Giáo án Ngữ văn 7 bài 11: Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

Bài 11 - Tiết 4
Tập làm văn:
CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BIỂU CẢM

A- Mục tiêu bài học:

Giúp HS:
- Hiểu vai trò của các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn biểu cảm và có ý
thức vận dụng chúng.
- Luyện tập vận dụng hai yếu tố đó.
B- Chuẩn bị:
- Đồ dùng: Bảng phụ.
- Những điều cần lưu ý:
Yếu tố miêu tả có tác dụng khêu gợi sức cảm thụ và tưởng tượng.
C- Tiến trình tổ chức dạy-học:
I- Ổn định tổ chức:
Lớp 7A2: Sĩ số:

Vắng:

Lớp 7A3: Sĩ số:

Vắng:

II- Kiểm tra:
Đọc bài văn hoàn chỉnh đã làm ở nhà về 1 trong 4 đề (sgk-129, 130 )
III- Bài mới:
Trong văn biểu cảm, các yếu tố tự sự và miêu tả đóng vai trò rất q.trong. Mối
quan hệ này được hình thành trên cơ sở của sự tác động qua lại tất yếu giữa các
phương thức biểu đạt. Hơn nữa mọi cảm xúc của con người đều hướng về cuộc

TaiLieu.VN

Page


sống. Đó là những sự việc, những hình ảnh, những cảnh đời. Nếu không kể lại,
không tả lại thì làm sao giúp người khác hiểu được cảm xúc của mình. Bài hôm
nay chúng ta sẽ tìm hiểu về 2 yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm.

Hoạt động của thầy-trò

Nội dung kiến thức
I- Tự sự và miêu tả trong văn biểu
cảm:
1- Bài ca nhà tranh bị gió thu phá:

- Hs đọc Bài ca nhà tranh...
- Đoạn 1: 2 câu đầu: Tự sự ; 3 câu sau:
- Hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả Miêu tả -> Có vai trò tạo nên bối cảnh
trong bài thơ, và nêu ý nghĩa của chung.
chúng đối với bài thơ?
- Đoạn 2:Tự sự kết hợp với biểu cảm
(kể lại chuyện trẻ con cướp tranh, cảm
thấy uất ức vì già yếu không làm gì
được).
- Đoạn 3: Sáu câu trên kết hợp kể, tả
cảnh đêm dột lạnh không ngủ được;
2 câu cuối biểu cảm thân phận cam
chịu.
- Đoạn 4: Biểu cảm nêu lên tình cảm

cao thượng, vị tha.

- Gv: Bài ca nhà tranh...là 1 bài thơ
biểu cảm nhưng tác giả đã dùng khá
nhiều yếu tố tự sự và miêu tả như cảnh
gió phá mái nhà, cảnh trẻ con cướp
tranh, cảnh nhà mưa ướt lạnh trong

TaiLieu.VN

Page


đêm tối mịt. Những cảnh này đã trở
thành cái nền hiện thực để từ đó bay
lên ước mơ cao thượng của nhà thơ.
2- Đoạn văn của Duy Khán:
- Hs đọc đoạn văn của Duy Khán.
- Giải thích: Thúng câu (thuyền câu
hình tròn, đan bằng tre), sắn thuyền
(thứ cây có nhựa và sơ, dùng sát vào
thuyền nan để cho nước không thấm
vào)
- Em hãy chỉ ra các yếu tố miêu tả, tự
sự và biểu cảm của tác giả trong đoạn
văn?
- Nếu không có yếu tố miêu tả và tự sự - Miêu tả: Bàn chân bố
thì yếu tố biểu cảm có bộc lộ được hay
- Tự sự: Bố ngâm chân nước muối, bố
không?

đi sớm về khuya.
- Đoạn văn trên miêu tả, tự sự trong
- Biểu cảm: Thương cuộc đời vất vả,
niềm hồi tưởng. Hãy cho biết tình cảm
lam lũ của bố
đã chi phối tự sự và miêu tả như thế
nào?
-> Niềm hồi tưởng đã chi phối việc
miêu tả và tự sự. Miêu tả trong hồi
tưởng, không phải miêu tả trực tiếp,
- Gv: Đoạn văn của Duy Khán cũng là góp phần khêu gợi cảm xúc cho người
đoạn văn biểu cảm và tác giả đã dùng đọc.
khá nhiều yếu tố tự sự và miêu tả. Để
nói lên được sự thông cảm sâu sắc và
tình thương yêu đối với người cha.
Duy Khán đã tập trung tả và kể ngón
chân, bàn chân và cả cuộc đời của
người cha đi làm ăn vất vả bằng đôi
chân ấy. Nhà văn đã miêu tả, tự sự
trong niềm hồi tưởng về cuộc đời vất
vả, lam lũ của người cha. Tình cảm ấy
đã chi phối mạnh khiến cho yếu tố tự
sự và miêu tả ở đây đầy xúc động và
gợi cảm. Như vậy là:

TaiLieu.VN

Page

- Muốn biểu cảm thì ta phải làm gì?
- Tự sự và miêu tả có vai trò gì trong
bài văn biểu cảm?
- Hs đọc ghi nhớ.

- Kể lại nội dung bài thơ Bài ca nhà
tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ bằng
bài văn xuôi biểu cảm?

=> Miêu tả và tự sự góp phần làm tăng
thêm giá trị biểu cảm cho đoạn văn.

*Ghi nhớ: sgk (138 )

II- Luyện tập:
Trời mưa, một cơn gió thu thổi mạnh
cuộn mất ba lớp tranh trên mái nhà của
Đỗ Phủ.
Những mảnh tranh bay tung toé khắp
nơi, mảnh thì treo trên ngọn cây xa,
mảnh thì bay lộn vào mương sa. Thấy
vậy, trẻ con xô đến cướp giật lấy tranh
mang vào sau luỹ tre. Mặc cho nhà thơ
kêu gào rát cổ, ông đành quay về,
trong lòng đầy ấm ức, nhưng cũng lại
thông cảm với bọn trẻ, chúng quá
nghèo nên mới như thế.
Trận gió lặng yên thì đêm buông
xuống tối như mực, một đêm đen dày

TaiLieu.VN

Page


đặc nỗi buồn. Nhà thơ nằm xuống đắp
cái mền vải cũ nát nên lạnh như cắt.
Đã thế lũ con còn đạp nát cái lót. Đầu
giường thì nhà giột, mưa nặng hạt đều
đều không dứt. Nhà thơ không sao ngủ
được vì mưa lạnh và lâu nay lại còn
mất ngủ vì suy nghĩ sau cơn loạn li.
Đến đây nhà thơ ước muốn có mái nhà
rộng muôn ngàn gian để cho kẻ sĩ khắp
thiên hạ có chỗ nương thân, chẳng sợ
gì gió mưa nữa.

IV- Củng cố:
Muốn phát biểu suy nghĩ, cảm xúc đối với đời sống xung quanh thì người viết
phải làm gì? Yếu tố tự sự và miêu tả có vai trò gì trong văn biểu cảm?
V- Hướng dẫn học bài:
- Học thuộc ghi nhớ, làm bài tập 2 (138).
- Chuẩn bị bài biểu cảm về người thân.
D- Rút kinh nghiệm:

TaiLieu.VN

Page