Giáo án Ngữ văn 7 bài 6: Bài ca Côn Sơn

Văn bản: BÀI CA CÔN SƠN.
(Trích Côn Sơn ca- Nguyễn Trãi)
Hướng dẫn đọc thêm:BUỔI CHIỀU ĐỨNG Ở PHỦ
THIÊN TRƯỜNG TRÔNG RA.
(Thiên Trường vãn vọng – Trần Nhân Tông)
A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1.Kiến thức: - Sơ giản về tác giả Nguyễn Trãi.
- Sơ bộ về đặc điểm thể thơ lục bát.
- Sự hòa nhập giữa tâm hồn Nguyễn Trãi với cảnh trí Côn Sơn được thể
hiện trong văn bản.
- HD đọc thêm: cảm nhận được bức tranh làng quê thôn dã trong sáng tác
của Trần Nhân Tông
Và tâm hồn cao đẹp của một vị vua tài đức.
2.Kĩ năng: - Nhận biết thể thơ lục bát.
- Phân tích đoạn thơ chữ Hán được dịch sang tiếng Việt theo thể thơ lục
bát.
3.Thái độ: Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước.
4.Tích hợp:
B.CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên: Nghiên cứu bài. Soạn bài chu đáo.
a. Phương tiện dạy học: Bảng phụ, bút lông.
- Tranh ảnh cảnh Côn Sơn, đền thờ các vua Trần (Tức Mặc, Thiên Trường,
Nam Định)
- Chân dung Nguyễn Trãi, ảnh tượng Trần Nhân Tông.


- Ảnh Bác Hồ đang đọc bia đá ở Côn Sơn.
b. Các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng.
- Động não: suy nghĩ, phân tích…
- Trình bày một phút.
2. Học sinh: Học bài. Đọc kĩ và soạn bài theo câu hỏi SGK.

C.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP.
1.Ổn định tổ chức:
2.Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng hai bài dịch thơ “Sông núi nước
Nam” và “Phò giá về kinh”?
? Nêu ý nghĩa của hai văn bản?
? Em hiểu thế nào về thể thơ tứ tuyệt Đường luật, thất ngôn và ngũ ngôn?
3.Bài mới: GV giới thiệu vào bài.
Phong cảnh non sông đất nước ta đời Trần-Lê cách chúng ta ngày nay gần chục thế kỉ đã
hiện ra trong cảm nhận của một ông vua anh hùng và một ông quan anh hùng thời ấy như
thế nào? Bạn đã về thăm Thiên Trường, đã hành hương về Côn Sơn-Kiếp Bạc chưa? Chắc
phong cảnh những nơi ấy giờ đây phải khác xưa nhiều lắm.

Hoạt động của GV - HS

Nội dung kiến thức


* Hoạt động 1:HD tìm hiểu chung văn bản “Bài
ca Côn Sơn”
Hs: Đọc chú thích *
? Dựa vào chú thích*, em hãy nêu một vài nét về
tác giả ?
-> GV: giới thiệu chân dung Nguyễn Trãi.

A.Văn bản: BÀI CA CÔN SƠN.
I.Tìm hiểu chung văn bản.
1.Tác giả – Tác phẩm:

a.Tác giả: Nguyễn Trãi (1380-1442)hùng dân tộc, nhà quân sự tài ba, nhà
danh nhân văn hoá thế giới.

- Ông là người có công lao to lớn tron
kháng chiến chống giặc Minh xâm lư

- Năm 1442, Nguyễn trãi bị giết thảm

- Năm 1464, ông được Lê Thánh Tôn
oan.

? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
-> GV: giới thiệu ảnh Bác Hồ đang đọc bia đá ở
Côn Sơn.

GV: HD đọc: giọng êm ái, ung dung, chậm rãi.
-> GV: đọc mẫu, gọi Hs đọc lại.
? Nhận xét số tiếng trong từng dòng thơ? Cách gieo
vần?
GV: Thể thơ lục bát (sáu tám) không hạn định về
số câu, chữ cuối của câu sáu chữ bắt vần với chữ
thứ sáu của câu tám chữ, chữ cuối của câu tám chữ
bắt vần với chữ cuối của câu sáu chữ tiếp theo…
Thể thơ lục bát cũng có luật bằng trắc, cứ hai câu
thì đổi vần mà là vần bằng.
* Hoạt động 2: HD phân tích.

b.Tác phẩm: sáng tác trong thời kì N
Trãi về quê sống ẩn dật ở Côn Sơn (q
ngoại trang ấp của ông ngoại Trần Ng
Đán)
2.Đọc, chú thích.

3.Thể loại:Thơ lục bát (sáu tám)


? Xác định nhân vật trữ tình? (ta ).

II. Phân tích:

? Xác định đối tượng trữ tình? (cảnh vật Côn Sơn)
? Bài thơ miêu tả cảnh gì? (cảnh vật Côn Sơn và
con người giữa cảnh vật Côn Sơn)

1.Cảnh vật Côn Sơn.

? Cảnh vật Côn Sơn được giới thiệu qua những câu
thơ nào?
? Tác giả miêu tả những nét tiêu biểu nào của cảnh? “Côn Sơn suối chảy rì rầm…
? Có gì độc đáo trong cách tả suối, tả đá? (Tả suối
bằng âm thanh, tả đá bằng màu rêu)
? Cách tả đó gợi cảnh tượng thiên nhiên như thế
nào ?

? Hình ảnh thông mọc như nêm và trúc bóng râm
gợi tả nét đặc sắc nào của rừng Côn Sơn? (Rừng
Côn Sơn nhiều thông, trúc nên thoáng mát)
? Trong quan niệm người xưa, thông và trúc là
loại cây gợi sự thanh cao. Vậy thông và trúc Côn
Sơn gợi cảm giác về một thiên nhiên như thế nào ?
? Những lời thơ giới thiệu cảnh vật Côn Sơn cho ta
thấy những vẻ đẹp nào của thế giới tạo vật?

? Bài thơ có ý nghĩa gì ?
? Tác giả say sưa ca ngợi cảnh trí Côn Sơn. Điều
đó cho em hiểu gì về tác giả Nguyễn Trãi? (Tác giả
là người yêu và hiểu thiên nhiên Côn Sơn, là người
quý trọng những giá trị của thiên nhiên)
=> GV: Đối với Nguyễn Trãi, Côn Sơn là vùng đất
gắn bó với nhiều kỉ niệm từ thuở ấu thơ đến lúc
tuổi già. Nơi đây có núi non hùng vĩ, cây cối tốt

Côn Sơn có đá rêu phơi…

Trong ghềnh thông mọc như nêm…
Trong rừng có trúc bóng râm…”

=> Gợi một thiên nhiên lâu đời, nguy
thuỷ mang tính chất khoáng đạt, than
nên thơ: có suối nước, đá rêu phơi, gh
thông, trúc…


tươi, sơn thuỷ hữu tình. Mỗi hòn đá, gốc cây, ngọn
suối, đất, nước và mây trời Côn Sơn đều gắn bó với
Nguyễn Trãi. Vì thế bài “Côn Sơn ca” là tiếng nói
cất lên từ trái tim sâu nặng, da diết của Nguyễn
Trãi.

? Hoà vào cảnh vật Côn Sơn là một con người. Con
người ấy nhân danh “ta”. Hãy tập hợp những lời
thơ về “ta” trong tương quan với suối, đá, thông,
trúc?

? Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả ?
? Đại từ “ ta” lặp lại 5 lần có tác dụng gì ?
? Ngoài điệp từ tác giả còn sử dụng các động từ,
em hãy tìm các ĐT đó và nêu tác dụng của nó?

? Bài thơ cho ta thấy con người nhân danh “ta” có
những nhu cầu, sở thích gì? (Được sống hoà hợp
với thiên nhiên. Tìm kiếm sự thanh cao, tươi mát
cho tâm hồn)
? Bài thơ cho ta hiểu thêm gì về Nguyễn Trãi?
(Tâm hồn thanh cao, giàu cảm xúc thi nhân)
? Qua đó bài thơ muốn ca ngợi điều gì ?

2.Hình tượng nhân vật “ta”.
“Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai
Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm
Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm

Trong màu xanh mát ta ngâm thơ n

* Hoạt động 3: HD tổng kết.
? Nêu giá trị nghệ thuật của bài?

-> Điệp từ “ ta” nhấn mạnh sự có mặ
“ta” ở mọi nơi đẹp của Côn Sơn.

-> Sử dụng một loạt động từ khẳng đ
thế làm chủ của con người trước thiên

nhiên.

? Bài thơ có giá trị gì về nội dung? (Bài ca về cảnh
đẹp Côn Sơn. Bài ca về niềm vui sống thanh thản
của con người giữa thiên nhiên tươi đẹp).
? Qua bài thơ em hiểu thêm gì về tác giả? (Yêu quí
TN, tâm hồn thanh cao giàu cảm xúc – nhân cách
trong sạch).
? Em xếp bài thơ này vào kiểu văn bản nào? Em
hiểu gì về đặc điểm của văn biểu cảm? (Biểu cảm:
là phương thức bộc lộ cảm xúc tâm hồn trước đời
sống. Văn biểu cảm có thể viết bằng thơ)
=> HS đọc ghi nhớ.
* Hoạt động 4: HD đọc thêm văn bản “Buổi
chiều…trông ra”
Hs: Đọc chú thích *
? Dựa vào chú thích*, em hãy nêu một vài nét về
tác giả ?
-> GV: giới thiệu ảnh tượng Trần Nhân Tông.

=> Ca ngợi cuộc sống gần gũi với thi
nhiên và tâm hồn cao đẹp, thanh thản
đầy thi hứng trước cảnh vật Côn Sơn.
III.Tổng kết.
1.Nghệ thuật:
- Sử dụng từ xưng hô “ta”.

- Đan xen các chi tiết tả cảnh và tả ng

- Lời thơ dịch trong sáng, sinh động,

dụng các biện pháp so sánh, điệp ngữ
hiệu quả nghệ thuật.
2.Nội dung:

Sự giao hòa trọn vẹn giữa con người
thiên nhiên bắt nguồn từ nhân cách th
cao, tâm hồn thi sĩ của chính Nguyễn


? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
*Ghi nhớ: sgk (81)

B. HD đọc thêm: Văn bản “BUỔI C
…TRÔNG RA”

GV: HD đọc giọng chậm rãi, ung dung, thanh thản,
ngắt nhịp 4/3, 2/2/3.
I.Tìm hiểu chung.
-> GV: đọc mẫu -> gọi hs đọc lại 4,5 lần.

1.Tác giả, tác phẩm.

-> GV nhận xét, sửa cách đọc cho hs.
? Nhận xét thể loại thơ?

a.Tác giả: Trần Nhân Tông (1258-13
một vị vua yêu nước, anh hùng, nổi ti
khoan hòa, nhân ái, có công lao to lớn
cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên
Mông xâm lược.

? Hai câu đầu tả cảnh gì? ở đâu? Cảnh đó như thế
nào?

- Là vị tổ thứ nhất của dòng thiền Trú
Yên Tử, một nhà thơ tiêu biểu của thờ
b. Tác phẩm:

Bài thơ có thể được viết vào dịp nhà t
thăm quê cũ ở phủ Thiên Trường.
2.Đọc, chú thích.
? Hai câu cuối tả những cảnh gì? Cảnh đó gợi ấn
tượng, cảm giác gì?

3.Thể loại:thất ngôn tứ tuyệt Đường

II.Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật
1.Bức tranh cảnh vật làng quê thôn
a.Cảnh chiều trong thôn xóm:
-> Cảnh vật hiện lên không rõ nét,


hư, nửa thực, mờ ảo.
? Qua bài thơ này, ta có thể hiểu thêm điều gì trong
tâm hồn của vị vua trẻ anh hùng Trần Nhân Tông?

=> Gợi vẻ đẹp mơ màng, yên tĩnh nơ
dã.
b.Cảnh chiều ngoài cánh đồng:

-> Dấu hiệu đặc trưng của đồng quê
chiều
? Nêu giá trị nghệ thuật của bài?

=> Gợi không gian thoáng đãng, cao
yên ả, trong sạch. Gợi cuộc sống bình
hạnh phúc, con người hoà hợp với thi
nhiên.
2.Con người nhà thơ.
- Cái nhìn “vãn vọng” của vị vua-thi

- Tâm hồn gắn bó máu thịt với cuộc s
bình dị.
- xúc cảm sâu lắng.
III.Tổng kết:
1.Nghệ thuật:
? Bài thơ có giá trị gì về nội dung?

- Kết hợp giữa điệp ngữ và tiểu đối, t
điệu thơ êm ái, hài hòa.

- Sử dụng ngôn ngữ miêu tả đậm chấ
họa. làm hiện lên hình ảnh thơ đầy th

- Dùng cái hư làm nổi bật cái thực và
lại, qua đó khắc họa hình ảnh nên thơ
dị.
2.Ý nghĩa văn bản:

Bài thơ thể hiện hồn thơ thắm thiết tìn

của vị vua anh minh, tài đức Trần Nh
Tông.


4.Củng cố: - Gv nhắc lại nội dung tiết học và nhận xét giờ học.
5.Dặn dò: - Học thuộc lòng hai bài thơ
- Chuẩn bị bài “Từ Hán Việt (tt)”