NGUYÊN tắc và BIỆN PHÁP sử DỤNG PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH TRONG dạy học CHƯƠNG TRÌNH sơ cấp lý LUẬN CHÍNH TRỊ

NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP
THUYẾT TRÌNH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG TRÌNH
SƠ CẤP LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

1


- Nguyên tắc của việc sử dụng phương pháp thuyết trình
trong dạy học chương trình sơ cấp lý luận chính trị ở
Trung tâm bồi dưỡng chính trị quận Bình Thủy
- Nguyên tắc đảm bảo tính Đảng của bài giảng:
Khi truyền đạt mọi kiến thức cần phải giữ đúng tính định
hướng chính trị. Đó là những vấn đề về thế giới quan, lập
trường, quan điểm và đạo đức của kiến thức được truyền đạt.
Giảng dạy làm cho cán bộ, đảng viên nhận thức sâu
sắc“lý luận chính trị là bộ phận quan trọng trong kho tàng lý
luận của nhân loại giới hạn trong lĩnh vực chính trị, phản ánh
mối quan hệ của các giai cấp trong việc giành và giữ chính
quyền; Lý luận chính trị bao gồm những tri thức tổng hợp,
liên ngành mang tính đảng, tính giai cấp rõ rệt, đồng thời có
tính khái quát hóa, trừu tượng hóa và tính dự báo khoa học
cao; Chương trình sơ cấp lý luận chính trị hiện nay là hệ
thống những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước; công tác giáo dục lý luận chính trị là
hoạt động có chủ đích của Đảng ta nhằm xác lập thế giới quan
khoa học trên cơ sở hệ tư tưởng, lập trường của giai cấp công
2


nhân – đó là Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”

[17. tr5].
Đảm bảo nguyên tắc tính Đảng “nhằm làm cho cán bộ,
đảng viên thống nhất mục tiêu lý tưởng, cương lĩnh, đường lối
của Đảng, khắc phục mọi biểu hiện suy thoái tư tưởng chính
trị, đạo đức, lối sống trong Đảng, góp phần nâng cao ý thức tự
giác tu dưỡng đạo đức cách mạng, khắc phục chủ nghĩa cá
nhân trong đội ngũ cán bộ, đảng viên. Mặt khác, giáo dục góp
phần vào việc xây dựng đội ngũ cán bộ gồm những người
kiên định lập trường, có năng lực tổ chức, tập hợp, động viên,
giáo dục, thuyết phục quần chúng, có năng lực tổ chức hoạt
động thực tiễn” [17. tr5].
Để thực hiện tốt nguyên tắc này cần phải:
-Tiếp tục bồi dưỡng thế giới quan, phương pháp luận
khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
làm cơ sở củng cố và nâng cao giác ngộ chính trị - giai cấp,
niềm tin cộng sản, ý chí chiến đấu vì mục tiêu độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội.
- Cần thường xuyên tìm hiểu, nghiên cứu cập nhật các
thông tin; nghiên cứu tổng kết thực tiễn, kịp thời tiếp thu
3


thông tin có chọn lọc từ nhiều nguồn tài liệu, từ thực tế, nhằm
đưa thông tin thực tiễn vào bài giảng một cách khoa học, phù
hợp với nội dung từng bài và đối tượng người học.
- Nguyên tắc đảm bảo trình bày bài giảng một cách khoa
học:
Quá trình dạy học sơ cấp lý luận chính trị là quá trình
học viên tiếp thu tri thức lý luận khoa học và các quan điểm,
kinh nghiệm thực tiễn…làm cơ sở để hình thành, phát triển

các phẩm chất nhân cách. Quá trình đó đòi hỏi giảng viên
phải làm rõ cơ sở khoa học và thực tiễn của các nội dung
giảng dạy, trên cơ sở đó nâng cao nhận thức, làm cho học viên
thấm nhuần các quan điểm lý luận chính trị, có niềm tin khoa
học, tự giác. “Tính khoa học của nội dung giảng dạy, học tập
là cơ sở để giáo dục, thuyết phục tư tưởng người học. Đồng
thời trang bị cho họ tri thức lý luận khoa học để tự giáo dục,
tự vận dụng, để phê phán, khắc phục nhận thức sai trái, lạc
hậu, khắc phục lối tư duy siêu hình, phiến diện. Nguyên tắc
này đòi hỏi giảng viên phải luôn kiên định mục tiêu dạy học,
kiên định các yêu cầu để ra với học viên là xây dựng và hình
thành các phẩm chất nhân cách cần thiết cho họ; giảng dạy lý
luận chính trị là để xây dựng con người theo các tiêu chí của
4


con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Đó chính là giữ vững
định hướng chính trị trong giảng dạy để điều khiển quá trình
tư duy, quá trình hình thành nhận thức và tình cảm chính trị,
đạo đức đúng đắn cho người học” [36. tr 49].
Để thực hiện tốt nguyên tắc này cần phải:
- Đảm bảo tính tích cực hóa của nội dung dạy học, phải
thường xuyên, định kỳ cập nhật những vấn đề mới của lý luận
và thực tiễn. Nắm bắt đặc điểm và các xu hướng nhận thức
của học viên, dự đoán được những khó khăn, vướng mắc của
họ trong tập thể để hướng dẫn họ tự giải quyết, qua đó học
viên tự hoàn thiện thế giới quan khoa học, hình thành niềm
tin.Nâng cao nhận thức và tình cảm chính trị của họ.
- Bảo đảm các biện pháp phản biện, phê phán các quan
điểm sai trái, các phương pháp nhận thức siêu hình, phiến

diện, xơ cứng…để định hướng sự phát triển tư duy và quan
điểm chính trị đúng đắn cho học viên. Hướng dẫn học viên
vận dụng lý luận đã học vào giải quyết những tình huống tư
tưởng, nhận thức, lý giải những vấn đề thực tiễn đang đặt ra
để giáo dục, nâng cao trình độ và bản lĩnh chính trị cho họ.

5


- “Bảo đảm cho người học nắm được những tri thức
khoa học, chính xác, phù hợp với trình độ nhận thức của họ,
bằng cách trình bày ngắn gọn, rõ ràng, có sức thuyết phục, kết
hợp giảng giải với hướng dẫn tư duy tự nghiên cứu của học
viên. Động viên khuyến khích học viên tìm ra những khía
cạnh mới về lý luận, những vấn đề thực tiễn có liên quan với
nội dung học tập để tập cho họ thói quen tự lực nghiên cứu và
vận dụng lý luận” [36. tr 49].
- Bảo đảm tính hệ thống của cả quá trình dạy học, như
tính logic chặt chẽ của nội dung, sự kết hợp nhẹ nhàng giữa
dạy và học, giữa nội dung và phương pháp, tổ chức giao tiếp
sư phạm hợp lý.

- Nguyên tắc tính vừa sức của học viên:
Dạy học bảo đảm tính vừa sức là dạy học phù hợp với
giới hạn cao nhất của vùng phát triển trí tuệ gần nhất của học
viên mà họ có thể hoàn thành được nhiệm vụ học tập với sự
nỗ lực cao nhất về trí tuệ và thể lực.Nếu yêu cầu nhiệm vụ
học tập, nôi dung và phương pháp dạy học thấp dưới mức giới
hạn phấn đấu nỗ lực của học viên, sẽ triệt tiêu động lực nhận
6

thức. Ngược lại yêu cầu, nhiệm vụ dạy học vượt quá giới hạn
cao của sự nỗ lực nhận thức, sẽ dẫn đến sự quá tải trong nhận
thức, làm nản lòng người học. Vì vậy, tính vừa sức biểu hiện
ở việc đặt yêu cầu cao để người học phấn đấu hoàn thành
được với sự nỗ lực nhất định, không quá dễ hoặc quá khó.
Người giảng viên phải biết phát triển nội dung, vận dụng
các phương pháp, kỹ thuật dạy học hiện đại và hình thức tổ
chức dạy học sao cho phù hợp với trình độ phát triển chung
của tập thể lớp học, đồng thời phải chú ý đến trình độ phát
triển của từng học viên. Mục tiêu cao nhất là đảm bảo cho
mọi học viên có thể phát triển ở mức cao nhất so với khả năng
của mình, đảm bảo cho họ tiến bộ theo nhịp độ riêng của
chính mình.
Thực tiễn dạy học lý luận chính trị cho thấy, “đảm bảo
tính vừa sức đối với học viên có tác dụng thúc đẩy sự phát
triển năng lực và phẩm chất trí tuệ cũng như toàn bộ nhân
cách nói chung của họ. Học viên sẽ hứng thú học tập hơn, có
động cơ và thái độ học tập đúng đắn, có niềm tin vào bản thân
khi nỗ lực vượt qua khó khăn đó để đạt được sự tiến bộ trong
nhận thức và phát triển trí tuệ” [1. tr 39]. Nếu giảng dạy và
học tập ở mức độ quá dễ hay quá khó đều dẫn đến kết quả là
7


kìm hãm sự phát triển trí tuệ và rèn luyện nhân cách nói
chung của học viên.
Để thực hiện tốt nguyên tắc này người giảng viên cần
phải thực hiện các yêu cầu sau:

- “Giảng viên cần nắm vững đặc điểm của đối tượng học
viên về năng lực nhận thức, năng lực tự nghiên cứu học tập,
động cơ, hưng thú học tập, khả năng ghi chép và trình bày ý
kiến của học viên” [20. tr 55].
- Trong quá trình giảng dạy, giảng viên dẫn dắt học viên
từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, từ nắm tri thức cục
bộ, từng phần đến nắm hệ thống, toàn vẹn, từ năm tri thức đến
rèn luyện kỹ năng, từ vận dụng tri thức trong tình huống quen
thuộc, bình thường đến vận dụng tri thức trong tình huống
mới, phức tạp hơn, từ tiếp thu kiến thức, tiếp nhận thông tin
với tốc độ chậm hơn, đến tốc độ cao, nén thông tin với dung
lượng cao hơn.
- “Khi lên lớp, giảng viên phải thường xuyên theo dõi
tình hình và khả năng lĩnh hội tri thức của học viên, kịp thời
điều chỉnh hoạt động học tập của họ cũng như hoạt động
giảng dạy của chính mình” [20. tr 55].
8


- Cần cá biệt hóa hoạt động dạy học, lựa chọn nội dung
phương pháp phù hợp với trình độ chung của lớp học, đồng thời
có nội dung, phương pháp, hình thức kích thích các đối tượng
cá biệt (người học giỏi và người học yếu). Cần nâng dần mức
độ khó khăn trong học tập để tạo nhip độ khó khăn trong học
tập để tạo ra nhịp độ dạy học hợp lý, tạo bầu không khí thi đua
trong học tập.
- Nguyên tắc lý luận gắn liền với thực tiễn, học đi đôi với
hành:
“Nguyên tắc này coi lý luận và thực tiễn là một khối
thống nhất không chia cắt trong qua trình dạy học, trong tiếp

thu tri thức, rèn luyện kỹ năng của học viên. Lý luận chính trị,
kinh nghiệm và sự kiện đang diễn ra trong thực tiễn đời sống
xã hội là các nội dung không tách rời nhau trong từng bài
giảng, từng nội dung giảng dạy” [1. tr 39].
Để thực hiện nguyên tắc này, giảng viên cần:
- Giúp học viên hiểu rõ quá trình ra đời, phát triển của
nguyên lý lý luận, mối quan hệ giữa các nguyên lý lý luận với
đời sống, thực tiễn xã hội và chức trách, nhiệm vụ của học viên,

9


từ đó làm nảy sinh ý thức tham gia nghiên cứu, làm sáng tỏ các
vấn đề lý luận với sự chú ý và hứng thú cao của học viên.
- Giảng viên cần hiểu rõ và nắm chắc nhu cầu nhận thức
của người học và mối quan hệ giữa nội dung học tập với chức
trách, nhiệm vụ của người học và thực tiễn địa phương, đơn vị
công tác của họ. Từ đó định hướng và hướng dẫn học viên tự
liên hệ thực tiễn, vận dụng lý luận vào thực tiễn để nâng cao
nhận thức và kỹ năng vận dụng lý luận.
- “Dưới sự điều khiển của giảng viên, học viên tham gia
tích cực vào giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn theo
yêu cầu của giảng viên. Học viên tự rèn luyện phương pháp tư
duy, phương phápdiễn đạt, trình bày, lý giải các vấn đề lý luận
để nâng cao trình độ lý luận và kỹ năng tiến hành công tác tư
tưởng trong quá trình học tập. Làm cho học viên trưởng thành
một cách toàn diện” [1. tr 39].
- Nguyên tắc đảm bảo việc sử dụng ngôn ngữ thuyết trình
phù hợp, đồng thời kết hợp với các phương pháp khác
- Thực hiện nguyên tắc này, trước hết đòi hỏi giảng viên

phải xác định động cơ, thái độ học tập đúng đắn cho học viên.
Động viên, khuyến khích học viên tự nghiên cứu, học tập,
10


mạnh dạn tranh luận và tham gia giải quyết những tình huống
có vấn đề trong học tập. Trước khi lên lớp nghe giảng yêu cầu
học viên phải nghiên cứu, đọc trước tài liệu học tập, hiểu rõ
mục đích yêu cầu của bài học.
- Khi giảng bằng phương pháp thuyết trình cần phải đi
sâu vào trọng tâm, trọng điểm, có gợi mở hướng dẫn học viên
cùng tham gia nghiên cứu. Tích cực đổi mới phương pháp, tạo
ra các tình huống có vấn đề để học viên tự lực tìm kiếm tri
thức.
- Giảng viên luôn yêu cầu cao, kết hợp tổ chức, điều
khiển quá trình học tập của học viên. Thực hiện giao tiếp sư
phạm khoa học, hợp lý, dân chủ, cởi mở trong giao tiếp, đồng
thời duy trì kỷ luật học tập nghiêm túc.
- Dành thời gian nhất định cho thảo luận tập thể, thảo
luận nhóm.
- Biện pháp sử dụng phương pháp thuyết trình trong dạy
học chương trình sơ cấp lý luận chính trị ở Trung tâm bồi
dưỡng chính trị quận Bình Thủy

11


- Chuẩn bị bài giảng sử dụng phương pháp thuyết trình
trong dạy học chương trình sơ cấp lý luận chính trị ở
Trung tâm bồi dưỡng chính trị quận Bình Thủy

Hiện nay, nghiên cứu lý luận dạy học người ta đề cập
đến nhiều vấn đề mới, cải tiến phương pháp dạy học. Nhiều
phương pháp dạy học mới đã đưa ra và đang thực hiện tại các
cơ sở giáo dục và các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện
(quận). Tuy nhiên, dù áp dụng phương pháp nào người dạy
cũng phải chuẩn bị tốt bài giảng. Đặc biệt với phương pháp
thuyết trình, thì việc chuẩn bị tốt bài giảng sẽ quyết định sự
thành công của công tác dạy học.
Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận dạy học, từ thực tiễn
công tác, việc chuẩn bị bài giảng cần thực hiện nghiêm túc
qua các bước sau đây:
Thứ nhất, khi nhận nhiệm vụ giảng dạy, người giảng
(giáo viên, giảng viên) cần tìm hiểu, nắm vững các thông tin
sau: Dạy bài gì? Trong chương trình nào? Đối tượng học là
ai? Trình độ nhận thức của học viên như thế nào? Thời gian
thực hiện là bao lâu?.

12


Đây là những thông tin rất quan trọng mà người dạy cần
nắm vững để xử lý bài giảng. Bởi vì, mỗi bài giảng, mỗi
chương trình có mục đích, yêu cầu khác nhau; nhu cầu học
tập (đối tượng học viên) thu nhận kiến thức của chương trình
khác nhau. Vì vậy không thể đem cách dạy của chương trình
bồi dưỡng kết nạp Đảng áp dụng vào giảng dạy trong chương
trình lý luận chính trị sơ cấp. Ngay trong các bài giảng của
chương trình sơ cấp lý luận chính trị cũng có những yêu cầu
và cách giảng khác nhau.
- Giảng viên cũng cần phải biết đối tượng của bài giảng

là ai? Số lượng, trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, nghề
nghiệp, kinh nghiệm làm việc và kinh nghiệm sống, tỷ lệ nam
nữ, địa vị xã hội…Nắm vững những đặc điểm trên của người
học, giảng viên tìm ra nhu cầu của người học. Từ đó sẽ giúp
giảng viên xác định mục tiêu, tìm ra phương pháp giảng dạy
đáp ứng nhu cầu mong đợi của học viên.
- Tùy theo chủ đề của bài giảng, đối tượng học viên để
xác định những mục tiêu giảng dạy cần đạt tới. Điều này rất
quan trọng để giúp giảng viên xác định phương hướng chuẩn
bị bài giảng và cũng giúp cho học viên xác định phương
13


hướng học tập, những vấn đề cần tập trung của bài giảng, thúc
đẩy sự quan tâm của họ tới việc học tập.
Thứ hai, chuẩn bị tài liệu, tư liệu:
Việc chuẩn bị tài liệu, tư liệu rất quan trọng để xây dựng
bài giảng. Hiện nay, tất cả các chương trình đều có sách giáo
khoa, có tài liệu giảng dạy, học tập…Đây là một thuận lợi,
nhưng như thế chưa đủ. Vì những tư liệu đó mới chỉ nêu
những nét cơ bản (bộ khung của bài học) giảng viên cần tìm
kiến thức (tư liệu để minh họa và ví dụ thực tế để chứng
minh…). Vì vậy, giảng viên cần chú ý những vấn đề sau:
- Đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp
luật của Nhà nước luôn được bổ sung và phát triển phù hợp
với thực tiễn. Vì vậy, người giảng cần trình bày giảng những
kiến thức mới, cần phải có tài liệu mới nhất, đây là điều kiện
tối thiểu để chuẩn bị bài giảng. Điều này ảnh hưởng lớn đến
kết quả giảng dạy của giảng viên và kết quả học tập, nghiên
cứu của học viên.

Cùng với tài liệu (giáo khoa), giảng viên cần phải chuẩn
bị những tài liệu tham khảo khác để chuẩn bị bài giảng như:
những nghị quyết mới của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ
14


Chính trị; những bài nói và viết của các đồng chí lãnh đạo của
Đảng và Nhà nước có liên quan đến nội dung bài giảng;
những kết quả nghiên cứu của các tác giả đã công bố trên các
tạp chí lý luận và tạp chí chuyên ngành…về tình hình phát
triển kinh tế ở nước ta, hàng năm, hoặc 6 tháng…để có thêm
tư liệu minh họa…Đây là những nguồn tài liệu, tư liệu phong
phú, nếu giảng viên biết kết hợp, khai thác để đưa vào bài
giảng thì sức thuyết phục, tính hấp dẫn và nội dung bài giảng
sẽ rất phong phú sinh động. Để thực hiện vấn đề này, đòi hỏi
người giảng viên phải thường xuyên theo dõi tình hình phát
triển của công tác nghiên cứu lý luận, sự phát triển của các
quan điểm, chủ trương, chính sác của Đảng và Nhà nước;
những kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã
hội…Phải có sự ghi chép tỉ mỉ hoặc ít ra cũng phải biết vấn đề
đó trong cuốn sách nào để khi chuẩn bị bài giảng có thể tra
cứu, lấy tư liệu sử dụng.
Như vậy có thể thấy, để chuẩn bị bài giảng những thao
tác có tính nghiệp vụ nêu trên, đòi hỏi có tính bắt buộc mà
giảng viên phải thực hiện, nếu muốn có bài giảng tốt. Thực
tiễn cho thấy, mức độ nông sâu của bài giảng, sự thành công
nhiều hay ít của giảng viên phụ thuộc rất lớn vào bước chuẩn
15

bị đầu tiên này. Tuy nhiên, cũng cần phải nói rằng, về lý
thuyết phải có sự chuẩn bị và tiến hành các bước trên, nhưng
có ý kiến cho rằng: trên thực tế có những giảng viên không
phải mất nhiều thời gian tiến hành các công đoạn trên mà vẫn
có bài giảng tốt. Điều đó được lý giải như thế nào? Trên thực
tế không có giảng viên nào đi giảng lại không chuẩn bị các
công đoạn, thao tác trên. Có giảng viên dành nhiều thời gian,
nhưng có giảng viên không mất nhiều thời gian mà vẫn làm
tốt việc chuẩn bị. Thực tế có điều đó, vì lý do sau: do kinh
nghiệm làm việc nhiều năm, nên giảng viên đó đã có nhiều
kinh nghiệm khi chuẩn bị bài giảng, mặt khác họ thường
xuyên tích lũy kiến thức cho bài giảng nên các khâu chuẩn bị
được tiến hành nhanh, không mất nhiều thời gian mà vẫn đạt
yêu cầu của bài giảng. Tức là những giảng viên đó thường
xuyên cập nhật kiến thức và tình hình thực tế có liên quan đến
bài giảng. Vì vậy, đòi hỏi giảng viên luôn luôn quan tâm tìm
kiếm, tích lũy kiến thức.
Như vậy, về nguyên tắc, không giảng viên nào bỏ qua
các khâu chuẩn bị bài giảng, còn chuẩn bị như thế nào phụ
thuộc vào trình độ kiến thức, năng lực thực tế và kinh nghiệm
công tác của từng giảng viên.
16


Thứ ba, sau khi đã có những vật liệu được chuẩn bị ở
bước thứ nhất, giảng viên phải tiến hành xây dựng cấu trúc
bài giảng. Cấu trúc bài giảng hiện nay thường được hiểu là
“giáo án” hoặc “đề cương bài giảng”…Đây là một đòi hỏi bắt
buộc với tất cả giảng viên, một yêu cầu của lý luận dạy học
mà người giảng phải thực hiện.

Trong lý luận dạy học, người ta đã nghiên cứu đưa ra
nhiều phương pháp dạy học, việc áp dụng phương pháp nào là
tùy thuộc vào trình độ người dạy, đặc điểm đối tượng người
học và những điều kiện vật chất khác…Nhưng dù áp dụng
phương pháp nào thì người dạy cũng phải chuẩn bị giáo án để
trình bày bài giảng. Hiện nay, ở các trung tâm bồi dưỡng
chính trị cấp huyện đang sử dụng phương pháp thuyết trình,
nên giảng viên cần chuẩn bị tốt giáo án theo phương pháp
giảng dạy này. Ở đây xin gợi ý một số vấn đề khi chuẩn bị
giáo án, bài giảng theo phương pháp thuyết trình.
- Cần có quan niệm đúng đắn về giáo án (đề cương bài
giảng). Giáo án là một kịch bản, một công cụ không thể thiếu
khi lên lớp của người giảng viên. Thực tiễn cho thấy: nếu có
một giáo án được chuẩn bị tốt, đầy đủ sẽ đảm bảo thành công
của bài giảng. Ngược lại, nếu giáo án (đề cương bài giảng)
17


chuẩn bị chưa đầy đủ, qua loa, đại khái thì việc giảng dạy chắc
chắn sẽ không tốt, không đảm bảo đúng yêu cầu, dẫn đến tình
trạng “đầu voi đuôi chuột”. Người giảng dễ lúng túng, bị động,
gây sự nhàm chán đối với người học, kết quả giảng dạy sẽ
không cao, chất lượng, hiệu quả của bài giảng không đạt yêu
cầu.
Qua thực tiễn cho thấy, trong giáo án phải thể hiện được
ba phần: Phần mở đầu (mở bài); Phần thân bài (nội dung bài
giảng) và phần kết luận.
* Phần mở đầu gồm những vấn đề sau:
a. Mục đích, yêu cầu: Tùy theo tính chất, đặc điểm nội
dung của bài mà người giảng viên cần đặt ra mục đích, yêu

cầu cho sát hợp. Mỗi bài, cũng như mỗi chương đều có những
yêu cầu riêng, đòi hỏi người giảng phải hết sức chú ý khai
thác kỹ đặc điểm này. Đưa ra mục đích yêu cầu quá cao, hoặc
quá thấp đều ảnh hưởng đến kết quả giảng dạy và học tập của
học viên.
b. Nội dung bài giảng, người giảng cần nêu rõ: Bài gồm
mấy phần, nêu ra từng phần, phần nào cần nhấn mạnh (trọng
tâm) để người học chú ý.
18


c. Phương pháp trình bày: Người giảng cần trình bày
gọn phương pháp thực hiện bài giảng của mình, lưu ý với học
viên về phương pháp đó để tạo sự đồng thuận trong quá trình
dạy và học, nói cách khác là tạo ra tình huống có vấn đề để lôi
cuốn học viên, buộc họ phải tập trung theo dõi.
d. Tài liệu: Giảng viên phải nêu lên tài liệu bắt buộc phải
có như giáo trình, giáo khoa, tài liệu học tập.
Tài liệu tham khảo cần đọc gồm những tài liệu nào? Ở
đâu? để học viên có điều kiện tìm đọc.
* Về nội dung (thân bài) cần trình bày:
Căn cứ vào tài liệu học tập, giáo trình để nêu rõ nội dung
gồm mấy phần lớn, trong phần lớn có bao nhiêu phần nhỏ,
phần nhỏ gồm những chi tiết nào? Ví dụ, có thể kết cấu như
sau:
Phần I: gồm có mục 1, mục 2, mục 3…
Phần II: gồm có mục 1, mục 2…
Phần III: gồm có mục 1, mục 2, mục 3, mục 4…

19

Các phần (I, II, III) cũng như các mục 1; 2; 3 do tài liệu học
tập quy định.
Trong các mục 1, 2, 3…cần nhấn mạnh các ý quan trọng
cần trình bày, mỗi giảng viên có thể quy định bằng các ký
hiệu riêng: (dấu +), hoặc (dấu *)…, dùng bút nhớ để lưu ý khi
giảng…
* Phần kết luận:
Giảng viên cần nêu kết luận ngắn gọn tóm tắt nội dung
bài giảng, nhắc nhở điểm cần lưu ý. Đây là công đoạn đòi hỏi
giảng viên phải thực hiện nhằm tạo dấu ấn ghi nhớ sâu của
người học.
Cuối cùng giảng viên phải nêu câu hỏi thảo luận, hoặc
vấn đề chuẩn bị thảo luận…
* Một số vấn đề cần lưu ý:
- Khi chuẩn bị đề cương bài giảng, người giảng cần phân
bố thời gian cho từng vấn đề, phân bố càng chi tiết về thời
gian và thực hiện nghiêm túc quỹ thời gian đã phân bổ sẽ
khắc phục được tình trạng “cháy giáo án”, hoặc tránh được

20


tình trạng “đầu voi đuôi chuột”, mất cân đối trong việc thực
hiện bài giảng…
- Giảng viên không nên quan niệm chỉ soạn giáo án một
lần là xong, cứ thế đi giảng ở mọi nơi trong dạy học, người ta
gọi hiện tượng này là “giáo án chết”. Bởi vì, thực tiễn luôn
vận động, phát triển, mỗi lớp học, người học có yêu cầu khác

nhau, nên không thể coi chỉ soạn giáo án một lần. Muốn khắc
phục tình trạng đó thì người giảng phải điều chỉnh giáo án,
luôn bổ sung những tư liệu mới, những sự kiện mới trong giáo
án để bài giảng sinh động và gắn với hơi thở của cuộc sống.
Đặc điểm của công tác giáo dục lý luận chính trị, lại càng
không cho phép chỉ soạn giáo án một lần là xong. Đó là vấn
đề người giảng viên cần hết sức lưu ý.
- Một bài giảng xong mỗi giảng viên cần tự mình rút
kinh nghiệm (hoặc nhờ bạn bè, đồng nghiệp giúp đỡ góp ý và
tự mình điều chỉnh kịp thời).
- Tổ chức sử dụng phương pháp thuyết trình trong dạy học
chương trình sơ cấp lý luận chính trị ở Trung tâm bồi
dưỡng chính trị quận Bình Thủy

21


Thực hiện bài giảng là một khâu rất quan trọng, một yếu
tốt góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác
giáo dục lý luận chính trị. Sự chuẩn bị giáo án một cách công
phu, tỉ mỉ và kỹ lưỡng của giảng viên là cơ sở trước hết để có
một bài giảng tốt. Tuy nhiên, kết quả chuẩn bị đó mới chỉ là
bước đầu, một sản phẩm tĩnh, một yếu tố quan trọng và cần
thiết, nhưng nếu không có phương pháp thực hiện bài giảng
trên lớp tốt thì hiệu quả sẽ không cao. Bởi vì, thực hiện bài
giảng luôn là quá trình động, người giảng phải vận dụng tổng
hợp các thao tác: nhìn, nghe, nói, cử chỉ, thái độ, tác phong…
và phải nâng lên thành nghệ thuật tiến hành bài giảng để đạt
mục đích, yêu cầu của bài giảng. Kỹ thuật và nghệ thuật tiến
hành thực hiện bài giảng là nhân tố quyết định đến chất lượng

và hiệu quả của quá trình giảng dạy chương trình sơ cấp lý
luận chính trị.
-Những yêu cầu chuẩn bị thực hiện bài giảng
Để có thể thực hiện tốt bài giảng lý luận chính trị, giảng
viên cần chuẩn bị đầy đủ đáp ứng những yêu cầu sau:
- Nắm vững, xác định tương đối rõ về đối tượng học
viên:
22


Họ là ai? Nhu cầu của họ là gì? để từ đó giảng viên tìm
cách đáp ứng. Muốn vậy, giảng viên cần xem xét tìm hiểu
thành phần học viên về các vấn đề như: tỷ lệ nam nữ, tuổi đời,
trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm sống và
làm việc…. Đây là vấn đề mà người giảng viên cần tìm hiểu
và nắm vững.
- Xác định mục tiêu bài giảng:
Căn cứ vào chủ đề, nội dung bài giảng cũng như đặc
điểm đối tượng học viên, người giảng sẽ phân tích tổng hợp
để đưa ra mục tiêu cần đạt tới. Việc xác định mục tiêu bài
giảng giúp cho giảng viên phương hướng thực hiện bài giảng
có trọng tâm, trọng điểm; đồng thời cũng giúp cho học viên
xác định phương hướng cần tập trung lĩnh hội bài giảng,
những trọng tâm, trọng điểm của bài giảng để học viên có sự
hiểu biết sâu sắc.
Từ việc xác định mục tiêu sẽ đi đến việc xác định nội
dung. Nội dung bài giảng được sắp xếp, cấu trúc lôgic, rõ ràng
góp phần quan trọng vào thành công của người giảng viên khi
thực hiện bài giảng, đáp ứng yêu cầu, gây sự hưng phấn cho
học viên. Việc cấu trúc bài giảng là sự cụ thể hóa chi tiết của

23


giáo án phù hợp đặc điểm đối tượng từng lớp học cụ thể. Đây là
vấn đề rất quan trọng đòi hỏi người giảng viên cần lưu ý và
chuẩn bị để thực hiện bài giảng.
- Chuẩn bị các phương tiện hỗ trợ thực hiện bài
giảng:
Trong giảng dạy chương trình sơ cấp lý luận chính trị
hiện nay, chúng ta thường sử dụng phương pháp thuyết trình.
Phương pháp này có nhiều ưu thế, nhưng cũng có những hạn
chế nhất định như giảng viên nói, học viên nghe, học viên dễ
mỏi mệt, hạn chế việc tiếp thu bài giảng.
Theo kết quả nghiên cứu về con người, các nhà khoa
học cho rằng khả năng con người ghi nhớ thông tin qua
nghe là 20%, qua đọc là 30%, nhưng qua nghe và nhìn là
50%. Vì vậy, yêu cầu đặt ra đối với giảng viên khi thực hành
bài giảng nói chung càng cần chuẩn bị các phương tiện hỗ
trợ cho bài giảng.
Hiện nay, với sự tiến bộ của khoa học công nghệ, giảng
viên có thể lựa chọn kết quả của khoa học công nghệ để vận
dụng vào việc giảng dạy. Có nhiều hình thức hỗ trợ như: biểu
đồ, thống kê, máy chiếu, video… Sử dụng tốt các phương tiện
24


hỗ trợ đã làm cho bài giảng thêm sinh động, khắc phục được
sự buồn tẻ khi giảng, tăng sự hung phấn của học viên, đem lại
kết quả cao cho bài giảng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng: khi sử
dụng các phương tiện hỗ trợ cần phải tính toán, xem xét và sử

dụng cho phù hợp với mục tiêu nội dung và điều kiện cụ thể
của lớp học, không nên quá lạm dụng các phương tiện hỗ trợ
mà ảnh hưởng tới thời gian giảng dạy.
- Sự chuẩn bị của giảng viên khi thực hiện bài giảng:
Để thực hiện bài giảng, người giảng viên không chỉ có
chuẩn bị về kiến thức và phương tiện phục vụ cho giảng dạy
mà còn đòi hỏi phải có sự chuẩn bị của cá nhân, từ trang
phục, thái độ, tác phong. Cần lưu ý rằng: giảng viên là người
thầy giáo, người thay mặt một tổ chức, chiến sĩ tiên phong
trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa…Chính điều đó, đòi hỏi người
giảng viên phải có sự chuẩn bị cá nhân; từ trang phục, tác
phong, thái độ thân tình cởi mở nhưng nghiêm túc, bình tĩnh
tự tin để làm chủ mọi hoạt động của bản thân. Có như vậy
giảng viên mới điều khiển tốt được lớp học, tranh thủ được
tình cảm, nâng cao độ tin cậy của học viên ngay từ buổi ban
đầu mới gặp. Đây là đòi hỏi tối thiểu của nghề nghiệp – “nghề
25