Đặt Catheter tĩnh mạch trung tâm

ĐẶT NỘI KHÍ QUẢN
BS.CKII. PHẠM VĂN ĐÔNG
Khoa PT.GMHS -BVCR

MỤC ĐÍCH
Thủ thuật đặt ống nội khí quản (NKQ) rất cần thiết trong hồi sức cấp cứu.
Người làm công tác HSCC phải làm thành thạo thao tác, sao cho nhanh chóng,
kòp thời và không gây tai biến.
Rất quan trọng vì khai thông đường dẫn khí có hiệu quả cho các trường
hợp suy hô hấp do tắc nghẽn đường dẫn khí, và trên cơ sở đó giúp cho việc hô
hấp hỗ trợ bằng bóp bóng, bằng máy thở có hiệu quả.

MỤC TIÊU
Nhằm giúp học viên nắm vững lý thuyết, thực hành, nhưng quan trọng
hơn hết là trong suốt khóa học, mỗi học viên phải được đặt NKQ thành công
trên bệnh nhân ít nhất là 3 lần trở lên, để sau khi trở về đơn vò mình công tác,
học viên thực hiện thành công được kỹ thuật này.

SƠ QUA VỀ CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN

* GIẢI PHẪU
Mũi, miệng, lưỡi, ngã ba hầu họng, thanh-khí-khí phế quản (sơ đồ)



1

* SINH LÝ ĐƯỜNG HÔ HẤP TRÊN
Đường hô hấp trên làm thông phế nang với bên ngoài, nhưng chúng còn
có thêm nhiều chức năng quan trọng khác để bảo vệ sự hô hấp, đó là:
• Làm ẩm khí đưa vào phổi.

• Điều chỉnh nhiệt độ khí hít vào, do đó dù nhiệt độ hít vào rất nóng, hay lạnh,
khi vào đến phế nang cũng gần bằng nhiệt độ cơ thể: do mũi, hầu, miệng có
nhiều mạch máu đảm trách.
• Hai chức năng trên nhằm bảo vệ phế nang mỏng manh không bò tổn thương:
Do đó khi mở khí quản, đặt NKQ, phải chú ý làm ẩm và ấm khí khi đưa vào
bệnh nhân.
• Lông mũi ngăn lại các hạt bụi.
• Thanh môn có nhiệm vụ đóng khi nuốt để ngăn thức ăn vào phổi: chú ý khi
đặt NKQ có thể bệnh nhân bò hoặc trào ngược do đóng thanh môn không
hoàn toàn, chất nôn có thể vào phổi gây viêm phổi (Aspiration pneumonia)

CHỈ ĐỊNH, CHỐNG CHỈ ĐỊNH
A/ CHỈ ĐỊNH.
1/ Để khai thông đường hô hấp trong các trường hợp tắc nghẽn khí phế quản do
các dò vật, đàm, nước, thức ăn...
2/ Các trường hợp bóp bóng Ambu, hoặc thông khí nhân tạo (vd: liệt cơ hô hấp
do nhược cơ, H/c Guallain-Barre, rắn hổ cắn...)

2

3
3/ Rửa dạ dày ở bệnh nhân hôn mê (vd: Ngộ độc gacdenan, aminazin, thuốc
phiện, phốt pho hữu cơ, chlo hữu cơ, do ăn phải độc chất...)
4/ Rối loạn tri giác, hôn mê sâu với mất phản xạ nôn, phản xạ ho.
5/ Những trường hợp sau khi rút ống NKQ vài phút đến vài giờ, người bệnh đột
nhiên bò co thắt thanh môn: tím, thở rít, khó thở vào.
B/ CHỐNG CHỈ ĐỊNH.
1/Đường miệng:
- Sai khớp hàm.
- U vòm họng.

- Vỡ xương hàm.
- Phẫu thuật vùng hàm họng.
2/ Đường mũi:
- Bệnh rối loạn đông máu hay giảm tiểu cầu.
- Sốt xuất huyết.
- Chảy nước não tủy qua xương hàm.
- Viêm xoang, phì đại cuốn mũi.
- Chấn thương mũi-hàm.

DỤNG CỤ
A/ ĐÈN SOI THANH QUẢN:
Có hai loại chính thường sử dụng
- Loại lưỡi thẳng (Guedel): Lưỡi đèn kéo cả tiểu thiệt lên.
- Loại lưỡi cong (Mac Intosh): Lưỡi đèn đặt vào trước tiểu thiệt ở khe lưỡi gà và
thanh hầu.
- Lưỡi đèn có nhiều cỡ dùng cho người lớn, trẻ em và trẻ sơ sinh.
- Đèn phải kiểm tra thường xuyên để điều chỉnh hay thay pin, thay bóng.

B/ ỐNG NKQ
Có nhiều loại ống:
- Ống cao su, ống nhựa, ống có lò xo, ống có túi hơi (cuff)…
- Ống có nhiều kích cỡ khác nhau, đường kính ngoài từ 2,5mm cho trẻ sơ sinh
đến 11mm cho đàn ông to lớn.

C/ CÂY THÔNG LÒNG (stylet, maudrin).
Làm bằng kim loại mềm, khi đặt cây vào ống NKQ ta có thể uốn cong theo ý
muốn, đầu cây thông lòng phải ngắn hơn ống NKQ khoảng 1cm.

D/ ỐNG CHẮN LƯỢI (Airway), DỤNG CỤ CHẮN RĂNG (Bite-block)

E/ CHẤT DẦU TRƠN.





KỸ THUẬT ĐẶT NKQ.
(theo như hướng dẫn kỹ thuật của BYT: đặt NKQ phải là Bs chuyên khoa HSCC,
hoặc chuyên khoa khác nhưng phải được qua đào tạo về thực hiện thủ thuật này).
1/ Chuẩn bò ống NKQ
Trên thực tế ta đo cỡ ống bằng ngón tay út của bệnh nhân, về nguyên tắc
phải chuẩn bò 3 cỡ, trên và dưới ống chuẩn, cách nhau ± 0,5mm.
2/ Bệnh nhân:
• Người bệnh tỉnh: giải thích, động viên.
- Thở oxy 100% trong 5 phút hoặc người bệnh hít 3 lần oxy 100%.
- 2-3 phút trước khi đặt ống NKQ: tiêm tónh mạch xylocain 1mg/kg và thuốc
dãn cơ pancuronium hoặc vercuronium 0,01- 0,02mg/kg, có thể dùng xylocain
1% dạng phun.
- Một phút trước khi đặt NKQ tiêm đường tónh mạch midazolam (Hypnovel)
0,05 - 0,2mg/kg hay ketamin 0,5 - 1mg/kg. Dùng ketamin nếu có hạ huyết áp
giảm thể tích máu hoặc co thắt phế quản, hen phế quản.
• Người bệnh mê: giải thích cho thân nhân lợi ích của việc đặt ống NKQ
- Ngưng thở thì bóp bóng Ambu qua mask vơí oxy 100% trước.
• Bệnh nhân nằm ngửa, đặt đầu trên một gối cứng khoảng 10cm, ngửa cổ sao
cho trục của khí quản - hầu và miệng trên một đường thẳng.




4

• Đèn soi thanh quản cầm ở tay trái. Đặt lưỡi đèn vào miệng phía bên phải và
đẩy lưỡi đèn dọc theo thành lưỡi phía bên phải và gạt lưỡi từ phải qua trái cho
đến khi nhìn thấy nắp thanh quản.
• Tay phải đặt dưới xương chẩm bệnh nhân để đẩy ngửa cổ về phía sau.
• Lưỡi đèn đặt ngay dưới góc nắp thanh quản và đáy lưỡi, ngưng đẩy thêm,
kéo đèn theo hướng cán đèn (không dùng hàm trên của bệnh nhân làm điểm
tựa) lúc đó nắp thanh quản sẽ bò kéo ra đằng trước để lộ hai dây thanh âm
nằm đằng sau,





5