Tỷ Lệ NHIễM CLOSTRIDIUM PERFRINGENS TRONG HộI CHứNG TIÊU CHảY ở LợN NUÔI TạI Hà NộI Và VùNG PHụ CậN

Tp chớ Khoa hc v Phỏt trin 2009: Tp 7, s 2: 172-179 TRNG I HC NễNG NGHIP H NI


172

Tỷ Lệ NHIễM
CLOSTRIDIUM PERFRINGENS
TRONG HộI CHứNG TIÊU CHảY
ở LợN NUÔI TạI H NộI V VùNG PHụ CậN
The Prevalence of Clostridium perfringens in Pigs with the Symptom of
Diarrhoea in Hanoi and Surrounding Areas
Hunh Th M L
1
, Trn Th Lan Hng
1
, Lờ Vn Lónh
1
, Ngc Thuý
2
, Nguyn Bỏ Hiờn
1
1
Khoa Thỳ y, Trng i hc Nụng nghip H Ni
2
Vin Thỳ y quc gia
TểM TT
Hi chng tiờu chy n ln ó c nhiu tỏc gi trong nc nghiờn cu. Tuy nhiờn, cỏc
cụng trỡnh nghiờn cu y v vai trũ gõy tiờu chy ln ca vi khun Clostridium perfringens (C.
perfringens) so vi vi khun E. coli v Salmonella cha cú nhiu. Nghiờn cu ny c tin hnh
nhm mc ớch xỏc nh t l nhim, vai trũ ca vi khun C. perfringens trong hi chng tiờu chy
n ln nuụi t

i H Ni v vựng ph cn. Cỏc tnh H Ni (Gia Lõm, Cu Din), H Tõy (c), Bc Ninh
v Vnh Phỳc c chn lm im iu tra v ly mu phõn lp. Ln thớ nghim c chia thnh 2
nhúm da vo la tui: t 1 - 28 ngy tui v t 29 - 90 ngy tui. Kt qu phõn lp vi khun trong
mu phõn ln c 2 la tui cho thy: Tn sut phõn lp c C. perfringens t phõn ln b
tiờu
chy l 55,6%. Khi b tiờu chy, s lng vi khun C. perfringens ln lt l 1,92 0,08 x 10
7
CFU/g v
4,19 0,61 x 10
7
CFU/g, tng lờn rừ rt (110,34 ln v 145,49 ln) so vi ln trng thỏi kho mnh l
1,74 0,07 x 10
5
CFU/g v 2,88 0,10 x 10
5
CFU/g (P <0,001). Khụng cú s khỏc bit v tn sut xut
hin ca vi khun C. perfringens cỏc mu ly t cỏc vựng cng nh cỏc la tui ln khỏc nhau
(P>0,05).
T khoỏ: C. perfringens, ln, tiờu chy, tn sut.
SUMMARY
The study was undertaken to determine the prevalence and the role of C. perfringens in pigs
found with diarrhoea in Hanoi and some surrounding areas. The studied regions included: Gia Lam,
Cau Dien, Ha Tay (old-established), Bac Ninh and Vinh Phuc. Results showed that the prevalence of
identified C. perfringens in faecal samples of pigs with diarrhoea was 55.6%. The number of C.
perfringens in faecal samples of pigs with diarrhoea increased signficantly compared to that of
healthy ones. In 1 - 28 day-old piglets, the number of C. perfringens was 1.92 0.08 x 10
7
CFU/g
compared to 1.74 0.07 x 10
5

CFU/g (increased 110.34 times). In 29 - 90 day-old pigs, the number of C.
perfringens was 4.19 0.61 x 10
7
CFU/g compared to 2.88 0.10 x 10
5
CFU/g (increased 145.49 times)
(P <0.001). There was no significant difference in the prevalence of identified C. perfringens in the
samples taken from the different areas and age-groups (P > 0.05).
Key words: C. perfringens, diarrhoea, pigs, prevalence.
Hunh Th M L, Trn Th Lan Hng, Lờ Vn Lónh, Ngc Thuý, Nguyn Bỏ Hiờn
173

1. ĐặT VấN Đề
Hiện nay, ngnh chăn nuôi lợn ở nớc ta
phát triển mạnh cả về số lợng cũng nh
quy mô. Bên cạnh những thuận lợi để phát
triển thì dịch bệnh thờng xuyên xảy ra l
nguyên nhân gây thiệt hại kinh tế nặng nề;
trong đó phải kể đến Hội chứng tiêu chảy ở
đn lợn. Tiêu chảy l một hiện tợng bệnh lý
đặc trng của đờng tiêu hoá, do nhiều
nguyên nhân gây ra nh: điều kiện thời tiết
khí hậu, chế độ chăm sóc nuôi dỡng, hoặc
do tác động của các vi sinh vật gây bệnh (vi
khuẩn, virus). Tuy nhiên, các công trình
nghiên cứu trong v ngoi nớc đều đã thống
nhất rằng vi khuẩn l nguyên nhân quan
trọng, đồng thời đã khẳng định vai trò gây
bệnh của các vi khuẩn E. coli, Salmonella v
Clostridium perfringens (C. perfringens).

ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu
về hội chứng tiêu chảy ở lợn thờng tập
trung vo vi khuẩn E. coli v Salmonella;
trong khi đó, nghiên cứu về vai trò gây bệnh
của vi khuẩn yếm khí C. perfringens cha
nhiều v cha có hệ thống (Phan Thanh
Phợng v cs, 1996; Trần Thị Hạnh v cs,
2000; Nguyễn Bá Hiên, 2001; Phạm Thế Sơn
v cs, 2008). Bi báo ny trình by những
kết quả bớc đầu về tỷ lệ nhiễm, qua đó xác
định vai trò của vi khuẩn
C. perfringens
trong hội chứng tiêu chảy ở đn lợn nuôi tại
H Nội v một số vùng phụ cận, góp phần
chẩn đoán v phòng chống đợc bệnh đờng
tiêu hoá ở lợn do vi khuẩn C. perfringens gây
nên.
2. VậT LIệU V PHƯƠNG PHáP
NGHIÊN CứU
2.1. Vật liệu
Nghiên cứu đợc tiến hnh trên lợn ở
các lứa tuổi từ 1 - 90 ngy tuổi nuôi ở một số
vùng thuộc H Nội v phụ cận. Các mẫu
phân lợn đợc lấy trên cả hai đối tợng lợn ở
trạng thái khoẻ mạnh v lợn bị mắc bệnh
tiêu chảy. Các mẫu phủ tạng chỉ đợc lấy
trên lợn bị chết vì bệnh tiêu chảy có các triệu
chứng, bệnh tích đặc trng.
Để phân lập v giám định vi khuẩn,
nghiên cứu đã sử dụng môi trờng nớc thịt

gan yếm khí, thạch máu (phân lập vi khuẩn
C. perfringens) v môi trờng MacConkey
(phân lập vi khuẩn E. coli). Các môi trờng,
hoá chất dùng để giám định vi khuẩn nh
SIM, Egg Yolk Agar, Litmus milk, đờng.
Phân lập v giám định vi khuẩn đợc thực
hiện tại Bộ môn Vi sinh vật - Truyền nhiễm -
Bệnh lý, Khoa Thú y, Trờng Đại học Nông
nghiệp H Nội v Bộ môn Vi trùng - Viện
Thú y quốc gia.
2.2. Phơng pháp nghiên cứu
Tỷ lệ mắc hội chứng tiêu chảy theo lứa
tuổi lợn v tỷ lệ mắc theo các tháng trong
năm đợc theo dõi bởi số lợn bị tiêu chảy ở
lứa tuổi từ 1 - 90 ngy trên các đn lợn đợc
nuôi tại 6 trang trại thuộc Gia Lâm, Cầu
Diễn, H Tây (cũ), Bắc Ninh, Vĩnh Phúc,
trong 2 năm (2007-2008) với tổng số con theo
dõi l 16.646 con. Sau đó các kết quả đợc
tính toán theo phơng pháp nghiên cứu dịch
tễ học (Toma v
cs., 1999).
Để có mẫu phân lập vi khuẩn C.
perfringens, 124 mẫu phân đợc lấy trên hai
nhóm lợn: nhóm thứ nhất từ 1 - 28 ngy tuổi
v nhóm thứ 2 từ 29 - 90 ngy tuổi. Triệu
chứng đặc trng của lợn đợc lựa chọn lấy
mẫu khi bị tiêu chảy l: con vật mệt mỏi,
kém ăn, lông dựng, tiêu chảy, phân lỏng,
mu đen xám hoặc vng xám, có khi lẫn

máu mu đỏ sẫm, mùi thối khắm. Khi lợn bị
tiêu chảy, mẫu phân đợc lấy trớc khi tiến
hnh điều trị. Mẫu phân yêu cầu phải đợc
lấy trực tiếp từ trực trng, đựng vo hộp
đựng mẫu chuyên dụng có nút xoắn để đảm
bảo điều kiện yếm khí v vận chuyển đến
phòng thí nghiệm trong vòng 8 giờ. Mẫu phủ
tạng gồm gan, lách, hạch mng treo ruột v
ruột đợc lấy trên 9 lợn chết vì tiêu chảy (10
- 45 ngy tuổi) có biểu hiện các triệu chứng
đặc trng nh tiêu chảy nặng, yếu ớt, phân
T l nhim clostridium perfringens trong hi chng tiờu chy ln nuụi ...
174

nát, mu đen, xám hoặc vng xám, có thể
lẫn máu. Bệnh tích đặc trng tập trung ở
đờng tiêu hoá: ruột xuất huyết, có thể căng
phồng, chất chứa đờng tiêu hoá thờng đặc,
mu đỏ sẫm. Mổ khám phải thực hiện trớc
12 giờ sau khi con vật chết.
Các mẫu trên đợc lấy v phân lập vi
khuẩn theo quy trình của FAO (Alton v cs.,
1994). Để phân lập vi khuẩn C. perfringens,
mẫu phân v mẫu phủ tạng lợn chết c
tiến hnh nuôi cấy yếm khí (riêng mẫu phân
v chất chứa ruột đợc pha loãng theo cơ số
10, đến nồng độ 10
-6
) trong môi trờng nớc
thịt gan yếm khí, môi trờng thạch máu.

Đặc trng của C. perfringens sau 24 giờ ở
37
0
C hình thnh khuẩn lạc tròn, trơn bóng,
lấp lánh, mờ đục, có vùng dung huyết đôi đặc
trng. Song song với nuôi cấy trên môi
trờng yếm khí, mẫu còn đợc nuôi cấy hiếu
khí trên môi trờng MacConkey để xác định
sự có mặt của vi khuẩn E. coli.
Kết quả đợc xử lý bằng phần mềm
Excel v Minitab 14.0.
3. KếT QUả V THảO LUậN
3.1. Tình hình hội chứng tiêu chảy ở đn
lợn nuôi tại H Nội v vùng phụ cận
Tỷ lệ mắc hội chứng tiêu chảy tập trung
ở lứa tuổi lợn từ 1 - 45 ngy tuổi, trong đó
lợn từ 1 - 7 ngy tuổi v từ 22 - 45 ngy tuổi
có tỷ lệ mắc bệnh rất cao do những thay đổi
về sinh lý của lợn con sau khi sinh v chế độ
chăm sóc, nuôi dỡng sau cai sữa. Lợn 45 -
90 ngy tuổi có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn v
không có con no bị chết vì tiêu chảy ở lứa
tuổi ny (Hình 1).
Qua các tháng trong năm, tỷ lệ mắc hội
chứng tiêu chảy ở lợn cũng không giống
nhau (Hình 2). Trong những tháng (tháng 1,
2, tháng 9 - 12) thờng điều kiện thời tiết,
khí hậu không ổn định, biên độ dao động
nhiệt độ giữa các ngy hoặc các giờ trong
ngy lớn, ma nhiều, độ ẩm lớn, thiếu ánh

sáng mặt trời hoặc có gió mùa thì tỷ lệ lợn bị
tiêu chảy cao. Kết quả ny cũng phù hợp vì
trong điều kiện thời tiết nh trên, sức đề
kháng của lợn giảm; đồng thời đây lại l các
điều kiện thích hợp để mầm bệnh phát triển
v gây bệnh. Tỷ lệ mắc hội chứng tiêu chảy
rất cao ở những tháng cuối năm (tháng 11)
có thể đợc giải thích l do ảnh hởng của
trận lụt thế kỷ năm 2008 tại khu vực H
Nội. Nhiều trang trại đã bị úng ngập sâu
trong một thời gian di, phải di chuyển, nuôi
tập trung đn lợn với mật độ cao, điều kiện
vệ sinh kém khiến cho tỷ lệ lợn bị tiêu chảy
tăng đột ngột. Nh vậy, điều kiện thời tiết,
khí hậu đã ảnh hởng lớn đến tình hình hội
chứng tiêu chảy ở đn lợn.
Khi lợn mắc hội chứng tiêu chảy, trạng
thái phân cũng l một triệu chứng có ý
nghĩa quan trọng trong công tác chẩn đoán,
xác định vai trò gây bệnh của C.
perfringens
. Ba trạng thái phân thờng
quan sát thấy khi lợn bị tiêu chảy l: phân
lỏng, mu vng-trắng; phân lỏng, nhiều
nớc, mùi thối khắm, mu đen-xám v các
trạng thái phân khác. Tỷ lệ lợn bị tiêu chảy
có trạng thái phân khác nhau đợc thể hiện
ở hình 3.
Hai trạng thái phân phổ biến khi lợn bị
tiêu chảy gồm: phân lỏng, mu vng-trắng

v phân lỏng, nhiều nớc, mùi thối khắm,
mu đen-xám. Đây chính l cơ sở để rút ra
nhận định: ở tất cả các lứa tuổi lợn, khi bị
tiêu chảy đều thấy hiện diện vai trò của vi
khuẩn C. perfringens.
3.2. Kết quả phân lập vi khuẩn
Clostridium perfringens trong mẫu
phân lợn bị tiêu chảy
3.2.1. Tỷ lệ phân lập vi khuẩn Clostridium
perfringens trong phân lợn bị tiêu chảy
Với tổng số 49 mẫu phân lợn bị tiêu chảy
(ở lứa tuổi từ 1-28 ngy tuổi) v 75 mẫu (ở
lứa tuổi từ 29 - 90 ngy tuổi) thu thập tại các
địa phơng, kết quả phân lập vi khuẩn C.
perfringens đợc thể hiện ở bảng 1.
Hunh Th M L, Trn Th Lan Hng, Lờ Vn Lónh, Ngc Thuý, Nguyn Bỏ Hiờn
175

0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
T l ln b tiờu
chy (%)

1-7 ngy
tui
8-14
ngy tui
15-21
ngy tui
22-45
ngy tui
46-60
ngy tui
60-90
ngy tui
La tui (ngy)

Hình 1. Tình hình lợn mắc hội chứng tiêu chảy theo lứa tuổi
0
5
10
15
20
25
30
35
40
123456789101112
Thỏng
T l ln b tiờu chy (%)
T l tiờu chy

Hình 2. Tình hình lợn mắc hội chứng tiêu chảy theo các tháng trong năm

0
10
20
30
40
50
60
70
Phõn vng, trng Phõn en, xỏm Phõn khỏc
Trng thỏi phõn
T l ln b tiờu chy(%)

Hình 3. Tỷ lệ lợn bị tiêu chảy có các trạng thái phân khác nhau
Tỷ lệ nhiễm clostridium perfringens trong hội chứng tiêu chảy ở lợn nuôi ...
176

B¶ng 1. KÕt qu¶ ph©n lËp vi khuÈn Clostridium perfringens
trong ph©n lîn bÞ tiªu ch¶y
Kết quả phân lập C. perfringens
Địa điểm
Lứa tuổi lợn
(ngày)
Số mẫu
kiểm tra
Số mẫu (+) Tỷ lệ (+) (%)
Gia Lâm 10 6 60,0
Hà Tây (cũ) 21 14 66,7
Bắc Ninh 11 7 63,6
Vĩnh Phúc
1 - 28

7 5 71,4
Cầu Diễn 6 3 50,0
Gia Lâm 17 9 52,9
Hà Tây (cũ) 10 4 40,0
Bắc Ninh 30 14 46,7
Vĩnh Phúc
29 - 90
12 7 58,3
Tổng số 124 69 55,6
B¶ng 2. KÕt qu¶ ph©n lËp vi khuÈn C. perfringens
tõ bÖnh phÈm cña lîn chÕt do tiªu ch¶y
Kết quả phân lập C. perfringens
Bệnh phẩm
Số mẫu
kiểm tra
Số mẫu (+) Tỷ lệ (+) (%)
Gan 9 6 66,7
Hạch 9 0 0
Lách 9 5 55,6
Ruột 9 8 88,9
B¶ng 3. BiÕn ®éng sè l−îng vi khuÈn C. perfringens vμ E. coli
trong ph©n lîn bÞ tiªu ch¶y
Số lượng vi khuẩn (CFU/g phân)
Tuổi lợn
(ngày)
Loại mẫu
C. perfringens E. coli
Lợn bị tiêu chảy 1,92 ± 0,08 x 10
7
2,00 ± 0,07 x 10

8

Lợn khoẻ mạnh 1,74 ± 0,07 x 10
5
6,03 ± 0,02 x10
6
1-28
Biến động số lượng vi khuẩn ở lợn bị tiêu
chảy so với lợn khoẻ mạnh
Tăng 110,34 lần Tăng 33,17 lần
Lợn bị tiêu chảy 4,19 ± 0,61 x 10
7
2,08 ± 0,48 x 10
8

Lợn khoẻ mạnh 2,88 ± 0,10 x 10
5
5,48 ± 0,38 x10
6
29-90
Biến động số lượng vi khuẩn ở lợn bị tiêu
chảy so với lợn khoẻ mạnh
Tăng 145,49 lần Tăng 37,96 lần