Tìm hiểu văn bản tôi đi học

Tìm hiểu văn bản Tôi đi học (Thanh Tịnh)
Trong bài Ngày đầu tiên đi học, nhà thơ Viễn Phương từng viết:

“Ngày đầu tiên đi học
Mẹ dắt tay đến trường
Em vừa đi vừa khóc
Mẹ dỗ dành yêu thương…”

Có lẽ, chẳng mấy ai quên kỉ niệm yêu thương, thắm thiết đó. Đó là ngày đầu tiên ta
rời bàn tay mẹ để đến với mọi người. Truyện ngắn Tôi đi học diễn tả cảm xúc ấy
của nhân vật “tôi” sẽ đưa ta quay về thời khắc hồn nhiên khó quên đó.

I. Tác giải, tác phẩm:

1. Tác giả:

– Thanh Tịnh (1911-1988), quê ở Huế. Ông viết văn, làm thơ và tham gia tich cực
phong trào văn nghệ kháng chiến.

– Ông sáng tác ở nhiều lĩnh vực: truyện ngắn, truyện dài, thơ, ca dao, bút kí văn
học ,… nhưng thành công hơn cả là thơ và truyện ngắn. Sáng tác của ông toát lên
vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. Thanh Tịnh đã làm nên một phong
cách rất riêng trong làng văn nghệ Việt Nam thế kỉ XX.

2. Tác phẩm:


– Thể loại: truyện + kí.
– Xuất xứ: “Tôi đi học” in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản năm 1941.
– Nội dung: Cảm giác bâng khuân, hồi hộp, bỡ ngỡ của nhân vật tôi trong ngày đầu
tiên đén trường.

– Bố cục: 4 phần

Phần 1: Từ đầu đến “… rộn rã”: Những dấu hiệu quen thuộc khiến tác giả nhớ về
những kỉ niệm êm đèm của ngày đầu tiên đi học năm xưa.
Phần 2: tiếp theo “….trên ngọn núi”: Cảm xúc bâng khuân, rộn ràng trên con
đường cùng mẹ dến trường. Sự vụng về và lúng túng nhưng rất quyết tâm của nhân
vật tôi khi phải tự mình cầm sách vở
Phần 3: tiếp theo “….được nghỉ cả ngày”: Cảm giác hồi hộp và xa lạ khi đứng
trước sân trường. ngôi trường quen thuộc, gần gũi ngày nào giờ trở nên uy nghiêm,
to lớn lạ thường.
Phần 4: phần còn lại: Cảm giác thân thương khi ngồi trong lớp học. Cảm thấy mình
lớn hơn, thấy yêu mến và gắn kết với ngôi trường và thầy giáo. Tự lạm nhận chỗ
ngồi và lớp học là của mình.

II. Phân tích văn bản:

1. Tâm trạng, cảm giác của nhân vật “tôi” khi nhớ về kỷ niệm của buổi tựu trường
đầu tiên :
Những kỷ niệm về buổi tựu trường đầu tiên được nhà văn diễn tả theo trình tự như
thế nào?


– Từ hiện tại nhớ về dĩ vãng theo trình tự thời gian:
+ Trên đường cùng mẹ đến trường
+ Khi đến trường
+ Khi vào lớp, ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên.

Tâm trạng và cảm giác của nhân vật “tôi” khi đi cùng mẹ đến trường buổi học đầu
tiên được miêu tả như thế nào? Tìm các chi tiết miêu tả tâm trạng đó?

– Con đường, cảnh vật rất quen tự nhiên thấy lạ, thấy có sự thay đổi lớn trong lòng
mình.
– Cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo mới, sách vở mới; cẩn thận nâng
niu và muốn thử sức mình.
– Tâm trạng hồi hộp, háo hức chờ đón những điều mới là ở phía trước.

Khi đến trường, đứng giữa sân trường, nhìn cảnh dày đặc cả người, nhất là cảnh
các học trò cũ vào lớp, tâm trạng và cảm giác của nhân vật “tôi” như thế nào?

– Tâm trạng lo sợ vẩn vơ, vừa bỡ ngỡ, vừa ước ao thầm vụng, lại cảm thấy chơ vơ,
vụng về, lúng túng. Nhân vật tôi thấy ngôi trường trong cao ráo và sạch sẽ hơn
thường ngày, thấy nó to lớn và oai nghiêm khác lạ. Cảm giác ấy nảy sinh là do lần
đầu tiên xuất hiện trước đám đông với tư thế là một học sinh mới, vai trò mới, hết
sức hệ trọng.

Khi nghe Ông đốc đọc danh sách học sinh mới, tâm trạng của nhân vật “tôi” như
thế nào?


– Nhân vật tôi hồi hợp chờ nghe tên mình. khi nghe ông đốc gọi tên mình, nhân vật
tôi giật mình, cảm thấy quả tim như ngừng đập, đôi chân run rẩy. Như bao học trò
khác, cậu thấy sợ khi sắp phải rời bàn tay dịu dàng của mẹ. Hình ảnh ông Đốc
nghiêm nghị, đáng kính càng khiến cậu sợ hãi hơn.

Tâm trạng của tôi khi ngồi vào lớp?

– Khi bước vào lớp học, cậu thấy vừa xa lạ lại vừa gần gũi với mọi vật, với mọi
bạn ngồi bên cạnh, vừa ngỡ ngàng, vừa tự tin, nghiêm trang bước vào giờ học đầu
tiên. Cậu cũng dành một chút thời gian để nhìn ngắm xung quanh, mơ màng nhìn

ra cửa sổ theo cánh chim và đám mây trời cao rộng.

Bài học:
– Háo hức trên đường tới trường.

– Lo sợ vẩn vơ rồi bỡ ngỡ, ngập ngừng, e sợ khi đứng trên sân trường.

– Khi nghe ông đốc gọi tên thì lúng túng, cảm thấy sợ khi sắp phải rời mẹ, cảm
thấy mình bước vào một thế giới khác.

– Bước vào giờ học đầu tiên vừa ngỡ ngàng, vừa tự tin, nghiêm trang bước vào giờ
học đầu tiên.

* Liên hệ: Cảm giác của em trong ngày khai truờng đầu tiên?


2. Thái độ, cử chỉ của người lớn:
Em có cảm nhận gì về thái độ, cử chỉ của những người lớn đối với các em bé lần
đầu tiên đến lớp?

+ Phụ huynh: Chuẩn bị chu đáo, cùng con em đến trường dự lễ khai trường.
+ Ông đốc: Một người thầy, người lãnh đạo nhà trưòng rất từ tốn, nhân hậu và bao
dung.
+ Thầy giáo trẻ: Vui tính, năng động và giàu tình yêu thương.

Bài học:
– Phụ huynh chuẩn bị chu đáo và cùng tham gia buổi học đầu tiên.
– Thầy giáo từ tốn, nhân hậu, bao dung, vui tính, giàu tình yêu thương hết lòng vì
học sinh thân yêu.
=> Trách nhiệm cao cả, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ tương lai.

* Liên hệ giáo dục:

Tìm và phân tích những hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng trong truyện ngắn?

+ “ Tôi quên ……. quang đãng”
+ “ Ý nghĩ ấy …… ngọn núi”
+ “Họ như con chim…… cảnh lạ”


Chi tiết so sánh giàu sức gợi cảm gắn với cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng, trữ tình.
Cách so sánh này góp phần diễn tả cụ thể, rõ ràng những cảm giác, ý nghĩ của nhân
vật tôi. Góp phần tạo nên chất biểu cảm, chất thơ trong truyện.

3. Đặc sắc nghệ thuật:
Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện?

– Bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật.

– Kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả và bộc lộ cảm xúc.

Theo em, sức hút của truyện được tạo ra từ đâu?

+ Tình huống truyện nhẹ nhàng mà tinh tế.
+ Tình cảm của người lớn nồng hậu, bao dung.
+ Thiên nhiên hiền hòa gợi nhớ, gợi thương
+ Cảnh sắc quen thuộc, gần gũi và bình dị của làng quê Việt Nam.

III. Luyện tập.

– Viết đoạn văn ngắn ghi lại ấn tượng của em về ngày khai trường đầu tiên?