Ebook bàn về cách mạng việt nam phần 2

PHXN IIH> HAI

XtNH CHAT XÀ HOI VIÉT-NAM
VA CÀCFJ M^NG VI$T-NAM

r. TfNH CHAT XA H^I VIÈT-NAM
»

Dàt ntró'e V i ^ t - n a m
Viét-nam ta l i mot nuóc eò bau hai ng'iìn nàm
lich su, trèn b i n dào Bòng-duang. T u nàm 1802 d^n
194.^), nuóc ta là mot thuòc dia. Nàm 191.5, nhàn din
ta dà khai nghìa giinh chinh quyèn, thinh l i p nuóc
Còng hòa d i n chù Vièt-nam, mot luróc dàn chù mòi
dàu lièn a Dòng-Xani À, nhirtig hi de quói' xàm lupe
lai, nèn nhàn dàn la dang kbàng chièu, giàiili dòc làp
v i ti long nhàt hoàn toàn.
Nuóc ta eò 2,') trièu nguòi, làp trung nhàt òr
dòng bang. Trong 25 trièu nguòi dò, nguòi Vièt tièn
bò nhàt, chicm tiiyèt dai da so. Ngoài ra, co trèn
duói 3 trièu nguòi thièn so (l\a-dè, Nùng, Tbài, Thò.
Muòjig, Man, Mèo, Chàm, Klio-me, v.v...) va 30 van
Hoa-kièu. Dàn toc Vièt-nam là iiipl dàn lòc dà tùng
tu l i p , tu cuòng. vón càn cu, chàm ehi, yèu chuòng
vàn hòa v i tu do.
ViOt-nam co hai dòng bang phi nhièu k h i ròug
o Nani-bò va Hàc-bò, bòi dàp bai dal phù sa cùa hai
con song lón Ci'rii-Iong va Ilòng-hà, rat lpi cho vièc
27

cày cSy. Rùng nùi chièm 41,9% di^n tich; co nhièu
14m san, khoiiig san, thuàn lai cho vièc mò mang
kinh tè.
Bia thè nuóc ta dai, bè ngang Trung-bò h?p, kfp
giira gily nùi Truóng-san va Thài-hinh-duang. Nguói
ta thuóng vi nuóc ta nhu mot cài dòn gành, gành hai
Ihùng Ihòe.
VÒ vi tri, nuóc ta Bòng va Nam giàp hièn ; Rie
giàp Trung-quóc, mot Uong nhùng nuóc lón nhil thè
giói, eò mot nèn vàn minh làu dói, da thinh làp chi
dò din chù nhin dim ; Tày giàp Lào, Cao-mièn là
hai nuóc ma nhàn dàn dang cùng Viét-nam khing chièn
chóng thuc din Phàp vi ean thièp My. Qui vÒ phla
Tiv nùa li Thii-lan, mòi nuóc nùa Ihuòc dia eòa
Anh — My, vi An-dò, Dièn-di^n, nhùng uuóc pho
thuòc v i o Anh. An-dò li mot nuóc lòm co mot nìn
vàn minh ràl eò. Xgoii ra. niróc ta khòng xa rhùng
càn eù khàc cùa de quóc, khòng xa nhùng niróc thn^
dja vi phu Ihuòe dang dàu tranh giinh dòc làp. nhir
Mà-lai. Phi-luàl-tàn, Nani-dirong ; nhung a xa nuóc
Phàp trèn KMHK) cày so. Tnàng lai cùa nhàn dàn Trungquóc dà nói lièn niróc ta vói khÓi càc nuóc x3 hòi
ehn nglua v i dàn chù nhàn dàn, chay dai mot v^t id
Trung-Au dèn Dòng-Nam A.
Vi tri trèn dàv làm cho nuóc ta lù liu da chia
ành huòng vàn hòa Trung, .\u, dàc hièt l i ành buòng
cùa Trung-quóc, v i hièn nay nuóc ta dà thành mot
trong nhùng vj tri lièn dòn cùa phe hòa hìnb, dàn
chù chóng de quóc v i mot e cfin cu chièn lupe » ò
Bòng-Nam À mi phe de quÓc muón chièm giù di
chuàn bi chièn tranh mói.

2S


Ntró'e V i f t - n a m eù
Truóc klii hi thuc d i n Phàp x i m luprc, Vi^t-nam
vón l i mot nuóc hoin toin phong kièn.
Nèn tàng xa hòi phong kiÓn Vi^t-nam cQ l i kinh
tè tu nhién eò tiiih càch tu càp tu tue, lày nòng
nghièp làm góc. Ruòng dàt l i cùa nlià vua. Vua eò
quyèn cài dàt cho càc còng tbàn. Nhùng thài dièn,
tbài àp, thic dao dièn, nhùng ehùc bi ho, thièn bò
do vua phong, v. v... l i nhùng chùng eò xàc thuc.
'^^ Nòng din chièm sÓ rat dòng trong nhin din.
Hing nghìn nàm, hp bj phong kièn, dia chù trong
nuóc àp bue va truóc sau eò dèn han mot nghìn
nàm, duói àch dò bò cùa vua chùa Trung-quóc, ho bi
hai tàng phong kièn trong nuóc v i ngoài nuóc hi
liicp, hòc lòi. Khi nio khò circ qui, hp khai nghìa.
Lue dò c6 ba truòng hpp xSy ra :
^ Hoàc bpn quy toc phong kièn niy lpi dung sue
chièn dàu cùa hp, dinh nga bpn quy toc phong kièn
kia dang cani quyèn, dùng lung hp làm bic Ihang
nliày lèn dai thÓng tri, ròi quay lai i p bue hòc lòt hp.
*- Hoiic mot bpn phong kièn trong nuóc dua v i o tinh
Ihàn yèn nuóc cùa hp, dinh duòi bpn thóiig tri phong
kièn ntròe ngoii, dòc chièm quyèn i p bue hòc lòt hp.
^ H o i e hp tu dòng khai nghìa cliÓng thù trong giàc
ngoài. Nhung khi thành còng, bpn nguòi lanh dao xuàt
thin lù nhin din, nhung phong kièn hòa, nhip euc
vói tàng lóp phong kièn efi m i dàc quyèn dac lpi

dura bj xòa bò — dàng àp bue hòc lòt hp.
Nhùng làn hp dàn tranh ròng rai v i manh liét
dòn dua d^n mot cuòc thay dòi trièu dai trong nuóc,
hoàc mot cuòc giài phòng dàn lòc rat ve vang. Thuòng
29


thuòng, moi làn chóng ngoai xàm r^og ria va sòi nói
là mot làn khói dai doàn kèt chóng ngoai xàm dupc
IhtTC hièn v i nòng din l i nèn tàng cùa khói dò. Trong
xa bòi phong kièn Vièt-nam, nòng^din dàu tranh IJL
dòng lue tièn hòa xùa lich su din toc, và^Tich su
xa bòi phong kièn Vièt-nam chù yèu là lich su nòng
din dàu tranh. Nhùng làn dàn tranh quyèt li^t kèt
qua luy co làm cho dòi song cùa nòng dàn dupc cài
thièn dòi chùt, nhung chung quy lip vàn hi tri v i
A
kièn xà bòi cùa hp càn hàn vàn nhu cQ. Che dò phoug
kièn dà càn Irò kinh tè Vièl-nam phàt trièn v i lim cho
xà hòi Vièt-nam dinh Ire Irong raòl thòi gian ràl làn.
Trong thè ky Ihù XVU va thè ky thù XVllI, dirói
dói Le mal, hai t:)p Nani (Trinh. Ngnven) dành nhau, nòng dàn Vièl-nam
bi hy sinh nhicu. Trong li.e ky Ihù XVUI, nhièu cu(>c
nòng dàn khòi nghìa (1) dà nò ra va sau cùug la
piiong trào Tày-saii (1771 — 1802), mot cuòc vin dòng
càch mang cùa nòng dàn .
'ip toàn quóc v i co
tlnli chat chóng pliung kièn pliàu dòng trong niróc
(Le. Trinh, Nguyèn) v i ngoii nuóc (.Màn-Thanh). Kél

qua eù.» pliung trio Tày-san là dành dò dupc bpn
phong kleii niiòc ngoài dcn xàm lupe v i bon phong
kièn phàn dpng trong nuóc, giài pìiòng Tò quóc. . . u
chili 1 ruòng dal co lpi cho nòng dàn mòi pl^àn nào.
Nhu.ìg vi dicu kièn kliàeh quan v i chù quan dèa
thicu thón, nhàt là kiióng eò mpt giai càp ticn lièn
lanli dao, nàn phong trào Tiy-san dà khóng thffC
hivn dupc nhù.ig cài cich siu sàc ve chlnh tri va
xà liòi*
(1) NhiT nh'rng co^c kh6i nnhT« cùa «dog dàn do NguyJiiToySn, Nguyl'i-Ci^- Nguyéu-b(ru-Cuu, Nguyèn danù-PlluaBg»
Uoàog-cdug-Cbàt. V. V... làaii dao.

30


/

Bau thè ky thù XIX, bpn phong kièn khà Nguv^ri
lén càm quyèn, d i n i p phong trio Tiy-san mòi càch
vò cùng tin khóc, nhung vi sp nòng dàn j)hàn dói
nén khòng dim xòa bò bèi nhùng hién phip-ma
Tiy-san da bài dàu. Bò'i v^y ta eò the nói : cùng
vói phong trio khan hoang a mièn Nam, vièc kliai
mò cùa nguòi Trung - quóc a Bàc - bò v i vièc mò
mang thuòng ngliièp cùa nguòi Trung-quóc, nguòi
Nhit v i nguói Àu ò' mot v i i Ibi tran nuóc ta trong
thè ky thù XVII v i thè ky Ihù XVIII (1), nhùng hién
phàp cùa Tày-san dà gòp mpt phàn vào vièc phàt
tricn thành phàn tièn tu bàn trong kinh tè Vièl-nam.
Nhung cho dèn khi bj thirc dàn Phàp xàm chièm, xa

hòi Vièt-nam van là mot xa hòi phong kim.
Duó*l thò-i P h à p thò'ng tri
Tu 1802 don 1881, thuc dàn Phàp dành chièm Vietnam, wwìrc ta hièn thành tliuòc dia cùa Phàp.
Bau tièn thuc dàn Phàp chò bang vào Vièl-nam
dò bau, sau deiii tu bau vào kinh doanh. Trong thòi
ky dàu, chùng coi Vièl-nam càn bàn là mot thi Inròng
tiéu thu bang hòa cùa chinh quóc, mot noi cho vay
lày lai va mot càn cu dòng quàn. Vièc buon bàn,
phàt hành giày bac va elio vay là chinh, vièc khai
mò, l i p dòn dièn va mò* nhà mày rat là plu.i Ihuòc.
Tuy v i y kinh tè Vi$t-nani dà eò thèm tu lièu san
xuàt mói v i tinh chat tu càp tu tue cùa nò dà
hi lay chùyen (2). Còng iihin còng nghièp dà xuàt
(1) l'ho Hièn (Huug-yén), tlOi-an, Dà nSng (Quàng nam)
(2j Hi^Q nay tinh cfciJl ty cUp tv tue vào con irouii uhièu
TÙng dio tOc Uiièu sÓ.

31

y


llién trong xa hòi Vièl-nam. luy chua thành mot giai
cSp h i n boi.
Trong chièn tranh t h ù nhàt, vi diÒu kièn giao
thóng vàn tài giùa Bòng-duang va nuóc P h i p khò
khan, thuc d i n P h i p dà phài m ò thèm còng nghièp
ò Vièt-nam. Sau ehièn tranh t h ù nhàt, chùng thi hành
chinh s i c h « xùc lièn khai Ihàe thuòc dia » dò vo vét
cùa cài n u ó c ta, bù dàp nhùng thièt hai cùa chùng

d o chièn tranh gay ra. T u dò ò Vièt-nam còng nghièp
phàt Iriòn thém mot biròe, nhung chi phài trièn trong
pham vi còng nghièp khai mò va còng nghièp nhe.
N
i ra, mot so dòn dièn li
còng n
p. dàc
hièl là dòn dièn eno-sn, dirpc mò mang thém.
Vói sir phàt trièn cùa tu bàn P h i p , hai giai
fiiói cùa xà bòi Vièl-nam Hiành hinn : giai càp e ,,
nliàn. ròi dèn giai càp lu san. Nòng d i n va tiòa
t u s.ni hi hòc lót nàng uè, nèn mot .su k h i dòng
hàn cung bòa va p h i aàn nhanh chòng. So Jii'irói
-vò san hòa v i o u h i m i y , bara mò, di dòn dien n^jiy
niól dóng. iHing thòi, mot so nguòi co vón. \nal Ihàtt
l ù dia chù, phù nò ig v.i l i u tu s i n giau ò
ih
thi. dòc quyèn dai ly b i n bang cùa Phàp, chung vóa
vói lir bàn Phàp dò kinh doanh. mò mang nhùng
xi nghièp de su khàc ho vón kinh doanh l i p xuòng. nhung song
thoi Ihóp vi khòng dirang dàu nói vói s u canh tranh
cùa l u bàn Phàp (tu san dàn toc). TUuc dàn Phip
kim bHni vièc phàt triÒn còng lliuang nghièp cut
ngueri Vièl-nmi. eiiu nèa m >l su uia chù Vi^t-nam,
tuy bò vón kinh duanh còng Ihutnig nghifp, nhung
vàn khòng lìa bò vi^c hòc lòt dja tò, v i mOt »6 lif
32

san lìiành thi quay fa làu ru(^ng, iàp dòn dien de hòc
lòt thèm theo lói phong kièn.
Con tu bàn Hoi-kièu va Àn-kièu thi làn cà tu
bàn Vièt-nam ve buon bin v i cho vay. Nói chung
hp hi thuc dàn Phip kim bara, va co mot so làm
mai bàn rho tu bàn Phàp.
Song cà tu bàn Phàp, tu hàn Vi^t-nam vi tir
hàn Hoa-kièu, An-kièu cung chi chièm mot phàn nhò
trong kinh tè Vi^t-nam v i hàu bèi l i a thinh thj.
Nhùng hinh thùc hòc lòt phong kièn v i nùa phong
kièn vàn chièm phàn lón, nhàt li trong nòng thòn.
Che dò nòng nò vàn eòn ò* eie mièn dì\n toc
thièu SÓ, diròi nhièu hìuh thùc khàc nhau, nhu che
dò phia, tao (vSan-la, Lai-ehàu), che dò lang dao (Hòabình, Thanh-hòa, v. v...) ebè dò rà-rà ò mièn Nam
Trung-bp va che dò thò ty ò Hà-giang, Lio-kay vi
nhièu mièn rùng nùi khàc. Che dò ti dièn vói dia
tò chinh, dja tò phu v i nan cbo vay nang lai, phò
Ihòng ò càc mièn trung du va dòng bang. Phu sai lap
dich cùa thirc din va phong kièn, giao kèo nò le
vi nhùng hìnb phat quii gò dÓi vói « cu ly ^ b
càc dòn dièn cùa Phàp ; thòi danh dàp, chuì mang
nguói làm còng v i thp hoc vièc ; che dò nò hòc (di
a khòng còng) trong già dinh ; che dp con nuòi v i
che dò nàng hàu (vp le) —- nhùng hìnb thùc cùa
che dò nò hòc tri hinh ; tièn còng ehèl dòi v i giù
làm khòng eò han, che dò àn còng lim khoàn, cho
vay c&t hpiig v i thuè khòa nang né, nhàt là thuè
thin, V. V... Bò l i nhùng hìnb thùc phong kièn v i
nùa phong kièn mi de qnÓc Phip cÓ duy tri v i lpi

dung dò hòc lòt nhin dàn Viét-nam. Tuy viy, che dò
thuòc dia va su phàt sinh cùa chù nghìa lu hàn ò
33


Viét-nam da làm cho che dò phong ki^n Vi$t-nairt
hi thu hep lai v i cài hièn di mot phàn nio.
C^è dò thuòc dia cùa Phàp b Viét-nam co nhùng
d^LC dièm gì ?
Niróc Phip là m^t nvóc tu bàn eòag nghièp
khòng phàt triòn nhièu làm, lai ò xa Vift-nam, m^t
nuóc giàu nguyén li^u, sin nhàn còng. Nèn chinh sich
thuòc dia cùa Phip b Vi^t-nam l i mot chinh sich
h^p hòi, bào thù. bao gòm hai m^t : mot m$t muòi;^
khai thàc dò hòc lòt làm giàu va do dò da làm cho
giai càp còng nhin Vi^t-nam ra dòi v i chù nghìa In
bàn Vi^l-nam xuàt bi^n, nhung mài khic lai sp lir
hàn Viét-nnm canb tranh, cho nén kim Mttì svr phàt
triòn cùa nò ; làn it che dò phong kièn dJ cùa VlftJ
nani, dòng thòi duy tri co so cùa che dò dò va 1^
dung dò àp bue hòc lòt thém.
Chinh sich thuòc dja cùa de quÓc Phip thi hành
b V^ièt-nam co thò lòm t.^t nhu duói day :
a) Ve kinh te, tài chinh :
— Khai thàc nguyén lièu cung càp cho còng nghifp
chinh quóc. v i mò còng nghi^^p nhe b Vi^l-nam de
san xuàt lai cho nhùng thù gì khòng canh tranh àuge
vói còng nghièp ben Phip. Con còng nghièp ni^ng thi
giù dòe quyèn chu ehinli quóc. Du dò, kinh tè S'ivtnam luón luón phn thuòc vio kinh tè Phip còng
thuang nghièp Vièl-uain bj kim bara, giai cap còng

nhin Vièl-nani khòng phit triòn niày, nan thàl nghièp
là Ihuòiig xuyèii, va lu san ddn toc, lièu thuang, lièu
chù Vi^l-nam khòng ngóe «1 in lèn dupc.
— Dùn^; cliinli
ii ehicm «l.ii l.ip don dièn. Chinh
.sàch dò cpng voi uhùng Uiù doan up bue. hòc Ipt tàn
nhàn khic cùa lliye dàn Phàp v i cùa dja chù phoDg
J4


kièn Vi^t-nam, làm elio ruòng dàt a Vivt-nim ngày
mot tàp trung thèm. Nòng dàn càng ngày càng thièu
dàt.(Vii con sÓ lày ngay a thóng ké cùa thuc din Phip,
dù chùng ro : 58% long so già dinh Viét-nam khòng
co dàt ; 39% già dinh chi co tu 5 éc-ta (1) tra xuóng ;
2% già dinh co lù 5 èc-ta dèn .50 éc-la ; 0,31% già dinh
eò tu 50 éc-ta tròr lén. Con Ihuc dàn Phip Ibi chicm
20% ruòng dal trong nuóc v i rièng a Nam-bò, sÓ dòn
dièn cao-su cùa chùng chièm hon 00% long so dòn
dièn. Dò l i chua kò ruòng cùa Nhà chung v i cùa eie
thinh Ihàt Cao-dii. (2))
Duy tri nhùng hinh Ihùc hòc Ipt phong kièn diiiig
hòc lòt nhin còng rè n>at^ cho uèn khòng càn cài tièn
ky thuit mày vàn kièm ducrc nhièu lòi. Kinh tè Vietnam hi hàm trong vòng lac hiu mói phàn cùim vi dò.
Dùng chinh sich làm cho nhàn dàn Vièt-nam dòi dò
di tuyòn nhin còng vào eie xi nghièp a Viét-uam
va mò phu di Tin-thè-giòi, Tin-dào, v. v. . . Nhàn
còng càng rè mal, còng nhin càng hi bac dai : còng
nhin Vièl-nam khic nào nhu nùa nò le.
— Nàm bèi quyèn thu thliè quan v i dàt bang

rio thuè quan chung qii inh Dòng - duong dò hièn
Vi^t-iiani cùng nhu Cao-mièn v i Lào thành thi Iruòng
riéng cùa tu bàn Phàp, ròi chò- bang sang hoac che lai
chò vói già thành liiong dói ha (vi san nguyèn lièu va
nhàn còng), d.^ng bau dal cho nhàn dixn Vièt-nam,
(1) Éc-ta (beclarc) : 10.000 ract vaòag, bang 2 mSu 7 sào
ò Bic-bò.
(2) TUco thóng ké cua phù Cao uy Phip ò Bóug-dir(rng
dang Ironn l;«p chi kinh 1(5 (Bullolin ccononiiquo) thang ;0 nari
1945, trong ihÓng kA nicu \n\o (Annuairo stali aique) 1943-IS4G
va trong Nièn bào xauh (Anuudire bku) 19i8.

35


nhàn dò kièm dupc sièu lori nhuàn thuòc dia (1) cad.
Bit mot 'he dò thuè khòa vò tùng ha kh
thuè
tbàn, thuè mòng, thuè muói. thuè mòn h»à «a bang
tram thù thuè bài eòng khàc.
— Chièm dòe quyèn phàt hinh giày bac, thièt
lip mot h^ thóng ngàn bang dò so de cho vay lày
lai. Tu hàn tài chinh Phàp khàc nao mòi con bach
tuòc già thò vói sang Bòng-duang bùi màu, bui mi
nhàn dàn Vi^t<*nam, Kha-mc, Lio, v i Viét-nam thit
ra l i thuòc dia cùa Ngàn hang Dòng-duung, rapi lo
ehùc dpc quyèn cu thè lire cùa lu hàn lai chinh Phap,
quan h^ mài tbicl vói lu hàn tii chinh .\nh vi !"
thành La-ma, v i hi^n nay dang hi tu bàn lai ehm»
My lung doan.

b) Ve chinh tri va vdn hóa :
Bò Ibi hanh chinh sàch hòc lòt kinh tè trén day.
thuc dàn Phip dàt mot bò mày dàn ap co llnh cbll
cành sii va quan lièu euc ky dà man vi hù bai. tip
chinh quyèn bù nhin cùa vua (luan va cu
iiào.
dùng lam khi cu giùp chùng i p bue, bue lòt dòng
bau la. Ibi hanh chlnh sàch khùng hu liàiig. IhAng
tay dan ap mpi cuòc vin dòng din lòc va din chù
cùa nhan dàn la.
(l) Siéu Igri nho^n tha^c <tia U nb{>ng món l<Vi bòc \(>\ h
Ihnic dia. cao hon Ieri nbuàn et rhinh qu^c m^l b|e. Siéu \p%
nhu^n tbuic dja do dàu ma co ? M^t lu^t do bpn Ibi/c dào cu^p
nguyén li^n va bhc I<)t nhàn cóng rè mat b thuQC dia. làm cbo
^ia thiinh ha xoong , m$l kbàc l>on tbi/c dàn nhàr nini qayén
Ihcng tri ò lbu<>c dia, dat bang ràc tbul quan bao tàj Ibi
truòng tbu^c di», n^an ngira sv caob traoh cùa cac nir<>c kbic,
nén cbung co thè ban bang chn oblò dàn t h u ^ dj* •cri g^i
diit han òr thi truòng chinh quÓc va càc Ibj triràn^^ khac dJ
kiénj ihèm lo).


Chùng gay thù hSn giira eie dàn toc Viét ~ Khame — Lào, giua eie dàn lòc da so vi thièu so, giùa
nhin dàu Vièt-nam v i Hoa-kièu, lòi kéo dia chù phong
kièn va mot so tu san, tri thuc Viét-nam dò chÓng lai
nhin dàn. Chia Vi^t-nam thinh ba ky, vói ba che dò
cai tri khic nhau (Nam-kJ l i ihuòe dia, Trung-ky l i
b&o ho. BSc-kJ' l i nira thuòc dia, nùa bào bò). Muc
dich cùa de quóc Phàp là Ngoii ra, chùng dàu dòc nhiu dàn ta bang thuóc

phi^n, rupu con ; bù bòa thanh nièn ta bang li^m
nhòy, nhà chùa, song bac ; bau che nhàn dùn la hpe
tièng me de. Dùng bpn giào si phàn dòng nò dich tinh
tbàn quàn chùng. Ha sàch bào phàn dòng, thàn bi v i
truy lac, phit trièu vàn hòa ngu din.
Kèt qua cùa chinh sàch thiiòc dia cùa Phip trén
diy li :
duo/ che dò thuc dàn,
1 — niróc Vièl-nam m?it bSn quyèn dòe làp, bi
phu thuòc vio nuóc Phàp ve mpi mal kinh tè, chinh
tri. vin bòa v i khòng thè thÓug nhàt ;
2 — nhùng hìuh thùc àp hiVc, bòc lòt cùa thuc
dàn va phong kièn kèl hpp lai, de leu càc tàng lóp
nhin din Vi^l-nam, dijc bi^l là còng nòng, mot càch
hèt sue nàng nÒ ;
3 — lue lupng kinh tè tièm ting cùa Vièt-nam
khòng thè phàt triòn, nuóc Vièt-nam khòng thè trò
nén giàu manh ;
4 — chù nghìa tu bàn xuKt hi^n b Vi$t-nam ; che
do phong kièn cùa Vièt-nam dù hi thu h?p v i xà hòi
phong kièn Vi^t-nam da màt tinh chat thuàn tùy

phong kièn.
37


Lich su Vi^t-nam trong gin mot thè k^' nay l i lich
su cùa din toc Vi^l-nam chÓng lai chlnh sich thuòc
dia làn khóc cùa thuc din Phip, vi lich su cich hiai.i,
Viét-nam trong mot phàn nàm thè ky này là lich sir

dàu Iranh giành dòc làp va dàn
i cùa nhin
\ iét-nam do giai càp còng nhiin va chlnh dàng cu«
Bang còng san Bòng-duong lành dao.
Troug ehièn tranh thè giòi vùa ròi, phit xit Nhàt
fltiim làn Vi^t-nam. Hon phàn dòng Phàp ò Uiuòc djt
cùug nhu hpn dai lu bàn ben Phàp dà phit xil k^
Hai ich phit xit Nhit - Phàp lai làm cho che d^
thuòc dia trén diy khi'ie iighièt gip bòi v i nhàn dà*
Vi^t-nam thóng khò thèm. Mpt m^t» phai xit Nhàt lUok
nhau vói Dòng miiili, va vèt lùa gao Vi^l-nam lièp l^
cho quàn dòi Nhil v i bai nòng dì\n Vi^l-nam Irdl^
cày eòng nghivp càn thièt cho ehièn tranh. Mài khàc,
thirc dim Phàp dàu hing Nhit. viVa bàt thflnh nièn
Viél-nj^in di pini, di linh de jiliiic vu cho phài xit N h i t *
Phip, \n>a tlch Irò Ihòe gnu dò cung c?ip cho qtiftn dòi
Nliàl. dupg thòi va vèl tài san CÙa Vi^l-nani chuyén
chò ra n"oàl. VI tlic, cuòi nani PJ41 v i dàu nàm 1(M5,
han hai trièu dftng bào la ehèl dòi Irong vòng.sàv bljr
Ihàng ; bang chiic van nòng dttn phà s4n, ruòng dft
lai tip Irung thèm.
Tu nàm 1910 dèn nfim 1011. hón cnòe khòi nghTa
bùng nù: Bac-san (1910). Nam-kJ (1910), Bò-luang
(l'ili). Dình-cà (1911). Trung qua trlnh d^u ttanh quyèt
li<'l dò. Quàn giài phòng Vièl-nam va càn eù dia du
kich thinh làp. Sau khi Nhit dào chinh (^•-5-1945),
nhin din la khòi nghTa ò nhiÒn noi. Chinh if^yÒn
nhàn din thành lip ù Khu giài phóug gòm phìtt* i ^
38

0

lSfi4n;t t?nh b Vièl-RSc (1). Mot phàn mòng d^t cùa
1 ,
' vièt
I dupc chia cho nòng d i n (Bàc-ninb,
Bàc-ujang, v. v...). Che dò dàn chù mòri cùa Vièt-nam
dà bài dàu tir dò.
Tòni lai, lù khi hi de quóc P h i p thÓng tri dèfi
tòc\\ mang lliing Tàm, xà bòi Vièt-nam là mot xà hai
Ihuòc dia va nùa phong kien,
Ttt

Càch m^ng thàng Tàm

Thàng Tira nàm 1945, hi Quàn (|Òi xò vièt d i n h
bai, phàt xit Nhàt dàu bang. Duòi su làuh dao cùa
Chi\ Ijcli Hò-chl-Mình v i cùa Dàng còng san Dóiigdiroug, Màt tran Vièt-minh cùng toàn Ihe nhàn dàn
Vièt-nam long khòi nghTa, làt dò i c h thóng tri cùa
p h i l xil Nhit, thièt làp chinh quyèn n h i n d i n trong
loin quóc. Ngày 2-9-1945, Ilo chù lich dpc bàii Tuyèn
ngòn dòc làp Iruóc quóc dàn va thè giói : nuóc Càng
hòa dàn chù Viét-nam ra d&i.
T u ngày t h i n h l i p , chinh quyèn nhàn dàn dà thuc
hién dncyc nliQ-ng cài cich d i n chù g ì ?
' '
Ve kinh t^, tài chinh, lich thu mot phun lai sàh va
xi nghièp cùa thuc d i n Phàp va bpn phàn quÓc giaó
cho chinh quyèn nhàn dàu quàn ly, thành làp nhung

xl rlgblèp quoc doanh, lam ef(p ruòng dal cùa thuc dàn
Phàp v i viét gian cho dàn cày nghèo, giani lo, giani
lue, gay dung hpp làe xà, dàn chù hòa thuè khòa, làp
Dgàli bang quóc dàn, phài hành giày bac, v. v...
VÒ chinh tri va quàn sir, thù tièu che dò cai tfì
cùa bpn de quóc va che dò vua quau, cuòng bào, l^p
fi) Cao-Mng, L^ng-sorn. Bilc-k^in, Tlùi-uguyèu, Tuyén-quang,
mOl pìiì*Q ila-Klaus wt Ycu bdi,
39


Chinh phù eòng hòa dàn chù, th&o hièn phàp, mar long
tuyòn cu, hàu QuÓc bòi va càc Hòi dòng nhàn dàn.
làp bé thóng Uy ban nhàn dàn (hièn nay là l y ban
kliiiig eliièn hành chlnh), ban hinh càc quyèn tu do
dàn chù, lip Lién-Viét dò mò ròng Mài trin dàn toc
thóng nhHt ; cùng c6 vai trò lành dao cùa Bang ; tò ehùc
quin dòi v i eòng an nhin din, trùng tri bpn phàn qu6c,
tièn hinh chièn tranh tu ve ; phil dòng Ibi dua ai quÓc
va tòng dòng vién nhàn lue, vii lue, tài lue dò kbàng
ehièn ; bài dàu xiy dung doin kèt bùu nghi vói Lién-xò.
Trung-quóc v i eie nuóc din chù nhàn dàn khàc.
VÒ xà bòi va vàn hóa, dal luàl lao dòng vin dòng
dói song mói, phàt triòn «hìnb din hpe vu», xày dung
vàn hòa, giào due dàn chù mói, v. v...
Nhùng cài càch quan trpng Irèn day dS làm cho
che dò dàn chù Vièl-nam ró tinh chat ddn chù nhàn
dàn. Song vi hpn de quóe xim lupe dàt lai che dò
Ihuòe dia v i quan lai Irèn mot phàn nuóc la ; vi ta
chua thuc hi0n dupc khàu hi^u nguòi cày co ruòng;

vi trinh dò kinh tè cùa ta con thàp kém, còng nghièp
nàng chua co, nhùng thành piiàn kinh tè quóe doanh
va kinh tè hpp tic xa chua phàt Irièn, v.v..., nèu che
dò dàn chù nhàn dàn cùa ta dang b trinh dò thàp,
va ngay duòi che dò dò, nhùng lin tlch phong kilo
mói hi thu hep. ehua dupc thù tièu.
Ngày 23-9-1945, thuc dàn Phàp khòi hJn b Nambò va Nam Trung-bò, toan dung lai uy thè efi. Cuòc
kbàng ehièn bài dàu a mièn Nam. Mae dù Chinh phù
còng bòa dàn chù Vi^t-nam d i nhièu làn hièn ibi y
ehi hòa binh cùa mình, ngày 19-12-1946 do nhièu vu
khiéu khich cùa Ihue din Phàp, ehièn Iranh da lan
ra toàn quÓc. Duói sif lành dao cùa Ho Chù tich, todn
4Q


dàn Viét-nam nói day, khàng chi^n toàn dién va trii&ng
kij, quy et giù- gin dòc làp, thóng nhàt cùa ddn toc va
phài trièn nhà^ny thành tich cùa Cdch mang thàng Tàm.
Ben nay, lón bao nhiéu nguói v i cùa, Ihuc dàn
Phàp chi chièm lai dupc mot so thành thi, duòng giao
thòng v i mot vii vùng dòng bang, kièm soal dupc mot
phàn ubò dal nuóc ta. Ò iihùug noi dò, cliùug daug
iàp lai che dò thuòc dia tin kbÓc han bao giò lièi vi
duy tri nhùng hìnb thùc hòc lòt phoug kièn hù bai.
Trong vùng tara hi chièm, chùng tip hpp mot sÓ
tay sai cu (dia chù phong kièn, thò ty, quan lai, cuòng
hio cQ, tu san in^i hàn, phàn lù tòn giio phàn dòng,
luu manh), lip nguy quyèn v i nguy quin, néu chiéu
bài dòc làp thóng nh^t già hién ; ra sue ciii quél, cuóp
phi, bàn gièt, bara hièp, khiéu khich, bòc lòt. Tom lai,

chùng thi hành chinh sich dùng ngir&i Viét dành ngu^àri
Viét, lóy chién tranh nuói chién tranh, thi hành chinh
sàch cuóp sach, dÓt sach, phà sach, tàn nhin theo
lói phàt xit Bue va Nhit khi truóc. Che dò thuc dàu
Phàp làp lai trong vùng tam hi chièm hièn nay là mot
che dò thuòc dia co tinh chat phàt xit.
Nhung nhièu noi trong vùng dich kiòin soàt, chinh
quyèn nhàn dàn dupc quàn chùng ùng ho, nèn vàn tòn
tai song song vói chlnh quyèn thuc dàn v i bù nhin.
xa bòi Viét-nam hién nay l i mot xa bòi phùc tap
va phàt triòn khòng dèu. Tình chat phùc tap v i phil
triòn khóng dèu dò do din mi eò ? Do Vièt-nam là
mot thuòc dia cùa chù ngbta de quóc Phip trong mot
thòi gian khà làu, da lini Cich mang thàng Tàm,
nhung lai hi thuc dàn Phàp xàm lupe mot làn nùa.
Xa bòi Vi^t-uam hi^n bao gòm uhùng linh chat

duói day :


1 ) Tinh chUt dàn chù nhàn dàn.
2 ) Tinh chJt mot phài thuòc dia.
5-) Tinh chSl nùa phong kièn.
Tinh cbSt thù nh3t tiéu hièu cbo sue lièn bO cùa
xa bòi Vi^t-nam. Tinh chat thù hai
Cu blòu chd
sue Ihoài bò dang muón kéo xà bòi Vì(l-nam Ibut
lui Irò lai. Tinh chat thù ha tiéu hiÒu cho sue dinh
tré cùa xa bòi Vi^t-nam cu. Tinh chat thù bai vi Ihù
ha dèu phàn dòng, vi nò dang ngàn càn xà bòi Vi{lHam tlèh tén.

Ba linh chat dò dang duu tranh vói nhau, xen
iSn nhau, eò khi long lén n h ^ va ttiy theu tình hìiìb
cu thè eùa cuòc khing chièn v i huóc lièn Irièn cua
cich nuing m i chuyèn ilich. Tinh chat diki chù nhàn
din m ^ llmìri vói nhùng linh eliill mot phàu thuòc
dja va nùa pliung kièn, nhuug uiùu lliuàu chu yju
li màu Ihuàn giùa Unii ehul din chù nhàu d.tn va
tinh chat mpt phàn ihuòe dja* Màu th^u^ này dong
gay go quyèl lièi. Bò là uiàu thuàn giùa toàn thò dàn
tòe vói bpn de quóe xàm lupe vu bè lù chò nàn cùa
chùng. Màu Ibulu giùa iiub chat dAn chu nhin dàn
vói tinh chat nùa phoi' kièn la inau ihuan giùa
so dòng libili dàu va so it là giai c^p dja chù.
Ngoài ra, con miu thuàn giùa cùug ni
vi tir
san ironji niròe. v. v..., nhung hièn nay la plm Ihupe*
Ngày nay de quóc Mf) can thiép vàu Vilft-nam.
Cluing drni tir va dcm bang ^
thi tr:
_ ntròc ta,
ciiò thàng sùng dan vAu giùp thuc ÙI»,Ì i'Iiàp va bù
nhiu glèl hai o«")ng bào la. Cliùng lui durig quàft dòi
Phàp h.m chièn tnmh va 'JÒ tri càn cu quàn su cho
chùng, dang ciiuàn Li chicn truiih lliù ba. Ddng thói
42


chùng lòi kéo hpn bù nhin, càm dS m$l so dai dia
chù phong kièn, lu san mai bàn va gióo si ph-'ni dòng,
hièn dàn nuóc ta thanh Ihuòó dia cùa .Mv. iiiuv thuc

dàn Phip mòi ngfiy mot duói, de quÓc MJ*' dang trù
tinh can thièp lich euc han vàu nivòc la.
Chlnh sàch can thiép cùa de quóc My chi mang
thém xi'éng xich lai cho dòn toc Vietnam va làm elio
tinh chat thuòc dia phàt xit con lai trong ;và hot Vietnam phàt trini thém. Kè nào ma uóc « lói song Mj »
Va tròng chò òr « ky thuàl My D là àn phài bà cùa
de quóc Myi Nhùng kè luyèn truyèn cho « vièn Irp
My » là tay sai eùa de quóc My 1

Tom lai, Vièt-nam l i mot niróc nòng nghièp,
còng nghièp khòng phàt Iriòn, khòng co cóng nghièp
nang, con nhièu hìnb thùc hòc lói phoug kièn v i nùa
phong kièn ; che dò Ihuòc dia vàn eòn trèn mot phàn
dàt nuóc ; che dp din chù nhàn din dà thinh lip,
nhung trinli dò con thàp v i chua dupc phò hièn
kh&p nuóc vi dang hi de quóc x i m lupe.
-. ^ Xft bòi Vièt-nam hièn nay l i mot xa bòi phùc tap
v i phàt triòn khòng dèu, co tinh chat dàn chù nhdn
ddn, mot phàn thuòc dia va mìa phong kien, hién chùa
I ch^t nhùng màu thuàn duói day : màu thuàn giùa
toàn thò dàn toc Vivt-nam va bpn de quóc xàm lupe,
m i u thuàn giùa so dòng nhàn dàn vói giai cà'p dia
chù, màu thuàn giùa lao dòng va lu bàn trong nuóc,
V.v... Màu thuan gina dàn toc Vièl-nam nà dì' quóc
XÙm litrrc cùng bon bù nhin tay sai là chinh. Nò dang
di6n ra duói hinh tlnVc quyèt li^t là chièu Iranh.
43


n. CACH ra^NG VlflT.NAM

Nhl^m VM co- b&n eòa càch nìfino Vl^t-nam
Phàn tich tinh chSt xa bòi Vi^t-nam nhu Irén, U
thSy gì ? ThSy mot vin de lón ma tinh hìnb khàch
quan eùa xa bòi Vi^l-nam de ra l à : càn san phSnq
tàt cà nhirng cài gì ngàn càn bir&c ti'n cùa xà hai
Viét-nam, gioì quy et màu thuan giua che dò dàn chù
nhàn dàn Viét-nam va nhihng lire lurrng phùn khifn cho che dà dàn chù nhàn dàn Viét-nam pliat trièn
manli va tien lén chù nghìa xù hai.
Càch mang Vi^t-nam hi?n nay phài giài quvèt vfci
de dò.
Nhùng thè lue
bòi Vi^t-nam li :

ngin càn su phit trièn cùa xi

1 — Chù nghìn df quói xàm hr(;c, nò bin gf(^
nhin din Vi^l-nam, cuóp hòc, phi boat v i kim baro
kinh tè Vièt-nam, khòng cho kinh tè Vi^l-nam phàt
triòn ; nò duy tri nhung binh thùc phong kièn, nùa
phong kièn dang bòc lòt àp bue nhàn dàn Vi^t-nam
nàng uè thèm ; nò dinh Ihù tièu che dò din chù nliàn
din Vièt-num, mò iòng ci.e dò Ihuòc dia va kéo xi
bòi Vi^t-iiam trò lai thòi kV thuòc dia nhu cQ.
2 — The lue phong kiin, nò càu kèt vói de qu6c
trong vièc àp bue hot lót nhin din Vièt-nam, ùng ho
ehièn Iraidi \àni lupi cùa de quóc, ngàn càn kinh
tè Vièl-nuiii plìàl Iriòn, làm chu xà bòi Vièt-nam
dinh Irv.
(^ho nén, dot iunng chinh cùa càch mang Vietnam là : — ebù n^nìa de quóc,

44


— thè lire phong kièn.
Kè thù cu the truòc màt cùa càrh mang Vietnam là rhù nghìa de qùóc xàm lir(rc (thirc dàn Phàp,
can thiép Mtj) va bà nhin viét gian phùn nir&c, dai
hieu quyén Ieri cho dai dia chù phong kien phàn dòng
va tir san mai ban.
Ké thù SÓ 1 cùa càch mang Vi$t-nam hi^n nay
li chù nghìa de quóc xàm lirQrc.
Viy nhiém vu ca bàn cùa càcb mang Vi^t-nam là
gì ? Là lièu (lièi bpn de quóc xàm lupe, dành dò bpn
bù nhin vi^l gian phàn nuóc, làm cbo Viét-nam hoin
toàn dòc lip vi thóng nhàt ; xòa bò nhùng tàn tich
phong kièn va nùa phong kièn, làm cho nguòi cày
eò ruòng ; phàt triòn che dò din chù nhàn dàn, gay
mani móng cbo chù nghTa xa hòi b Vi^t-nam.
Hi^n nay, de quóc xim lupe v i phong kièn phàn
dòng ciu kèt vói nhau mot càcb chat che.
Dành dò de quóc .xàm lurrc thi dòng thòi phài
dành dò the lire phong kien phàn dòng, vi phong kien
phàn dòng làm tay sai cho de quóc. Trai lai, muón
dành dò ih^ lire phong kien phàn dòng phài dành dò
de quóc xàm litcrc, vi di' quóc dira vào nhu-ng the lire
dò dàng cir&p nir&c ta. Han nùa, eò dinh do de quóc
mòi co thò xòa bò tin tich phong kièn vi nùa phong
kièn, phàt triòn manh me che dò dàn chù nhàn dàn, do
con duòng din chù nhin din lièn tói chù nghìa xà
hpi. Vi phàt triòn che dò din chù nhin dàn, gay

màin inóng va co sòr cho chù nglua xà bòi lai thém
dièu ki^n, thèm sue manh dành dò de quóc va xòa bò
hàn làn tich phong kièn, nùa phong kien.
Nhièm vvi phàn de va nhièm vu phàn phong kièn
khàng khit vói nhan. Lue này phài tip trung nioi
45


lue lupng dò khàng chièn, d&ng hoàn thành nhi^m
vy giài phòng dàn toc, Bò là trpng tàm cùa càch
mang trong giai doan hi^n tai. Nhi^m vu phàn phong
kièn nhil dinh phài làm dòng ihàd vài nhiim vu phàn
de, nhirng làm co /rè hoach, tùng bir&c m^t (1). dò vCta
phàt triìn direte lire lirr/ng càch mang cùa nhàn dàn,
vira giir vùng direte khói dai doàn kél toàn dàn étè
khàng chièn, dàng mau tiéu diét bgn de' qu6e ràm Ivtqtc,
hoàn thành giài phòng dàn toc. Nhl^m vu giai phòtig
dàn toc bao gÒm c i nhi^m vu phàn de va nhi^m vu
phàn phong kièn.
Tom lai, nhièm vu cùa cich mang Vi^t-nam là
tièu dièt bon de quóc xàm lupe va bè IC chò sin cùa
chùng, xòa ho nhùng lin tich phong kièn v i nùa
phong kièn, thuc hi^n mot nuóc Vi^t-nam dòc làp,
thóng niièt, din chu,-tir do, giàu manh ; xày dung va
phil iriòn che dò àìin chù nhàn din Vi^l-nam, do con
duòng dàn chù nhin dàn tièn tói ch& nghTa x l bòiDòng l u e cùa càch m^ng Vi^t-nam
Dói vói n'.dvm vu càch mang Irèn diy, Ihii dò
eie giai cà'p trong nxxàc ta thè n i o ?
Hièn Ihói xà bòi Vièl-nam eó nliùng giai càp nliir
sau : dia chù, tu san, lièu lu san, nòng dàn, ròug

nhàn.
Dia chù Vièt-nam hòc lòt dja lo theo I6i phong
kièn. Song mot phàn ràl nhò h('>c lòt còng nhàa
nòng nghièp theo lui lu bàn, hoàc vùa c6 nhièu riióMg
(1) Girini yò, giain tà-c, Ipm cap niOsg ùid tìu» f%àp «à
vivi gian ^ho ning dùa khóng co dil, ho^c IhJèu UHt. dò là baOrc
d>u eòa T-vc Ihl bành nbi^-n vu phan phopj^ kien.

40.

i


ptiàt canh thu dia tò, vùa eò xuòmg thp, tiém buon,
nhung dia tò vàn l i nguòn lpi chinh. Ò Viét-nam,
dai dia chù chièm s8 it trong giai cSp dia chù v i phin
dòng dà chay vào vùng tam hi chièm ; bang này tip
trung nhSt b Nam-hò.
Tu khi càc cuòc v i n dòng cbÓiig de quÓc cùa
phil « Càn Vuang » thSt bai cho dèn chièn tranh thè
giói thù hai, dia chù Viét-nam co thài dò phàn dòng,
lipp tic vói de quóc,' chóng càch mang. Trong thòi
gian l(y, cung eò mày làn hp phàn dÓi tu bàn cà màp
Phàp, nhung chàng qua chi vi quyèn lpi riéng cùa hp,
va lai cuòc phàn dÓi cùa hp r2(t yèu ót v i chi eò
tlah chat nh2it thòi (1).
Trong chièn tranh thè giói vùa ròi, mot so dia
QII^Ù,Viét-nam, phàn uhièu là dai dia chù, quay ra
thàn Nhit ; mot sÓ lièu dja chù v i trung dia chù
hi hai bpn thóng tri Nhit — Phip bop nan quyèn

lpi, v i de quóc Phip bai Iran dà màt uy liu dÓi
vói hp, nèn hp giù tliài dò trung lip thi^ii càm dói
vói Vi^t-minh.
càp
dia
Ópi
dàn

Hién nay trong khàng chièn, Ihii dò
dia chù Vièt-nam dai kliài nhu sau :
chù nói chung va nói rièng là bpn dai
chin de quóc, càu kèl vói chùng dò
lòc.

cùa
giai
dia
phàn

giai
c^p
chù
lai

(I) Nani li)35, dja chu Nam-bO phàn dèi Ngàn hàog Dóng(lllfrn^, vi li oiiK Ibòi ky kinìng bu.ìiig kii)h t6 thè giói, ho vay
ngr Nfiàn bàn^ kliflng Irà dirpc, hj Ijch hièn ruOng d^t. Sau dò
ho I9I cùng tir s5n dàn t<>u phan dèi de (juèc Phàp dem dòng
bgo BÒQU-dxicrnn uin vào dtìng phèr-ràng, dinh d^c quyèn thuoog
khllu Sài-gòn va d<^c quyén xwàl kuàu luu ^^-40.

47


Bòi vói nhùng cài càch dàn chù cùa ta, giai cjp
dia chù tim càch xuyén tac v i kièn quyèt e bòng lai.
Mot SÓ it thàn sì yéu nir&c va tièn bò xuàt thin tu
giai cap dia chù, song dùng vào hing ngii nhin dàn
dò khàng chièn va ùng ho chinh quy cu nhàn din.
Bù sao khòng nèn quèti ring giai cip dia ehi lièa
hièu cho lue lupng phong kièn. Nò bòc lòt giai cip
nòng dàn, tire là sÓ dòng trung nhàn din, mot càch
nàng né. Nò trò ngai cho vi^e phai Irièn kinh tè, chinh
tri, vàn UÒA eùa Vi^t-nam. Bùng ve giai cUp ma nói
Ibi giai càp dia chù là dói tirrrng cùa cdch mang. Càch
mang ( àng lièn lèn, nhùng cai cach flin chù càng dirpc
day tói, phan irng cùa giai càp dia chù s? càng manh.
Song, dang khi mui nhpn cùa càch mang chTa vào
bpn de quó( xàm lupe nhu ngày nay, trù dai da
SÓ là bpn dia chù phàn dòng ra, eò mot 8Ó phàn
tu cà bi^t dia chù (phàn nhièu thuòc ve tàng lóp
tiòu dia chù v i trung dia chù) co thè dùng trung l|p
ho.le lam thòi tham già enòe din tranh giài phòng
dàn toc. Nhung vive dò khòng thè thay dòi tinh chlt
v i nhi^in vu ca bàn cùa cach mang Vi^l-nam mot
chùt nào.
- Tir san Vi^l-nam ehia làm hai bang khàc nhaa:
Tu san mai bàn bay " dai lu san n ma xi nghièp
dò 0 lièp lièu • va nhin thàu cho bon de quÓC xàm
lupe Phap — My. chung eò phàn vói chùng de cùng kinh
doanh buàe lip li

cùa chùng. ehia lòi vói chùng. Phàn nhièu tu «àn mal
bàn CÓ dal cho nòng dàn linh canh. Vi quyèn lai dinh
lièn vói de quóe va phong kièn, lai dupc de quÓc nuòi
beo. nèn hang niy co tinh chat phàn dpng ró ryL Xóià
dui lupng cùa cich mang.
4S


Tir san ddn toc hi bpn de quóc canh tranh, kim
hSm, i p che v i hi làn tich phong kièn càn tra trong
vièc kinh doanh nèn co khuynh huòng dàn lòc v i din
chù. Song vi chinh lip cung chua hoin toàn cài dùt
dupc lièn he kinh tè vói dja chù v i de quóc, quyèn lpi
càn bàn cùa hp lai a chò bòc lòt còng nhin, nèn Ihii dò
cùa hp thuòng lùng chùng, nuóc dòi : di vói còng nhàn
chóng de quóc, nhung vàn sp còng nhin ; muón lpi dung
de quóc de muu thèm quyèn lpi, nhung lai càm de
<|uóc chèli ép. That bai cùa bpn de quóc Phàp, Nhàt
trong chièn tranh thù hai vùa ròi dà làm cho hp linh
ngò thèm.
Truòc Càch mang thàng Tàm, mot so lu san d i n
lòc ùng bò v i thani già piiong trào cùu nuóc cùa Viètminh. Sau (^àcli mang thàng Tàm, hp ùug ho chinh
quyèn dàn chù. Trong khàng chièn, a vùng tu do,
lusàn dàn toc lliani già hoàc nng bò khàng chièn, song
ve mal kinh tè ho chua tich euc bò vón kinh doanh,
con de diil, chò thói. Trong vùng tara hi chièm, tu
san dàn toc nói chung eò thièn càm dói vói khàng chièn.
Vi chù ngliTa lu bàn Vièt-nam khòng phil Iriòn
niay, nèn giai càp lu san dàn lòc Vièt-nam so lupng rat
bé. dia vi kinh tè Ihàp kèni ; hp thièu quyèt tim cich

mang, khòng thò lanh dao cich mang. Tuy nhién, trong
dièu ki^n nhàt dinh cùa càch mang dàn toc va dàn
chù (phàn de v i phàn phong kièn), hp là mot Irong
nhùng lue lupng cich mang v i là ban dòng minh cùa
càch mang.
Ò xà bòi Vi^t-nani hi^n nay, viéc xày dung kinh
tè quóc dàn càn eò lu bàn. Giai càp tu san dàn toc
co thò v i phài gòp phàn v i o vi^c phàt trièn còng»
thirong nghièp nuóc nhà.
é

•

*

49


Tièu tir san, ngoài sÓ dòng nòng din lao dòng ra.
co tiòu thuang, tiòu chù, nhùng nguói làm nghÒ Ihù
còng, tiòu tu san tri thùc (phàn lón vièn ehùc (1), hpe
sinh, ngu-òi lim nghè tu do, v. v...). Nhùng tàng lóp
niy vón hi de quóe, phong kièn va tu san trong nuuv
àp bue, hòc lòt. Càch mang thing Tim da mang lai eho
hp il nhièu quyèn lpi. Song hi^n nay, trong v
hi chièm, hp vin hi de quóc v i hù nhin i p bue, b
lòt nang. Bòi sÓng cùa sÓ dòng liòu tu san a dò b •
bènb. Vi v i y giai c5p liòu tu san nói chung hing li;.i
tham già cich mang v i li mot trung nhùng ('
'

dàng kè eùa càch mang. Ho là ban dòng minh tin ca,.
duprc eùa giai càp còng nhàu v i mot phàn lón sé co
thè di vói giai càp còng nhàn dèn chù nghTa xa h<*»'
Bò là nói chung, con \ìhàn lich cu thè huu Ibi
la thày SÓ dòng Irung giai càp tiòu lu san là tièu tu
san nghèo thành thi va thòn què, (nhùng ngirói làm
nghè lliù eòng, nhùng nguòi buon Ihùng bàn bu
hoàc buon bang chuyèn), lièu lu sin tri .
va nùa
tri thùc (hpe sinh, vièn ehùc nhò, v. v . . . ) ràl hànij
hai càch maug. Trong lich su càch mang Vivl-nam,
nliùng bang nguòi này dà v i dang dùng vT
nòng dàng dàu tranh chóng de quii; vi pijung ku
phàn dòng. Tiòu lu san Irung binh (nhu lièu thuan?
lièu chù hang vùa, vièn ehùc Irung càp, v. v...) Mn^
bài Iham già cucii mang. nhung kiióng dupc quyèl
làm làm. So il là lièu lu san giàu (nhu licu thut/ag,
liòu elìù bang khà, nhàt là ahùng tiòu thuang. tiòu
chù CÓ lièn bè ([iiyèn lpi vói boa tu san mai bàn,
(I) Nói « vhin ìirn \\C"y clii>' » ìk vi h\èa nay òr Vi^l-naiB
liiOt s6 vién ehùc clu sòug ve dòng liraog. phuc VQ chinh quyèn
dàn ihù nhàn dàn do giai cap cùng nhàn linh dfo, dang duyc
cing nhàn hóa.

50


nhùng ngirai iani nghè lu do co dòi chùt dia vi trong
vùng tam hi chièm, v.v...) Ibi hoàc tièu euc chò thói,
hoàc tham già v i ùng ho khing chièn nhung bay

lung lay.
Vi dia vi dùng giùa cùa ho, nèn giai càp tiòu tu
san khòng co thài dp dùt khoàl, kièn dinh trong càc
cuòc dàu tranh càch mang. Do dò, giai càp liòu lu san
khòng thè làuh dao dupc càch mang. Chi duòi su lành
dao cùa giai càp còng nhàn, hp mòi dwqrc giài phòng.
Quan nielli cho ràng lièu lu san tri thùc Vièl-nam lành
dao bone, thiini già lanh dno càcb uiiing là sai.
Nòng dàn nói chung là licu tu san ò Ihòn què.
Up chièm so rat dóng Iroiig nhàn dàn (87% dCin so),
hièn dóng iiiòt vai Irò quan trpng nhà't Irong kinh tè
quóc dàn va gòp phàn lòn nhàt ve sue nguòi, sue cùa
cho khàng chièn. Tu làu hi hai tàng àp bue hòc lòt
nàng nò cùa de quóc va dia chù phong kièn, iiòng dàn
Vièt - nam rat bang bài càch mang. Duòi thói Phàp
thóng tri, dà nhièu làu ho noi diy chóng àp bue hòc
lòt, dòi ruòng dàt. Hièn nay, trong vùng du kieh va
vùng lam hi chièm, lue lirpng du kich chù yèn là lue
lupng cùa nòng dàn. Giai càp nòng dàu là dp|i^ lue
lón nhàt cùa càch iiic7ng Vièt-nam. Càch mang Vietnam khòng co nòng dàn Iham gin thi nhàt dinh se
khòng the thành còng dirrn.
Trong chièn tranh thù hai, cliinh sàch làn bao cùa
phàt xit Nhil, Phàp làm cho nòng dàn Vièt-nani da
nghèo khò lai nghèo khò thèm. Tu Ciich mang thàng
Tàm, chinh sàch cùa Chinili phù la (giani tò, giani lire,
tam cfip ruòng dàt, v. v...) dà làm dio dòi song nòng
din lao dòng dupc cài thièn dòi chùt, do dò nòng din
gàu ho vói chlnh quyèn nhàn dàn. Trai lai, chinh sàch
51