PHƯƠNG PHáP ĐáNH GIá NHU CầU xã hội về ĐàO TạO NGUồN NHÂN LựC KINH Tế PHáT TRIểN ở VIệT NAM

Tp chớ Khoa hc v Phỏt trin 2009: Tp 7, s 3: 362 - 367 TRNG I HC NễNG NGHIP H NI


362

PHƯƠNG PHáP ĐáNH GIá NHU CầU xã hội về ĐO TạO
NGUồN NHÂN LựC KINH Tế PHáT TRIểN ở VIệT NAM
Method of Training Social Needs Assessment for
Development-economics' Human Resources in Vietnam
Mai Thanh Cỳc, Nguyn Th Minh Thu
Khoa Kinh t & Phỏt trin nụng thụn, Trng i hc Nụng nghip H Ni
TểM TT
ỏnh giỏ ỳng nhu cu xó hi v o to ngun nhõn lc c coi l bc quan trng nht
trong tin trỡnh o to theo nhu cu nc ta hin nay. ỏnh giỏ nhu cu xó hi v o to bao
gm: cỏc bc phõn tớch nhu cu o to (Training Social Needs Analysis - TNA) v cỏc bc xỏc
nh, nh lng nhu cu o to. TNA l cụng c thy c nhng khong trng gia "nhu
cu" v "ngun cung" trong quỏ trỡnh o t
o ngun nhõn lc. Kt qu phõn tớch ca TNA lm c s
cho bc xỏc nh nhu cu xó hi v o to tip theo. Vic ỏnh giỏ nhu cu ny giỳp quỏ trỡnh
nghiờn cu, thit k v xõy dng chng trỡnh o to m bo thit thc vi s ũi hi thc tin;
giỳp o to c gn lin vi thc t v nhng thay i ang v sp din ra trong c
quan, t chc,
a phng v xó hi dõn s.
T khúa: Nhu cu o to, ngun nhõn lc kinh t phỏt trin, phõn tớch nhu cu o to.
SUMMARY
Training social needs assessment of human resource is considered as the most important step
in the training process based on the social needs in Vietnam at present. Training social needs
assessment include: the steps of training social needs analysis (TNA) and the steps of identification
and quantification training needs. The TNA is a tool to see the "gaps" between "demand" and
"supply" of the human resource training process. Result of TNA is a basis for identifying the training
needs in the next step. The social needs assessment will help in identification, design and

implementation of training programs to ensure that what you expect to meet the social needs; help in
creating the linkage the training programs to current and future changes in the agencies,
organizations, local authorities and civil society.
Key words: Development economics' human resources, training needs, training social needs
assessment.
1. ĐặT VấN Đề
Đo tạo nguồn nhân lực nói chung,
nguồn nhân lực về kinh tế phát triển trong
thời kỳ hội nhập quốc tế nói riêng l một vấn
đề cấp bách đang thu hút sự quan tâm v
hnh động của các cấp, các ngnh, đặc biệt
l các trờng đại học v các cơ quan đo tạo
ở nớc ta. Theo Phơng Loan (2007), kết quả
khảo sát của Tổ chức Phát triển Liên Hợp
Quốc (UNDP) cho thấy, 200 doanh nghiệp
đứng đầu ở Việt Nam đang gặp phải khó
khăn về việc đo tạo lại nhân lực, trong đó có
nhân lực kinh tế phát triển. Bộ Giáo dục v
Đo tạo cũng đang yêu cầu các trờng đại
học triển khai cuộc vận động nói không với
đo tạo không đạt chuẩn, không đáp ứng
nhu cầu xã hội (Kiều Oanh, 2007). Tuy
nhiên, các quan điểm về nhu cầu đo tạo v
xác định nhu cầu xã hội về đo tạo đợc đề
cập trong thực tiễn còn rất chung chung,
cha thực sự có tính hệ thống v có cơ sở
khoa học. Vì vậy, nghiên cứu ny, sẽ đề cập
đến một số vấn đề về phơng pháp luận
Phng phỏp ỏnh giỏ nhu cu o to ngun nhõn lc kinh t phỏt trin...
363

đánh giá nhu cầu xã hội về đo tạo nguồn
nhân lực nhằm giúp các đơn vị đo tạo trong
việc tự xác định nhu cầu đo tạo của ngnh
mình.
2. PHƯƠNG PHáP NGHIÊN CứU
Nghiên cứu sử dụng các ti liệu v
thông tin thứ cấp để phân tích, lựa chọn các
quan điểm về phơng pháp luận đánh giá
nhu cầu xã hội về đo tạo nguồn nhân lực
nói chung, nhân lực kinh tế phát triển nói
riêng.
Ngoi ra, phơng pháp tham vấn trực
tiếp các nh chuyên môn liên quan, thảo
luận nhóm nghiên cứu, tham vấn trực tiếp
các cơ sở đo tạo về thử nghiệm phơng pháp
đánh giá nhu cầu xã hội về đo tạo cũng
đợc sử dụng trong nghiên cứu ny.
3. KếT QUả V THảO LUậN
3.1. Nguồn nhân lực kinh tế phát triển
Nhân lực kinh tế phát triển đợc nhìn
nhận dới nhiều quan điểm khác nhau. Các
quan điểm khác nhau đều khởi nguồn từ
nhìn nhận khái niệm kinh tế - phát triển
cha thật sự đồng thuận. Tuy nhiên, các ý
kiến thảo luận đã có sự thống nhất những
đặc điểm chung về nhân lực kinh tế phát
triển trong điều kiện của Việt Nam hiện nay.
Đon Văn Khái (2005) cho rằng, nhân
lực kinh tế phát triển chính l tập hợp các cá

nhân đáp ứng yêu cầu về phẩm chất đạo đức,
có chuyên môn nghiệp vụ về lĩnh vực kinh tế
phát triển v có khả năng lm việc trong
lĩnh vực liên quan đến các lĩnh vực kinh tế
phát triển.
Nh vậy, nhìn nhận dới góc độ chuyên
môn, nhân lực kinh tế phát triển l các cá
nhân đợc trang bị các kiến thức về một số
các hoạt động chủ yếu: (i) Xây dựng chiến
lợc phát triển kinh tế xã hội của quốc gia,
của vùng, của địa phơng (tỉnh, huyện, xã)
đến chiến lợc phát triển của ngnh v các
đơn vị; (ii) Xây dựng các kế hoạch v quy
hoạch phát triển ngnh của địa phơng v
vùng lãnh thổ; (iii) Xây dựng v chỉ đạo thực
hiện các chơng trình phát triển kinh tế xã
hội; (iv) Xây dựng v chỉ đạo thực thi các dự
án phát triển; (v) Phân tích v thẩm định các
chơng trình dự án phát triển.
Do đó, nhân lực kinh tế phát triển (Đại
học Kinh tế Quốc dân, 2009) có thể tham gia
công tác ở các vị trí sau:
- Cán bộ tham mu cho Đảng, chính
quyền các cấp từ trung ơng tới địa phơng
liên quan đến các lĩnh vực chuyên môn nói
trên;
- Cán bộ kế hoạch các cấp từ trung ơng
đến địa phơng;
- Cán bộ nghiên cứu v giảng dạy về lĩnh
vực kinh tế phát triển.

Nguồn nhân lực kinh tế phát triển l
khái niệm dùng để chỉ ton bộ nhân lực đã,
đang v sẽ đợc trau dồi những kiến thức
chuyên môn về kinh tế phát triển, cũng nh
khả năng đáp ứng yêu cầu công việc có liên
quan đến kinh tế phát triển của đội ngũ
nhân lực ny.
3.2. Đánh giá nhu cầu xã hội về đo tạo
nguồn nhân lực kinh tế phát triển
Đánh giá nhu cầu nguồn nhân lực nói
chung, kinh tế phát triển nói riêng l xem
xét mức độ mong muốn hay khả năng mong
muốn biến nhu cầu nguồn nhân lực kinh tế
phát triển thnh hiện thực của cá nhân, đơn
vị, tổ chức, quốc gia hay quốc tế ở chừng mực
no. Hay nói cách khác, đánh giá nhu cầu
nguồn nhân lực l xác định những thiếu hụt
cần bù đắp v những d thừa cần xử lý của
cá nhân, đơn vị, tổ chức, quốc gia hay quốc tế
để tạo ra môi trờng phát triển thuận lợi.
Đánh giá nhu cầu xã hội về đo tạo
nguồn nhân lực kinh tế phát triển l một
cách xác định những khoảng trống giữa các
kỹ năng m đơn vị sử dụng nhân lực kinh tế
phát triển cần v những kỹ năng m nhân
lực kinh tế phát triển hiện có.
Mai Thanh Cỳc, Nguyn Th Minh Thu
364

Đánh giá nhu cầu xã hội về đo tạo l

cách thu thập các thông tin để xác định
những lĩnh vực m nhân lực có thể nâng cao
năng lực thực thi. Đánh giá nhu cầu xã hội
về đo tạo có thể giúp phân loại các mục tiêu
trong việc thực hiện công tác đo tạo cho
nhân lực. Nhu cầu xã hội về đo tạo xuất
hiện ở những nơi có khoảng trống giữa kiến
thức, kỹ năng yêu cầu với những kiến thức
v kỹ năng m nhân viên hiện đang có.
Khoảng trống đợc xác định thông qua quá
trình phân tích nhu cầu xã hội về đo tạo.
3.3. Phơng pháp đánh giá nhu cầu xã
hội về đo tạo nguồn nhân lực kinh
tế phát triển
Để đánh giá nhu cầu xã hội về đo tạo
nguồn nhân lực kinh tế phát triển cần phải
thông qua quá trình phân tích để nhận biết
nhu cầu đo tạo hay thờng gọi l Phân tích
nhu cầu đo tạo. Hoạt động ny nhằm xác
định đợc những khoảng trống trong đo
tạo: Đo tạo sẽ đợc gắn liền với thực tế v
những thay đổi đang v sắp diễn ra trong
đơn vị, tổ chức, địa phơng hay xã hội. Quá
trình nghiên cứu, thiết kế v xây dựng
chơng trình học vì vậy sẽ đảm bảo thiết
thực với những gì mong đợi (Appllo
Education and Training - 2009).
Phân tích nhu cầu xã hội về đo tạo
nguồn nhân lực kinh tế phát triển bao gồm
các bớc tiếp cận sau:

(1) Tiếp cận (trao đổi, phỏng vấn, v.v...)
các cá nhân phụ trách các đơn vị, tổ chức,
địa phơng, xã hội đang sử dụng nhân lực
kinh tế phát triển v kết hợp với phân tích
xu hớng phát triển của nền kinh tế để xác
định nhu cầu xã hội về đo tạo;
(2) Tiếp cận các cá nhân đã tham gia
chơng trình đo tạo kinh tế phát triển (tiêu
biểu) thông qua trao đổi/phỏng vấn để biết
về sản phẩm đo tạo;
(3) Tìm hiểu công việc thực tế có liên
quan đến chuyên môn đo tạo kinh tế phát
triển tại các đơn vị, tổ chức, địa phơng, xã
hội thông qua đi thực tế tại một số cơ sở sử
dụng nhân lực để biết cụ thể hơn về chất
lợng đo tạo.
Sau khi phân tích nhu cầu xã hội về đo
tạo, đánh giá chính xác nhu cầu đo tạo sẽ
giúp các cơ sở đo tạo (các trờng đại học,
cao đẳng, trung cấp, các viện, v.v...) biết đợc
nhu cầu nhân lực kinh tế phát triển, đặc biệt
l các yêu cầu về chất lợng nhân lực kinh tế
phát triển nhằm đáp ứng tốt công việc hiện
tại v tơng lai. Từ đó, các đơn vị đo tạo sẽ
điều chỉnh định hớng đáp ứng/cung cấp
nhân lực kinh tế phát triển cho phù hợp với
yêu cầu của xã hội. Để có thể đẩy mạnh hoạt
động ny, các cơ sở đo tạo cần triển khai
một cách đồng bộ các hoạt động, từ nhận biết
rõ v kịp thời các nhu cầu của xã hội, tới việc

phát triển các chơng trình v đội ngũ giáo
viên, đổi mới theo hớng đa dạng hóa v cá
biệt hóa các phơng pháp giảng dạy, xây
dựng ti liệu học tập có tính chuyên biệt cao,
thích hợp với các đối tợng học tập cụ thể
khác nhau, phù hợp theo ngnh nghề.
Nghiên cứu đánh giá nhu cầu xã hội về
đo tạo nguồn nhân lực kinh tế phát triển
không chỉ dừng lại ở việc mô tả nội dung
công việc cần thực hiện, m phải đề xuất các
kỹ năng chuyên môn cần thiết v
các yêu
cầu cơ bản m nhân lực cần phải có để có thể
đảm đơng đợc công việc chuyên môn. Từ
đó sẽ thay đổi chơng trình v cách thức đo
tạo cho phù hợp với từng yêu cầu chuyên
môn cụ thể. Trong vận dụng, tập trung vo
đánh giá xem nhu cầu của xã hội về đo tạo
nhân lực có chuyên môn sâu về kinh tế phát
triển ra sao v đo tạo kinh tế phát triển ở
Việt Nam đã đáp ứng đợc yêu cầu công việc
hay cha.
Phân tích trên cũng đã chỉ ra trong đo
tạo phải luôn quan tâm tới: (i) Nhu cầu xã
hội về đo tạo, (ii) Triển khai thực hiện đo
tạo, v (iii) Kết quả của hoạt động đo tạo.
Ba hoạt động trên không tách rời nhau m
luôn có sự gắn kết chặt chẽ (Hình 1).
Phng phỏp ỏnh giỏ nhu cu o to ngun nhõn lc kinh t phỏt trin...
365

Error!





Hình 1. Mối quan hệ giữa các yếu tố trong quá trình đo tạo nguồn nhân lực















Hình 2. Khung phân tích về đánh giá nhu cầu xã hội
về đo tạo nguồn nhân lực cho ngnh Kinh tế phát triển
Từ các kết quả thảo luận trên, một
Khung phân tích trong đánh giá nhu cầu xã
hội về đo tạo đợc xây dựng trên cơ sở lợng
hoá xem mức độ cân bằng giữa nguồn cung
(i)

NH GI
NHU CU
O TO
(ii)
TRIN KHAI
THC HIN
O TO

(iii)
KT QU
O TO

NHU CU
X HI
n v s dng
nhõn lc KTPT
(C quan, doanh nghip,
vin, trng)
NGUN CUNG
n v o to
nhõn lc KTPT
(Trng, vin, t chc)

SN PHM O TO
Nhõn lc KTPT
(Ngi hc v KTPT)
Nhu cu
xó hi
s dng
nhõn lc

KTPT

Mc v
cht lng
ngun cung
nhõn lc KTPT
nh hng o to
ngun nhõn lc KTPT
Vit Nam v chng trỡnh
o to KTPT
Mai Thanh Cỳc, Nguyn Th Minh Thu
366

nhân lực kinh tế phát triển (Cơ sở đo tạo về
Kinh tế phát triển) v nhu cầu xã hội về
nhân lực kinh tế phát triển (Đơn vị sử dụng
nhân lực kinh tế phát triển) ra sao. Đồng
thời tìm hiểu trực tiếp sản phẩm đợc đo
tạo để có những nhận định chính xác về
khoảng thiếu hụt giữa nguồn cung v
nhu cầu xã hội về đo tạo nhân lực kinh tế
phát triển (Hình 2).
Khung phân tích trên cũng chỉ ra
phơng pháp tiếp cận có sự tham gia của các
bên có liên quan trong đo tạo (đơn vị sử
dụng, đơn vị cung cấp v sản phẩm đo tạo).
ứng dụng phơng pháp TSNA (Training
Social Needs Analysis), nghiên cứu tiếp cận
đồng thời với 3 nhóm đối tợng nói trên. Với
cách tiếp cận ny sẽ cho biết nhu cầu xã hội

về nhân lực kinh tế phát triển đợc xác định
từ các đơn vị sử dụng, nguồn cung về nhân
lực kinh tế phát triển của các đơn vị đo tạo.
Quan trọng hơn cả l xác định xem khả năng
đáp ứng công việc liên quan đến kinh tế phát
triển từ phía nhân lực đã đợc đo tạo, nhận
định về chơng trình đo tạo kinh tế phát
triển của chính họ.
Các phơng pháp nghiên cứu định lợng
v các phơng pháp nghiên cứu định tính sẽ
đợc sử dụng kết hợp trong nghiên cứu nhu
cầu xã hội về đo tạo kinh tế phát triển theo
Khung phân tích trên đây. Tuy nhiên, tùy
v
o từng điều kiện cụ thể để lựa chọn các
phơng pháp/công cụ cụ thể trong nghiên
cứu nh: các phơng pháp nghiên cứu thống
kê, các công cụ của PRA...
Việc nghiên cứu đơn vị đo tạo nhân lực
kinh tế phát triển sẽ chọn tìm hiểu chơng
trình đo tạo ở bậc đại học của một số trờng
đại học trong nớc v quốc tế có đo tạo kinh
tế phát triển. Xem xét mục tiêu chuyên môn
trong đo tạo kinh tế phát triển ở từng bậc
học, vị trí công việc m nhân lực kinh tế
phát triển có thể đảm đơng, kết cấu chơng
trình đo tạo kinh tế phát triển (chủ yếu ở
bậc đại học). Trong thực tế, do số lợng cơ sở
đo tạo về chuyên ngnh kinh tế phát triển
trong nớc còn rất hạn chế nên trong nghiên

cứu sẽ tìm hiểu ở tất cả các đơn vị đo tạo
chuyên ngnh kinh tế phát triển.
Nghiên cứu đơn vị sử dụng nhân lực
kinh tế phát triển sẽ chọn tìm hiểu ở nhiều
loại hình đơn vị nh: Khối cơ quan hnh
chính sự nghiệp cấp trung ơng, tỉnh, huyện,
xã (phờng, thị trấn); Khối doanh nghiệp
nh nớc v t nhân; Các tổ chức phi chính
phủ trong v ngoi nớc. Về nội dung,
nghiên cứu tập trung tìm hiểu về: Mức độ
cần nhân lực lm các công việc thuộc về
chuyên môn kinh tế phát triển trong đơn vị;
Nhận định của cán bộ quản lý đơn vị sử
dụng lao động về sự quan tâm tới các chuyên
ngnh khác nhau trong kinh tế khi tuyển
dụng nhân lực, về xu h
ớng sử dụng nguồn
lực kinh tế phát triển trong tơng lai, giải
pháp sử dụng hiệu quả nguồn lực ny theo
quan điểm của đơn vị sử dụng, v.v...
Đối tợng nghiên cứu sản phẩm đo tạo
l những ngời đã tốt nghiệp đại học, sau
đại học về chuyên ngnh Kinh tế phát triển.
Tiếp cận nghiên cứu đối với nhóm đối tợng
ny có thể sử dụng nhiều hình thức khác
nhau, nh: tham vấn trực tiếp, thảo luận
nhóm, bảng hỏi qua th, v.v...). Những ngời
ny có thể lm việc đúng chuyên ngnh đo
tạo, cũng có thể lm trái chuyên ngnh đo
tạo. Họ sẽ cho những nhận định về: Sự phù

hợp của Chơng trình Kinh tế phát triển đã
đợc học ở bậc đại học v sau đại học (nếu
có), Mức độ v những thiếu hụt cụ thể về
kiến thức chuyên môn cần đợc bổ sung cho
phù hợp với công việc hiện tại của họ.
4. KếT LUậN
Đo tạo nguồn nhân lực theo nhu cầu xã
hội đang thu hút sự quan tâm của ton xã
hội, l nguyên tắc sống còn của ngnh giáo
dục, trong đó đánh giá đúng nhu cầu đo tạo
l bớc đầu tiên trong tiến trình ny. Khung
phân tích, cách tiếp cận v cách ứng dụng
các phơng pháp nghiên cứu cụ thể đợc sử