Giáo án Ngữ văn 7 bài 18: Chương trình địa phương phần Văn và Tập làm văn

TIẾT 74 - CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG PHẦN VĂN
CA DAO- DÂN CA YÊN BÁI
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức:
- HS biết, thuộc được một số câu ca dao - dân ca tiêu biểu của các dân tộc trên địa bàn
Yên Bái, hiểu một số câu nói về địa danh, sản vật địa phương.
- HS hiểu được tính địa phương, giá trị nội dung, nghệ thuật của một số bài ca dao - dân
ca địa phương.
2. Kĩ năng:
- Nhận diện ca dao - dân ca địa phương so sánh với ca dao - dân ca nói chung.
- Biết phân tích ca dao - dân ca
- Biết sưu tầm và diễn xướng ca dao - dân ca địa phương.
3. Thái độ:
- Yêu quý, trân trọng, giữ gìn kho tàng ca dao - dân ca địa phương.
- Tự hào về quê hương.
B. Chuẩn bị:
- GV: Tài liệu VH địa phương.
- HS: sưu tầm CD-DC địa phương.
C.Tiến trỡnh tổ chức dạy và học :
1 - Ổn định tổ chức:
2- Kiểm tra:
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học:


Hoạt động của thầy và trò
*Hoạt động 1 : tìm hiểu chung

Nội dung chính
I. Tìm hiểu chung CD-DC Yên Bái :

G : Hướng dẫn tìm hiểu đoi nét về 1. Ca dao - dân ca là một thể loại văn

CD-Dc Yên Bái, phân loại CD-Dc học dân gian rất phong phú và giàu tính
Yên Bái
trữ tình. So với ca dao – dân ca đồng
bằng, ca dao - dân ca miền núi nói chung
H : Tìm hiểu
và Yên Bái nói riêng có những đặc trưng
về thi pháp và diễn xướng, nó hồn nhiên,
chân chất và độc đáo. Đặc biệt là những
bài ca nghi lễ và những bài ca giao duyên.
Những bài ca này đã có từ lâu đời và vẫn
được lưu truyền, sử dụng thường xuyên
trong các hoạt động nghi lễ, tôn giáo, tín
ngưỡng của các dân tộc trong các lễ hội
và cả trong sinh hoạt hàng ngày.
2. Theo nội dung có thể phân chia ca
dao - dân ca Yên Bái thành các loại:
- Ca dao - dân ca có tên địa danh, sản vật,
sự vật địa phương .
- Ca dao - dân ca về lao động sản xuất.
- Ca dao - dân ca về tình cảm con người.
- Ca dao - dân ca nghi lễ.
- Ca dao - dân ca than thân.
- Hát ru.
Hoạt động 2. Tìm hiểu văn bản:

II. Tìm hiểu một số bài CD-Dc có nội
- GV tổ chức cho các nhóm trao đổi dung về tên địa danh, sản vật, sự vật
thảo luận, cử đại diện báo cáo kết quả. của địa phương :

- GV cho các nhóm nhận xét, bổ sung 1. Phúc An(1) có Đát Ô Đồ
và chốt lại các ý chính.
Có suối róc rách, bóng cô áo chàm
- GVgiới thiệu bài và tổ chức cho HS
( Ca dao dân tộc Cao Lan – Yên Bình)
đọc văn bản và chú thích, có thể tổ
2. Có tiền chợ Ngọc, chợ Ngà
chức diễn xướng các bài ca dao theo
Hết tiền thì lại Thác Bà, Thác Ông(2).
các làn điệu dân ca địa phương.
(Ca dao dân tộc Kinh - Yên Bình )
G:? . Những địa danh, sự vật, sản vật
được nêu trong các bài ca dao – dân 3. Thác Bà đây xứ thác tràn
ca trên đã nói lên điều gì về các vùng
Thác Ông xuôi nhịp vô vàn gian truân
quê Yên Bái ? Hãy tìm hiểu cụ thể ở
Hỡi ai xuôi ngược xa gần
từng bài.
Bài 1: Nói về phong cảnh Phúc An có Lên đền tế lễ có phần được yên
gắn với nội dung truyện “ Sự tích đát Linh Bà truyền khắp mọi miền
Ô Đồ”.
Hội xuân mùng chín tháng giêng tìm về
Bài 2: Bằng hình thức so sánh giữa
(Ca dao dân tộc Kinh - Yên Bình)
“còn tiền” với “ hết tiền” để nói về
4. Lẫy lừng trong chốn hoang vu
sự trù phú của Chợ Ngọc, Chợ Ngà,
đến đó có thể mua được nhiều hàng
Gồm hai văn vũ, riêng gò Biều Vư(3)
hoá, đồng thời cũng nói về sự gian ơng

nguy nhưng cũng kiếm được nhiều
(Ca dao dân tộc Kinh - Yên Bình)
tiền khi làm nghề đưa bè qua Thác
(4)
5.
Ai
lên
phố
Cát
Đại
Đồng
Bà, Thác Ông.
Hỏi thăm cô Tú có chồng hay chưa
Bài 3: Nói về sự linh thiêng của đền
Thác Bà, mỗi khi đưa bè vượt thác ?
đều phải lên đền để lễ và lễ hội đền,
một sinh hoạt văn hóa dân gian.

Có chồng năm ngoái, năm xưa

Năm nay chồng mất như chưa có
Bài 4: Nói về thành nhà Bầu, ngợi ca chồng.
Vũ Văn Mật và thái độ của nhân dân
(Ca dao dân tộc Kinh - Yên Bình)


với Vũ Văn Mật.

6. Ai ăn cơm trắng canh cần

Bài 5: Nói về các địa danh, tên người
Vượt qua đèo Gỗ vào Vần(5) mà ăn.
ở Yên Bình nhưng lại ngầm nói về
(Ca dao dân tộc Tày - Trấn
tướng quân Vũ Văn Mật và các hào Yên )
kiệt 4 phương về Đại Đồng tìm theo
7. Làng Vần có lịch có lề
Vũ Văn Mật(xem chú thích trong tài
Có hang núi đá, có nghề sáo nâu.
liệu học sinh).
(Ca dao dân tộc Tày - Trấn Yên )
Bài 6, 7, 8, 9, 10 đều nói về các đặc
sản để thể hiện sự giàu đẹp, trù phú,
thanh bình của các làng quê và niềm
8. Muốn ăn cơm trắng, nước trong
tự hào về làng quê của mình. Tác giả
(6)
dân gian như muốn khoe với mọi Vượt qua đèo Ách vào trong Mường Lò
người về làng quê mình.
(Ca dao dân tộc Thái – Mường Lò )
G:? Qua các bài ca dao - dân ca trên
tác giả dân gian đã gửi gắm những
tình cảm gì ?

9. Mường Lò rộng mênh mông
Mường lớn chứa trăm ngàn kho thóc.
(Ca dao dân tộc Thái - Mường Lò)

H: Thể hiện tình yêu, niềm tự hào,
10. Ngọt lịm câu Then(7) mùa trái

gắn bó của con người với làng quê
chín
của mình. Thể hiện nền văn minh lúa
Lùng tùng ngày hội Lục Yên
nước đã có từ rất sớm tại các miền
châu(8).
quê được nói tới.

(Ca dao dân tộc Tày - Lục Yên )
G:? Tính địa phương của ca dao - dân
ca Yên Bái được thể hiện như thế nào *, Ghi nhớ:
qua các bài ca dao – dân ca trên ?
Quê hương Yên Bái có từ lâu đời,
H: Tính địa phương thể hiện qua các đồng bào các dân tộc Yên Bái cần cù lao
tên địa danh, sản vật, danh nhân địa động, thông minh, sáng tạo, làm nên sự
phương được nói tới và sự gắn bó của giàu đẹp của quê hương mình và đã thể
con người với làng quê mình.
hiện sự giàu đẹp ấy qua kho tàng ca dao -


dân ca đậm đà bản sắc dân tộc và dấu ấn
địa phương. Tìm hiểu ca dao - dân ca
địa phương ta càng yêu quí và tự hào về
quê hương, dân tộc mình.

Hoạt động 3. Củng cố - dặn dò:
Bài tập về nhà: Sưu tầm ca dao – dân ca Yên Bái, đặc biệt là tại xã, huyện nơi em
đang sinh sống để đóng thành tập san ca dao - dân ca địa phương của lớp.
Rút kinh nghiệm:.................................................................................................................
.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................