skkn một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp 2 đạt hiệu quả

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Người giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trị hết sức quan trọng trong việc hướng
dẫn, chỉ đạo lớp và đào tạo thế hệ trẻ theo mục đích giáo dục tồn diện. Người giáo
viên chủ nhiệm lớp đóng rất nhều vai trị: vừa là thầy dạy học vừa là người cha, người
mẹ và cũng có lúc phải là người bạn tốt nhất của các em. Từ đó có thể uốn nắn các em
đi theo quỹ đạo của mình. Giáo viên có chỉ đạo, quản lí lớp tốt thì mới dẫn đến việc
giảng dạy tốt. Khi mọi hoạt động của lớp đã đi vào nề nếp thì việc học tập của các em
chắc chắn sẽ tốt hơn.
Chính vì vậy, giáo viên chủ nhiệm phải là người có năng lực, kinh nghiệm và uy
tín, có khả năng tổ chức tốt công tác dạy học và giáo dục học sinh của một lớp.
Để thực hiện được nhiệm vụ giáo dục tồn diện học sinh, địi hỏi người giáo viên
chủ nhiệm Bậc Tiểu học phải là một "Người thầy tổng thể" là người thầy mẫu mực,
tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo, là tấm gương sáng cho học sinh noi theo.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, là một giáo viên trực tiếp giảng dạy và làm
công tác chủ nhiệm lớp nhiều năm, với sự trăn trở, mong muốn, cần phải làm gì để
thực hiện có hiệu quả, thực hiện tốt mục tiêu giáo dục? Quá trình dạy học và giáo dục
sẽ mang lại điều gì cho trẻ, đúc rút được kinh nghiệm gì, có sáng kiến gì góp phần vào
cải tiến phương pháp dạy học và giáo dục? Với lòng yêu nghề mến trẻ, tinh thần hăng
say học tập, rèn luyện, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, tích cực tham gia phong trào
dạy học, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục tồn diện học sinh ở trường Tiểu học,
tôi quyết định lựa chọn và nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp tích cực trong cơng
tác chủ nhiệm lớp đạt hiệu quả”.
Sáng kiến là những giải pháp đã được vận dụng có hiệu quả trong những năm
qua. Với mong muốn được chia sẻ với đồng nghiệp nhằm thực hiện tốt hơn công tác
chủ nhiệm lớp của người giáo viên Tiểu học.
II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI
Thấy được tầm quan trọng của giáo viên chủ nhiệm lớp ở tiểu học. Từ đó tìm
hiểu các biện pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả trong việc giáo dục toàn diện học
sinh ở trường Tiểu học, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học.
II. 1.Đối tượng nghiên cứu

Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp đạt hiệu quả.
1


II. 2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Với đề tài này chỉ hướng vào một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm
lớp đạt hiệu quả .
Đề tài này thực hiện trong 2 năm học (2016 – 2017; 2017 – 2018).
Đối tượng chính là học sinh lớp 2C, lớp 2B trường tiểu học Lê Hồng Phong.
II. 3.Phương pháp nghiên cứu
* Để thực hiện tốt đề tài này, tôi xây dựng nhóm phương pháp nghiên cứu như sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp phân tích tổng hợp.
- Phương pháp khảo sát, đánh giá.
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.Cơ sở lý luận
Công tác chủ nhiệm có vai trị rất quan trọng trọng việc nâng cao chất lượng giảng
dạy và giáo dục trong nhà trường phổ thông và giáo viên chủ nhiệm là người được
hiệu trưởng bổ nhiệm trong số những giáo viên có kinh nghiệm và có uy tín. Là
người tổ chức các hoạt động giáo dục trong lớp, các hoạt động tập thể và chịu trách
nhiệm trước hiệu trưởng về công tác giáo dục đạo đức, lối sống và chuẩn kiến thức kĩ
năng cần đạt của lớp mình được quy định tại Quyết định số 16 / QĐ - BGDĐT ngày
5/5/2006 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc Ban hành Chương trình giáo dục phổ
thơng.
Giáo viên chủ nhiệm (GVCN) có vai trị quan trọng trong việc giáo dục (GD) học
sinh, là người đại diện Hiệu trưởng quản lý hoạt động học tập, sinh hoạt của một lớp
học trong nhà trường, là người chiếm giữ vị trí trung tâm, trụ cột trong quá trình GD,
rèn luyện học sinh, là linh hồn của lớp học, là cố vấn đáng tin cậy dẫn dắt, định
hướng, giúp học sinh biết vươn lên, tự hoàn thiện và phát triển nhân cách.

Chất lượng giáo dục học sinh cao hay thấp của một lớp do GVCN lớp quyết định.
Sự phát triển toàn diện, sự đi lên của tập thể lớp đều có vai trị quan trọng của GVCN.
Thực hiện tốt công tác chủ nhiệm lớp là trong đó đã xây dựng được một lớp học
có nề nếp, có thói quen học tập tốt, phát huy được tính chủ động, tích cực học tập của
học sinh, góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay nhằm nâng cao
chất lượng học tập của học sinh (HS) (nề nếp là mẹ đẻ của chất lượng )
2


Đội ngũ giáo viên trong nhà trường là lực lượng chủ yếu quan trọng nhất trong
tập thể sư phạm, làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục, là người quyết định chất lượng
giáo dục trong nhà trường, trong đó đội ngũ giáo viên chủ nhiệm là người quản lý
giáo dục trực tiếp học sinh một lớp, có vai trị đặc biệt quan trọng trong việc giáo dục
nhân cách cho học sinh. Để thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh người
giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học phải là người toàn diện, là người mẫu mực, là tấm
gương sáng để học sinh noi theo.
Trong những năm gần đây, công tác chủ nhiệm lớp ở các trường tiểu học nói
chung đã được chú trọng. Trường TH Lê Hồng Phong cũng như các trường học khác
trong huyện đã tổ chức, sắp xếp, phân công công tác giáo viên chủ nhiệm đầu năm
học, chú trọng đến những giáo viên nhiệt huyết, giáo viên có năng lực và giàu kinh
nghiệm làm cơng tác chủ nhiệm lớp nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học
sinh.
2. Lý luận thực tiễn
Ở trường, thầy, cơ giáo chủ nhiệm các em là những người có uy tín với các em
nhất, là người mà các em luôn yêu quý, tin tưởng nhất, phục tùng nhất. Các em nghe
lời thầy, cơ chủ nhiệm mình là trên hết. Thầy, cơ giáo chủ nhiệm có ảnh hưởng rất lớn
đến mọi hoạt động và sự phát triển toàn diện của các em.
Học sinh Tiểu học thật ngây thơ và trong sáng, các em như tờ giấy trắng, thầy, cô
là những người có trách nhiệm viết lên những điều đẹp đẽ nhất, những điều thật ý
nghĩa đối với các em và đối với đất nước. Học sinh Tiểu học như mầm cây mới nhú,

rất cần sự che chở, bảo vệ, chăm sóc, uốn nắn khơng chỉ của thầy cơ giáo mà cịn của
gia đình, và của tồn xã hội.
Học sinh tiểu học còn chưa biết hành động độc lập, giáo viên phải là người tổ
chức các hoạt động, làm sao cho từng em học sinh có được cơng việc thích hợp và
bộc lộ được khả năng của mình. Mở rộng và khơi sâu trí thức, rèn luyện kĩ năng, giáo
dục ý thức tự giác và ứng xử, thỏa mãn nhu cầu, kích thích sự hứng thú, phát triển
năng lực của học sinh. Trong mắt các em, giáo viên chủ nhiệm là “Thần tượng”, là
người mà các em tin tưởng tuyệt đối nhất, cơ giáo nói gì các em cũng nghe, vâng lời
cơ giáo là cái duy nhất có ở tất cả các em học sinh. Chính vì thế mà người giáo viên
chủ nhiệm phải chú trọng từng lời nói, hành động, việc làm chuẩn mực nhất trước học
sinh, là tấm gương sáng để các em noi theo. Qua công tác chủ nhiệm, người giáo viên
tiểu học góp phần to lớn trong việc hình thành và phát triển tồn diện cho các em,
giúp các em trở thành người có ích cho xã hội, gia đình.

3


3.Thực trạng của vấn đề
Trong nhiều năm làm công tác chủ nhiệm bản thân tự nhận thấy những năm gần
đây tệ nạn xã hội phát triển ngày càng nhiều, ý thức chấp hành nội quy, nề nếp của
một bộ phận học sinh cịn hạn chế, gây ảnh hưởng khơng tốt đến việc học tập của các
em …trong khi đó nhu cầu phát triển của xã hội ngày càng cao.
Trường học nằm trên địa bàn vùng ba, là một địa phương có nhiều phụ huynh
điều kiện kinh tế khó khăn,phải bươn chải với cuộc sống, thời gian đầu tư cho học tập
của các em hạn chế dẫn đến kết quả học tập yếu nên dễ bị chán nản.
Chính vì vậy mà các biện pháp tích cực trong cơng tác chủ nhiệm nhằm đảm bảo
tỷ lệ chuyên cần/ ngày để duy trì sĩ số; nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện
là vấn đề hết sức quan trọng, trong giai đoạn thực hiện mục tiêu phổ cập giáo dục hiện
nay.
3.1.Thuận lợi - khó khăn

a. Thuận lợi
Trường học khang trang, phịng học sáng sủa, sạch sẽ, bàn ghế đúng quy cách; có
thiết bị đồ dùng dạy học.
Ban giám hiệu đã kết hợp tốt với các bộ phận khác trong nhà trường nhằm chỉ
đạo, kiểm tra, đôn đốc thường xuyên trong công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên.
Giáo viên chủ nhiệm lớp là những người nhiệt tình, có tâm huyết với cơng tác
giáo dục (chuyên môn đã cân nhắc lựa chọn kỹ lưỡng trước khi phân lớp).
Một số giáo viên chuyên, thực sự quan tâm tới việc học của lớp nên đã có sự
động viên, khuyến khích, dìu dắt các em trong học tập.
Sĩ số học sinh không quá đông (24 em/ lớp), thuận lợi cho việc kiểm tra đôn
đốc kịp thời.
4


Việc chấp hành nội quy, nề nếp, đi học chuyên cần, đúng giờ, tham gia các
phong trào hoạt động Đội đa số các em làm rất tốt.
Đa số phụ huynh đã nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của giáo dục, đặc
biệt là giáo dục ở bậc Tiểu học – bậc học nền tảng cho quá trình học của con em mình.
Họ đã có ý thức tự giác, thái độ tích cực trong việc giáo dục con em mình và kết hợp
với nhà trường để giáo dục học sinh. Đây là điều rất cần thiết góp phần quyết định
thành công của giáo viên chủ nhiệm, của người thầy và của nhà trường.
Tuy nhiên, bên cạnh đó tơi cũng gặp một số khó khăn như sau:
b. Khó khăn
- Một số ít giáo viên vẫn cịn tình trạng cơng tác chủ nhiệm lớp làm chưa tốt.
- Chưa quan tâm nhiều đến đặc điểm tâm sinh lý, hoàn cảnh của học sinh.
- Chưa có sự phối hợp, gắn kết thường xuyên với cha mẹ học sinh (CMHS).
- Chưa quan tâm đầu tư tiết sinh hoạt hàng tuần.
- Việc xây dựng, triển khai thực hiện các quy định về nề nếp còn mang tính chất
chung chung, thiếu kiểm tra đơn đốc, sơ tổng kết qua loa,…
- Việc đổi mới phương pháp, rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh còn hạn chế.

- Một số gia đình phương pháp và kĩ năng giáo dục trẻ chưa phù hợp.
- Một số em mồ côi cha (mẹ); bố mẹ ly hôn phải ở với ông bà, các em này thường
có tính khí bất thường, hay quậy phá, tự ti…
- Một số em thuộc gia đình có hồn cảnh kinh tế khó khăn, lo kiếm sống, ảnh
hưởng đến việc học tập. Việc giáo dục con cái của họ là “Trăm sự nhờ thầy”. Từ đó
ảnh hưởng rất lớn đến việc dạy học và giáo dục của thầy cô ở trường, làm cho việc
dạy học và giáo dục ở trường khó khăn hơn, kém hiệu quả hơn.
Trong khi đó mục tiêu giáo dục khơng chỉ giáo dục con người có tri thức mà cịn
cần đào tạo con người phát triển toàn diện.
III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
III.1.Mục tiêu của giải pháp
Bản thân tôi cảm thấy công tác chủ nhiệm vô cùng nan giải. Nó đóng vai trị rất
quan trọng, trong việc giáo dục và đào tạo một em học sinh ở lứa tuổi tiểu học, là nền
móng để cho các em lớn lên và trưởng thành, là một người có năng lực và phẩm chất
đạo đức chuẩn mực. Vì vậy mục đích các biện pháp, giải pháp của đề tài này là muốn
nâng cao chất lượng học tập, rèn ý thức tự giác, tự quản, rèn các kĩ năng sống, giáo
dục nhân cách, phẩm chất đạo đức cho các em học sinh tiểu học nói chung và các em
học sinh của lớp mình đang chủ nhiệm nói riêng. Sao cho cuối năm đạt kết quả cao
trong mọi lĩnh vực.
5


III.2. Nội dung và cách thực hiện
Là giáo viên chủ nhiệm, tơi ln suy nghĩ nên làm gì? Làm bằng cách nào? Để
giúp các em đến lớp 100% . Bởi vì các em đi học đầy đủ sẽ được lĩnh hội kiến thức
một cách đầy đủ và mang lại kết quả học tập tốt. Vì vậy mỗi buổi học, tiết học tôi
luôn gần gũi thân thiện để các em thấy được việc học chữ, học làm người là nhu cầu
tất yếu của mỗi học sinh. Từ đó các em thích đến lớp, tích cực tự giác học tập phấn
đấu con ngoan trò giỏi xứng đáng là chủ nhân tương lai sau này.
Nhận thức được tầm quan trọng và qua quá trình làm cơng tác chủ nhiệm với

những giải pháp đã áp dụng và đem lại hiệu quả thiết thực. Tôi đưa ra những giải
pháp cơ bản nhằm làm tốt công tác chủ nhiệm lớp tại trường TH Lê Hồng Phong như
sau:
* Giải pháp thứ nhất: Công tác chủ nhiệm là then chốt quyết định. Để thực
hiện giải pháp này, tôi thực hiện các biện pháp sau:
Muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, muốn đề ra các biện pháp giáo dục học
sinh phù hợp, đạt hiệu quả thì trước hết giáo viên phải hiểu học sinh, phải nắm được
đầy đủ các thông tin cần thiết về từng học sinh.
Thông tin học sinh
1. HọvàTên:……………………………………………………………........
2. Là con thứ……trong gia đình.
3. Hồn cảnh gia đình (khá giả, đủ ăn, nghèo)............................................
4. Kết quả học tập năm lớp 2: ( hoàn thành tốt, hoàn thành).....................
7. Góc học tập ở nhà: (Có, khơng)..............................................................
8. Những người bạn thân nhất trong lớp:....................................................
9. Sở thích:..................................................................................................
10. Địa chỉ gia đình: Số nhà........thôn.......................................xã ..............
+ Sau buổi nhận lớp, tôi cho học sinh làm lí lịch ghi rõ họ tên cha mẹ, nghề
nghiệp; Hồn cảnh sinh sống nơi ở của gia đình: Nắm xem bao nhiêu em có hồn
cảnh gia đình khá giả? bao nhiêu em gia đình khó khăn? bao nhiêu em có sổ hộ
nghèo? cận nghèo? Con thứ mấy? Cơng việc thường ngày ở nhà của học sinh? Ngồi
ra, tơi còn trao đổi với giáo viên chủ nhiệm của lớp năm trước để nắm rõ hơn về hồn
cảnh gia đình của từng học sinh. Sau đó tơi tập hợp thành một quyển sổ theo dõi, phân
6


loại đối tượng học sinh, đặc biệt học sinh có hồn cảnh khó khăn có nguy cơ nghỉ học
bỏ buổi.
+ Hàng ngày, tơi ln khích lệ và biểu dương các em kịp thời, khen ngợi những ưu
điểm của các em nhiều hơn là phê bình khuyết điểm. Tơi cố tìm ra những ưu điểm dù

nhỏ nhất để khen ngợi động viên các em. Nhưng trong khi khen, tôi cũng không quên
chỉ ra những thiếu sót để các em khắc phục và ngày càng hồn thiện hơn.
+ Khi nói chuyện, khi giảng, cũng như khi nghiêm khắc phê bình lỗi lầm của học
sinh, tôi luôn thể hiện cho các em thấy tình cảm yêu thương của một người thầy đối
với học trị . Đó là lịng nhân hậu, bao dung, hết lịng vì học sinh thân u của mình.
Có một người thầy như vậy thì chắc chắn học sinh sẽ chăm ngoan, tích cực và ham
học, thích đi học.

+ Chọn ra ban tự quản là những em có học lực khá trở lên, đầy đủ uy tín, gương
mẫu do chính tập thể lớp bầu ra. Phân công cụ thể trách nhiệm rõ ràng, người nào việc
đó. Ngồi ra cịn bầu các nhóm trưởng để giải quyết những vấn đề khó trong các mơn
học. Thêm vào đó cịn chọn một em năng động khéo léo theo dõi các hoạt động của
các bạn trong lớp để báo cáo riêng cho mình. Khi nắm bắt kịp thời các thơng tin về
tình hình của lớp mình thì cơng tác duy trì sĩ số và phát huy tính tích cực trong cơng
tác chun cần của học sinh được tốt hơn.
+ Trong các kỳ họp phụ huynh, tôi luôn lắng nghe nắm bắt nguyện vọng của phụ
huynh . Ln chú ý đến gia đình nghèo, kiến nghị lên cấp trên các khoản đóng góp,
vận động các em trong lớp ủng hộ quần áo, sách cũ …vv. Nhằm tạo được tình cảm
gắn bó, các em biết u thương giúp đỡ lẫn nhau với tinh thần đoàn kết tương trợ.

7


+ Liên lạc (gọi điện, trực tiếp đến nhà) thường xuyên để nắm bắt về thời gian biểu
của các học sinh cũng như các thói quen, sở thích và tính cách của từng em. Để có
giải pháp giúp học sinh duy trì tính chun cần góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục.

*Giải pháp thứ hai: Phối kết hợp chặt chẽ với Ban đại diện CMHS
- Đối với Ban đại diện CMHS lớp: Từ đầu năm học, tôi đã định hướng bầu chọn Ban
đại diện phụ huynh của lớp với các tiêu chuẩn sau:

+ Phụ huynh có đời sống kinh tế ổn định.
+ Có tâm huyết, nhiệt tình tất cả vì học sinh thân yêu.
+ Am hiểu nhiều về lĩnh vực giáo dục
+ Có con em học khá giỏi.
* Hội lớp gồm 3 thành viên: Trưởng ban, phó ban, thư ký
- Nhiệm vụ Ban đại diện CMHS lớp
+ Kết hợp với GVCN lớp theo dõi, động viên quá trình học tập, sinh hoạt của học
sinh. Đặc biệt quan tâm đến các phong trào lớp.
+ Nắm rõ được hoàn cảnh gia đình, chỗ ở của từng học sinh để kịp thời thăm hỏi.
+ Có kế hoạch khen thưởng kịp thời học sinh lớp tiến bộ theo từng tuần, tháng, theo
các đợt kiểm tra định kỳ của nhà trường.
- Đối với từng phụ huynh học sinh: Buổi họp phụ huynh đầu năm, tôi đã đề ra yêu cầu
để phụ huynh cùng GVCN rèn nề nếp học sinh như sau:
+ Chuẩn bị sách vở và đồ dùng học tập cho con em theo thời khố biểu hằng ngày.
+ Nhắc nhở con em ơn lại kiến thức đã học và chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp.
+ Giáo dục ý thức gọn gàng, ngăn nắp khi học tập, vui chơi.
8


+ Sinh hoạt điều độ, đúng thời khoá biểu, giờ nào việc nấy tránh tình trạng vừa học
vừa chơi.
+ Thường xuyên trao đổi với GVCN qua trò chuyện trực tiếp, điện thoại hoặc qua sổ
liên lạc để kịp thời nhắc nhở, đôn đốc học sinh nề nếp học tập ở lớp cũng như ở nhà.
*Giải pháp 3: Khảo sát đối tượng học sinh để đưa ra những phương pháp giáo dục
phù hợp
- Khảo sát đối tượng thông qua hồ sơ học bạ, qua giáo viên chủ nhiệm cũ, qua học
sinh trong lớp hoặc qua phụ huynh.
- Tiến hành phân loại đối tượng để đưa vào sổ kế hoạch công tác chủ nhiệm, cụ thể:
Học sinh gặp hồn cảnh khó khăn, học sinh cá biệt về đạo đức, học sinh yếu, học sinh
có những năng lực đặc biệt.

+ Tìm hiểu ngun nhân qua gia đình: Gia đình có sự mâu thuẫn giữa bố và mẹ, gia
đình thiếu quan tâm hoặc có thể bị bạn bè, kẻ xấu lơi kéo….Hoặc trẻ có những tính
xấu mà bản thân gia đình chưa giáo dục được…
+ Dùng phương pháp tác động tình cảm, nghiêm khắc đối với học sinh nhưng không
cứng nhắc. Tuyệt đối không sử dụng phương pháp trách phạt, chú ý gần gũi các em
và thường xuyên nhắc nhở động viên khen chê kịp thời. Giao cho các em đó một chức
vụ trong lớp nhằm gắn với các em trách nhiệm để từng bước điều chỉnh mình.
+ Tìm hiểu nguyên nhân vì sao em đó học yếu, học yếu những mơn nào. Có thể là ở
gia đình các em đó khơng có thời gian học tập vì phải làm nhiều việc hoặc em đó có
lỗ hỏng về kiến thức nên cảm thấy chán nản.
+ Giảng lại bài mà các em chưa hiểu vào những lúc ra chơi hoặc sau giờ tan học.
+ Đưa ra những câu hỏi từ dễ đến khó để học sinh có thể trả lời được nhằm tạo hứng
thú và củng cố niềm tin ở các em.
+ Thường xuyên kiểm tra các đối tượng đó trong qua trình lên lớp.
+ Tổ chức cho học sinh học theo nhóm, để học sinh khá giỏi giúp đỡ học sinh yếu
kém tiến bộ.
9


+ Gặp gỡ phụ huynh học sinh trao đổi về tình hình học tập, cũng như sự tiến bộ của
con em để phụ huynh giúp đỡ thêm việc học ở nhà cho các em.
+ Chú ý tránh thái độ miệt thị, phân biệt đối xử làm cho các em nhụt chí, xấu hổ trước
bạn bè.
* Tóm lại dù với đối tượng nào bản thân giáo viên phải lưu ý dùng phương pháp
tác động tình cảm, động viên khích lệ kịp thời, phối hợp với phụ huynh để giáo dục và
đặc biệt xác định vấn đề giáo dục đạo đức là then chốt.
* Giải pháp thứ ba: Tạo môi trường giáo dục tốt
Với trường lớp khang trang như hiện nay, đội ngũ GV nhiệt tình, sự quan tâm
của BGH, sân chơi rộng rãi thống mát đó là một thuận lợi rất lớn để xây dựng một
môi trường sư phạm tốt cho học sinh vui chơi, học tập.

10


Tổ chức các hình thức thi đua theo tuần, theo tháng. Mỗi tháng tổ chức một hình
thức thi đua khác nhau nhằm khuyến khích học tập, phẩm chất, năng lực của học sinh.
* Phải tùy hoàn cảnh cụ thể, tạo khung cảnh giáo dục tốt làm cho học sinh ngồi
trong lớp học thấy vui tươi, thích thú khơng nặng nề, sợ sệt.
VD: Đường lên đỉnh Pan – xi - păng, kết hoa tặng mẹ, Hoa thơm dâng Bác ...
+Bằng cách mỗi buổi học được khen về thành tích học tập hoặc làm một việc tốt
( nhặt được của rơi, giúp đỡ bạn...) thì bạn đó sẽ leo lên 1 bậc của núi hoặc được dán
một bông hoa vào sổ thi đua.
+ Cuối tháng tổng kết, ai lên đỉnh núi nhanh hoặc ai kết được nhiều hoa thì người
đó sẽ thắng cuộc. Nên dù không chấm điểm nhưng với các phong trào này, các em
luôn luôn phấn đấu vươn lên để đạt thành tích cao nhất. Bạn nào đạt thành tích xuất
sắc nhất trong tháng sẽ được chụp ảnh lưu vào cuốn sổ Vàng truyền thống của lớp và
đây cũng là một tiêu chuẩn bình xét học sinh Tiêu biểu đạt cháu ngoan Bác Hồ mà
nhà trường đã phát động từ nhiều năm nay.
+ Khuyến khích cha mẹ học sinh tham gia đánh giá bằng các hình thức phù hợp
như: Lời nói, nhắn tin, viết thư...
+ Tơi thường xun nhận xét bằng lời nói trực tiếp hoặc viết vào phiếu nhận xét,
vào vở của học sinh về những kết quả đã làm được hoặc chưa làm được; mức độ hiểu
biết và năng lực vận dụng kiến thức; mức độ thành thạo các thao tác, kĩ năng cần
thiết, phù hợp với yêu cầu của bài học hoạt động của học sinh.
+ Học sinh tự đánh giá ngay trong quá trình hoặc sau khi thực hiện từng nhiệm vụ
học tập, hoạt động giáo dục khác, báo cáo kết quả với giáo viên; Học sinh tham gia
nhận xét, góp ý bạn, nhóm bạn ngay trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập
11

môn học, hoạt động giáo dục; thảo luận, hướng dẫn, giúp đỡ bạn hoàn thành nhiệm
vụ.
+ Đặc biệt các tiết đọc sách thư viện.

* Chính với những hoạt động trên, các em ln nhận ngay được những khuyết
điểm của mình để khắc phục hoặc nhận ra được thế mạnh cần phát huy, phấn chấn
vươn lên trong học tập cũng như các hoạt động tập thể.
* Giải pháp thứ tư: Xây dựng mối quan hệ bạn bè thân thiết
Trong cuộc sống của mỗi con người, ngoài những người thân trong gia đình ra,
ai cũng cần có bạn bè để chia sẻ. Học sinh Tiểu học cũng vậy, nếu các em có nhiều
bạn bè thân thiết trong lớp thì các em sẽ hợp tác vui vẻ với nhau và sẽ giúp đỡ nhau
cùng tiến bộ. Em học tốt sẽ giúp những em chưa hoàn thành kiến thức, kĩ năng bài
học; ngược lại, em học yếu cũng dễ dàng nhờ bạn giúp đỡ mình học tập mà khơng
phải e ngại, xấu hổ (học thầy khơng tày học bạn). Đây chính là việc rèn luyện những
năng lực và phẩm chất cho các em tự tin hơn, biết tự quản, hợp tác,... Xây dựng được
mối quan hệ bạn bè đồn kết, gắn bó thì tơi sẽ xây dựng được nề nếp lớp học, từ đó
chất lượng học tập của lớp chắc chắn sẽ được nâng cao.
Để xây dựng mối quan hệ bạn bè thân thiết, đồn kết, gắn bó, sẵn sàng giúp đỡ
nhau trong học tập, tôi luôn tạo ra các hoạt động, các vấn đề đòi hỏi sự hợp tác của
nhiều học sinh. Cách làm cụ thể như sau:
Trong mỗi tiết học, tôi thường xuyên chia nhóm ngẫu nhiên. Tiết học này, các
em chung nhóm với bạn này, nhưng tiết sau, các em lại chung nhóm với bạn khác để
các em biết cách hợp tác với bạn và thay nhau làm nhóm trưởng, báo cáo viên từ đó
các em sẽ dần mạnh dạn hơn, tự tin trong giao tiếp.
12


( Hoạt động nhóm)
* Giải pháp thứ thứ năm: Đầu tư các phong trào mũi nhọn do nhà trường tổ chức
Từ đầu năm học, Tôi dựa vào kế hoạch của chuyên môn và nhà trường, đề ra chỉ

tiêu cụ thể cho lớp cùng phấn đấu trong các phong trào chung của nhà trường như: Vở
sạch chữ đẹp, Vẽ tranh, Kể chuyện, văn nghệ,....
+ Điều quan trọng là phát hiện những năng lực đặc biệt ở học sinh về văn hoá văn
nghệ, thể dục thể thao, hội hoạ…
+ Phối hợp với phụ huynh lập kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên cho các học sinh
có năng khiếu nói trên.
+ Bồi dưỡng, khơi dậy ở các em lòng say mê, hứng thú học tập thông qua những
hội thi,Tổ chức các sân chơi ở lớp như: Rung chuông vàng, đối mặt trong các tiết
HĐNGLL để phát huy và chọn lọc những HS có năng khiếu để tham gia các hội thi
do nhà trường tổ chức.

13


(Lớp 2C)

(Thi viết chữ đẹp)

( Lớp 2B)

(Rung chuông vàng)

+ Hướng cho học sinh tập tham gia các hoạt động và tự mình viết ra những điều
em muốn nói. Các em được tự do bày tỏ những khúc mắc, băn khoăn, của bản thân về
cuộc sống quanh các em, về trường, lớp, bạn bè và thầy cơ. Đó cịn là nơi để các em
chia sẻ những những tâm tư, nguyện vọng và cả những ước mơ của mình về tương lai
rồi gắn vào góc "Điều em muốn nói". Căn cứ vào những điều các em viết ra, nếu là
những điều tốt thì tơi đọc cho cả lớp nghe rồi tun dương ngay trước lớp. Cịn những
điều các em phê bình thì tôi phải điều tra nắm rõ đúng hay sai. Sau đó mới góp ý riêng
với những học sinh bị bạn phê bình, yêu cầu các em phải xin lỗi bạn và phải sửa chữa.

14


(Hộp thư: Điều em muốn nói)
+ Để tạo dựng cho các em một tình bạn bền đẹp với những kỉ niệm sâu sắc của tuổi
học trị, tơi tổ chức sinh nhật cho học sinh ngay tại lớp học trong giờ ra chơi. Những
em có ngày sinh trùng vào ngày thứ bảy, chủ nhật thì sẽ được tổ chức vào sáng thứ
bảy. Hình thức tổ chức do các em trong ban cán sự quyết định. Nhưng chủ yếu chỉ là
múa hát, là những lời chúc mừng và một món quà nhỏ khoảng vài chục ngàn đồng do
cả lớp đóng góp. Có những em do điều kiện gia đình nên chưa lần nào được bố mẹ tổ
chức sinh nhật, chưa bao giờ được nhận một món quà mang ý nghĩa sâu sắc. Vì vậy,
khi được cả lớp tổ chức sinh nhật, nhiều em rất xúc động.

(Sinh nhật lớp 2C – 2016 - 2017)

15


(Sinh nhật lớp 2B – 2017- 2018)

*Giải pháp 5: Nêu gương và khen thưởng
- Nắm được tâm lý của học sinh tiểu học rất thích được khen, thích được động
viên nên tôi hướng dẫn Ban tự quản lớp lập bảng chấm điểm thi đua từng HS như
sau:
- Trong cuộc họp phụ huynh đầu năm tôi đã đề xuất với Ban đại diện phụ
huynh về việc khen thưởng các học sinh trong lớp thực hiện tốt các phong trào học
tập cũng như các phong trào khác như sau:
+ Mỗi tuần tặng 1cây bút cho mỗi HS đạt số điểm tốt cao nhất tổ.
+ Mỗi đợt kiểm tra định kỳ tặng một 1 bút/ 1HS đạt học sinh xuất sắc.

+ Tặng một phần quà cho HS đạt phong trào nhà trường đề ra.

16


- Sau mỗi tuần thi đua, lớp trưởng đánh giá chung các mặt hoạt động, tổ trưởng đánh
giá cụ thể các mặt học tập cũng như hoạt động của từng thành viên trong tổ thơng qua
bảng điểm, sau đó bầu chọn một HS tuyên dương trước lớp và nhận thưởng.
- Để tránh trường hợp một em nhận liên tục nhiều lần, theo qui ước 3 tuần mới
được nhận thưởng lại ( nếu em đó điểm nhất tổ thì chọn em điểm nhì tổ..)
- Đặc biệt chú ý đến HS chậm tiến bộ trong học tập nhưng có tiến bộ dù nhỏ
nhất thì tổ trưởng các tổ đề nghị Ban thi đua lớp tuyên dương và khen thưởng.

(HS có tiến bộ )

(HS xuất sắc)

*Giải pháp thứ năm: Dạy học sinh học sử dụng Internet đúng cách
Ngồi giờ học chính khóa thì cứ chiều thứ 5 tơi cùng lớp lên phịng tin học sử
dụng Internet.
17


Internet chứa đựng cả thế giới kiến thức rộng lớn và những điều hấp dẫn có
thể mở rộng tâm hồn trẻ. Những kiến thức phù hợp với lứa tuổi của trẻ sẽ giúp giáo
dục và nâng cao kiến thức cho chúng. Vì vậy là một GVCN trong xã hội hiện đại, tôi
luôn suy nghĩ là làm thế nào? để các em tiếp xúc và sử dụng với internet một cách
đúng đắn và an tồn?
Máy tính là một cơng cụ hỗ trợ học tập, là một phương tiện giải trí hữu ích. Dạy
các em sử dụng đúng mục đích:

VD các sân chơi trí tuệ như: Violympic Tốn, Hello (chào, hỏi ) đơn giản, vẽ
trên máy tính...

* Mỗi tuần tơi giành một tiết (40 phút) để cùng các em khám phá. Qua các hình
ảnh, kỹ năng trên Internet giúp các em chiếm lĩnh tri thức một cách nhanh chóng, tư
duy sáng tạo...
* Tơi ln đưa ra các hình thức khen thưởng cho những học sinh đạt điểm cao
ngay trong các vòng tự luyện để thường xuyên cập nhật được kết quả của việc ứng
dụng trên internet. Tôi luôn phối hợp với phụ huynh phải hạn chế đến mức tối đa việc
các em tiếp xúc với các trị chơi có tính bạo lực hoặc gây kích thích thần kinh. Bên
cạnh đó,tơi cũng u cầu các em nộp Thời gian biểu việc sử dụng internet ở nhà có
chữ kí của phụ huynh để cùng phối hợp giáo dục có hiệu quả.
III.3.Mối quan hệ giữa các giải pháp và biện pháp
Việc sử dụng các giải pháp và biện pháp trên được kết hợp vận dụng phù hợp.
Cách xử lý thuyết phục, nói năng dịu dàng, nhỏ nhẹ, cùng với sự nêu gương, làm
mẫu.

18


Các giải pháp, biện pháp trên không nhất thiết phải theo thứ tự trước, sau mà sử
dụng bất kỳ lúc nào, trường hợp nào cảm thấy phù hợp, cùng một lúc có thể sử dụng
cả hai biện pháp.
* Tóm lại để thực hiện tốt đề tài này thì các biện pháp trên không thể thiếu hoặc
tách rời nhau được, bởi biện pháp trước là tiền đề là điều kiện thì biện pháp sau là kết
quả cho biện pháp trước. Như vậy người giáo viên chủ nhiệm cần phải biết vận dụng
các biện pháp trên một cách khéo léo và khoa học thì hiệu quả mới đạt được như
mong muốn.
IV. TÍNH MỚI CỦA GIẢI PHÁP
Công tác chủ nhiệm lớp là đề tài khơng mới và đã có nhiều nghiên cứu, nhiều giải

pháp được đưa ra. Nhưng những giải pháp trong sáng kiến này thiết thực hơn, gần gũi
hơn. Đặc biệt là được áp dụng có hiệu quả tại Trường TH Lê Hồng Phong, nơi địa bàn
cịn nhiều khó khăn về kinh tế.
Sáng kiến, ngồi những giải pháp về cơng tác chủ nhiệm nói chung thì những giải
pháp của sáng kiến cịn hỗ trợ thêm về công tác PCGD trên địa bàn.
V. HIỆU QUẢ SÁNG KINH NGHIỆM
V.1. HGGKết quả khảo nghiệm
Trong quá trình 2 năm làm cơng tác chủ nhiệm, tơi đã áp dụng các biện pháp
tích cực trên và thu được những kết quả khả quan cụ thể như sau:
Phẩm chất
Năm

Lớp

TS
HS

2016
-2017

2C

29

2017
-2018

2B

28

Năng lực

Hồn thành
Tốt

Hồn thành

Trước

Trước

10
34.5
%
10
35.7
%

Sau

12
41.4
%
15
53.6
%

11
37.9

%
14
50
%

Sau

Chưa
hồn
thành

Hồn thành Hồn thành Chưa hồn
Tốt
thành

Trước

Sau

Trước

8
27.6
%
4
14.3
%

2
6.9

%
0
0

9
32.1
%
10
35.7
%

15
51.7
%
13
46.4
%

Sau

13
46.4
%
12
42.3
%

Trước

12

41.4
%
14
50
%

Sau

15
51.7
%
16
57.1
%

Trước

8
27.6
%
4
21.4
%

Sau

1
3.6
%
0

0

* Nhìn vào bảng thống kê số liệu cho ta thấy được tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt và
hoàn thành sau khi thực hiện đề tài cao hơn trước rất là nhiều. Đặc biệt phẩm chất và
năng lực của năm 2017 – 2018 vượt hẳn so với năm trước. Chứng tỏ rằng các biện
pháp tôi áp dụng đạt hiệu quả cao, nâng chất lượng đại trà khơng cịn học sinh chưa
hồn thành nữa.

19


- Giúp các em thích đi học, đảm bảo tỉ lệ chuyên cần 100%, tích cực, tự giác trong
học tập cũng như các phong trào khác, kĩ năng thực hành được các em vận dụng vào
cuộc sống hằng ngày.
- Nề nếp tốt: Các em ngoan, hiền, biết vâng lời làm theo và làm đúng với lời chỉ
bảo của cô giáo, trong lớp chú ý nghe cô giáo giảng bài. Là lớp rất đồn kết, các em
ln thương u giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, trong lao động. Có tinh thần tự giác
với trách nhiệm cao. Thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy, 5 nhiệm vụ của người học sinh,
…
- Nhất là ban tự quản của lớp mẫu mực, học giỏi, viết chữ đẹp rất năng động có
năng lực điều khiển lớp tốt.
- Em nào cũng tích cực chia sẻ, thảo luận nhóm trong học tập. Ln giúp đỡ bạn,
tham gia hoạt động quyên góp bạn nghèo, các hoạt động do nhà trường và các đoàn
thể tổ chức.
- Cuối năm duy trì sĩ số đạt 100%. Lớp đạt xuất sắc cấp trường. Các phong trào đạt
giải nhì Liên đội.
- 100% học sinh hồn thành chương trình được lên lớp, đạt chỉ tiêu.
V. 2. Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Cơng tác chủ nhiệm có một vai trị quan trọng trong việc giáo dục toàn diện cho
học sinh. Để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh, người giáo viên

không thể thờ ơ trước công tác chủ nhiệm. Tuy nhiên việc thực hiện công tác chủ
nhiệm như thế nào cho có hiệu quả lại tùy thuộc vào đặc điểm tình hình của từng lớp,
từng nhà trường và cách tìm tịi nghiên cứu áp dụng của mỗi giáo viên. Trong những
năm gần đây tôi đã và đang thực hiện các biện pháp nêu trên. Các biện pháp này đã
giúp cơng tác chủ nhiệm của tơi có những chuyển biến tích cực, từ đó nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện của học sinh .Trong thực tế sẽ khơng có biện pháp nào là tối
ưu nếu sử dụng riêng rẻ vì vậy trong quá trình thực hiện công tác chủ nhiệm người
giáo viên cần phải biết phối hợp, đan xen và tạo ra những biện pháp tình thế để tạo
nên sức mạnh tổng hợp.
Để công tác chủ nhiệm được thực hiện tốt thì người giáo viên chủ nhiệm cần có
lịng nhiệt tình, năng động sáng tạo nhất là thực sự yêu mến quan tâm đến học sinh
như chính con em mình. Đúng như ơng cha ta đã nói: “Trồng cây gì thu được quả đó.”
Người giáo viên cần phải nắm và am hiểu sự phát triển tâm sinh lí của học sinh để có
biện pháp giáo dục khơng phải là khn mẫu, mỗi con người đều có hồn cảnh, có
tâm sự, có tình cảm, tính tình khác nhau cho nên việc am hiểu các em và tìm biện
pháp giáo dục thích hợp quả là khơng đơn giản.
20


Giáo viên cần phải không ngừng học tập, trau dồi chun mơn. Đây chính là
yếu tố quyết định sự thành cơng của cơng tác chủ nhiệm vì: “Để cung cấp cho người
học một hạt nhỏ hào quang kiến thức thì người thầy phải cố gắng một biển cả ánh
sáng.”
Và một điều tôi tâm đắc nhất là cần chủ động cho trẻ sử dụng Internet một cách
đúng đắn, sẽ mang nhiều lợi ích cho các em.
Tóm lại, để làm tốt cơng tác chủ nhiệm, địi hỏi người giáo viên chủ nhiệm
khơng chỉ là một giáo viên dạy tốt môn học văn hoá, phải quan tâm đến chất lượng
hai mặt giáo dục là năng lực và phẩm chất của học sinh mà còn phải quan tâm đến sự
phát triển ở học sinh về các giá trị đạo đức, thẩm mỹ, thể chất,…
Trên đây là một số biện pháp về công tác chủ nhiệm nhằm nâng cao chất lượng học

tập đã được áp dụng ở rất nhiều lớp học và đạt được kết quả tốt.
Phần thứ ba: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Công tác chủ nhiệm lớp quả thật nặng nề và phức tạp. Người giáo viên phải vừa
như người mẹ dịu dàng, người thầy nghiêm khắc, người bạn gần gũi, trọng tài phân
minh. Thành công của giáo viên là làm cho học sinh tơn trọng, kính u, tin tưởng, là
xây dựng được một tập thể lớp đồn kết, gắn bó. Muốn đạt được điều đó, GVCN phải
đảm bảo các nguyên tắc sau đây:
- Thầy cô là điểm sáng, là thần tượng của các em. Các em dễ tin, dễ nghe theo
lời dạy bảo của thầy cô.
- Nắm chắc được những thuận lợi, khó khăn, hiểu rõ thực tế trường lớp mình,
khéo léo tìm cách bỏ đi mọi rào cản trong mối quan hệ với phụ huynh, đề ra những
biện pháp hữu hiệu, tiếp cận gần với các em nhất, tôi nghĩ rằng bất cứ giáo viên nào
cũng sẽ sớm trở thành những người bạn của trẻ.
- Luôn gần gũi, bên cạnh, quan tâm tới hoàn cảnh sống của học sinh (nhất là
học sinh có hồn cảnh đặc biệt) Bên cạnh đó, liên hệ chặt chẽ với phụ huynh, ban phụ
huynh của trường, của lớp, vận động cha mẹ có những hành động thiết thực hỗ trợ
học tập sẽ giúp cho hoạt động của lớp có hiệu quả hơn.
- Cùng với hoạt động học là hoạt động chủ đạo, để giúp học sinh hồn thiện
nhân cách của mình thì người giáo viên cần phải thu hút học sinh vào các hoạt động
tập thể do trường, lớp tổ chức .
- Phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu về nghệ thuật (vẽ, hát, múa, làm hoa…) sẽ
tăng thêm sự tự tin vào khả năng của chính bản thân mỗi học sinh.
21


- Phải xây dựng được một đội ngũ ban tự quản lớp làm nịng cốt, là “cánh tay
phải” của mình. Muốn vậy cần phải có một sự chọn lựa dựa trên cơ sở định hướng
của giáo viên và khả năng tín nhiệm của học sinh.
Để giúp cho các em hoạt động có hiệu quả, tích cực, chính xác, người giáo viên

cần thiết kế hệ thống sổ sách theo dõi phù hợp và thường xuyên kiểm tra, đánh giá để
có cách điều chỉnh thích hợp
Qua các biện pháp mà tơi áp dụng ở trên tôi thấy đạt hiệu quả rất cao trong các
năm tôi làm công tác chủ nhiệm. Đây chỉ là vài biện biện pháp nhỏ mà bản thân được
học tập qua các đồng nghiệp , qua việc đúc kết nhiều năm làm công tác phong trào.
Bản thân sẽ tiếp tục học tập, trao đổi cùng đồng ngiệp để hoàn thành tốt nhiệm vụ cao
cả của người giáo viên như Bác Hồ đã từng dạy: “Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì
lợi ích trăm năm trồng người”.
2. Kiến nghị
Để làm tốt cơng tác chủ nhiệm lớp tơi xin có một số đề xuất sau:
* Nhà trường:
Tạo điều kiện tốt về trang thiết bị, đồ dùng dạy học, các tài liệu tham khảo để
giáo viên làm tốt công tác chủ nhiệm hơn nữa.
* Gia đình:
Gia đình hịa thuận, hạnh phúc để quan tâm, kiểm tra sát sao hơn nữa tới việc tự
học, tự rèn và thái độ đạo đức của các em ở nhà nhiều hơn nữa.
* Thôn, buôn: Giảm tối thiểu các tệ nạn xã hội, các hành vi bào hành, nâng cao
đời sống cộng đồng ; Luôn luôn tạo mọi điều kiện giúp đỡ về vật chất cho những em
học sinh nghèo và những em học sinh có hồn cảnh khó khăn để các em được đến
trường và tham gia học tập như bao học sinh khác
Trên đây là một số biện pháp chủ nhiệm tích cực nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện, đảm bảo tỷ lệ chuyên cần cho học sinh ở trường Tiểu học Lê Hồng
Phong. Tuy nhiên, tùy theo thực tế của từng trường và từng địa phương để lựa chọn
các giải pháp phù hợp và đạt hiệu quả cao.
Rất mong được sự góp ý chân thành và chia sẻ kinh nghiệm của các bạn đồng
nghiệp.
Tôi xin chân thành cám ơn!
Ea Na, ngày 15 tháng 2 năm 2019
Người viết
22

Phan Thị Kim Thân
MỤC LỤC
NỘI DUNG

MỤC

I

Phần thứ nhất : MỞ ĐẦU

TRANG

1

Đặt vấn đề

II

Mục đích của đề tài

1

1

Đối tượng nghiên cứu

1

2

Giới hạn phạm vi nghiên cứu

2

3

Phương pháp nghiên cứu

2

Phần thứ hai: Giải quyết vấn đề

2

1

Cơ sở lí luận

2

Lí luận thực tiễn

3

3

Thực trạng của vấn đề

4

III

Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

5

Giải pháp – biện pháp

6 -16

IV

Tính mới của giải pháp

17

V

Hiệu quả SKKN

17

1

Kết quả khảo nghiệm

17

2

Giá trị khoa học

18
Phần thứ ba

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
23

19


1

Kết luận

2

Kiến nghị

20
Tài liệu tham khảo

STT
Tên sách
1
Chương trình giáo dục phổ thông
2
Báo giáo dục thời đại

3
Tài liệu BDTX
4
5
6

Nhà xuất bản
Bộ GD & Đào tạo
Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam
Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam

Thực hành kĩ năng sống dành cho HS Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam
lớp 2
Tài liệu tập huấn Giáo dục kĩ năng sống Bộ GD & ĐT

24


25