Giáo án Ngữ Văn 8 cả năm đây

Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
Tuần 1 Ngày soạn: 28/08/2006 Ngày dạy: 04/09/2006
Tiết 1+2 Văn bản Tôi đi học
-Thanh tịnh-
I-Mục tiêu: giúp HS:
- Cảm nhận đợc tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi ở buổi tựu
trờng đầu tiên trong đời.
- Ngòi bút văn xuôi đầy chất thơ, gợi d vị trữ tình man mát của Thanh Tịnh.
II- Chuẩn bị :
Tivi, đầu đĩa, đoạn băng về ngày khai trờng; ảnh chân dung tác giả.
III- Tiến trình lên lớp:
A- ổ n định tổ chức .
B- Kiểm tra : SGK, vở ghi
C- Bài mới:
GTB: Tháng năm trôi đi, con ngời đối mặt với thời gian và càng thêm tuổi tác. Có bao
nhiêu sự việc trên đời làm ta nhớ, ta quên. Nhng quên sao đợc tuổi học trò với ngày tựu tr-
ờng đầu tiên vào lớp Một.
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
I) Giới thiệu tác giả, tác phẩm
- GV yêu cầu HS đọc chú thích * trong
SGK
- HS đọc.
? Trình bày ngắn gọn về tác giả? - Tên khai sinh là Trần Văn Ninh, lên 6
tuổi đổi là Trần Thanh Tịnh. Mặc dù viết
nhiều thể loại khác nhau nhng Thanh Tịnh
thành công hơn cả ở lĩnh vực thơ và truyện
ngắn. Truyện ngắn Thanh Tịnh đầm thắm,
trong trẻo, dịu êm, thể hiện một tâm hồn
nhạy cảm trớc vẻ đẹp con ngời và quê h-
ơng.
? Trình bày những hiểu biết của mình về

VB trên?
- Là truyện ngắn xuất sắc của Thanh Tịnh,
in lần đầu trong tập Quê mẹ- 1941.
- GV:Đây là truyện ngắn giàu chất trữ
tình. Thông qua dòng hồi tởng của nhân
vật tôi , tác giả đã làm sống lại những
kỉ niệm mơn man của buổi tựu trờng
Giáo án Ngữ văn 8 1 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
II) Đọc- hiểu văn bản
1)H ớng dẫn đọc, giải thích từ khó,
tìm hiểu bố cục và thể loại.
GV hớng dẫn đọc:
+ Đ1 (từ đầu đến trên ngọn núi:
đọc nhẹ nhàng, thể hiện tâm trạng bâng
khuâng, ngỡ ngàng của nhân vật tôi
khi nhìn cảnh vật cái gì cũng lạ trên đ-
ờng mẹ dắt tay đến trờng.
+ Đ2 (tiếp theo đến đợc nghỉ cả
ngày nữa : đọc giọng thẻ hiện sự lạ lẫm,
ngỡ ngàng.
+ Đ3 (còn lại) : đọc với giọng thể
hiện tâm trạng ngỡ ngàng, vừa xa lạ, vừa
gần gũi với sự vật, với ngời bạn ngồi bên
cạnh.
Toàn bài đọc với giọng nhẹ nhàng,
hoà tâm trạng của mình vói cảnh, cử chỉ,
hành động của nhân vật tôi .
- GV cùng 2 đến 4 HS đọc. - HS đọc, nhận xét cách đọc của bạn.
? Ông đốc là danh từ chung hay danh

từ riêng?
? Ông đốc là ai?
- Là DT chung.
-
? Lớp 5 ở trong truyện có phải là lớp
năm mà các em đã học cách đây 3 năm
không?
- Không
- Theo dõi văn bản và cho biết:
? Có những nhân vật nào đợc kể lại? - Tôi, mẹ, ông độc, những cậu học trò.
? Trong đó nhân vật chính là ai?
Vì sao đó là nhân vật chính?
- Nhân vật chính là ai.
- Vì nhân vật này đợc kể nhiều nhất. Mọi
sự việc đều đợc kể từ cảm nhận của tôi.
? Qua đây xác định kiểu văn bản, thể
loại, phơng thức biểu đạt.
* Kiểu văn bản: VB nhật dụng.
* Thể loại: Truyện ngắn trữ tình.
* PTBĐ:Tự sự có kết hợp MT và BC.
? Kỉ niệm ngày đầu tiên đến trờngcủa
tôi đợc kể theo trình tự không gian và
thời gian nào?
- Theo trình tự:
+ Cảm nhận của tôi trên đờng tới trờng.
+ Cảm nhận của tôi lúc ở sân trờng.
+ Cảm nhận của tôi trong lớp học.
? Tơng ứng với trình tự ấy là các đoạn
văn nào của văn bản?
- Đ1: Buổi mai hôn ấy trên ngọn núi

- Đ2: tiếp đến ..đ ợc nghỉ cả ngày nữa .
Giáo án Ngữ văn 8 2 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
- Đ3: Phần còn lại.
? Đoạn văn nào gợi cẩm xúc thân thuộc,
gần gũi nhất trong em? Vì sao?
- (HS tự bộc lộ)
2. Đọc hiểu chi tiết vản bản.
2.1. Cảm nhận của tôi trên đ ờng
tới tr ờng.
- GV yêu cầu HS theo dõi phần đầu.
? Kỉ niệm ngày đầu tiên tới trờng của
nhân vật tôi gắn với không gian, thời
giam cụ thể nào?
+ Thời gian: buổi sáng cuối thu (một
buổi mai đầy sơng thu và gió lạnh).
+ Không gian: trên con đờng dài và hẹp.
? Vì sao không gian và thời gian ấy trở
thành kỉ niệm trong tâm trá của tác giả?
- Đó là thời điểm , nơi chốn gần gũi quen thuộc
gắn liền với tuổi thơ của tác giả ở quê hơng.
- Đó là lần đầu đợc cắp sách tới trờng.
- Tác giả là ngời yêu quý quê hơng tha thiết.
? Trong câu văn Con đ ờng này đã quen
đi lại lắm lần, nhng lần này tự nhiên
thấy lạ. Tại sao tác giả lại có cảm giác
quen mà lạ ?
- Trong tình cảm nhận thức của cậu bé đã
có sự đổi khác: tự thấy mình đã lớn lên,
thấy con đờng làng không còn dài và rộng

nh trớc nữa
? Chi tiết tôi không lội qua sông thả
diều nh thằng Quý và không đi ra đồng
nô đùa nh thằng Sơn nữa có ý nghĩa gì?
- Báo hiệu sự thay đổi trong nhận thức bản
thân- cậu bé tự thấy mình đã lớn lên.
Điều đó cho thấy nhận thức của cậu bé về
sự nghiêm túc học hành.
? Tìm đoạn văn nói về việc học hành gắn
liền với sách vở, bút thớc bên mình học
trò mà tác giả đã nhớ lại?
- Đoạn văn Trong chiếc áo vải dù đen
lớt ngang trên ngọn núi .
? Qua đoạn văn này ta thấy nhân vật
tôi có cảm giác gì?
- Cảm giác trang trọng và đứng đắn .
? Mặc dù hai quyển sách khá nặng nhng
nhân vật tôi vẫn cố gắng xóc lên và
nắm lại cẩn thận và muốn thử sức mình
tự cầm bút thớc. Em hiểu gì về nhân vật
tôi qua chi tiết trên?
- Nhân vật tôi có ý chí học, tính tự lập
ngay từ đầu, muốn chững chạc nh bạn,
không thua kém bạn
? Trong những nhận thức mới mẻ trên
con đờng làng đến trờng, nhân vật tôi
đã tự bộc lộ đức tính gì của mình?
* Thích học, yêu mến bạn bè và mái tr-
ờng quê hơng.
2.2. Cảm nhận của nhân vật tôi

lúc ở sân tr ờng.
- GV yêu cầu HS quan sát đoạn văn tiếp.
? Cảnh trớc sân trờng làng Mĩ Lí đã lu lại
trong trí nhớ của tác giả có gì nổi bật?
+ Trớc sân trờng: Rất đông ngời (trớc
sân trờng làng Mĩ Lí dày đặc cả ngời), ng-
ời nào cũng đẹp (Ngời nào quần áo cũng
sạch sẽ, gơng mặt cũng vui tơi và sáng
sủa.).
Giáo án Ngữ văn 8 3 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
? Em có nhận xét gì về cảnh tợng ở đây? * Phản ánh không khí đặc biệt của ngày hội
khai trờng thờng gặp ở nớc ta.
Thể hiện tinh thần hiếu học của nhân dân ta.
Bộc lộ tình cảm sâu nặng của tác giả đối
với mái trờng tuổi thơ.
? Khi cha đi học nhân vật tôi nhìn ngôi
trờng này nh thế nào?
- Nhìn thấy ngôi trờng Mĩ Lí cao ráo và
sạch sẽ hơn các nhà trong làng.
? Còn lần đầu tới trờng thì sao?
- Tr ờng Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai
nghiêm nh cái đình làng Hoà ấp.
? Em có nhận xét gì về biện pháp nghệ
thuật ở đây?
- Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật so
sánh.
? Em hiểu ý nghĩa hình ảnh so sánh này
nh thế nào?
- So sánh lớp học với đình làng- nơi thờ

cúng tế lễ, nơi thiêng liêng, cất giấu những
điều bí ẩn.
- Phép so sánh này diễn tả xúc cảm trang
nghiêm của tác giả về mái trờng, đề cao trí
thức của con ngời trong trờng học.
* Nhìn trờng khác trớc.
? Khi tả những cậu học trò nhỏ tuổi lần
đầu tiên đến trờng học, tác giả dùng hình
ảnh so sánh nào?
- Họ nh con chim non đứng bên bờ tổ,
nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhng còn
ngập ngừng e sợ.
? Em có nhận xét gì về cách miêu tả ở
đây?
- Sử dụng biện pháp so sánh.
- Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng
các em nhỏ lần đầu tới trờng học.
? Qua chi tiết trên, ta thấy tác giả muốn
nói điều gì với chúng ta?
- Đề cao sức hấp dẫn của nhà trờng
- Thể hiện khát vọng bay bổng của tác giả
đối với trờng học.
- GV yêu cầu HS chú ý doạn tiếp, từ
Ông đốc.đợc nghỉ cả ngày nữa .
? Hình ảnh ông đốc đợc nhân vật tôi nhớ
lại qua những chi tiết nào?
- Ông nói : các em phải cố gắng học để
thầy mẹ đợc vui lòng và để thầy dạy các
em đợc sung sớng
- Nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và

cảm động.
- Tơi cời nhẫn lại nhìn chúng tôi.
? Từ các chi tiết trên cho chúng ta thấy
tác giả đã nhớ tới ông đốc bằng tình cảm
nào?
+ Quý trọng, tin tởng, biết ơn ngời thầy.
? Khi nghe gọi tên mình, nhân vật tôi
thể hiện tâm trạng nh thế nào?
- Hồi hộp, thấp thỏm chờ nghe gọi tên
mình: Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiên giật
mình và lúng túng.
- Cảm thấy sự khi phải rời bàn tay dịu dàng
của mẹ: Tôi bất giác quay lng lại rồi dúi
Giáo án Ngữ văn 8 4 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo.
? Tìm đoạn văn nói về tiếng khóc của các
cậu học trò bé nhỏ khi xếp hãng vào lớp?
- Các cậu lng lẻo nhìn ra sân, nơi mà các
ngời thân đang nhìn các cậu vớ cặp mắt lu
luyến. Một cậu đứng đầu ôm mặt khóc.
Tôi bất giác quay lng lại rồi dúi đầu vào
lòng mẹ tôi nức nở khóc theo. Tôi nghe
sau lng tôi, trong đám học trò mới, vài
tiếng thút thít đang nhập ngừng trong cổ.
? Em nghĩ gì về tiếng khóc của các cậu
học trò bé nhỏ khi xếp hàng để vào lớp
trong đoạn văn trên?
- Khóc một phần vì lo sợ- do phải tách rời
ngời thân để bớc vào một ngôi trờng hoàn

toàn xa lạ.
Khóc một phần vì sung sớng- lần đầu đợc
tự mình học tập.
Đó là những giọt nớc mắt báo hiệu sự tr-
ởng thành, những giọt nớc mắt ngoan chứ
không phải là những giọt nớc măt vòi vĩnh
nh trớc nữa
- GV: Ai mà chẳng hồi hộp khi chờ đợi
gọi tên mình vào lớp học. Nhân vật tôi
cũng tránh sao khỏi sự lúng túng, giật
mình. Giọt nớc mắt của tuổi thơ với tiếng
khóc thút thít là dễ hiểu, vì phải rời
bàn tay mẹ để vào lớp với trờng mới, lớp
mới, thầy mới, bạn mới. Đó là cả thế giới
khác và cách xa hơn bao giờ hết.
? Hãy nhớ và kể lại những cảm xúc của
mình vào lúc này, trong ngày đầu tiên đi
học nh các bạn nhỏ kia.
- (HS tự bộc lộ)
? Đến đây em hiểu gì về nhân vật tôi ? + Giàu cảm súc với trờng lớp với ngời thân.
Có những dấu hiệu trởng thành trong
nhận thức và tình cảm ngay từ ngày đầu
tiên đi học.
2.3. Cảm nhận của tôi trong lớp
học.
? Tìm những cử chỉ, chi tiết, hình ảnh thể
hiện tâm trạng của nhân vật tôi khi đón
nhận giờ học đầu tiên?
- Nhân vật tôi cảm thấy vừa xa lạ, vừa
gần gũi với mọi vật, với ngời bạn ngồi bên

cạnh:
+ Một mùi hơng lạ xông lên trong lớp.
Trông hình gì treo trên tờng tôi cũng thấy
lạ và hay hay. Tôi nhìn bàn ghế chỗ tôi
ngồi rất cẩn thận.
+ Tôi nhìn ngời bạn tí hon ngồi bên tôi,
một ngời bạn tôi cha hề quen biết, nhng
Giáo án Ngữ văn 8 5 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
lòng tôi vẫn không cảm thấy sự xa lạ chút
nào.
+ Một con chim non liệng đến đứng bên
bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè rồi vỗ
cánh bay cao.
+ Nhng tiếng phấn của thầy tôi gạch
mạnh trên bảng đen đã đa tôi về cảnh thật.
? Em có cảm nhận gì về cách miêu tả
này của tác giả ?
- Cách miêu tả này rất chân thật. Tâm trạng
của nhân vật tôi hiện lên trong dòng hồi
tởng giúp ngời đọc, ngời nghe liên hệ với
chính mình. Tâm trạng của nhân vật tôi
đợc liên tởng nh con chim con hót mấy
tiếng rụt rè rồi vỗ cánh bay cao. Đây là
sự kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả và bộc
lộ cảm xúc. Điều này tạo nên chất trữ tình
cho tác phẩm.
? Hãy lí giải tại sao lại có cảm giác lạ
và không cảm thấy sự xa lạ của nhân
vật tôi ?

+ Cảm giác lạ vì lần đầu vào lớp học
một ngôi trờng sạch sẽ, ngay ngắn.
+ Không cảm thấy sự xa lạ với bàn ghế
và bạn bè, vì bắt đầu ý thức đợc những thứ
đó đã gắn bó thân thiết với mình từ bây giờ
và mãi mãi.
? Những tình cảm đó cho ta thấy tình
cảm nào của nhân vật tôi đối với lớp
học của mình?
* Tình cảm chân thật, trong sáng thiết
tha.
? Đoạn cuối văn bản có hai chi tiết:
+ Một con chim con liệng đến đứng
bên bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè rồi
vỗ cánh bay cao. Tôi đa mắt thèm
thuồng nhìn theo cánh chim.
+ Nhng tiếng phấn vủa thầy tôi gạch
mạnh trên bảng đen đã đa tôi về cảnh
thật. Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ
nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần
đọc.
Những chi tiết đó nói thêm điều gì về
nhân vật tôi ?
+ Một chút buồn khi từ giã tuổi thơ.
- Bắt đầu trởng thành trong nhận thức và
việc học hành của bản thân.
- Yêu thiên nhiên, yêu tuổi thơ, nhng yêu
cả sự học hành để trởng thành.
III- Tổng kết
? Chỉ ra nội dung chủ yếu của văn bản

này?
+ ND: Những kỉ niệm trong sáng về ngày
đầu tiên đợc đến trờng đi học.
? Những cảm giác trong sáng nảy nở
trong lòng nhân vật tôi là những cảm
giác nào?
- Tình yêu, niềm chân trọng sách vở, bạn
bè, bàn ghé, lớp học, thầy cô, gắn liền với
mẹ và quê hơng.
Giáo án Ngữ văn 8 6 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
? Từ đó em cảm nhận đợc những điều tốt
đẹp nào từ nhân vật tôi, cũng chính là
của tác giả Thanh Tịnh?
- Giàu cảm xúc với tuổi thơ và mái trờng
quê hơng.
? Em hãy nêu những nét đặc sắc của
truyện ngắn này?
+ NT: Tự sự kết hợp với trữ tình; kể
chuyện kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
Những hình ảnh so sánh mới mẻ và gợi
cảm.
? Em học tập đợc điều gì từ nghệ thuật
kể chuyện của nhà văn Thanh Tịnh trong
truyện ngắn Tôi đi học ?
(Câu hỏi thảo luận)
- (Học sinh thảo luận trả lời)
- GV yêu cầu HS đọc nội dung Ghi nhớ
trong SGK.
- HS đọc.

D- Củng cố- luyện tập.
? Trong truyện ngắn Tôi đi học có 12 lần Thanh Tịnh sử dụng biện pháp nghệ thuật tu
từ so sánh. Hãy chỉ ra.
TT Cái so sánh Từ SS Cái đợc so sánh
1
Những cảm giác trong sáng ấy nảy
nở trong lòng tôi
nh
mấy cành hoa tơi mỉm cời giữa
bầu trời quang đãng.
2
Tôi không lội qua sông thả diều
và không đi ra đồng nô đùa
nh
nh
thằng Quý
thằng Sơn nữa.
3
ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi
nhẹ nhàng
nh
một làn mây lớt ngang trên ngọn
núi
4
Nhà trờng cao ráo và sạch sẽ
hơn
các nhà trong làng
5
Trờng Mĩ Lí trông xinh xắn và oai
nghiêm

nh
cái đình làng
6
Sân nó rộng, mình nó cao
nh
trong những buổi tra hè đầy vẵng
lặng
7
Tôi
cũng
nh
mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ
đứng nép bên ngời thân
8
Họ
nh
Con chim con đứng bên bờ tổ,
nhìn quãng trời rộng muốn bay,
nhng còn ngập ngừng e sợ.
9
Những cậu bé vụng về lúng túng
nh
tôi
10
Hết co một chân, các cậu lại duỗi
mạnh
nh
đá một của ban tởng tợng
11
Tôi cảm thấy

nh
quả tim tôi ngừng đập
12
Tôi cha lần nào thấy xa mẹ tôi
nh
lần này
E- H ớng dẫn về nhà:
Giáo án Ngữ văn 8 7 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
- Đọc kĩ và tóm tắt văn bản.
- Học nội dung bài học.
- Làm bài tập 1, 2 trong SGK.
- Soạn tiết tiếp theo.
* Hớng dẫn làm bài tập:
1. Cảm nghĩ về dòng cảm xúc của nhân vật tôi trong truyện ngắn Tôi đi học :
+ Đó là dòng cảm xúc bồi hồi, xúc động trớc sự biến thái của thiên nhiên và cảnh vật:
thời tiết vào mùa thu, lá ngoài đờng rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng
bạc.
+ Thời gian và không gian ấy gợi mở những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trờng đầu
tiên trong đời: từ con đờng, cảnh vật vốn quen thuộc nhng lần này tự nhiên thấy lạ, nhân
vật tôi cảm thấy trang trọng và đứng đắn; ngạc nhiên thấy sân trờng hôm nay ai cũng ăn
mặc sạch sẽ, gơng mặt tơi vui và sáng sủa; ngôi trờng vừa xinh xắn vừa oai nghiêm khác
thờng. Nhân vật tôi từ cảm giác thấy mình bé nhỏ, lo sợ vẩn vơ đến gật mình và lúng
túng khi nghe gọi đến tên mình; cảm giác trống trải khi sắp phải rời bàn tay dịu dàng của
mẹ.
+ Bớc vào thế giới khác, vừa gần gũi vừa xa lạ.
+ Vừa ngỡ ngàng, vừa tự tin khi bớc vào giờ học đầu tiên.
Dòng cảm xúc của nhân vật tôi hoà quyện giữa trữ tình (biểu cảm) với tả và kể vừa
mợt mà, vừa tạo nên sự xao xuyến khôn nguôi.
2. Để viết bài văn ngắn nghi lại ấn tợng của em trong buổi đến trờng khai giảng lần

đầu tiên, cần chú ý:
+ Kể lại tâm trạng khi đến trờng.
+ Khung cảnh thiên nhiên, cảnh vật xung quanh hôm đó.
+ Cảm nhận về hình ảnh trờng ( sân trờng, lớp học, các bạn, thầy cô).
+ ấn tợng về sự đón tiếp của thầy cô.
+ ý nghĩa về buổi học đầu tiên.
Ngày soạn: 28/08/2006 Ngày dạy: 06/09/2006
Tiết 3 - cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ
I- Mục tiêu. Giúp HS:
- Hiểu rõ cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát nghĩa
của từ ngữ .
- Thông qua bài học, rèn luyện t duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung
và cái riêng.
II- Chuẩn bị: Đèn chiếu, giấy trong ,bút dạ
Giáo án Ngữ văn 8 8 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
III- Tiến trình lên lớp
A- ổ n định tổ chức:
B- Kiểm tra:
? ở lớp 7, đã học về 2 mối quan hệ giữa nghĩa của từ, đó là những mối quan hệ nào?
- Quan hệ đồng nghĩa và quan hệ trái nghĩa.
GV: Hôm nay, chúng ta học bài nói về mqh khác về nghĩa của từ ngữ- đó là mqh bao
hàm.
C- Bài mới:
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
I- Từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp
- Gv chiếu sơ đồ lên bảng, yêu cầu học
sinh quan sát.
- Học sinh quan sát.
? Nghĩa của từ động vật rộng hơn hay

hẹp hơn nghĩa của từ thú, chim cá?
Vì sao?
- Phạm vi nghĩa của từ động vật rộng hơn
nghĩa của các từ thú, chim, cá.
Vì phạm vi nghĩa của từ động vật bao
hàm nghĩa của các từ thú , chim, cá.
? Nghĩa của từ thú rộng hơn hay hẹp hơn
nghĩa của các từ voi, hơu?
? Nghĩa của từ cá rộng hơn hay hẹp hơn
nghĩa của từ tu hú, sáo? Tại sao?
- Voi, hơu là động vật thuộc thú, phạm vi
nghĩa của hai từ này đợc bao hàm trong
phạm vi nghĩa từ thú- nghĩa của các từ voi,
hơu hẹp hơn nghĩa của từ thú.
- Nghĩa của từ cá rộng hơn nghĩa của các từ
cá rô, cá thu, nhng lại hẹp hơn nghĩa của
từ động vật.
GV: Sự khái quát có mức độ từ nhỏ đến
lớn nh vậy giữa các từ ngữ gọi là cấp độ
khái quát của nghĩa từ ngữ.
- GV chiếu BT lên bảng:
BT1: a) Cho các từ: cây, cỏ, hoa.
b) Yêu cầu: Tìm các từ có phạm vi
nghĩa của từ hẹp hơn cây, cỏ, hoa và có
nghĩa rộng hơn ba từ đó
- Thực vật > cây, cỏ, hoa > cây am, cây
dừa; cỏ gà, cỏ chỉ; hoa cúc, hoa lan.
? Vậy các em hiểu nh thế nào là một từ
có nghĩa rộng và một từ có nghĩa hẹp?
- (HS dựa vào SGK trả lời)

? Một từ có thể vừa có nghĩa rộng , vừa
có nghĩa hẹp đợc không? Vì sao?
- Một từ có thể vừa có nghĩa rộng, vừa coa
nghĩa hẹp . Vì tính chất rộng hẹp chỉ là t-
ơng đối.
- GV chỉ định HS đọc Ghi nhớ trong
SGK.
II- Luyện tập
Giáo án Ngữ văn 8 9 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
1- BT1/10/SGK: Lập sơ đồ thể hiện
cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ
a) Y phục
quần áo
quần đùi quần dài áo dài áo sơ mi
b) Vũ khí
bom súng
bom ba càng bom bi súng trờng đại bác
2- BT2/11/SGK: Tìm từ ngữ có nghĩa
rộng so với nghĩa của các từ ngữ ở mỗi
nhóm.
- GV yêu cầu HS đứng tại chỗ trả lời.
a- Từ ngữ có nghĩa rộng là chất đốt.
b- Từ ngữ có nghĩa rộng là nghệ thuật.
c- Từ ngữ có nghĩa rộng là thức ăn.
d- Từ ngữ có nghĩa rộng là nhìn.
e- Từ ngữ có nghĩa rộng là đánh.
3- BT3/11/SGK:
4- BT4/11/SGK:
D- Củng cố

*BT bổ sung: Hãy xếp các từ sau đây
thành các nhóm từ ngữ cùng thuộc một
phạm vi nghĩa, sau đó chỉ ra từ có nghĩa
rộng bao hàm các từ còn lại trong nhóm:
văn học, số học, đại số, vui, hí hửng,
toán học, truyện, mừng, hình học, thơ
kịch, phấn khởi.
- Văn học: truyện, thơ, kịch.
- Toán học: số học, đại số, hình học.
- Phấn khởi: vui, hí hửng, mừng.
- GV yêu cầu đọc lại nội dung ghi nhớ
trong SGK
- ( Học sinh đọc)
D- H ớng dẫn về nhà:
- Học thuộc nội dung ghi nhớ.
- Làm các bài tập còn lại trong SGK và
BT 6,7 trong Sách bài tập.
- Gợi ý BT 5:
+ Cần đọc kĩ đoạn văn để tìm những từ
ngữ chỉ hoạt động/ trạng thái thuộc một
phạm vi nghĩa.
+ Hãy tìm các từ nghữ chỉ trạng thái
khóc có trong đoạn văn.
Giáo án Ngữ văn 8 10 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
Ngày soạn: 28/08/2006 Ngày dạy: 08/09/2006
Tiết 4 - tính thống nhất về chủ đề của văn bản
I- Mục tiêu. Giúp HS:
- Nắm đợc chủ đề của văn bản , tính thống nhất về chủ đề của văn bản
- Biết viết một văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề; biết xác định và duy trì

đối tợng trình bày, lựa chọn, sắp xếp các phần sao cho văn bản tạp chung nêu bật ý kiến,
cảm súc của mình.
II- Chuẩn bị:
Nghiên cứu tài liệu, sách tham khảo
III- Tiến hành hoạt động:
A. ổ n định tổ chức
B. Kiểm tra:
Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.
C. Bài mới:
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
I- Chủ đề của văn bản.
- GV yêu cầu học sinh đọc thầm lại văn
bản Tôi đi học
- Học sinh quan sát.
? Văn bản Tôi đi học kể về những việc
đang xảy ra (hiện tại) hay đã xảy ra (hồi
tởng, kỉ niệm) ?
- Văn bản kể lại những việc đã xảy ra- đó
là những hồi tởng của tác giả về ngày đầu
tiên đi học.
? Tác giả viết văn bản này nhầm mục
đích gì?
- Để phát biểu ý kiến và bộc lộ cảm xúc
của mình về một kỉ niệm sâu sắc từ thuở
thiếu thời.
? Vậy tác giả đã nhớ lại những kỉ niệm
sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình?
+ Những kỉ niệm sâu sắc: mẹ dẫn đi học,
đến trờng, ông đốc gọi tên, xếp hàng vào
lớp, bài học đầu tiên.

? Những kỉ niệm đó gợi lên cảm giác nh
thế nào trong lòng tác giả?
+ Cảm giác: Thấy mình đã lớn lên thành
ngời lớn, đến trờng lạ, bỡ ngỡ, rụt rè, sợ
hãi, xếp hàng vào lớp cảm thấy xa mẹ nhng
dần dần lại thấy quen với lớp mới, bạn mới,
thầy mới.
? Em hãy thử phát biểu chủ đề của văn
bản ấy trong một câu?
+ Chủ đề: Nhớ và kể lại buổi tựu trờng đầu
tiên trong thời thơ ấu, tác giả nêu lên ý
nghĩa và cảm xúc của mình trong buổi tựu
trờng đó.
? Từ các nhận thức trên, hãy cho biết :
Chủ đề của văn bản là gì?
* Chủ đề của văn bản là đối tợng và vấn
đề chính mà văn bản diễn đạt.
II- Tính thống nhất về chủ đề của văn
Giáo án Ngữ văn 8 11 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
bản .
? căn cứ vào đâu mà em biết văn bản
Tôi đi học nói lên những kỉ niệm của
tác giả về buổi tựu trờng đầu tiên?
- Căn cứ vào nhan đề: Tôi đi học.
- Căn cứ vào các từ ngữ, các câu trong văn
bản viết về buổi tựu trờng đầu tiên.
? Em hãy tìm các câu nhắc đến kỉ niệm
của buổi tựu trờng đầu tiên trong đời của
tác giả ?

- Các câu nhắc đến kỉ niệm:
+ Hàng năm cứ vào cuối thu lòng tôi
lại nao nức những kỉ niệm mơn man của
buổi tựu trờng.
+ Tôi quên thế nào đợc những cảm giác
trong sáng ấy.
+ Hai quyển vở mới đang ở trong tay tôi
đã bắt đầu thấy nặng.
+ Tôi bặm tay gì thật chặt, nhng quyển vở
cũng xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất.
+ Nhng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè
núp dới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trờng
+ Hôm nay tôi đi học.
- GV: Văn bản Tôi đi học tập trung
hồi tởng lại tâm trạng hồi hộp, cảm giác
bỡ ngỡ của nhân vật tôi trong buổi tựu
trờng đầu tiên.
? Hãy tìm các từ ngữ chứng tỏ tâm trạng
đó đã in sâu trong lòng nhân vật suốt
cuộc đời?
- Hàng năm cứ vào cuối thu lòng tôi lại
nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi
tựu trờng.
Tôi quên thế nào đợc những cảm giác
trong sáng ấy
Nhng mỗi lần thấy mấy em nhỏ, lòng
tôi lại tng bừng rộn rã.
? Tìm các từ ngữ, chi tiết nêu bật cảm
giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật
tôi khi cùng mẹ đến trờng, khi cùng

các bạn đi vào lớp ?
- Trên đờng đi học:
+ Cảm nhận về con đờng: con đờng quen
bỗng thấy lạ, cảnh vật chung quanh đều
thay đổi.
+ Thay đổi hành vi: không lội qua sông
thả diều, không đi ra đồng nô đùa -> đi
học, cố làm nh một học trò thực sự.
- Trên sân trờng:
+ Cảm nhận về ngôi trờng: nhà trờng cao
ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng ->
xinh xắn, oai nghiêm nh cái đình làng.
+ Cảm giác bỡ ngỡ lúng túng khi xếp
hàng vào lớp: đứng nép bên ngời thân, chỉ
dám nhìn một nửa, chỉ dám đi từng bớc
nhẹ; muốn bay nhng còn ngập ngừng e sợ
Giáo án Ngữ văn 8 12 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
- Trong lớp học: cảm thấy xa mẹ. Trớc đây
có thể đi chơi cả ngày cũng không thấy xa
nhà, xa mẹ chút nào hết / giờ đây, mới bớc
vào lớp đã thấy xa mẹ, nhớ nhà.
- GV: Những điều trên đã làm nên tính
thống nhất về chủ đề của văn bản. Từ
việc phân tích ở trên, hãy cho biết:
? Thế nào là tính thống nhất về chủ đề
của văn bản ?
* Tính thống nhất về chủ đề của văn bản
là sự nhất quán về ý đồ, ý kiến, cảm xúc
của tác giả đợc thể hiện trong văn bản .

? Tính thống nhất về chủ đề của văn bản
thể hiện ở những phơng diện nào?
* Tính thống nhất thể hiện ở những ph-
ơng diện sau:
- Nội dung:
+ Biểu hiện qua sự xác định của đối t-
ợng mà văn bản phản ánh (đề tài).
+ Biểu hiện qua mục đích của chủ thể.
- Cấu trúc- hình thức:
+ Biểu hiện qua nhan đề của văn bản .
+ Biểu hiện ở tính mạch lạc của văn bản .
? Vậy làm thế nào để có thể viết một văn
bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề?
- (Học sinh dựa vào phần Ghi nhớ trả lời).
- GV chỉ định học sinh đọc to mục Ghi
nhớ trong SGK.
III- Luyện tập
1) BT1/13/SGK: Phân tích tính thống
nhất của chủ đề văn bản .
- GV yêu cầu học sinh đọc văn bản
Rừng cọ quê tôi.
- ( Học sinh đọc)
? Văn bản trên viết về đối tợng nào và về
vấn đề gì?
a- Văn bản trên viết về rừng cọ quê tôi (đối
tợng) và sự gắn bó giữa ngời dân sông Thao
với rừng cọ (vấn đề chính).
? Các đoạn văn đã trình bày đối tợng và
vấn đề theo một trình tự nào?
- Thứ tự trình bày:

+ Giới thiệu rừng cọ (đoạn 1).
+ Tả cây cọ (đoạn 2).
+ Tác dụng của cây cọ (đoạn 3,4).
+ Sự gắn bó giữa con ngời với rừng cọ
(đoạn 5).
? Theo em, có thể thay đổi trật tự sắp xếp
này đợc không ? Vì sao?
- Đó là trình tự hợp lí không thể thay đổi đ-
ợc. Vì phải biết rừng cọ nh thế nào thì mới
thấy đợc sự gắn bó đó.
? Nêu chủ đề của văn bản trên? b- Chủ đề: rừng cọ quê tôi (đối tợng) và sự
gắn bó giữa ngời dân sông Thao với rừng
cọ (vấn đề chính).
Giáo án Ngữ văn 8 13 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
? Chủ đề ấy đợc thể hiện trong toàn văn
bản , từ việc miêu tả rừng cọ, đến cuộc
sống của ngời dân. Hãy chứng minh điều
đó.
c- Điều đó thấy rõ qua cấu trúc văn bản.
- Câu ca dao sau đã trực tiếp nói về tình
cảm gắn bó giữa ngời dân sông Thao với
rừng cọ:
Dù ai đi ngợc về xuôi
Cơm nắm lá cọ là ngời sông Thao.
? Tìm các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể
hiện chủ đề của văn bản .
d- Các từ ngữ thể hiện chủ đề nh: cọ (đợc
lặp đi lặp lại nhiều lần: rừng cọ, cây cọ,
thân cọ, búp cọ, lá cọ, chổi cọ, nón lá cọ,

làn cọ,), gắn bó, nhớ, cơm nắm lá cọ,
ngời sông Thao.
- Các câu thể hiện chủ đề của văn bản :
Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ. Ngời
sông Thao đi đâu về đâu rồi cũng nhớ
rừng cọ quê mình.
2. BT2/14/SGK: GV yêu cầu học sinh
đọc BT2, thảo luận để trả lời.
- (Học sinh thảo luận, trả lời)
+ Nên bỏ hai câu (b) và (d).
3. BT 3/14/SGK:
- GV yêu cầu học sinh đọc thầm, thảo
luận nhóm, gọi đại diện các nhóm trình
bày.
- Có những ý lạc chủ đề: (c), (g)
- Có nhiều ý hợp chủ đề nhng cách diễn đạt
cha tốt nên thiếu sự tập trung vào chủ đề.
- Chỉnh lại:
a- Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ
núp dới nón mẹ lần đầu tiên đến trờng,
lòng lại nao nức, rộn rã, xốn xang.
b- Cảm thấy con đờng đi lại lắm lần tự
nhiên cũng thấy lạ, nhiều cảnh vật thay đổi.
c- Muốn thử cố gắng tự mang sách vở nh
một cậu học trò thực sự.
d- Cảm thấy ngôi trờng vốn qua lại nhiều
lần cũng có nhiều biến đổi.
e- Cảm thấy gần gũi thân thơng đối với lớp
học, với những ngời bạn mới.
D. Củng cố:

- GV khái quát lại bài.
- GV yêu cầu học sinh đọc lại nội dung
Ghi nhớ trong SGK.
- Học sinh đọc.
E. H ờng dẫn về nhà:
- Học thuộc lòng phần Ghi nhớ/ SGK.
- Làm BT 3, 4/ SBT.
- Gợi ý BT3: Để tạo thành một đoạn văn
(văn bản nhỏ) cần đảm bảo tính thống
nhất về chủ đề. Muốn vậy, các câu trong
Giáo án Ngữ văn 8 14 Đỗ Văn Binh
Tr ờng THCS Liêm Hải Năm học 2006-2007
đoạn văn cần tập trung nói về một đối t-
ợng xác định, đợc sắp xếp hợp lí. Cách
làm bài này nh sau:
+ Xếp các câu thành hai nhóm: một nhóm
nói về tinh thần yêu nớc của nhân dân ta,
một nhóm nói về vẻ đẹp của tiếng Việt.
+ Sắp xếp các câu cùng nhóm thành một
đoạn văn.
Tuần 2 Ngày soạn: 30/08/2006 Ngày dạy: 11/09/2006
Tiết 5 + 6 Văn bản trong lòng mẹ
(Trích hồi kí Những ngày thơ ấu )
-Nguyên hồng-
I -Mục tiêu : giúp HS:
- Hiểu đợc tình cảm đáng thơng và nỗi đau tinh thần của nhân vật chú bé Hồng,
cảm nhận đợc tình thơng yêu mãnh liệt của chú đối với mẹ.
- Bớc đầu hiểu đợc văn hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng: thấm
đợm chất trữ tình, lời văn tự nhiên chân thành, giàu sức truyền cảm.
II- Chuẩn bị:

- Tập truyện Những ngày thơ ấu .
- Chân dung nhà văn Nguyên Hồng.
- Bức tranh phóng to tranh minh hoạ cảnh bé Hồng nằm trong lòng mẹ.
III- Tiến trình lên lớp:
A- ổ n định tổ chức .
B- Kiểm tra:
? Văn bản Tôi đi học đợc viết theo thể loại nào? Vì sao em biết?
? Một trong những thành công của việc thể hiện cảm xúc, tâm trạng của Thanh Tịnh
trong bài Tôi đi học là biện pháp so sánh. Em hãy nhắc lại ba so sánh hay trong bài và
phân tích hiệu quả của nghệ thuật của nó.
C- Bài mới:
GTB: Tuổi thơ cay đắng, tuổi thơ ngọt ngào; tuổi thơ dữ dội, tuổi thơ êm đềm. Tuổi thơ
của các em, tuổi thơ của tôi. Ai chẳng có một tuổi thơ, một thời thơ ấu đã trôi qua và không
bao giờ trở lại. Những ngày thơ ấu của nhà văn Nguyên Hồng đã đợc kể, tả, nhớ lại những
rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại mà thấm đẫm tình yêu- tình yêu mẹ.
Giáo án Ngữ văn 8 15 Đỗ Văn Binh