệp, thực trạng về hệ thống kế toán quản trị tại
Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú, cùng thảo luận và đề xuất giải pháp
hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị phù hợp với điều kiện của công ty nghiên cứu.
1.5.2 Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Thực hiện tại Công ty Cổ phần Thương mại Cơ điện Tân Phú.
- Về thời gian: Khảo sát, nghiên cứu số liệu về hệ thống kế toán quản trị tại
doanh nghiệp trong năm 2018; nghiên cứu sự phát triển của công ty đến năm 2020.
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề cơ bản của hệ
thống kế toán quản trị như sau:
+ Phân loại chi phí
+ Xây dựng hệ thống định mức chi phí và lập dự toán
+ Kế toán trách nhiệm
+ Báo cáo kế toán quản trị và phân tích thông tin cho việc ra quyết định.
Trên cơ sở lý luận và khảo sát tình hình thực tế hệ thống kế toán quản trị tại Công
ty, tác giải đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị của Công ty.
1.6 Phương pháp nghiên cứu
Luận văn đã sử dụng những phương pháp nghiên cứu đã được thừa nhận ở
Việt Nam và trên thế giới. Đồng thời cũng phù hợp với những đặc điểm sản xuất
kinh doanh của nội dung nghiên cứu.
Thu thập thông tin, dữ liệu là một trong những bước cơ bản, quan trọng trong
việc nghiên cứu luận án. Dữ liệu thu thập được là cơ sở quan trọng trong việc phân
tích, đánh giá hiện trạng cần nghiên cứu, dữ liệu được thu thập bao gồm: dữ liệu thứ
cấp và dữ liệu sơ cấp.
- Dữ liệu thứ cấp:
+ Tổng hợp các nghiên cứu trước đây của các tác giả trong nước.
+ Tham khảo các phân tích của các chuyên gia trên báo chí, phương tiện
truyền thông.
5
- Dữ liệu sơ cấp:
Dữ liệu sơ cấp được thu thập từ các cán bộ quản lý, cán bộ trực tiếp làm công
việc kế toán tại công ty, bao gồm:
+ Thu thập các thông tin về cơ cấu tổ chức, quản lý hoạt động sản xuất kinh
doanh của công ty.
+ Thu thập thông tin về nhu cầu thông tin kế toán của các nhà quản trị.
+ Khảo sát thực trạng bộ máy kế toán quản trị, chính sách kế toán áp dụng tại
công ty.
+ Khảo sát thực trạng hệ thống kế toán quản trị trong công ty.
+ Thực trạng phân tích thông tin phục vụ cho nhà quản trị.
+ Thực trạng hệ thống báo cáo kế toán quản trị.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu được ngay trong giai đoạn
đầu nhằm tìm kiếm những kết quả nghiên cứu, mô hình nghiên cứu trong các
nghiên cứu trước thông qua nhiều kênh khác nhau như: Tham khảo các bài viết,
các công trình khoa học liên quan đến hướng nghiên cứu của luận văn; nghiên
cứu sách chuyên khảo, báo, tạp chí chuyên ngành, giáo trình chuyên ngành; niên
giám thống kê.
- Phương pháp nghiên cứu tình hình thực tiễn
Nghiên cứu cơ cấu tổ chức, quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh tại doanh
nghiệp, nghięn cứu về nhu cầu thông tin của các nhŕ quản trị doanh nghiệp; nghięn
cứu thực trạng bộ máy kế toán quản trị, chính sách kế toán áp dụng, thực trạng hệ
thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp. Ngoài ra tác giả nghiên cứu các kết quả,
những tồn tại, khó khăn và xu hướng phát triển của ngành dây cáp điện trong thời
gian tới. Nghiên cứu thực tiễn giúp tác giả có cái nhìn tổng quát về kế toán quản trị,
các vấn đề còn tồn tại trong hệ thống kế toán quản trị tại Công ty, từ đó xây dựng,
phát triển hệ thống kế toán quản trị có giá trị thực tiễn nhằm áp dụng tại Công ty.
- Phương pháp quan sát thực tế
Quan sát là phương pháp được tác giả sử dụng để thu thập thông tin ban đầu.
6
Dựa vào quan sát tác giả biết được chức năng, nhiệm vụ của từng cá nhân, bộ phận,
điều kiện trang thiết bị hỗ trợ trong quá trình làm việc, cách thức tổ chức kế toán
quản trị tại đơn vị, cách thức thu tập thông tin. Tuy nhiên phương pháp này tốn
nhiều thời gian và độ tin cậy không cao vì chỉ cung cấp thông tin cho tác giả tại thời
điểm quan sát. Do vậy tác giả thường vận dụng phương pháp này cùng với phương
pháp nghiên cứu tài liệu của doanh nghiệp.
- Phương pháp phỏng vấn
Phương pháp này rất hữu ích trong quá trình nghiên cứu của luận án, đối
tượng được phỏng vấn là nhà quản trị như Ban giám đốc, kế toán trưởng cũng như
nhân viên kế toán của Công ty, thông qua phỏng vấn tác giả xác nhu cầu thông tin
của nhà quản trị và mức độ đáp ứng thông tin của hệ thống kế toán quản trị tại
doanh nghiệp, nhằm tìm hiểu sâu, rộng về hệ thống kế toán quản trị tại doanh
nghiệp này.
- Phương pháp tổng hợp, phân tích dữ liệu
Các dữ liệu thu thập được ở các phương pháp trên sẽ được tác giả tổng hợp,
xử lý và phân tích thông qua việc sử dụng các phương pháp như: Phương pháp
thống kê, phương pháp so sánh.
1.7 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
Ý nghĩa về mặt lý luận: Luận văn đã trình bày một cách khái quát, hệ thống
hóa những lý luận chung về hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất.
Ý nghĩa về mặt thực tiễn: Luận văn là tài liệu giúp công ty Cổ phần Thương
mại Cơ điện Tân Phú hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị một cách đầy đủ và đúng
đắn để phục vụ cho nhu cầu quản lý của các nhà quản trị.
1.8 Kết cấu của đề tài nghiên cứu
Nội dung chính của luận văn gồm bốn chương:
Chương 1. Giới thiệu đề tài nghiên cứu.
Chương 2. Cơ sở lý luận về hệ thống kế toán quản trị trong doanh nghiệp
Chương 3. Thực trạng hệ thống kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Thương
7
Mại Cơ điện Tân Phú.
Chương 4. Thảo luận kết quả nghiên cứu, các giải pháp và kết luận
8
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
TRONG DOANH NGHIỆP
2.1 Tổng quan về kế toán quản trị
2.1.1 Khái niệm kế toán quản trị
Có rất nhiều các loại hình tổ chức khác nhau có ảnh hưởng đến đời sống
hàng ngày của chúng ta: Các nhà sản xuất, công ty dịch vụ, các nhà bán lẻ, các tổ
chức phi lợi nhuận và các tổ chức, cơ quan của chính phủ. Tất cả các tổ chức này
đều có hai đặc điểm chung: Thứ nhất, mọi tổ chức đều có các mục tiêu hoạt động.
Chẳng hạn, mục tiêu của một hãng hàng không có thể là lợi nhuận và thỏa mãn tối
đa nhu cầu của khách hàng. Mục tiêu của cơ quan công an là đảm bảo an ninh cho
cộng đồng với chi phí hoạt động tối thiểu. Thứ hai, các nhà quản lý của mọi tổ chức
đều cần thông tin để điều hành và kiểm soát hoạt động của tổ chức. Nói chung, tổ
chức có qui mô càng lớn thì nhu cầu thông tin cho quản lý càng nhiều.
Theo Ronald W. Hilton, giáo sư đại học Cornell (Mỹ): “Kế toán quản trị là
một bộ phận của hệ thống thông tin quản trị trong một tổ chức mà nhà quản trị dựa
vào đó để hoạch định và kiểm soát hoạt động của tổ chức”
Theo Ray H. Garrison: “Kế toán quản trị có liên hệ với việc cung cấp tài liệu
cho các nhà quản lý là những người bên trong tổ chức kinh té và có trách nhiệm
trong việc điều hành và kiểm soát mọi hoạt động của tổ chức”
Theo các giáo sư đại học South Florida là Jack L. Smith, Robert M. Keith và
William L. Stephens: “Kế toán quản trị là một hệ thống kế toán cung cấp cho các
nhà quản trị những thông tin định lượng mà họ cần để hoạch định và kiểm soát”
Theo Luật Kế toán Việt Nam số 88/2015/QH13 ban hành năm 2015: “Kế
toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài
9
chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị
kế toán.”
Nói chung lại, kế toán quản trị là một môn khoa học thu nhận, xử lý và
cung cấp thông tin định lượng kết hợp với định tính về các hoạt động cua một
đơn vị, tổ chức.
Các thông tin đó giúp các nhà quản trị trong quá trình đưa ra quyết định liên
quan đến việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá tình hình thực
hiện các hoạt động của đơn vị nhằm tối ưu hóa các mục tiêu của đơn vị đó.
2.1.2 Vai trò của kế toán quản trị
Như đã nêu tại phần trên, vai trò của kế toán quản trị là cung cấp thông tin
cho các nhà quản trị để phục vụ cho việc ra quyết định. Việc cung cấp thông tin
được thực hiện xuyên suốt trong quá trình ra quyết định cho công việc điều hành
kinh doanh như sau:
Lập kế hoạch: Các nhà quản trị luôn có kế hoạch kinh doanh rõ ràng vào
đầu các năm tài chính và mục tiêu của họ là đưa công ty đạt được kế hoạch doanh
thu. Kế hoạch này sẽ gắn liền với mục tiêu ngắn hạn, trung hạn hoặc dài hạn. Khi
lên kế hoạch, nhà quản trị cần liên kết tất cả các lực lượng của các bộ phận trong
công ty để hướng tới mục tiêu đã xác định. Vai trò của kế toán quản trị là trên cơ sở
đã ghi chép, thực hiện tính toán, phân tích chi phí, doanh thu, kết quả kinh doanh
từng loại hoạt động để cung cấp thông tin cung cấp cho nhà quản trị đặt ra các kế
hoạch rõ ràng và hợp lý nhằm phát triển doanh nghiệp.
Tổ chức công tác điều hành: Trong việc tổ chức, nhà quản lý sẽ quyết định
cách liên kết tốt nhất giữa tổ chức, con người với các nguồn lực lại với nhau sao cho
kế hoạch được thực hiện có hiệu quả nhất. Trong việc điều hành, các nhà quản lý
giám sát hoạt động hàng ngày và giữ cho cả tổ chức hoạt động trôi chảy.
Để đáp ứng thông tin cho tổ chức, điều hành hoạt động của các nhà quản trị,
kế toán quản trị sẽ cung cấp thông tin cho các tình huống khác nhau với các phương
án khác nhau để nhà quản trị có thể xem xét, đề ra quyết định đúng đắn nhất quá
trình tổ chức điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với các mục tiêu đã
10
vạch ra. Và như vậy, kế toán quản trị phải tổ chức ghi chép, xử lý thông tin đầu vào
và hệ thống hóa các số liệu chi tiết theo hướng đã định.
Kiểm soát: Sau khi đã lập kế hoạch và tổ chức thực hiện, các giám đốc điều
hành là người phải kiểm tra và đánh giá việc thực hiện kế hoạch. Để thực hiện chức
năng kiểm tra, họ sử dụng các bước công việc cần thiết để đảm bảo cho từng bộ
phận và cả tổ chức đi theo đúng kế hoạch đã vạch ra.
Trong quá trình kiểm soát, họ sẽ so sánh hoạt động thực tiễn với kế hoạch đã
thiết lập. So sánh này sẽ chỉ ra ở khâu nào công việc thực hiện chưa đạt yêu cầu, và
cần sự hiệu chỉnh để hoàn thành nhiệm vụ và mục tiêu đã thiết lập. Để giúp các nhà
quản trị thực hiện chức năng kiểm soát, kế toán quản trị sẽ cung cấp các báo cáo
thực hiện, trong đó: so sánh những số liệu thực hiện với số liệu kế hoạch hoặc dự
toán, liệt kê tất cả sự khác biệt và đánh giá việc thực hiện. Các báo cáo này có tác
dụng như một hệ thống thông tin phản hồi để nhà quản trị biết được kế hoạch đang
được thực hiện như thế nào, đồng thời nhận diện các vấn đề hạn chế cần có sự điều
chỉnh, thay đổi nhằm hướng hoạt động của tổ chức về mục tiêu đã xác định.
Ra quyết định: Ra quyết định là việc thực hiện những lựa chọn hợp lý trong số
các phương án khác nhau. Ra quyết định không phải là một chức năng riêng biệt, nó là
một chức năng quan trọng, xuyên suốt các khâu trong quá trình quản lý một tổ chức, từ
khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện cho đến kiểm tra đánh giá. Chức năng ra quyết
định được vận dụng liên tục trong suốt quá trình hoạt động của doanh nghiệp.
Tất cả các quyết định đều có nền tảng từ thông tin. Do vậy, một yêu cầu đặt
ra cho công tác kế toán, đặc biệt kế toán quản trị là phải đáp ứng nhu cầu thông tin
nhanh, chính xác cho nhà quản trị doanh nghiệp nhằm hoàn thành tốt việc ra quyết
định. Vì vậy, kế toán quản trị phải cung cấp thông tin linh hoạt kịp thời và mang
tính hệ thống, trên cơ sở đó phân tích các phương án được thiết lập để lựa chọn
phương án tối ưu nhất cho việc ra quyết định. Các thông tin này cũng có thể diễn
đạt dưới dạng mô hình toán học, đồ thị, biểu đồ, …. để nhà quản trị có thể xử lý
nhanh chóng.
2.1.3 Nội dung cơ bản của kế toán quản trị
Kế toán quản trị có nội dung tương đối rộng, sau đây là những nội dung cơ bản:
11
- Nếu xét theo nội dung các thông tin mà kế toán quản trị cung cấp, có thể
khái quát kế toán quản trị doanh nghiệp bao gồm:
+ Kế toán quản trị các yếu tố sản xuất kinh doanh (bao gồm: Hàng tồn kho,
tài sản cố định, lao động và tiền lương).
+ Kế toán quản trị chi phí và giá thành sản phẩm.
+ Kế toán quản trị doanh thu và kết quả kinh doanh.
+ Kế toán quản trị về các hoạt động đầu tư tài chính.
+ Kế toán quản trị các hoạt động khác của doanh nghiệp.
Trong các nội dung trên, trọng tâm của kế toán quản trị là lĩnh vực chi phí.
Vì vậy, một số tác giả cho rằng kế toán quản trị là kế toán chi phí.
- Nếu xét quá trình kế toán quản trị trong mối quan hệ với chức năng quản lý
nêu tại phần trên, kế toán quản trị bao gồm các khâu:
+ Lập dự toán chung và các dự toán chi tiết.
+ Triển khai bản dự toán chung và các bản dự toán chi tiết.
+ Thu thập, cung cấp thông tin về kết quả thực hiện.
+ Soạn thảo báo cáo kế toán quản trị.
2.1.4 Phân biệt giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính
- Những điểm giống nhau giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính.
+ Đều đề cập đến các nghiệp vụ kinh tế của doanh nghiệp từ khi thành lập
cho tới khi giải thể hoặc phá sản. Các nghiệp vụ kinh tế chủ yếu phản ánh các khâu
cung cấp, sản xuất, tiêu thụ và xác định kết quả thường gắn với một chu kỳ kinh
doanh của một doanh nghiệp.
+ Đều dựa trên hệ thống ghi chép ban đầu của kế toán, đó là hệ thống chứng
từ. Hệ thống chứng từ là cơ sở để ghi nhận thông tin ban đầu cho hệ thống thông tin
kế toán quản trị trước khi đưa vào xử lý.
+ Thông tin kế toán quản trị và thông tin kế toán tài chính đều chịu trách
nghiệm trước các nhà quản trị về trách nhiệm của thông tin trong việc cung cấp cho
các đối tượng sử dụng. Điểm này gắn với trách nhiệm của những người tạo ra thông
tin ban đầu nhằm nâng cao độ tin cậy của các thông tin.
12
- Những điểm khác nhau giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính.
Tiêu thức
Kế toán quản trị
Kế toán tài chính
- Hỗ trợ cho việc ra quyết định
Chức
năng
- Cung cấp thông tin cho quản
- Ghi chép các sự kiện kinh tế.
lý trong việc hoạch định và
- Công bố báo cáo tài chính cho
kiểm soát, điều hành hoạt
bên ngoài.
động.
- Tài sản và sự biến động của tài
Đối tượng
nghiên
cứu
- Đối tượng nghiên cứu đặc
sản trong mối quan hệ giữa hai
trưng là chi phí.
mặt: vốn và nguồn hình thành.
- Đồng thời nghiên cứu chi tiết
- Quá trình cung cấp, sản xuất và
hơn về sự tuần hoàn của tài sản
tiêu thụ của Doanh nghiệp.
trong quá trình tái sản xuất của
- Các quan hệ kinh tế-pháp lý
Doanh nghiệp.
phát sinh trong hoạt động kinh
doanh của Doanh nghiệp.
Đối tượng
sử dụng
thông tin
Các
nguyên tắc
chuẩn
mực
- Các cấp quản lý khác nhau
- Chủ yếu là các thành phần
trong nội bộ Doanh nghiệp
ngoài Doanh nghiệp
- Chỉ cần thông tin mang tính
hữu ích và linh hoạt để có thể
sử dụng.
- Các báo cáo chỉ sử dụng nội
Tính pháp bộ Doanh nghiệp, không phát
lý
- Phải tôn trọng các chuẩn mực
quốc tế về kế toán và các
nguyên tắc chung được thừa
nhận.
- Các báo cáo tài chính được
phát hành ra bên ngoài. Vì vậy,
hành ra bên ngoài nên không
Doanh nghiệp phải chịu trách
đặt nặng về mặt pháp lý.
nhiệm pháp lý.
Kỳ báo
- Bất cứ khi nào nhà quản lý
- Định kỳ trên cơ sở đều đặn:
cáo
cần (hàng tháng, hàng tuần,
tháng, quý, năm.
hàng ngày, thậm chí có thể báo
13
Tiêu thức
Kế toán quản trị
Kế toán tài chính
cáo ngay lập tức).
- Các báo cáo linh hoạt cả về
Hình thức số lượng, hình thức mẫu biểu,
và số
quy cách tùy thuộc vào yêu cầu
lượng báo
thu thập thông tin của nhà quản
cáo
trị và đặc hiểm kinh doanh của
doanh nghiệp.
Thước đo
sử dụng
- Bất cứ đơn vị đo lường: giá
trị hoặc hiện vật, giờ lao động,
giờ máy,…
- Thống nhất về hình thức và nội
dung theo quy định.
- Các chỉ tiêu của Báo cáo được
tính thống nhất trong cả một kỳ
hạch toán.
- Chỉ thể hiện bởi thước đo giá
trị.
- Mang tính chủ quan vì mục
Độ chính
đích kế hoạch, mặc dù các dữ
-Khách quan, có thể kiểm toán,
xác của
liệu khách quan được sử dụng
đáng tin cậy, nhất quán, chính
khi thích hợp; có tính chất
xác, có tính chất lịch sử.
thông tin
tương lai.
Nguồn
thông tin
- Hệ thống kế toán cơ bản của
tổ chức, và các nguồn thông tin
khác.
- Gần như được rút ra duy nhất
từ hệ thống kế toán cơ bản của
tổ chức; hệ thống thu thập thông
tin tài chính.
- Bí mật trong nội bộ doanh
Đặc điểm
nghiệp, sử dụng trong hoạch
- Công khai, giải thích các
của thông
định và kiểm soát hoạt động.
nghiệp vụ đã xảy ra trong qua
tin
- Mang tính linh hoạt và thích
khứ.
hợp.
14
2.1.5 Các phương pháp, công cụ cơ bản của kế toán quản trị
Kế toán quản trị là một bộ phận của hệ thống kế toán doanh nghiệp, kế toán
quản trị tất nhiên cũng sử dụng các phương pháp kế toán nói chung là phương pháp
chứng từ kế toán, phương pháp tài khoản kế toán, phương pháp tính giá và phương
pháp tổng hợp cân đối để thu thập, xử lý và cung cấp thông tin. Ngoài ra, kế toán
quản trị còn sử dụng các phương pháp, công cụ khác bổ sung cho việc thu thập, tính
toán các số liệu, thông tin liên quan đến tương lai, trình bày, diễn giải các thông tin,
số liệu và báo cáo. Việc vận dụng các phương pháp kế toán chung trong kế toán
quản trị có đặc điểm khác nhất định so với kế toán tài chính.
2.1.5.1 Phương pháp chứng từ kế toán
Ngoài việc sử dụng những thông tin về các nghiệp vụ kinh tế tài chính phát
sinh và thực sự đã hoàn thành trên các chứng từ bắt buộc, mang tính pháp lý cao, kế
toán còn sử dụng rộng rãi hệ thống chứng từ hướng dẫn phản ánh các nghiệp vụ
kinh tế “nội sinh” trong nội bộ doanh nghiệp. Các chứng từ này do doanh nghiệp
quy định trên cơ sở hướng dẫn của Nhà nước hoặc doanh nghiệp tự lập ra theo các
yêu cầu quản lý cụ thể ở doanh nghiệp. Việc thu thập, kiểm tra, xử lý và luân
chuyển chứng từ cũng được xác lập theo cách riêng, nhằm đảm bảo cung cấp các
thông tin cụ thể, nhanh chóng và thích hợp cho việc ra các quyết định quản lý.
Ngoài ra, các thông tin kế toán quản trị còn dựa vào các thông tin khác,
không được thể hiện trong các chứng từ bắt buộc cũng như chứng từ hướng dẫn.
Điều này đã tạo nên sự khác biệt giữa thông tin của kế toán quản trị với thông tin
của kế toán tài chính như đã đề cập ở phần trên.
2.1.5.2 Phương pháp tài khoản kế toán
Để có số liệu một cách chi tiết, tỷ mỉ phục vụ quản trị doanh nghiệp, kế toán
quản trị phải sử dụng những tài khoản chi tiết đáp ứng yêu cầu quản lý từng chỉ
tiêu cụ thể. Trong thực tế kế toán quản trị mở thêm các khoản cấp 2 mà Nhà
nước không quy định, các tài khoản cấp 3, cấp 4… và chi tiết các tài khoản theo
từng địa điểm phát sinh chi phí, từng loại sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ… các
15
doanh nghiệp căn cứ vào hệ thống tài khoản kế toán Nhà nước ban hành cho kế
toán tài chính để mở các tài khoản chi tiết và tổ chức mã hoá hệ thống tài khoản
phục vụ cho kế toán quản trị.
2.1.5.3 Phương pháp tính giá
Trong kế toán tài chính, phương pháp tính giá được vận dụng theo các
nguyên tắc, chuẩn mực quy định thống nhất của mỗi quốc gia để trình bày các thông
tin trên báo cáo tài chính một cách thống nhất.
Đối với kế toán quản trị, việc tính giá các loại tài sản mang tính linh hoạt cao
hơn và gắn với mục đích sử dụng các thông tin về giá theo yêu cầu quản trị doanh
nghiệp. Các dữ liệu để tính giá không chỉ căn cứ vào các chi phí thực tế đã phát sinh
mà còn dựa vào sự phân loại các chi phí thích hợp cho từng quyết định cá biệt, đặc
biệt là các quyết định mang tính ngắn hạn. Như vậy, phạm vi, nội dung của chi phí
trong giá phí của kế toán quản trị không giống, thậm chí có nhiều khác biệt so với
kế toán tài chính.
2.1.5.4 Phương pháp tổng hợp cân đối
Các báo cáo kế toán – hình thức biểu hiện của phương pháp tổng hợp cân đối
trong kế toán quản trị là các bảng cân đối bộ phận (cho từng bộ phận, trung tâm chi
phí, loại tài sản…). Các báo cáo này còn được gọi là Báo cáo kế toán nội bộ, được
lập theo kỳ hạn ngắn hơn các báo cáo tài chính. Ngoài các chỉ tiêu về tiền tệ, các
bảng cân đối bộ phận còn sử dụng rộng rãi các thước đo về hiện vật và thời gian lao
động. Đồng thời, ngoài các tổng hợp cân đối về các chỉ tiêu quá khứ, chỉ tiêu đã
thực hiện, kế toán còn thiết lập các cân đối trong dự toán, trong kế hoạch giữa nhu
cầu tài chính và nguồn tại trợ, giữa yêu cầu sản xuất – kinh doanh và các nguồn lực
được huy động…
2.1.5.5 Phương pháp phân loại chi phí
Chi phí được định nghĩa như là giá trị tiền tệ của các khoản hao phí bỏ ra
nhằm thu được các loại tài sản, hàng hóa hoặc các dịch vụ. Như vậy, nội dung của
chi phí rất đa dạng. Trong kế toán quản trị, chi phí được phân loại và sử dụng theo
