Giáo trình sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống điều khiển khí nén (NXB hà nội 2004) nhiều tác giả, 119 trang

BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TỔNG CỤC DẠY NGHỀ

DỰ ÁN GIÁO DỤC KỸ THUẬT VÀ DẠY NGHỀ (VTEP)

TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
Logo

GIÁO TRÌNH

MÔ ĐUN: SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG

HỆ THỐNG ĐIỀU KHIỂN KHÍ NÉN
MÃ SỐ: HAR 02 17

NGHỀ: SỬA CHỮA ÔTÔ
TRÌNH ĐỘ CAO
Trôc tay l¸ i

Trôc tay l¸ i

a)
b)
c)

HÀ NỘI – 2004

1


(Mặt sau trang bìa)

Tuyên bố bản quyền :
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình
Cho nên các nguồn thông tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các
mục đích về đào tạo và tham khảo
Mọi mục đích khác có ý đồ lệch lạc hoặc
sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành
mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Tổng Cục Dạy nghề sẽ làm mọi cách để bảo vệ
bản quyền của mình.
Tổng Cục Dạy Nghề cám ơn và hoan nghên các
thông tin giúp cho việc tu sửa và hoàn thiện tốt
hơn tàI liệu này.

Địa chỉ liên hệ:
Dự án giáo dục kỹ thuật và nghề nghiệp
Tiểu Ban Phát triển Chương trình Học liệu
................................................................

Mã tàI liệu:……….
Mã quốc tế ISBN:……..

2


LỜI TỰA
(Vài nét giới thiệu xuất xứ của chương trình và tài liệu)
Tài liệu này là một trong các kết quả của Dự án GDKT-DN ..
(Tóm tắt nội dung của Dự án)

(Vài nét giới thiệu quá trình hình thành tài liệu và các thành phần tham gia)

(Lời cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia )

(Giới thiệu tài liệu và thực trạng)

TàI liệu này được thiết kế theo từng mô đun/ môn học thuộc hệ thống mô đun/môn học của
một chương trình, để đào tạo hoàn chỉnh
Nghề
Sửa chữa ô tô
ở cấp trình độ ..II
và được dùng làm Giáo trình cho học viên trong các khoá đào tạo, cũng có thể được sử dụng cho
đào tạo ngắn hạn hoặc cho các công nhân kỹ thuật, các nhà quản lý và người sử dụng nhân lực
tham khảo.
Đây là tài liệu thử nghiệm sẽ được hoàn chỉnh để trở thành giáo trình chính thức trong hệ
thống dạy nghề.
Hà nội, ngày . tháng năm
Giám đốc Dự án quốc gia

3


MỤC LỤC
ĐỀ MỤC

TRANG

1. Lời tựa

3

2. Mục lục

4

3. Giới thiệu về mô đun

5

4. Sơ đồ quan hệ theo trình tự học nghề

6

5. Các hình thức học tập chính trong mô đun

7

6. Bài 1 - Hệ thống điều khiển bằng khí nén

10

- Thực tập sửa chữa hệ thống điều khiển bằng khí nén

13

7. Bài 2 - Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu treo bằng khí nén

16

- Thực tập sửa chữa cơ cấu cấu treo bằng khí nén

23

8. Bài 3 - Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu đóng mở nắp động cơ

26

- Thực tập sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu đóng mở nắp động cơ
Bài 4 - Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu đóng mở cửa ô tô
- Thực tập sửa chữa cơ cấu đóng mở cửa ô tô
10. Bài 5 - Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu nâng hạ ghế ngồi
- Thực tập sửa chữa cơ cấu nâng hạ ghế ngồi
11. Bài 6 - Sửa chữa và bảo dưỡng máy nén khí
- Thực tập sửa chữa máy nén khí

30

9.

35
39
44
48
52
57

12. Đáp án các câu hỏi và bài tập

62

13. Các thuật ngữ chuyên môn

64

14. Tài liệu tham khảo

65

4


GIỚI THIỆU VỀ MÔ ĐUN
Vị trí, ý nghĩa, vai trò mô đun:
Hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô là một bộ phận của khung gầm xe, dùng để điều
khiển cơ cấu treo bằng khí nén, thuỷ - khí nén, cơ cấu mở cửa nắp động cơ, mở cửa xe ô tô búyt và
nâng hạ ghế ngồi đảm bảo êm dịu, nhanh chóng và thuận tiện. Hệ thống điều khiển bằng khí nén
bao gồm: bộ phận cung cấp khí nén, cơ cấu treo treo bằng khí nén, cơ cấu nâng hạ ghế ngồi, cơ cấu
mở nắp động cơ và mở cửa ô tô búyt.
Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén là một công việc có tính thường
xuyên và quan trọng đối với nghề sửa chữa ô tô, nhằm nâng cao tuổi thọ các cơ cấu của ô tô và đáp
ứng cảm giác êm, an toàn, nhanh chóng của người lái xe và hành khách đi trên xe. Do đó công việc
sửa chữa hệ thống điều khiển bằng khí nén không chỉ cần những kiến thức cơ học ứng dụng và kỹ
năng sửa chữa cơ khí, mà nó còn đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao và sự yêu nghề của người thợ
sửa chữa ô tô.
Mục tiêu của mô đun:
Nhằm đào tạo cho học viên có đầy đủ kiến thức cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của các bộ phận
của hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô. Đồng thời có đủ kỹ năng phân định về cấu tao, tiến
hành bảo dưỡng và kiểm tra, sửa chữa các hư hỏng của các bộ phận điều khiển bằng khí nén với
việc sử dụng đúng và hợp lý các trang thiết bị, dụng cụ đảm bảo đúng quy trình, yêu cầu kỹ thuật,

an toàn và năng suất cao.
Mục tiêu thực hiện của mô đun:
1. Trình bày đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ của các bộ phận điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
2. Giải thích được sơ đồ cấu tạo và nguyên tắc hoạt động các bộ phận điều khiển bằng khí nén.
3. Phân tích đúng những hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng chung và của các bộ phận điều khiển
bằng khí nén ô tô.
4. Trình bày phương pháp bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa được những hư hỏng của các bộ phận
điều khiển bằng khí nén.
5. Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng, sửa chữa các bộ phận điều khiển bằng khí nén đúng quy trình,
quy phạm và đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật trong sửa chữa.
6. Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng, sửa chữa đảm bảo chính xác và an toàn.

5


Nội dung chính của mô đun:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
2. Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén bao gồm:
- Cơ cấu treo bằng khí nén.
- Cơ cấu mở cửa ô tô.
- Cơ cấu đóng mở nắp động cơ .
- Cơ cấu nâng hạ ghế ngồi.
- Máy nén khí.
3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp bảo dưỡng, kiểm tra, sửa chữa các cơ cấu
điều khiển bằng khí nén.
4. Tháo lắp, bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.

6

SƠ ĐỒ QUAN HỆ THEO TRÌNH TỰ HỌC NGHỀ
HAR 01 01
Điện
kỹ thuật

HAR 01 18
Kỹ thuật về
động cơ đốt trong

H AR 01 08
Kỹ thuật
đIện tử

HAR 01 10
Vật liệu
cơ khí

HAR 01 09
Cơ
kỹ thuật

HAR 01 19
SC-BD phần
cố định động cơ

HAR 01 24
SC-BD Hệ thống nhiên
liệu xăng

HAR 01 11

Dung sai
và lắp ghép

HAR 01 12
Vẽ
kỹ thuật

HAR 01 22
SC-BD Hệ thống
bôi trơn

HAR 01 23
SC-BD Hệ thống
làm mát

HAR 01 25
SC-BD Hệ thống nhiên
liệu diêden

HAR 01 26
SC-BD Hệ thống khởi
động

HAR 01 27
SC-BD Hệ thống đánh
lửa

HAR 01 28
SC-BD Trang thiết
bị điện ô tô

HAR 01 30 SC-BD
Cầu chủ động

HAR 02 07
Kỹ thuật tự động điều
khiển bằng điện tử

HAR 02 12
Chẩn đoán HT
truyền động ô
tô

HAR 01 17
Nhập môn nghề
s/c ô tô

HAR 01 21
SC-BD Cơ cấu
phân phối khí

HAR 01 31
SC-BD Hệ thống
di chuyển

HAR 01 34
K.tra tình trạng kỹ thuật
đ/cơ và ô tô

HAR 02 11

Chẩn đoán
động cơ

HAR 01 14
Thực hành
nghề bổ trợ

HAR 01 20
SC- BD phần
c/động động cơ

HAR 01 29
SC-BD Hệ thống
truyền lực

HAR 02 06
Xác suất
& thống kê

HAR 01 13
An toàn

HAR 02 14
SC-BD bộ tăng
áp

HAR 02 08
Vẽ
Auto CAD

HAR 02 15
SC-BD Hệ
thống phun
xăng điện tử

HAR 02 09
Công nghệ khí nén và
thủy lực

HAR 02 16
SC-BD BCA điều
khiển bằng
điện tử

HAR 01 33
SC-BD Hệ
thống phanh

HAR 01 32
SC-BD Hệ
thống lái

HAR 01 36
nâng cao
hiệu quả công việc

HAR 01 35
SC Pan ô tô

HAR 02 10

Nhiệt
kỹ thuật

HAR 02 17
SC-BD HT
đ/khiển bằng
khí nén

CHỨNG
CHỈ
NGHỀ

HAR 02 13
Công nghệ phục hồi
chi tiết trong s/chữa

HAR 02 18
SC-BD Biến
mô men
thủy lực

HAR 02 19
Tổ chức quản
lý và sản xuất

BẰNG
CÔNG NHÂN
LÀNH NGHỀ

CHỨNG CHỈ

BẬC CAO

BẰNG
CÔNG NHÂN
BẬC CAO

7


CÁC HÌNH THỨC HỌC TẬP CHÍNH TRONG MÔ ĐUN
1. Học trên lớp:
- Nhiệm vụ, yêu cầu của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
- Cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
2. Học tại phòng học chuyên môn hoá:
- Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
- Quy trình bảo dưỡng và tháo lắp các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
- Phương pháp kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng các bộ phận của các cơ cấu điều khiển bằng khí
nén.
3. Thực tập tại xưởng trường:
- Thực hành tháo lắp, bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa các bộ phận các cơ cấu điều khiển bằng
khí nén trong các xưởng sửa chữa ô tô.
4. Tham quan thực tế:
- Bảo dưỡng và sửa chữa các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trong cơ sở sửa chữa ô tô hiện đại.
5. Tự nghiên cứu và làm bài tập:
- Các tài liệu tham khảo về các cơ cấu điều khiển bằng khí nén ô tô.
- Vẽ sơ đồ cấu tạo, trình bày được nhiệm vụ, yêu cầu và nguyên tắc hoạt động của các cơ cấu điều
khiển bằng khí nén.

Bài

Danh mục các bài học

Lý

Thực

Các

thuyết

hành

hoạt
động
khác

Bài 1

Hệ thống điều khiển bằng khí nén

5

24

Bài 2

Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu treo khí nén

5

26

Bài 3

Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu đóng mở nắp đ/ cơ

5

24

Bài 4

Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu đóng mở cửa ô tô

5

28

Bài 5

Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu nâng hạ ghế ngồi

5

28

Bài 6

Sửa chữa và bảo dưỡng máy nén khí

5

28

30

160

Cộng

8


YÊU CẦU VỀ ĐÁNH GIÁ HOÀN THÀNH MÔ ĐUN
1. Kiến thức:
- Trình bày được đầy đủ các nhiệm vụ, yêu cầu, cấu tạo và nguyên tắc hoạt động các bộ
phận của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trên ô tô.
- Giải thích đúng những hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp bảo dưỡng,
kiểm tra, sửa chữa các bộ phận của các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.
2. Kỹ năng:
-

Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng, sửa chữa được các hư hỏng chi tiết, bộ phận của các
cơ cấu điều khiển bằng khí nén đúng quy trình, quy phạm và đúng các tiêu chuẩn kỹ
thuật trong sửa chữa.

-

Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa đảm bảo chính
xác và an toàn.

-

Chuẩn bị, bố trí và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh, an toàn và hợp lý.

3. Thái độ:
-

Chấp hành nghiêm túc các quy định về kỹ thuật, an toàn và tiết kiệm trong bảo
dưỡng, sửa chữa các cơ cấu điều khiển bằng khí nén.

-

Có tinh thần trách nhiệm hoàn thành công việc đảm bảo chất lượng và đúng thời gian.

-

Cẩn thận, chu đáo trong công việc luôn quan tâm đúng, đủ không để xảy ra sai sót.

9


Bài 1
HỆ THỐNG ĐIỀU KHIỂN BẰNG KHÍ NÉN
Mã bài: HAR.02 17 01

Giới thiệu:
Hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô là một bộ phận của khung gầm xe, dùng để cung
cấp khí nén cho cơ cấu treo bằng khí nén và điều khiển các cơ cấu mở cửa nắp động cơ, mở cửa ô
tô búyt và nâng hạ ghế ngồi đảm bảo êm dịu, nhanh chóng và thuận tiện. Hệ thống điều khiển bằng

khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa, cơ cấu treo treo bằng khí nén, cơ cấu nâng hạ ghế ngồi,
cơ cấu mở nắp động cơ và mở cửa ô tô búyt.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
2. Giải thích được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
3. Trình bày đúng các hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của hệ thống điều khiển bằng khí nén trên
ô tô.
4. Giải thích được các phương pháp kiểm tra bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
5. Tháo lắp, bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén đúng yêu cầu kỹ thuật.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu hệ thống điều khiển bằng khí nén.
2. Cấu tạo và hoạt động của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
4. Phương pháp kiểm tra bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
5. Tháo lắp, bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.

10


HỌC TAỊ PHÒNG HỌC CHUYÊN MÔN HOÁ

II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU CỦA HỆ THỐNG ĐIỀU KHIỂN KHÍ NÉN TRÊN Ô TÔ
1. Nhiệm vụ
Hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô dùng để cung cấp, phân phối khí nén đến các cơ cấu
điều khiển và đàn hồi bằng khí nén, đảm bảo nâng cao các tính năng hiện đại của ô tô.
2. Yêu cầu
- Cung cấp khí nén đủ công suất và ổn định áp suất đạt 0,75 Mpa.
- Các cơ cấu hoạt động bằng khí nén nhanh chóng và đảm bảo êm dịu.
- Cấu tạo đơn giản, vận hành êm và có độ bền cao.
III. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG CUNG CẤP KHÍ NÉN

1- Sơ đồ cấu tạo
Hệ thống điều khiển bằng khí nén bao gồm: máy nén khí, cơ cấu treo bằng khí nén, cơ cấu nâng
hạ ghế ngồi, cơ cấu mở nắp động cơ và mở cửa ô tô búyt.

Máy nén khí

Bộ đ/ chỉnh P

Đồng hồ P

Bộ điều khiển

Bộ đ/ khiển

Bàn đạp

Xi lanh đóng
mở cửa xe

Cơ cấu treo
bằng khí nén

Bình khí nén
Bộ đ/ khiển

Cơ cấu nâng
hạ ghế ngồi

Van phân phối

Bầu phanh bánh xe trước

Bầu phanh bánh xe sau

Hình 1-1: Sơ đồ cấu tạo chung hệ thống điều khiển khí nén trên ô tô

2. Nguyên tắc hoạt động

11


Khi động cơ hoạt động, máy nén khí làm việc hút không khí ngoài trời vào xi lanh và nén đến
áp suất quy định sau đó nạp vào bình chứa khí nén.
Khi áp suất trong bình chứa khí nén đạt 0,8 MPa thì van điều chỉnh áp suất bắt đầu hoạt động để
ổn định áp suất đúng quy định.
Khí nén được phân phối đến các cơ cấu điều khiển bằng khí nén trên ô tô thông qua các bộ điều
khiển của từng hệ thống và cơ cấu như:
- Cơ cấu phanh bằng khí nén.
- Cơ cấu treo bằng khí nén.
- Cơ cấu đóng mở nắp động cơ và đóng mở của xe.
- Cơ cấu nâng hạ ghế ngồi bằng khí nén.
III. NỘI DUNG BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG ĐIỀU KHIỂN BẰNG KHÍ NÉN
1. Làm sạch bên ngoài các bộ phận của hệ thống.
2. Kiểm tra bên ngoài các đầu nối, các bộ phận của hệ thống và cơ cấu.
3. Điều chỉnh độ căng dây đai máy nén và bôi trơn các bộ phận.
4. Thay dầu máy nén khí và lõi lọc không khí theo định kỳ.
5. Kiểm tra áp suất máy nén khí và hệ thống sau khi vận hành động cơ.
IV. CÂU HỎI BÀI TẬP
1. Nêu nhiệm vụ và yêu cầu của hệ thống điều khiển bằng khí nén ?
2. Nêu nguyên tắc hoạt động của hệ thống điều khiển bằng khí nén trên ô tô ?

2. (bài tập) Vẽ sơ đồ cấu tạo của hệ thống.

12


THỰC TẬP BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG ĐIỀU KHIỂN BẰNG KHÍ NÉN
I. BỐ TRÍ NƠI LÀM VIỆC, CHUẨN BỊ DỤNG CỤ
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Nhận dạng các bộ phận của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
2. Yêu cầu:
- Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Nhận dạng được các bộ phận hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.
- Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp.
- Tổ chức nơi làm việc khoa học.
3. Chuẩn bị:
a) Dụng cụ:
- Thiết bị kiểm tra áp lực hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Dụng cụ tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Khay đựng dụng cụ, chi tiết.
- Giá nâng cầu xe, kích nâng và gỗ chèn kê lốp xe.
- Đồng hồ so, đồng hồ áp suất.
- Pan me, thước cặp, căn lá.
b) Vật tư:
- Giẻ sạch.
- Giấy nhám.
- Dung dịch rửa, dầu mỡ bôi trơn.
- Các van khí nén, lò xo và các joăng đệm.
-

Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật sửa chữa hệ thống điều
khiển bằng khí nén.

13


II. BẢO DƯỠNG CÁC BỘ PHẬN CỦA HỆ THỐNG
1. Làm sạch và kiểm tra bên ngoài các bộ phận
- Phun nước rửa sạch bên ngoài các bộ phận và gầm xe.
- Dùng khí nén thổi sạch khô bên ngoài các bộ phận.
- Quan sát và kiểm tra các vết nứt, chảy rỉ bên ngoài các đầu nối của các bộ phận và đường ống
của hệ thống.
2. Điều chỉnh độ căng dây đai máy nén và bôi trơn các bộ phận
- Kiểm tra và điều chỉnh độ căng dây đai của máy nén khí.
- Thay dầu bôi trơn và lõi lọc không khí của máy nén khí.
- Bơm mỡ bôi trơn các cơ cấu và bộ phận dẫn động.
3. Kiểm tra hệ thống sau khi vận hành động cơ
- Vận hành động cơ.
- Kiểm tra áp suất máy nén khí.
- Quan sát và kiểm tra các vết nứt, chảy rỉ bên ngoài các đầu nối của các bộ phận và đường ống
của hệ thống.

14


CÁC BÀI TẬP MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO
I. Tên bài tập
Bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
II. Yêu cầu

Vẽ được sơ đồ cấu tạo và nêu được quy trình bảo dưỡng hệ thống điều khiển bằng khí nén.
III. Thời gian
Sau 1 tuần nộp đủ các bài tập.

15


Bài 2
SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG TREO BẰNG KHÍ NÉN
Mã bài: HAR.02 17 02
Giới thiệu:
Hệ thống treo bằng khí nén là một bộ phận của hệ thống di chuyển của ô tô. Hệ thống treo được
lắp nối giữa cầu xe và khung vỏ xe, dùng để nối đàn hồi, giảm các tải trọng động, dập tắt các dao
động giữa cầu xe với khung vỏ xe và đảm bảo mối liên hệ hình học chính xác giữa khung vỏ xe và
các bánh xe.
- Hệ thống treo bằng khí nén bao gồm các bộ phận: các bình khí nén, lò xo xoắn hình trụ, các đòn,
khớp cầu và bộ phận cung cấp khí nén.
Điều kiện làm việc của hệ thống treo liên tục chịu lực lớn và nhiệt độ cao của các bề mặt ma sát
nên các chi tiết dễ bị hư hỏng cần được tiến hành kiểm tra, điều chỉnh thường xuyên và bảo dưỡng,
sửa chữa kịp thời để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật về chức năng truyền lực, nối êm dịu và nâng cao
tuổi thọ của hệ thống treo ô tô.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại của hệ thống treo bằng khí nén.
2. Giải thích được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của hệ thống treo bằng khí nén.
3.Trình bày đúng các hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của hệ thống treo.
4. Giải thích được các phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống treo.
5. Tháo lắp, bảo dưỡng và sửa chữa được hệ thống treo bằng khí nén đúng yêu cầu kỹ thuật.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống treo bằng khí nén.
2. Cấu tạo và hoạt động của hệ thống treo bằng khí nén.

3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của hệ thống treo.
4. Phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống treo bằng khí nén.
5. Tháo lắp, bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống treo bằng khí nén.

16


HỌC TAỊ PHÒNG HỌC CHUYÊN MÔN HOÁ
I. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ HỆ THỐNG TREO KHÍ NÉN

Bình cầu

Khung vỏ xe
Đòn dẫn động

Trục dẫn động bánh xe

Thanh ổn định

Trục bánh xe

Hình 2-1: Sơ đồ cấu tạo cơ cấu treo thuỷ khí

 Hệ thống treo bằng khí nén bao gồm các bộ phận: các bình khí nén (bình cầu), lò xo
xoắn hình trụ, các đòn, khớp cầu và bộ phận cung cấp khí nén.

II. NHIỆM VỤ, YÊU CẦU VÀ PHÂN LOẠI CƠ CẤU TREO BẰNG KHÍ NÉN
1. Nhiệm vụ
Hệ thống treo khí nén dùng để nối đàn hồi và dẫn hướng giữa cầu xe với khung vỏ xe khách và
xe con hiện đại, có tác dụng giảm nhanh các tải trọng động và dập tắt các dao động nhanh chóng và

êm dịu từ mặt đường không bằng phẳng lên khung vỏ xe.
2. Yêu cầu
- Dập tắt nhanh các dao động từ bánh xe lên khung vỏ xe.
- Đảm bảo vận hành êm và ổn định chuyển động của ô tô ở tốc độ cao.
- Cấu tạo đơn giản dễ bảo dưỡng và sửa chữa.
3. Phân loại
- Hệ thống treo bằng khí nén (dùng cho ô tô khách trung bình, vì cấu tạo lớn, phức tạp và chịu áp
lực trung bình)
- Hệ thống treo thuỷ khí (dùng ô tô con có tốc độ cao, vì có cấu tạo nhỏ gọn).

17


III. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ CẤU TREO KHÍ NÉN
1. Cấu tạo (hình 2-2 )
Hệ thống treo khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén, bình phân phối, các van điều
chỉnh áp suất, bộ điều tiết, các đòn dẫn động và các bình xếp cao su chứa khí nén.
- Bộ phận đàn hồi và giảm chấn là các bình xếp bằng vải cao su hai lớp, dùng để chứa khí nén và
bên ngoài có lắp vòng kim loại đàn hồi theo bình xếp khi chịu tải. Bình xếp có các bu lông để lắp
với cầu xe và khung xe.
- Bộ điều tiết khí nén, bao gồm xi lanh và pít tông chứa khí nén, dùng để điều tiết khí nén đến
bình phân phối, các bình xếp đàn hồi và xả khí nén ra ngoài.
- Cần dẫn động gắn với cầu xe và trục pít tông, dùng để điều khiển bộ điều tiết hoạt động.
- Bộ phận cung cấp khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén và các van an toàn, van áp
suất..
Bình khí nén

Khung và thùng xe
Bộ điều tiết

Máy nén khí
Bầu lọc

Cần dẫn
Bu lông

Bình xếp
Bánh xe

Vòng đàn hồi

a)

Cầu xe

Bình phân phối

b)
Hình 2-2: Sơ đồ cấu tạo hệ thống treo khí nén
a) Cấu tạo bình xếp
b) Hệ thống treo khí nén

2. Nguyên tắc hoạt động
Khi động cơ hoạt động, máy nén khí làm việc hút không khí ngoài trời vào xi lanh và nén đến áp
suất quy định sau đó nạp vào bình chứa khí nén.
Khi áp suất trong bình chứa khí nén đạt 0,75 MPa thì van điều chỉnh áp suất bắt đầu hoạt động
để ổn định áp suất đúng quy định và nạp vào bộ điều tiết.
Khi ô tô vận hành, các lực truyền, các tải trọng động từ mặt đường lên bánh xe, cầu xe và giảm
chấn, đàn hồi thông qua các bình xếp và các vòng đàn hồi để truyền lên khung vỏ xe (hình 2 – 3).

18


- Khi tải trọng tăng, khoảng cách giữa cầu xe và khung xe giảm, thông qua cần dẫn động làm cho
pít tông đi xuống, mở thông đường khí nén đến bình phân phối và các bình xếp cao su để nâng
khung xe lên vị trí ban đầu.
- Khi giảm tải trọng, khoảng cách giữa cầu xe và khung xe tăng, pít tông bộ điều tiết đi lên phía
trên, mở thông khí nén từ các bình xếp xả ra ngoài một phần.
Qúa trình đàn hồi của các bình xếp và nạp, xả khí nén qua bộ điều tiết làm giảm chấn (giảm dao
động) và dập tắt các va đập từ mặt đường và bánh xe truyền lên khung đảm bảo nhanh chóng và êm
dịu.

Bu lông
Vòng đàn hồi

Bình xếp cao su

Bình xếp cao su

a)

b)

c)

Hình 2-3 Sơ đồ hoạt động đàn hồi của các bình xếp
a) Bình xếp chưa chịu tải, b) Bình xếp chịu tải trung bình, c) Bình xếp chịu tải lớn;

IV. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ CẤU TREO THUỶ KHÍ
1. Cấu tạo (hình 2-4 )

Hệ thống treo thuỷ khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén, bơm dầu, bình chứa dầu,
các van điều chỉnh áp suất, bộ điều tiết, các đòn dẫn động (hoặc các bộ cảm biến và điều khiển
bằng điện tử) và các bình cầu chứa thuỷ khí.
- Bộ phận đàn hồi và giảm chấn là các bình cầu, có màng ngăn bằng cao su, ngăn trên chứa khí
nén và ngăn dưới chứa dầu giảm chấn có pít tông và xi lanh. Bình cầu được lắp với khung xe ở
phần trên và trục pít tông lắp với đòn ngang dưới của dầm cầu.
- Bộ điều tiết chất lỏng, bao gồm xi lanh và pít tông chứa dầu, dùng để điều tiết chất lỏng từ bơm
dầu đến bình phân phối và xi lanh bình cầu hoặc hồi dầu về bình chứa.
- Các van khí nén và van cấp dầu, dùng để điều chỉnh lượng dầu và khí nén từ bình cầu đến bình
chứa khí nén và bình chứa dầu khi cơ cấu hoạt động.

19


- Bộ phận cung cấp dầu và khí nén bao gồm: máy nén khí, bình chứa khí nén, bơm dầu, bình chứa
dầu, bình phân phối và các van an toàn, van áp suất.
- Bộ điều khiển và các cảm biến bằng điện tử, dùng để nhận các tín hiệu về chiều cao thân xe, tốc
độ xe và tải trọng xe để xử lý điều hành các van điện từ nhằm tăng giảm áp suất khí nén và áp suất
dầu trong các bình cầu phụ hợp với điều kiện mặt đường.
Màng cao su

Van cấp khí
é

Van cấp dầu

Bình cầu

Van giảm chấn

Pit tông

Xi lanh

Bình cầu

Đòn dẫn động

Khung

Vỏ chắn bụi
Trục pit tông

Trục bánh xe

a)

Thanh ổn định

b)

Hình 2-4: Cấu tạo hệ thống treo thuỷ khí
a) Cấu tạo bình cầu;
b) Hệ thống treo thuỷ khí;

2. Nguyên tắc hoạt động
Khi động cơ hoạt động, máy nén khí và bơm dầu tạo áp suất đúng quy định và nạp vào bình
chứa và bộ điều tiết.
Khi ô tô vận hành, các lực truyền, các tải trọng động từ mặt đường lên bánh xe, cầu xe và giảm
chấn, đàn hồi thông qua màng cao su và áp suất dầu tiết lưu qua van giảm chấn và bộ điều tiết chất

lỏng (hình. 2 – 5).
- Khi tải trọng tăng hoặc giảm, khoảng cách giữa cầu xe và khung xe sẽ giảm hoặc tăng theo,
thông qua trục pít tông dẫn động nén hoặc trả dầu qua van giảm chấn và bình phân phối để giảm
chấn (giảm dao động) và dập tắt các va đập từ mặt đường lên bánh xe và khung đảm bảo ổn định
nhanh chóng và êm dịu.
IV. HIỆN TƯỢNG VÀ NGUYÊN NHÂN HƯ HỎNG CỦA HỆ THỐNG TREO KHÍ NÉN
A. HƯ HỎNG HỆ THỐNG TREO KHÍ NÉN VÀ THUỶ KHÍ
1. Cơ cấu treo hoạt động có tiếng ồn
a) Hiện tượng

20


Khi ô tô hoạt động nghe tiếng ồn khác thường ở cụm hệ thống treo, tốc độ càng lớn tiếng ồn
càng tăng.
Bơm dầu
Bánh xe

Bình chứa dầu

Bình cầu

Bộ điều tiết
Bình phân phối
Dầu về bình chứa

Hình 2-5 Sơ đồ cấu tạo và hoạt động của hệ thống treo thuỷ khí

IV. HIỆN TƯỢNG VÀ NGUYÊN NHÂN HƯ HỎNG CỦA HỆ THỐNG TREO KHÍ NÉN
A. HƯ HỎNG HỆ THỐNG TREO KHÍ NÉN VÀ THUỶ KHÍ

1. Cơ cấu treo hoạt động có tiếng ồn
a) Hiện tượng
Khi ô tô hoạt động nghe tiếng ồn khác thường ở cụm hệ thống treo, tốc độ càng lớn tiếng ồn
càng tăng.
b) Nguyên nhân
- Các bình xếp hoặc bình cầu nứt thủng, giảm áp suất khí nén hoặc dầu thủy lực.
- Bộ điều tiết hư hỏng.
- Thanh ổn định, các cần dãn động hoặc các vòng đàn hồi cong gãy, lỏng các mối lắp nối
- Máy nén khí hoặc bơm dầu mòn, hỏng hoặc đứt chùng dây đai làm áp suất giảm.
2. ô tô vận hành không ổn định
a) Hiện tượng
Khi ô tô vận hành, khung vỏ xe rung không ổn định, tốc độ càng lớn sự rung không ổn định
càng tăng.
b) Nguyên nhân
- Thanh ổn định cong, gãy.
- Các đòn liên kết cong hoặc nứt gãy.
- Máy nén hoặc bơm dầu hư hỏng.
B. KIỂM TRA CƠ CẤU TREO
1. Kiểm tra khi vận hành

21


Khi vận hành ô tô chú ý nghe tiếng ồn khác thường ở cụm hệ thống treo, nếu có tiếng ồn khác
thường và xe vận hành không ổn định cần phaỉ kiểm tra và sửa chữa kịp thời.
2. Kiểm tra bên ngoài cơ cấu treo
- Kiểm tra sự gãy, lỏng của các thanh ổn định và các cần dẫn động.
- Dùng kính phóng đại để quan sát các vết nứt, hở bên ngoài máy nén khí, bơm dầu, các bình xếp,
bình cầu, các bộ điều tiết và các bộ cảm biến hoặc điều khiển.
V. NỘI DUNG BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG TREO

1. Làm sạch bên ngoài các bộ phận.
2. Kiểm tra bên ngoài các bộ phận và chi tiết của hệ thống treo.
3. Thay dầu bôi trơn máy nén khí hoặc dầu thuỷ lực và điều chỉnh độ căng dây đai.
4. Tra mỡ và lắp các chi tiết và bộ phận.
5. Vận hành động cơ và kiểm tra bên ngoài các bộ phận khi xe chịu tải.
VI. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Các nguyên nhân hư hỏng của cơ cấu treo thuỷ khí làm cho ô tô có nhiều tiếng ồn ?
2. Nhiệm vụ và ưu nhược điểm của cơ cấu treo khí nén?
3. (Bài tập) Trình bày cấu tạo cơ cấu treo khí nén và thuỷ khí dùng trên ô tô.

22


THỰC TẬP SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG TREO KHÍ NÉN
I. TỔ CHỨC CHUẨN BỊ NƠI LÀM VIỆC
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Nhận dạng các bộ phận của hệ thống điều khiển bằng khí nén.
2. Yêu cầu:
- Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Nhận dạng được các bộ phận hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.
- Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp.
- Tổ chức nơi làm việc khoa học.
3. Chuẩn bị:
a) Dụng cụ:
- Thiết bị kiểm tra áp lực hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Dụng cụ tháo lắp hệ thống điều khiển bằng khí nén.
- Khay đựng dụng cụ, chi tiết.
- Giá nâng cầu xe, kích nâng và gỗ chèn kê lốp xe.

- Đồng hồ so, đồng hồ áp suất.
- Pan me, thước cặp, căn lá.
b) Vật tư:
- Giẻ sạch.
- Giấy nhám.
- Dung dịch rửa, dầu mỡ bôi trơn.
- Các van khí nén, lò xo và các joăng đệm.
-

Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật sửa chữa hệ thống điều
khiển bằng khí nén.

23


II. BẢO DƯỠNG CƠ CẤU TREO KHÍ NÉN
1. Chuẩn bị dụng cụ và nơi làm việc
- Bộ dụng cụ kiểm tra áp suất chuyên dùng.
- Kính phóng đại.
- Mỡ bôi trơn và dung dịch rửa.
2. Làm sạch và kiểm tra bên ngoài các bộ phận và chi tiết
- Dùng bơm nước áp suất cao và phun nước rửa sạch các cặn bẩn bên ngoài gầm ô tô.
- Dùng khí nén thổi sạch cặn bẩn và nước bám bên ngoài các bộ phận và làm sạch, khô bên ngoài
hệ thống treo.
3. Kiểm tra bên ngoài
- Quan sát các vết nứt, rỉ hoặc thủng bên ngoài các bộ phận.
- Dùng kính phóng đại hoặc bột thấm để kiểm tra bên ngoài các bình xếp, bình cầu và đường ống
dẫn khí hoặc dầu thuỷ lực.
- Kiểm tra và điều chỉnh độ căng đây đai.
4. Kiểm tra sau khi vận hành động cơ

- Cho xe chở đủ tải và vận hành động cơ.
- Kiểm tra áp suất dầu và áp suất khí nén qua đồng hồ.
- Quan sát các vết nứt, rỉ hoặc thủng bên ngoài các bộ phận.
- Kiểm tra sự chịu tải của các bình xếp hoặc bình cầu.
 Các chú ý
- Kê kích và chèn lốp xe an toàn khi kiểm tra.
- Kiểm tra và quan sát kỹ các vết nứt, rỉ bên ngoài các chi tiết.
- Thay thế các chi tiết theo định kỳ, bơm mỡ các chốt và bạc.

24


CÁC BÀI TẬP MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO
I. Tên bài tập
Trình bày được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của:

- Hệ thống treo thuỷ khí.
II. Yêu cầu cần đạt
- Trình bày được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của hệ thống treo.
III. Thời gian
- Sau 2 tuần nộp đủ các bài tập.

25