skkn hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học môn ngữ văn

Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU.
I.

Đặt vấn đề.
Hiện nay giáo dục phổ thông nước ta đã và đang chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Đòi hỏi người
giáo viên phải tích cực đổi mới về phương pháp dạy học theo hướng dạy cách
học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm
chất, đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra
trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề,
coi trọng kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra, đánh giá trong quá trình
học tập của học sinh. Để đáp ứng được yêu cầu đó, dạy học hoạt động trải
nghiệm sáng tạo được xem là phương pháp dạy học tích cực và có hiệu quả.
Đối với học sinh, học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm là phương pháp thực
hiện học đi đôi với hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong
cuộc sống ngay trong lớp, trong trường. Đây được đánh giá là phương pháp ưu
việt cho sự phát triển năng lực sáng tạo, giúp học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức,
hình thành các kĩ năng, giá trị và phẩm chất của bản thân.
Từ thực tiễn giảng dạy, tôi luôn trăn trở và suy nghĩ làm thế nào để mỗi bài
học, mỗi hoạt động của học sinh đều để lại được dấu ấn tích cực trong tâm trí
của các em, làm thế nào để các em tham gia hoạt động trải nghiệm như là một
nhu cầu của bản thân, các em có cơ hội được thể hiện mình. Qua đó giáo viên
phát hiện được năng lực thực sự của học sinh để có những điều chỉnh phù hợp
về phương pháp dạy học..
Từ những lí do đó tôi chọn đề tài “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh
tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học môn Ngữ văn 9” làm
đề tài nghiên cứu. Trên tinh thần tìm tòi, nghiên cứu, trao đổi và học hỏi kinh
nghiệm, những vấn đề mà tôi đưa ra sẽ góp phần giúp giáo viên giảng dạy môn
Ngữ văn có những biện pháp hiệu quả hơn trong việc hướng dẫn học sinh tham

gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo; giúp học sinh thêm yêu thích môn học
Ngữ văn, tham gia tích cực vào hoạt động học tập nói chung và trong mỗi tiết
học Ngữ văn nói riêng hướng đến mục đích nâng cao chất lượng dạy học trong
nhà trường.
II.
Mục đích nghiên cứu.
Tác giả: Cao Đình Cường.
1


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Nghiên cứu đề tài này tôi hướng đến những mục đích sau đây:
- Tìm hiểu tồn tại hạn chế của việc hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt
động trải nghiệm sáng tạo trong môn học Ngữ văn, là nguyên nhân dẫn đến chất
lượng tổ chức hoạt động chưa cao.
- Từ thực tiễn giảng dạy, tôi đưa ra những biện pháp hiệu quả để khắc
phục những tồn tại nói trên; xác định những biện pháp cụ thể, có hiệu quả để áp
dụng vào trong giảng dạy; nâng cao chất lượng của việc tổ chức, hướng dẫn học
sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, làm cho bộ môn Ngữ văn trở
nên gần gũi với học sinh, các em yêu thích bộ môn này hơn.
- Giúp học sinh hiểu rõ hơn về hoạt động trải nghiệm sáng tạo; ý nghĩa
của hoạt động này trong học tập; các em nhận thức được hoạt động trải nghiệm
sáng tạo như là một nhu cầu thiết yếu của bản thân.. từ đó các em ý thức được
đầy đủ hơn về trách nhiệm của mình trong mỗi hoạt động đồng thời phấn đấu
vươn lên trong học tập.
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I.
Cơ sở lí luận
1. Quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

Hiện nay, hoạt động trải nghiệm sáng tạo đã được áp dụng khá phổ biến
trong dạy học. Đây được xem là một hoạt động mà qua đó giúp học sinh kết nối
kiến thức được học trong sách vở với cuộc sống.
Trong dự thảo về chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ giáo dục đưa ra
cũng đã nêu “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục trong đó
từng học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã
hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm,
đạo đức, các kỹ năng và tích luỹ kinh nghiệm riêng của cá nhân. Trải nghiệm
sáng tạo là hoạt động được coi trọng trong từng môn học; đồng thời trong kế
hoạch giáo dục cũng bố trí các hoạt động trải nghiệm sáng tạo riêng, mỗi hoạt
động này mang tính tổng hợp của nhiều lĩnh vực giáo dục, kiến thức, kỹ năng
khác nhau. Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa là người
tham gia, vừa là người kiến thiết và tổ chức các hoạt động cho chính mình nên
học sinh không những biết cách tích cực hoá bản thân, khám phá bản thân, điều
Tác giả: Cao Đình Cường.
2


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

chỉnh bản thân mà còn biết cách tổ chức hoạt động, tổ chức cuộc sống và biết
làm việc có kế hoạch, có trách nhiệm”.
Với cách hiểu như vậy thì hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động
giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của giáo viên, từng cá nhân
học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời
sống gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt
động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy
tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được
coi trọng trong từng môn học.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo không gọi là môn học mà là hoạt động giáo

dục. Môn học được tạo nên bởi một hoặc một vài lĩnh vực khoa học nên nội
dung của nó được cấu trúc chặt chẽ còn hoạt động giáo dục sử dụng tích hợp
kiến thức, kỹ năng của nhiều lĩnh vực để thực hiện mục tiêu hoạt động của mình.
2. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với đổi mới phương pháp dạy
học.
Học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm là phương pháp thực hiện học đi
đôi với hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống
ngay trong lớp, trong trường. Đây được đánh giá là phương pháp ưu việt cho sự
phát triển năng lực sáng tạo, giúp học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành
các kĩ năng, giá trị và phẩm chất của bản thân.
Với xu thế phát triển của giáo dục hiện nay thì hoạt động TN-ST đã và
đang được triển khai như một biện pháp hữu hiệu trong việc đổi mới PPDH góp
phần đổi mới giáo dục nói chung.
Tại văn bản số 27/HD/PGD&ĐTcủa Phòng Giáo dục và đào tạo huyện
Krông Ana về việc hướng dẫn các trường THCS triển khai thực hiện nhiệm vụ
Giáo dục THCS năm học 2018-2019 cũng đã nêu một trong những nhiệm vụ
trọng tâm là “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học phù hợp với
yêu cầu hiện nay. Tăng cường ứng dụng CNTT trong dạy học; Dạy học trải
nghiệm sáng tạo; kích thích HS nghiên cứu khoa học; Dạy học tài liệu địa
phương” …. Như vậy dạy học hoạt động TN-ST được xem là một nội dung quan
trọng trong đổi mới dạy học và đây cũng là một phương pháp dạy học mới nhằm
tiếp cận dần với nội dung chương trình giáo dục phở thông mới. Thông qua hoạt
động TN-ST học sinh sẽ nâng cao khả năng vận dụng kiến thức từ các bài học
Tác giả: Cao Đình Cường.
3


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

vào từng tình huống thực tiễn của cuộc sống. Chính điều này đã làm cho học

sinh tiến gần hơn đến với những chân lí khoa học.
Như vậy có thể thấy rằng: Hoạt động trải nghiệm sáng tạo được xem là một
phần quan trong của việc đổi mới phương pháp dạy học. Kết quả hoạt động trải
nghiệm của học sinh có thể được sử dụng để đánh giá kết quả quá trình học tập
của học sinh.
II.
Thực trạng.
1. Chương trình hoạt động TN- ST trong môn học Ngữ văn 9.
Trường THCS Lê Văn Tám nằm trên địa bàn xã Bình Hòa, huyện Krông
Ana, tỉnh ĐăkLăk. Năm học 2018-2019, trường có tổng số 427 học sinh, định
biên thành 12 lớp trong đó khối 9 có 3 lớp với tổng số 94 học sinh.
Những năm qua, dạy học hoạt động TN-ST đã được giáo viên áp dụng vào
trong quá trình dạy học như một phần của nội dung chương trình giảng dạy nhất
là đối với môn học Ngữ văn. Trong chương trình lớp 9 có 2 chủ đề hoạt động là:
Chủ đề 1: Phụ nữ xưa và nay.
Chủ đề 2: Người lính.
Giáo viên có thể lựa chọn một trong hai hình thức tổ chức các hoạt động là:
Lồng ghép trong tiết học hoặc tổ chức dưới dạng một buổi sinh hoạt ngoại khóa.
2. Thực trạng dạy học hoạt động TN-ST trong môn Ngữ văn 9 tại
trường THCS Lê Văn Tám.
Trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy rằng việc tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo có những thuận lợi và khó khăn như sau:
Thuận lợi:
Các chủ đề hoạt động đã được quy định trong phân phối chương trình là cơ
sở để giáo viên dạy học hoạt động TN- ST bám sát chương trình giảng dạy.
Hoạt động giảng dạy trong nhà trường luôn nhận được sự chỉ đạo sát sao của
lãnh đạo, sự chỉ đạo trực tiếp từ bộ phận chuyên môn, sự phối hợp chặt chẽ của
các tổ chức trong nhà trường. Giáo viên đã rất tích cực trong việc hướng dẫn học
sinh tham gia hoạt động trải nghiệm.
Khó khăn:

Về cơ sở vật chất của nhà trường còn nhiều thiếu thốn: Chưa có Hội trường
và sân khấu nên mỗi khi tổ chức hoạt động tập thể phải tận dụng không gian,
sân khấu ngoài trời.
Tác giả: Cao Đình Cường.
4


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Việc dạy học hoạt động trải nghiệm sáng tạo còn chủ yếu dựa vào khâu tổ
chức của giáo viên ở trên lớp, chủ yếu các em trải nghiệm là thông qua việc tìm
hiểu thông tin và báo cáo nội dung hiểu biết, thực tế hoạt động TN-ST còn nặng
về lý thuyết.
Đối với học sinh, các em là học sinh nông thôn nên việc được tham gia hoặc
chứng kiến các hoạt động của địa phương liên quan đến chủ đề người lính hay
người phụ nữ là tương đối hạn chế. Ở địa phương không có cở sở hay địa điểm
nào để đáp ứng nhu cầu về trải nghiệm tham quan điều này cũng gây nên nên
hạn chế cho các em khi tìm hiểu học tập, trải nghiệm về hai chủ đề nói trên.
Việc hướng dẫn học sinh ở một số giáo viên còn mang tính chủ quan, một
chiều – tức là giáo viên giao nhiệm vụ và học sinh thực hiện rồi báo cáo, làm
như vậy chưa thực sự phát huy được tiềm năng sáng tạo của học sinh. Chưa tạo
cho các em nhận thức về hoạt động TN-ST là một nhu cầu của cuộc sống, giáo
viên chưa bám sát được học sinh, không nắm bắt hết được những khó khăn
vướng mắc của học sinh để giúp các em tháo gỡ. Một số học sinh cũng chưa
nhận thức đầy đủ được những yêu cầu cụ thể của hoạt động như: Hoạt động này
để làm gì? Cần phải đạt được gì? Vì vậy mà một số em không thực sự hào hứng
tham gia, nhiều khi không hoàn thành được nhiệm vụ của cá nhân.
Để làm rõ hơn về những tồn tại và hạn chế của vấn đề này, ngay từ đầu năm,
tôi đã thực hiện một khảo sát đối với 94 em học sinh lớp 9 trong năm học 20182019 với nội dung và kết quả như sau:
Câu hỏi 1. Em có thích học môn Ngữ văn không? Vì sao?

Câu hỏi 2. Em thấy hoạt động TN-ST trong dạy học Ngữ văn có cần thiết
không?
Câu hỏi 3. Em có hứng thú khi tham gia các hoạt động trải nghiệm trong môn
Ngữ văn không?
Kết quả khảo sát cho thấy vẫn có khoảng 20% học sinh không thích học bộ
môn Ngữ văn vì cho rằng đây là môn học có khối lượng kiến thức nhiều, bài học
văn bản dài nên khó nhớ. Điều này cho thấy rằng học sinh vẫn cảm nhận việc
học và tiếp thức kiến thức trên lớp có phần khó khăn. Tuy nhiên 95% học sinh
lại rất đồng tình và hứng thú với việc tham gia hoạt động trải nghiệm nhất là trải
nghiệm theo hình thức hội thi hoặc tham quan, dã ngoại...

Tác giả: Cao Đình Cường.
5


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Cũng từ kết quả khảo sát cho thấy đa số học sinh thích tham gia các hoạt
động TNST , hoạt động ngoại khóa trong khi học môn Ngữ văn song việc các
em tham gia chưa được chủ động và tích cực. Nếu xét về tâm lí học sinh thì thấy
một thực tế là học sinh thích những tiết học này vì được vui chơi, được tự do
hơn so với những bài học trên lớp.
Nguyên nhân:
- Một số học sinh không thích học môn Ngữ văn vì các em cho rằng bài
học dài, kiến thức nhiều khó nhớ. Một số học sinh khi có học lực yếu bộ môn
này thường tỏ ra nhút nhát, thếu tự tin khi phải thể hiện mình trước số đông.
Hoặc là các em chưa được tạo cơ hội để thể hiện mình trước tập thể: ví dụ có em
kể chuyện không hay nhưng lại hát rất tốt; có em lực học tốt song thể hiện ý
kiến trước tập thể lại tỏ ra nhút nhát, nếu trong quá trình giảng dạy giáo viên chỉ
đánh giá về năng lực học tiếp thu kiến thức thì dễ làm cho học sinh bị nản chí vì

luôn thấy mình “không bằng ai”, từ đó tạo nên thói quen ỉ lại, dựa dẫm người
khác.
- Phần vì của hoạt động rộng, yêu cầu hướng dẫn học sinh phải tỉ mỉ, phần vì
cơ sở vật chất và điều kiện của đơn vị còn thiểu thốn nên giáo viên chưa thực sự
nhiệt trình hướng dẫn học sinh thực hiện các chủ đề trải nghiệm.
Thực trạng trên đặt ra vấn đề: Làm thế nào để tổ chức và hướng dẫn cho HS
tham gia hoạt động TN-ST một cách có hiệu quả, phát huy được năng lực sáng
tạo của học sinh trong quá trình học tập, làm cho bộ môn Ngữ văn trở nên gần
gũi và nhẹ nhàng hơn với học sinh.

III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
Dạy học định hướng phát triển năng lực ở học sinh thì giáo viên cần phải
nhận biết được khả năng, năng lực của học sinh thông qua nhiều kênh thông tin
khác nhau. Có học sinh thì kể chuyện hay; có học sinh viết văn hay; có học sinh
diễn kịch tốt, có em mạnh dạn nhưng có em nhút nhát..vv.. trong dạy học giáo
viên cần phải kích thích được học sinh để các em có thể tham gia trải nghiệm
một cách chủ động, nhiệt tình.
Từ thực tế giảng dạy, trên cơ sở đánh giá những nội dung và kết quả tổ
chức triển khai các hoạt động TN-ST trong những năm học trước, hướng đến
những điều chỉnh tích cực đổi mới phương pháp dạy học tôi đã tiến hành những
biện pháp sau đây:
Tác giả: Cao Đình Cường.
6


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

1. Biện pháp 1.
Giúp học sinh nhận thức đầy đủ về hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong học tập môn Ngữ văn 9.

Ngay từ đầu năm học giáo viên phải định hướng cho học sinh hiểu rõ
được Thế nào là hoạt động trải nghiệm sáng tạo? Tham gia hoạt động để làm gì?
Học sinh phải làm gì trong mỗi hoạt động đó?...
Đồng thời để kích thích các em sự tò mò, hào hứng tham gia các hoạt
động giáo viên cần phải hướng dẫn giúp các em có được cái nhìn tổng thể về
những yêu cầu cho mỗi hoạt động theo chủ đề hoặc yêu cầu về hoạt động trải
nghiệm cho mỗi bài học.
Đối với chủ đề hoạt động trải nghiệm “Phụ nữ xưa và nay” được triển
khai từ khi học xong tiết 41 và học sinh báo cáo kết quả sau khi học tiết 57. Yêu
cầu học sinh phải có được những cảm về những vẻ đẹp của người phụ nữ Việt
Nam qua từng thời kỳ: trong thời kỳ đất nước còn chế độ phong kiến và trong
thời kỳ ngày nay. Qua các văn bản đã được học gồm: “Chuyện người con gái
Nam Xương” của Nguyễn Dữ; “Truyện Kiều” của Nguyễn Du; truyện “Lục Vân
Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga” của Nguyễn Đình Chiểu, học sinh cần thể hiện
được những cảm nhận của bản thân về người phụ nữ Việt Nam trong xã hội cũ.
Từ nhừng hiểu biết và liên hệ ở với vẻ đẹp của người phụ nữ trong thời đại
ngày nay. Kết quả của hoạt động học sinh phải thể hiện bằng một “sản phẩm” cụ
thể mang dấu ấn cá nhân, thể hiện quan điểm riêng của bản thân. Học sinh cần
kết hợp những kiến thức hiểu biết đã được tìm hiểu ở chương trinh đã học ở các
lớp 6;7;8.
Với chủ đề hoạt động trải nghiệm về “Người lính”, chủ đề này được triển
khai từ khi học xong tiết 58 và học sinh báo cáo kết quả sau khi học tiết 72.
Thông qua kiến thức của các bài học gồm: “Đồng chí” của Chính Hữu; “Bài thơ
về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật”; “Ánh trăng” của Nguyễn Duy,
học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm bằng những hình thức khác nhau như:
tham quan những di tích lịch sử; gặp gỡ trực tiếp với các cựu chiến binh hay
nghe kể chuyện về hay thể hiện tình cảm của mình với những người lính, người
chiến sĩ cách mạng trong từng thời kì lịch sử thông qua những bài hát, những
câu chuyện kể .vv..

Tác giả: Cao Đình Cường.
7


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Trong bộ môn Ngữ văn, khi tiếp cận với một tác phẩm văn học, học sinh
có thể có những cách nhìn khác nhau, tuy nhiên giáo viên là người định hướng
cho các em thể hiện quan điểm mang tính nhân văn. Học sinh là chủ thể của hoạt
động TN-ST, các em cần thể hiện quan điểm, ý kiến của cá nhân, của nhóm đối
với những vấn đề liên quan đến bài học. Kết quả hoạt động của học sinh phải
được thể hiện thành “sản phẩm” mang dấu ấn của cá nhân.
Cũng cần định hình cho học sinh thấy được hình thức tổ chứchoạt động
trải nghiệm sáng tạo sẽ được tiến hành. Đối với trường Lê Văn Tám, do đặc
điểm của địa phương và tình hình thực tế của nhà trường, giáo viên có thể chọn
một số hình thức hoạt động trải nghiệm như: Hội thi; Tham quan thực địa;
2. Biện pháp 2.
Giúp giáo viên bộ môn nâng cao chất lượng trong việc xây dựng kế
hoạch, thiết kế chương trình cho mỗi hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Có thể nói vai trò của người giáo viên được xem là một tổng đạo diễn. Để
chuẩn bị cho mỗi hoạt động cần phải tiến hành xây dựng kế hoạch chi tiết để
hướng dẫn cho học sinh tham gia hoạt động theo một kịch bản nhất định. Các
nội dung trải nghiệm cần phải phù hợp với chủ đề, đúng quan điểm đường lối
giáo dục.
Kế hoạch cho một chủ đề hoạt động trải nghiệm cần đảm bảo các yêu cầu
sau:
- Đáp ứng đúng nhu cầu tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
- Đặt tên cho hoạt động
- Xác định mục tiêu của hoạt động TNST
- Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động

- Lập kế hoạch
- Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy.
- Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình hoạt động
Kế hoạch tổng thể này cần xác định cụ thể về nội dung và hình thức tổ chức
hoạt động (tham khảo phụ lục 1)
Người giáo viên bộ môn xây dựng kế hoạch chi tiết có sự tham khảo ý
kiến của nhóm giáo viên cùng bộ môn. Kế hoạch này phải được thông qua tổ
chuyên môn góp ý và duyệt trước khi thực hiện.
3. Biện pháp 3.
Tác giả: Cao Đình Cường.
8


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Giúp học sinh trở thành chủ thể của hoạt động.
Hoạt động TN-ST là hoạt động mà chính học sinh là chủ thể, vì vậy giáo
viên tuyệt đói không được làm thay các em. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn.
Ngay từ đầu năm học, giáo viên cần định hình cho học sinh thấy được
nhiệm vụ sắp tới là có những hoạt động trải nghiệm nào. Các em nhận thức
được nhiệm vụ trước mắt và phấn đấu để hướng tới. Hai chủ đề hoạt động trải
nghiệm trong chương trình Ngữ văn 9 đều được thực hiện trong học kì I nên
việc định hướng cho học sinh phải được tiến hành từ đầu năm, giúp các em có ý
tưởng sáng tạo và ý thức tích lũy kiến thức cho mỗi hoạt động. Giáo viên nên
hướng cho học sinh lựa chọn nội dung thực hiện trong cả học kì dựa vào điều
kiện, khả năng của bản thân, của lớp, của nhà trường, của địa phương có thể tổ
chức được. Việc này sẽ tạo tâm thế sẵn sàng thực hiện cho học sinh.
Để thực hiện nội dung này cần làm tốt các bước sau:
Bước 1. Lập nhóm học sinh.
Nội dung của một hoạt động có thể rất phong phú và nhiệm vụ của mỗi nhóm có

thể cũng khác nhau, vì vậy khi lập nhóm học sinh giáo viên cần phải dựa vào
một số tiêu chí như: nhóm theo sở trường; nhóm theo năng lực các nhân..vv và
phải phát huy vai trò của ban cán sự lớp trong việc lập nhóm.
Để có được một nhóm tối ưu giáo viên cần chú ý những nội dung sau:
- Mục đích: Hoạt động này hướng đến trải nghiệm học tập nào?
- Thời lượng: Hoạt động nhóm này diễn ra trong bao lâu?
- Đặc điểm học sinh: Những đặc điểm nào ảnh hưởng đến nhiệm vụ hoặc
trải nghiệm học tập này?
- Thành phần tham gia: Nhóm gồm các học sinh có đặc điểm giống nhau
hay không giống nhau?
- Hình thức tổ chức / Quy mô: Hình thức tổ chức nào phù hợp nhất với hoạt
động học tập? Quy mô như nào thì đạt được mục đích?
- Cách thức tiến hành: Các nhóm sẽ được tiến hành như thế nào?
Nhóm tối ưu là nhóm có khả năng kết hợp và hỗ trợ tốt cho nhau trong quá
trình làm việc. Mỗi thành viên có ý thức trách nhiệm và hoàn thành tốt phần
nhiệm vụ của mình giúp nhóm dễ đạt được mục tiêu của hoạt động. (Tham khảo
phụ lục 2)
Bước 2. Hướng dẫn nhóm học sinh xây dựng kế hoạch.
Tác giả: Cao Đình Cường.
9


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Kế hoạch của nhóm là một phần cụ thể hóa kế hoạch tổng thể của giáo viên.
Giáo viên tránh làm thay, làm hộ học sinh. Giáo viên chỉ đóng vai trò là người tư
vấn giúp đỡ. Làm như vậy các em mới có cơ hội bộc lộ khả năng của bản thân,
rèn luyện các phẩm chất, năng lực cần thiết.
Học sinh phải định hình những công việc cần làm làm là gì? Tổ chức ở
đâu ? Những ai thực hiện ? Cần có sự giúp đỡ của ai ở trong hoặc ngoài nhà

trường ? Cần những gì về cơ sở vật chất, thiết bị, đồ dùng… để thực hiện? Các
em vừa là người thu thập và xử lý thông tin, phân tích tình hình và tổ chức lớp
để bàn bạc đi đến thống nhất nội dung công việc cần làm. Ở bước này giáo viên
cần phải tư vấn hướng dẫn chi tiết cho mỗi nhóm, giúp các em nhận thấy được
mục tiêu và cần đạt được sau khi kết thúc hoạt động.
Bước 3.Tổng duyệt chương trình
Sau khi hướng dẫn và góp ý cho các nhóm, mõi nhóm học sinh sẽ chọn
nội dung và phương pháp thực hiện hoạt động của nhóm mình, kế hoạch này
được xem là “kế hoạch con” của chủ đề hoạt động trải nghiệm. Vì vậy kế hoạch
của các nhóm được kết nối với nhau phải có sự thống nhất, có tính khái quát làm
toát lên nội dung chủ đề của hoạt động.
Giáo viên bộ môn là người tổng duyệt chương trình của các nhóm và để
hoạt động diễn ra theo đúng kế hoạch cần có sự thống nhất ý kiến của tổ chuyên
môn.
Bước 4. Học sinh tiến hành báo cáo hoạt động trải nghiệm.
Sau quá trình chuẩn bị, thu thập và xử lý thông tin, hoặc tập luyện cho những
nội dung mang tính kết hợp các thành viên trong nhóm, học sinh sẽ tham gia
trực tiếp vào hoạt động. Toàn bộ ý tưởng, ý kiến của các em sẽ được chính các
em chủ động trình bày, báo cáo.
Khi tham gia hoạt động TN - ST đòi hỏi học sinh phải huy động kiến
thức, kĩ năng, các phẩm chất năng lực tổng hợp để giải quyết nhiệm vụ thực tiễn.
Có nhiệm vụ của cá nhân, có nhiệm vụ đòi hỏi phải có sự hợp sức của cả nhóm.
Các em phải bàn bạc, trao đổi, thống nhất, ra quyết định. Do vậy điều quan trọng
với mỗi giáo viên là phải hướng dẫn các em các kĩ năng như: kĩ năng làm việc
nhóm, kĩ năng lắng nghe và phản hồi tích cực, kĩ năng ghi chép, thu thâp xử lí
thông tin, kĩ năng ra quyết định. Đồng thời xây dựng niềm tin đối với học sinh.
Giáo viên chỉ có thể tin tưởng các em thì mới có thể giao việc cho các em. Và
Tác giả: Cao Đình Cường.
10

Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

ngược lại, học sinh chỉ có tin yêu giáo viên, tin yêu bạn của mình mới có thể tự
tin chia sẻ với chính giáo viên và bạn bè trong lớp nhưng suy nghĩ của mình..
Bước 5. Học sinh tự dánh giá.
Đây là bước cuối cùng của hoạt động, học sinh tự đánh giá lại quá trình hoạt
động. Nội dung đánh giá phải được tổng hợp lại từ việc xây dựng ý tưởng đến
tất cả các bước tổ chức thực hiện; kết quả công việc và ý nghĩa của nó; những
bài học kinh nghiệm về mọi mặt. … Thông qua đây, giúp học sinh sẽ có khả
năng tư duy sâu hơn; việc giao tiếp được mạnh dạn, tự tin; ý thức trách nhiệm
của các em được bộc lộ.
Dưới đây là phần thiết kế cho hoạt động TN- ST chủ đề Người lính.
Hoạt động TN-ST chủ đề: NGƯỜI LÍNH
Hình thức hoạt động: Ngoại khóa: Hội thi và trình diễn
1. Mục tiêu hoạt động
- Về kiến thức: Giúp học sinh:
+ Nắm vững được bản chất, đặc điểm, vai trò của nội dung chủ đề học trải
nghiệm.
+ Giúp học sinh cảm nhận vẻ đẹp về hình ảnh người lính được khắc họa
trong các tác phẩm mà các em đã được học, được đọc, được xem.
- Về kĩ năng:
+ Học sinh thể hiện được kĩ năng diễn xuất, biểu diễn, thuyết trình, kĩ
năng vẽ.
+ Biết vận dụng lí thuyết đã học vào thực hành.
+ Biết vận dụng một cách sáng tạo kiến thức đã học để giải quyết các tình
huống học tập và cuộc sống.
- Tư tưởng, thái độ:
+ Giáo dục lòng biết ơn đối với những hi sinh của thế hệ cha anh.
+ Giáo dục lòng yêu nước, tự hào dân tộc, ý chí quyết tâm xây dựng và

bảo vệ tổ quốc.
+ Có ý thức tự tu dưỡng, rèn luyện bản thân.
- Năng lực
+ Năng lực hợp tác nhóm
2. Chuẩn bị cho hoạt động
- Lực lượng tham gia: giáo viên, học sinh.
- Thời gian: 7 giờ 30 phút ngày 20/12/2018
Tác giả: Cao Đình Cường.
11


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

- Không gian, địa điểm: tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm tại UBND
xã Bình Hòa.
- Tài liệu được sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho các
chủ thể hoạt động: sách trải nghiệm sáng tạo GV - HS, các tư liệu trên các kênh
thông tin.
- Chuẩn bị của GV: xây dựng kế hoạch tổng thể; hướng dẫn học sinh
chuẩn bị các nội dung liên quan ch hoạt động trải nghiệm.
-HS về các phương tiện, tài liệu sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động
học tập trải nghiệm: giấy A3, máy chiếu, bút màu, một số tranh ảnh và các
nguồn tư liệu tham khảo khác ….
3. Nội dung và phương pháp và tiến trình thực hiện tiết chuyên đề trải
nghiệm
Nội dung: nhiệm vụ cho HS chuẩn bị cho chủ đề “ Người lính”
Thời gian chuẩn bị: 4 tuần
Phân công nhóm, tìm kiếm thông tin, chuẩn bị nội dung của từng nhóm cụ
thể như sau:
Nhóm 1: Vẽ tranh, thuyết minh về người lính qua hai cuộc kháng chiến

chống Pháp và chống Mỹ.
Nhóm 2: Thực hiện một số tiết mục văn nghệ hát - múa ca ngợi người
lính.
Nhóm 3: Tiểu phẩm kịch: “Chiếc lược ngà” (chuyển thể từ tác phẩm cùng
tên của nhà văn Nguyễn Quang Sáng)
Nhóm 4: Phim tư liệu tổng hợp: Người lính qua các thời kì và lồng thuyết
minh.
Nhóm 5. Sưu tầm hình ảnh: Người lính trong lòng nhân dân.
Phương pháp:
- Học sinh xây dựng ý tưởng, lựa chọn nội dung phù hợp
- Học sinh thu thập và xử lí thông tin
- Tập luyện và hoàn thiện sản phẩm
- Học sinh báo cáo sản phẩm trải nghiệm
Cách thức tiến hành:
Học sinh tiến hành “báo cáo” các hoạt động đã chuẩn bị theo kịch bản một
chương trình hội thi, trình diễn đan xen các tiết mục:
- Xem phim tư liệu. (Nhóm 4)
Tác giả: Cao Đình Cường.
12


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

- Hát tốp ca “Lá xanh”. (Nhóm 2)
- Thuyết trình sản phẩm Kể chuyện theo tranh .(nhóm 1, nhóm 5)
- Đơn ca: “Nơi đảo xa” (nhóm 2) trình bày.
- Nhóm 3 thực hiện tiểu phẩm kịch “Chiếc lược ngà”
- Múa: “Linh thiêng Việt Nam” (nhóm 2)
4. Đánh giá kết quả hoạt động
- Các nhóm nhận xét nhóm mình, đồng thời nhận xét góp ý cho kết quả

của nhóm khác .
- Giáo viên đánh giá học sinh: Thông qua kết quả đánh giá của ban giám
khảo và phần theo dõi các hoạt động, giáo viên bộ môn đưa ra những nhận xét
khách quan về mức độ hoàn thành nhiệm vụ của mỗi nhóm, trên cơ sở đó đánh
giá quá trình tham gia của học sinh. Lưu kết quả cho phần đánh giá chất lượng
học tập bộ môn.
Như vậy toàn bộ quá trình hoạt động và đánh giá kết quả của nhóm được
chính các em thực hiện. Việc đánh giá này không nặng về điểm số mà đánh giá
về mức độ và khả năng tham gia, đống góp của mỗi thành viên. Có thể thấy
rằng: Khi để cho các em chủ động trong các nhiệm vụ thì kết quả đạt được là
khá cao, các em thể hiện được khả năng và sở trường của mình. Cũng từ đây mà
học sinh nhận thấy vai trò, trách nhiệm của mình trong nhóm, trong lớp.
IV. Tính mới của giải pháp.
Trên cơ sơ những nội dung và phương pháp đã được áp dụng trong những
năm học trước, những giải pháp nêu ra trên đây có sự đổi mới nhiều hơn ở chỗ:
Phương pháp tổ chức cho học sinh tham gia hoạt động TN-ST được thực hiện
theo chủ đề ngoại khóa, tập trung. Với hình thức một cuộc thi, học sinh được
chia thành các đội dự thi nên các em rất hào hứng tham gia vì sản phẩm của mỗi
đội thi sẽ được thể hiện trước học sinh và giáo viên toàn trường.
V.
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Với cách thức tiến hành như trên, họat động này đã từng bước đi sâu và ý thức
của học sinh, các em học sinh nhận thức được rằng: Hoạt động TN-ST là một
phần thưởng mà các em được hưởng trong quá trình học tập. Vì vậy các em luôn
trông chờ để được trực tiếp tham gia vào các hoạt động.
Cũng thông qua hoạt động này các em đã cảm nhận được sự nhẹ nhàng trong
học tập. Tham gia một hoạt động mang tính ngoại khóa học sinh cảm thấy vui
Tác giả: Cao Đình Cường.
13

Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

hơn, không bị gò bó. Trải nghiệm mang tính vừa học vừa chơi sẽ kích thích
được học sinh trong quá trình học tập.
Phần thứ ba: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I.
Kết luận
Hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo là các hoạt động giáo dục thực
tiễn được tiến hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường. Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo là một bộ phận của quá trình giáo dục được tổ chức
ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho
hoạt động dạy học.
Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể, học sinh sẽ
phát huy vai trò cụ thể, tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân.
Các em được tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế,
chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả. Bên cạnh đó, các em còn được bày tỏ
quan điểm ý tưởng và lựa chọn ý tưởng của chính mình. Do vậy mà các em thật
sự hào hứng và rất tích cực khi được học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm
sáng tạo.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo thường diễn ra trong không gian mở, có
nhiều lực lượng giáo dục tham gia, đòi hỏi phải tốn nhiều thời gian, công sức,
nhà trường cần đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài chính vụ cho hoạt
động của các em; khuyến khích, động viên đội ngũ giáo viên tích cực và sáng
tạo trong quá trình tổ chức hoạt động.
Tổ chức HĐTNST trong nhà trường góp phần thực hiện dạy học theo định
hướng phát triển năng lực, tạo cơ hội cho học sinh phát huy khả năng sáng tạo,
biết vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế, đồng thời biết chia sẻ và quan
tâm tới mọi người xung quanh.
Thực hiện tốt việc dạy học hoạt động TN-ST cũng chính là thực hiện tốt

Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo góp phần
thực hiện tốt mục tiêu: “Phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng
lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho
học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng,
truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực
hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học…”
Tác giả: Cao Đình Cường.
14


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

của người học. Mỗi nhà trường cần căn cứ vào khả năng, điều kiện của học sinh,
của trường, của cộng đồng địa phương để tổ chức hoạt động TN-ST sao cho học
sinh được chủ động, phấn khởi, tích cực tham gia.
II.
Kiến nghị
Đối với giáo viên: Sự tích cực và nhiệt tình, gần gũi, gắn bó, trách nhiệm
với học sinh sẽ giúp định hướng cho học sinh có được những giờ học trải
nghiệm bổ ích.
Đối với nhà trường: Cần có trang bị tốt hơn về mặt cơ sở vật chất nhằm
đảm bảo cho việc tổ chức các hoạt động TN-ST được thiết thực và đi vào cuộc
sống của học sinh.
Đối với Cụm tổ bộ môn và Phòng giáo dục: Thường xuyên tổ chức các
chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học trong đó chú trọng đến dạy học trải
nghiệm sáng tạo giúp cho giáo viên có môi trường học tập trao đổi kinh nghiệm
nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động dạy học.
Bình Hòa, ngày 25 tháng 4 năm 2019
Người viết

Cao Đình Cường

NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG THẨM ĐỊNH CẤP TRƯỜNG
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………….
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG
Tác giả: Cao Đình Cường.
15


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG THẨM ĐỊNH CẤP HUYỆN
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

TÀI LIỆU THAM KHẢO.
1. Hoàng Phê (2008), Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng.
2. Bộ GD-ĐT (2018), Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.
3. Huỳnh Xuân Nhựt – Lê Tấn Huỳnh Cẩm Giang (2016), Giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh phổ thông bằng phương pháp trải nghiệm sáng tạo.Tạp chí

Dạy và học ngày nay (số 5-2016.
Tác giả: Cao Đình Cường.
16


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

4. Kế hoạch số 27/ KHPGD- ĐT(2018) về triển khai nhiệm vụ năm học
2018-2019
5. Các trang Web:
http: //www.google.com.vn/search
http: //www.youtube.com/watch

PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1. Mẫu thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm sáng tạo:
TUẦN LỄ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO:
CHỦ ĐỀ: …
Họ và tên giáo viên: …………………….
Lớp thực hiện: ……………
I. MỤC TIÊU
Tác giả: Cao Đình Cường.
17


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

1. Kiến thức
2. Kỹ năng
3. Thái độ, tình cảm
4. Định hướng phát triển năng lực

5. Năng lực vận dụng kiến thức liên môn (nếu có)
Để giải quyết các vấn đề đạt ra, học sinh cần vận dụng các kiến thức liên
môn:
Môn

Bài liên quan đến chủ đề

II. THỜI GIAN THỰC HIỆN
III. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Giáo viên
2. Học sinh
IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Dạy học theo hình thức….
Quan sát, đàm thoại…
V. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN
Thời gian
Tiết 1

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1 (.. phút)
Hoạt động 2 (.. phút)

Tiết 2

Hoạt động 1 (.. phút)
Hoạt động 2 (.. phút)

Tiết 3

Hoạt động 1 (.. phút)
Hoạt động 2 (.. phút)

VI. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC HIỆN CỦA HỌC SINH
VII. RÚT KINH NGHIỆM
PHỤ LỤC 2. Kỹ thuật lập nhóm hoạt động TN –ST theo chủ đề
Tác giả: Cao Đình Cường.
18


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Mục đích
Hoạt động này hướng đến trải nghiệm
học tập nào?
Thời lượng
Hoạt động nhóm này diễn ra trong bao
lâu?
Đặc điểm học sinh
Những đặc điểm nào ảnh hưởng đến
nhiệm vụ hoặc trải nghiệm học tập này?
Thành phần tham gia
Nhóm gồm các học sinh có đặc điểm
giống nhau hay không giống nhau?
Hình thức tổ chức / Quy mô
Hình thức tổ chức nào phù hợp nhất với
hoạt động học tập? Quy mô như nào thì
đạt được mục đích?

Cách thức tiến hành
Các nhóm sẽ được tiến hành như thế
nào?

·
Luyện tập / vận dụng kĩ năng
·
Tìm hiểu nội dung mới
·
Kiểm tra một văn bản, một
tài liệu,…
·
Làm dự án
·
Ít hơn thời lượng một tiết học
·
Một tiết học
·
Ít hơn một tuần
·
Nhiều hơn một tuần
·
Sự sẵn sàng / Cấp độ kĩ năng
·
Hứng thú
·
Trải nghiệm
·
Hoàn cảnh
·

·

Giống nhau
Không giống nhau

·
·
·

Theo cặp
Nhóm nhỏ gồm 6-8 người
Chia lớp thành các nhóm

·
·
·

Do giáo viên chọn
Do học sinh chọn
Ngẫu nhiên

PHỤ LỤC 3.

Một số hình ảnh về hoạt động TN-ST
tại trường THCS Lê Văn Tám

Tác giả: Cao Đình Cường.
19

Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Ông Thầy Nguyễn Văn Quý- Hiệu trưởng nhà trường
tặng hoa cho đại biểu trong buổi sinh hoạt chuyên đề
hoạt động TN-ST nhân ngày 22/12/2018

Tác giả: Cao Đình Cường.
20


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn

Học sinh lớp 9 tham gia một tiết học hoạt động TN-ST
Chủ đề: Hội thi Đố vui đề tài Người lính

Học sinh lớp 9 tham gia một tiết học hoạt động TN-ST chủ đề: Người lính
(Năm học 2018-2019)
MỤC LỤC.
Tác giả: Cao Đình Cường.
21


Hướng dẫn học sinh lớp 9 tham gia các hoạt động TN-ST trong dạy học môn ngữ văn
STT

1
2
3
4
5

6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

Tên mục.
Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I.
Đặt vấn đề
II.
Mục đích nghiên cứu
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I.
Cơ sở lý luận
1. Quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo

2. Hoạt động TN-ST gắn với đổi mới phương pháp dạy
học
II.
Thực trạng
1. Chương trình hoạt động TN-ST trong môn Ngữ văn 9
2. Thực trạng.
III.
Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề.
1. Biện pháp 1.
2. Biện pháp 2.
3. Biện pháp 3.
Tính mới của giải pháp
Hiệu quả của Sáng kiến kinh nghiệm.
Phần thứ ba: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I.
Kết luận
II.
Kiến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục 1
Phụ lục 2
Phụ lục 3
Mục lục

Trang

1
1
2
2

2
2
3
3
4
4
6
6
7
9
13
14
14
14
15
17
18
19
20
22

Tác giả: Cao Đình Cường.
22