Thực trạng đào tạo cho cha mẹ về can thiệp sớm trẻ tự kỷ tại khoa tâm thần bệnh viện nhi trung ương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ Y TẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

Đ

THỰ TRẠNG Đ

T

T

TẠO CHO CHA MẸ VỀ

CAN THIỆP SỚM TRẺ TỰ KỶ TẠ
T

N ỆN

V ỆN N

T

TRUNG Ư NG

Chuyên ngành: Quản lý bệnh viện

LUẬN VĂN T ẠC SỸ

U N

ỆN

:
TS. NGUYỄ T
PGS.TS.

HÀ NỘI - 2017

T

T
OÀ

V ỆN


N

T

V

TT T

ABA
ASD

R i loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorders)

CARS

T

ự ỷ

ẻ

T

C

Rating Scale)
CDC

Trung tâm Ki m soát Bệnh tật Hoa Kỳ (Centers of Disease
Control

DSM-IV

ổ

ạ
ỳ – T

ả

agnostic and Statistical

Manual of Mental Disorders – Forth Edition)
MCHAT 23

ả

ự ỷ

ẻ

ổ

Check-list Autism in Toddlers)
PECS

ệ

ế

Communication System).

ổ

(Pictures Exchange


ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
hương 1: TỔNG

U N ............................................................................... 3
ự ỷ ........................................................................ 3

1.2. V

ò

Đ

ạ

ẹ ẻ ự ỷ

ệ ,

ệ ,

ă

ẻ ự ỷ. 10

ẹ ẻ ự ỷ ................................................................ 14

T

ạ
Vệ

ă

ệ

ẹ ẻ ự ỷ

ế

....................................................................................... 20

ệ

ệ

hương 2: ĐỐ TƯ NG V

Ư NG

ệ
NG

T
N

Error! Bookma
U ............. 27

Đ

......................................................... 27

Đ

........................................................................... 27

...................................................................... 27

Cô

ậ

ậ

2.5.

ô

................................................. 31

..................................................................... 34

hương 3:

T

U NG

N

U....................................................... 36

Đ

.......................................... 36

Đ

ế
ệ

ả

T

hương 4:

ạ

ẹ ẻ ự ỷ ạ

ế

, ệ

............................ Error! Bookmark not defined.

N UẬN ................................... Error! Bookmark not defined.

T ô
4

T

Error! Bookmark not defined.
ả

ạ

ế

,

,

ự

ẹError! Bookmark no

T UẬN ................................................................................................. 101
N NG
Ạ
T

ỆU T

................................................................................................ 102
NG

N

U ..................................................................... 102


N
ả

Đ

ẹ ẻ ự ỷError! Bookmark not defined.

ả

Đ

ổ

ả

T

ệ

ả

T

ả

Đ

ả

Đ

ả

Đ

ả

NG

ậ

Error! Bookma
ẹ ự ỷ Error! Bookmark not defined.

ẹ

gian
ổ

ẻ ự ỷError! Bookmark not defined.

ệ

ạ

ẻ ự ỷ Error! Bookmark not defined.

ệ

ẻ ự

ổ

ạ .. Error! Bookmark not defined.

ế

ệ

ả

...... Error! Bookmark not defined.

ả

ế

ệ
ẹ

ẻ ự ỷ
ả

ế
Đ

ẹ
ạ

ả

V

ự ỷError! Bookmark not defin

ả

Cả

ả

ả

ả
ả

ự

ẹ

ệ
ò

ạ

ệ Error! Bookmark not defined.
ậ

Đ

ế

,

ế

ả
ả

ả

ệ Error! Bookmark not defined.

ẹ
ả

ự ỷError! Bookmark not defined.

ệpError! Bookm

ẻ ự ỷError! Bookmark not defined

ẹ ........................ Error! Bookmark not defined.
ẹ

ự

ỷ ệ

ẹ ạ

ế

ả

ỷ ệ

ẹ ạ

ả

ỷ ệ

ẹ ạ

ệ
ự ỷ
ự ỷ

ự

ẻ .................. 48

ự ỷ

-

ệ Error! Bookm

ệ Error! Bookmark

-

ệ Error! Bookma


N
ệ

Hình 1.1.
Hình 1.2. C

ệ

ÌN

ẻ ự ỷ ........................................................... 9

ẻ ự ỷ
ổ

ự
............................................................ 12

ệ

ẻ ự ỷ ự

ệ

Hình 1.4.
– ệ

N

ệ

ạ
T

............... 23
ẹ ẻ ự ỷ ạ

T

................................................ 24


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
R i loạn phổ tự kỷ (ASD) là m t bệnh lý r i loạn phát tri n th n kinh –
tâm th n, v i bi u hiện chung là suy giảm rõ rệt và lan t
h i, giao tiếp kèm theo nhữ
nh hình cùng v i ý thích b thu hẹp
[1]. Những bi u hiện này
ệ
c 3 tuổi, v i m
từ nhẹ ến n ng
và diễn biến kéo dài [2]. Trong nhữ
ă
ự kỷ là m t v

mang
tính th i sự
c nhi
i quan tâm, m t trong những lý do là t lệ m c có
ă
nhi
c trên thế gi i nói c
ũ
Việt nam
nói riêng. Theo nghiên c u c a Trung tâm Ki m soát bệnh tật Hoa kỳ (CDC)
tỷ lệ m c r i loạn phổ tự kỷ trẻ
ă
ô
ừ
ă
1/150 trẻ; ă
/
ă
/ [2]. Các nghiên c u châu Á,
châu Âu và Nam M cho biết tỷ lệ m c là khoảng 1%. Tại Hàn Qu c, theo tác
giả Kim và các c ng sự, tỷ lệ này là 2,6% [3].
Tại Việt Nam, ự ỷ
ậ
ữ
ă
T
ự ế
ẻ ự ỷ
ệ ă
ệ

ệ
ỷ ệ ẻ ự ỷ
ả
,
ệ
ạ
T
ệ
ệ
T
, ỷ ệ ẻ ế
ự ỷ ă
ệ:t
ă ừ 2011 – 2015 có 15.
t trẻ
r i loạn
tự ỷ [4].
ệ
,
ế
Vệ
ế
an ệ
ẻ ự ỷ

ế

ò
ự ỷ,

ậ ,

ậ ,

ẹ
ạ

ẻ ự ỷ

,

,

ệ

ạ
ả

tiên,

ế
ự

ữ

ạ
ệ

còn

ă

ậ

t

ô

ẻ

ế
T

ễ

ẹ
ự

ễ

ế

ạ

ô
ô

ệ

ữ

ệ

ẻ
ệ ,

ữ

ậ

ự

ự

ữ
ự

ệ

ạ

ế
,

ẹ ạ

, ạ

ò

ệ

ữ
ạ

ẻ

ẻ


2

ữ

ẽ
V

ậ ,

ữ
ự

này, ch
ệ

ả

ậ

ù

ả

ẻ

ự ỷ

ự

ự ỷ,

,

ô

ạ

,ổ

ẻ

ẻ

ẹ

,

T

ễ

ệ , ả
ế

,
,

ệ
ẻ

ù

ế

,
ẹ ẻ ự ỷ ũ

ế

ẻ ự ỷ [5].

ạ

ả

ữ
ữ

ô

ẹ

ự ỷ

ă

ữ

ả

C
ạ

ệ

,

Đ
,

ệ

ẻ

ạ

ệ t

ẻ
[6].

mô hình can thiệp trẻ tự kỷ ch yếu tập trung vào can thiệp tại
ệnh viện, trong khi mô hình can thiệp cho
ò

trẻ tự kỷ tại nhà v
Việt Nam. Trong 9 ă

ng

,

T

c xây dựng nhi u
n – Bệnh viện Nhi Trung

ực hiện mô hình l ng ghép can thiệp s m cho trẻ tự kỷ và
ẹ ẻ ự ỷ v các k

ă

can thiệp s m tại nhà, nh m áp d ng chiến

c can thiệ “

”

ữa khả ă

ạ

ò

c

ập cho trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, từ

ả

thực trạ

ũ

ến nay
ết quả c a

quá trình thực hiện nay.
Vì vậ ,

ô

ến hành

nghiên c u “Thự
o

cha mẹ về can thiệp sớm trẻ tự kỷ
Ươ

o cho

ệ

”
h

1.
khoa Tâ
2.
h

ệ

đào

hầ

g à
ệ h iệ

h gi
hầ

hi
à

ệ h iệ

hi

o cho cha mẹ về can thiệp sớm trẻ tự kỷ
g

ơ g

o cho cha mẹ về can thiệp sớm trẻ tự kỷ
g

i

ơ g

i


3

hương 1
TỔNG
11

h i

U N

h ng ề
ệ

ơ

Theo H i tâm th n h c Hoa Kỳ, ối

n phổ

là

m t bệnh lý r i loạn phát tri n th n kinh – tâm th n, xu t hiện s m, kéo dài,
bi u hiện

các m

ct

i những thiếu sót trong

i, ngôn ngữ giao tiếp và những hành vi
và những thói quen, m i quan tâm thu hẹp b
loạ

ng [2], kèm theo nhi u r i

c biệt là chậm phát tri n trí tuệ, các r i loạ

quan, ă

u hòa cảm giác, giác

ng, r i loạn hành vi, r i loạn gi c ng , ă
n hiệ

ẻ ự ỷ

ổ, t ậ
ữ

nh hình, rập khuôn

ệ

ẻ ừ

ệ

ế

ổ , nếu c

ù

ệ

ả

. Can

thiệp s m còn có th áp d ng cho cả t ẻ
C

ệ

ừ

ổ tr lên

ò

ữ

ự

và

ẹ

ẻ

tích cực ch

ế

ự ỷ,

ă

…

ẻ

trung tâm trong chiế

ệ

c

[7].
Đà

o

cậ

ến việc dạy các k

ă

ực hành, ngh nghiệp

hay kiến th c

ến m

ực c th ,

vững những tri th c,

ă , ngh nghiệp m t cách có hệ th
i cu c s ng và khả ă

việc nh

ih
ảm nhận

i và n m
chu n b
c m t công

nh.
đ

Trên th giới: Theo nghiên c u c a (CDC) tỷ lệ m c r i loạn tự kỷ
ă

ô

ừ

ă

/

ẻ; ă

/

trẻ
ă


4

2012: 1/68 [2]. Các nghiên c u
ế

m c là khoảng 1% dân
i Việ

châu Á, châu Âu và Nam M cho biết tỷ lệ
[3].
ỷ ệ

:

ạ

ự ỷ

ỷ ệ ự ỷ ạ Thái bình (2014).... ủ Ng yễn Thị
ương Giang, Thái nguyên (2015) ủ
ố (2015)…(Ng yễn
,

Nhi Trung

àng

ến à

ẻ ự ỷ ũ

ẻ
ệ
ì h
ữ

C

ệ

ẻ

iên à

T

S .... Toàn
– Bệ

ă

ệ
, ă

ự ỷ [4].

ự ỷ
ạ

ệ

ẻ

ự ỷ

-6

è

ậ

[2].
g i h

ạ

ạ

ng

S). Tạ k

ạ

bố he giới í h: R

T

ă

2015 có 2700 ẻ

Ph

h

xã h i:C

ệ

ự ỷ

1.1.3. Lâm sàng – Cậ l

ế

[2].

à

1.1.3.1. Lâm sàng
Các triệu ch ng c a r i loạn tự kỷ là r
vực phát tri n c a trẻ

i nhi u các m

ạng, xu t hiện trong nhi
khác nhau. Có 3 nhóm triệu

ch ng chính:
- Nhóm triệu ch ng v suy giả

i.

Trẻ tự kỷ thiếu giao tiếp c ch giao tiếp phi ngôn ngữ
tiếp m t, ch ngón tr ..). Trẻ thiếu sự
v im
vui v i

i k cả n

ng (giao

ng v m t cảm xúc xã h i, th

,

t mình, thiếu sự chia sẻ ni m

i khác. Ở trẻ tự kỷ l n tuổi,

nhiên trẻ v n g p những v

ô

i có tiến b

ă

, ết bạn

ho c chia sẻ.

- Nhóm triệu ch ng v suy giảm ch t

,

ng giao tiếp.


5

Trẻ tự kỷ

ô

ng chậm phát tri n ngôn ngữ ho

d ng ngôn ngữ

c ho c s

ng so v i trẻ cùng tuổi. M t s trẻ

cách nói c a trẻ b

ô ,

ng, không phù h p: phát âm rậ

nhại l i, khả ă

hi u l i không t t. Trẻ tự kỷ l n tuổi

ngữ

,

n từ ,

ă

,

biế

ù

ễ

ô

,

ng ch hi u từ

ạt. Ngoài ra, trẻ không
,

p v i l a tuổi, thiế

thiếu sáng tạo.
ô ,

- Những hành vi, s thích, thói quen rậ
,

Trẻ tự kỷ có th
,

kiễ

ò

ng tác b

nh hình, thu hẹp.
ng, l

i, nhìn tay, v tay, tự

i bàn tay... Ho c trẻ

có th có những m i bận tâm quá m c, b

cu n hút vào s , chữ,

chi tiế

vật...có th biế

tự kỷ

ng g n bó v i những thói quen, nhữ

c chữ từ r t s m m c dù không hi
vật nh

è

M t s các v

nh, r t khó

ảng 60% trẻ tự kỷ có bi u hiệ

ă g

ng: chạy nhảy, leo trèo không ngừng, r t khó ng i yên. M t s trẻ có
ả

th có các r i loạn hành vi n ng n
,

ù

ổ khó ki m soát. Ví d
,

tai khi nghe th y m t s loạ
quay tròn, hay s , ng i liế
…

hoạ

i

ô

c ôm bế, hay l

vật, khó cân b ng hoạ

ng ho

,
i

ảng 60-80% trẻ tự kỷ có kèm theo chậm phát tri n trí tuệ.

h ch it
ò

,

ẻ có th la hét, s hãi, b t

Những trẻ không chậm phát tri n trí tuệ có khả ă

v

. Trẻ

ổi.

ch u v i sự

hoạ

p lạ

n g p những v
ng tác, thói quen, hành vi b

m c r i loạn gi c ng , r i loạ ă

ng,

ò

ập xã h

,
ếp, ho c

v

ng. Ngoài ra, trẻ tự kỷ có th
,

…Những r i loạn

này khiến cho bệnh cảnh lâm sàng tr nên ph c tạp, vì vậy c n có những can

thiệp giáo d

c biệt và

u tr y khoa ph i h p.


6

1 1 3 2 Cậ l

sà g: C

ỷ

ệ

ệ

ự

ệ

ự

ệ

ạ

è

ă
g

1.1.3.3. Thang công cụ sử dụng phổ bi
- Sàng l c s m cho trẻ tự kỷ:

h gi

ự kỷ

l a tuổi 16- 24 tháng tuổi áp d ng bảng

h i M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers) g m 23 câu h i
khác nhau. Nếu kết quả 3 câu trả l i có v
-Đ

tự kỷ: s

C

R
T

và n

T

tự kỷ CARS

phân loại m

tự kỷ: nhẹ, trung bình

m 15 m

m. Nế

m m i m c từ
ế

m c a CARS từ

ế

nếu từ

d

ẻ b tự kỷ.

c

ến

m là tự kỷ nhẹ và trung bình,

m là tự kỷ n ng.

4 C ẩ đo

ẻ b tự kỷ nên thận tr ng vì nếu ch

Việc ch

,

gây ra những lo l
thiệp s

V

ậ ,

c sẽ

ếu b sót sẽ làm m

ổ

i can
ự ỷ

Hiện nay các nhà khoa h c áp d ng song song hai hệ th ng tiêu chu n ch n
ại bệnh qu c tế l n th 10 c a tổ ch c Y tế thế gi i (ICD 10)
và Sổ tay ch
M

ng kê các r i loạn tâm th n c a Hiệp h i tâm th n
ẻ m c r i loạn tự kỷ. Theo DSM phiên bản l n th

ch

-IV), r i loạn tự kỷ n m trong nhóm các r i loạn phát tri n lan t a
mà g m 5 r i loạn là: r i loạn tự kỷ, r i loạn Rett; h i ch ng Asperger, r i
loạn phân rã

rõ ràng trong phân loại các triệu ch ng, tại nhi
Nam, DSM- V

ệt v sự

trẻ nh và r i loạn tự kỷ không biệ

ế gi i và tại Việt

c áp d ng nhi

Tiêu chu n ch

i loạn tự kỷ theo DSM-IV là [8]:

(A): Có tổng s 6 m c (ho
i, (2): suy giảm ch

n (1): suy giảm ch

ng

ng giao tiếp và (3): những m u hành

7

p lạ ,

vi, s thích gi i hạn, l

t 2 m c từ ph n (1) và 1

m c từ ph n (2) và (3).
ă

(B): Chậm trễ ho c có ch
,

vự

ng trong ít nh

c 3 tuổ T

trong giao tiếp xã h ; C

i ; S d ng ngôn ngữ

ng.

(C). R i loạn này không giả

c b i r i loạn Rett hay r i loạn tan rã

tuổi nh .
ă

Từ
ch

,

ệp h i tâm th n h c M

t bản Sổ tay

ng kê các r i loạn tâm th n l n th 5 (DSM ổi v tiêu chu n ch

nhữ

,

i loạn tự kỷ:

- Nhóm các r i loạn tự kỷ, h i ch ng Asperger và r i loạn tự kỷ không
n hình vào m t mã ch

i loạn phổ tự kỷ (Autism

Spectrum Disorder).
ệu ch ng: r i loạn

- Các tiêu chu n ch

giao tiếp xã h i; các m u hành vi, s thích, hoạ
l

ng gi i hạn, b

ng,

p lại.
Tuy nhiên DSM –

c s d ng r ng rãi

Việt nam nên trong

khuôn khổ nghiên c u này, chúng tôi s d ng thuật ngữ r i loạn tự kỷ và tiêu
chu n ch

-IV

1.1.5. Phân lo
1.1.5.1. Theo lâm sàng
- Tự kỷ

n hình (tự kỷ Kanner): bao g m các d u hiệu b
ự

nhữ

i, chậm ho c r i loạn ngôn ngữ giao tiếp, hành

nh hình cùng v i những m i quan tâm b thu hẹp, kh
- H i ch ng Asperger (tự kỷ ch
tác xã h
cách giao tiếp b

ng trong

n có quan hệ v

ă

c 3 tuổi.
u hiệ

i thân, có khả ă

ng, không chậm phát tri n nhận th c. Các d u hiệu b t

ng xu t hiện sau 3 tuổi.


8

ô

- R i loạn phát tri n lan t

ực c a tự kỷ

ng thu c m

ự kỷ

ch
ô

c hiệu: có những d u hiệu b t

n hình. Dạ

ô

ng là tự kỷ m

nhẹ, tự kỷ

n hình.

1152

he

h

ă g í

- Tự kỷ

ô

- Tự kỷ

ô

ệ à ph

g

gữ:

c.
ô

- Tự kỷ có trí tuệ th

c.

c.
ô

- Tự kỷ có trí tuệ th

c.

Kết h p v
Rating Scale)

iể

tự kỷ CARS (The Childhood Autism
n ng nhẹ Đ i chiếu v i phân loạ

xếp loại m

phát tri n giao tiế

ạn nào. Kết h p v i

nh xem trẻ

T

n tâm vậ

ạn

ng ho c Test trí tuệ

nh khả ă

nhậ

nhận biết c a trẻ.
6

ề
T

ỳ
ô

ệ
ệ

ả

,

ă

i loạn hành vi m c n

[9] T

ế

ự

,

s d

è
,

ệ

ă

ự ỷ,

ă
,

ệ

ạ

ạ
,

ạ

ự ỷ

,

,

ệ

T
giáo d

ệp

c biệt là biện pháp quan tr ng nh t mang lại hiệu quả cao, giúp trẻ

phát tri

c các k

ă

ò

ập c

[10], [11], [12],

[13].
Tạ Bệ
những nguyên t

ệ

Trung
ệ

,

ự ỷ

n nh n mạnh: nâng cao k

ự
ă

i cho

9

ô

trẻ, tạ

ệp dựa

ng s ng thích h p, s d ng nhữ

trên h c thuyết nhận th c và hành vi, s d
dạy trẻ C
trẻ

c nên b
ế

l a tuổi từ

u càng s m càng t t nh t là khi

ng tuổi [14]. Sau khi có m
ệ

diện và thiết lậ

ẻ m c r i loạn tự kỷ c

c lên

m t kế hoạch tr liệu càng s m càng t t, bao g m sự kết h p ch t chẽ giữ
nhi khoa; bác s tâm th n nhi; cán b
;

;

tr liệu ngôn ngữ; ph c h i ch

c biệ C

d

ô

trẻ; tạ

ă ,
ă

c can thiệ
;

ng s ng thích h

i cho

ệp dựa trên h c thuyết
ện th

nhận th c và hành vi, s d

dạy trẻ.

ƯỚ 1
Đ nh gi





ƯỚ 2
ế
h h

ịnh
họn
ịnh
iến iển

iê
nh

ƯỚ 3
Th
i
iến iển

nh 1 1
C

y

nh

ệp c
ă

hạ

ng cu c s

quá trình can thiệ

ng ch ng có th làm
ẻ, ả

c lậ

ẹ ẻ ự ỷ
ẻ

ẻ

ẻ ự ỷ ự

giảm các triệu ch ng tự ỷ
ệ

n hiệ

ệ

ả

ệ

c kh e,

ẻ ự ỷ

ung c p m t cái nhìn tổng quan v
ự

ạ

ẻ


10

ự ỷ

,

,

ệ ;

c 2) ậ

ế hoạch can thiệ

tiêu, lựa ch n biện pháp can thiệ ,
ẻ;

tiến b c

ế

h

,

ế

ẹ ẻ

ng h hiện,

ậ

ẹ,

ự

n hiệ , hă
ệ

ệ

ừ

ế

ổ
ẻ

ậ

ả

ô

ẹ
ệ

ệ

ự ỷ T

ả

ự ỷ

ế

ẻ ừ

,
ế

ự

ô

ẻ

ệ ,
,

ự ỷ

ự
,

ậ ,

ẻ

ậ

ự
V

ó

ự
,

T

ổ

[15].

ẹ ẻ ự ỷ o

1.2.1. V
Đ

theo dõi sự

ự ế

a các kế hoạch can thiệ
1.2. V i ò ủ

nh m c

ệ

ế

ă

ế

ữ

C ậ

ậ

ô

ẹ

ả

ô

ả

ô

ế

G am giao ế
ự
C

ẹ

ữ
ô

ẹ

C ậ
ă

ế

ậ
ệ

ệ

ự ỷ

ẻ từ
ự

ổ,Vệ

Hệ


11

Tẻ

ự ỷ

ệ

ẻ ự ỷ
ả

ổ;

ạ

;
ô

ô
ô

ô

ô,
ế

ỳ

,
;

ổ

ả

ô

ế

;

ă

[16], [17].
ữ

ạ
ả

ù

ừ

ệ
ẻ

ẻ

ế
ừ

ẹ
ỷ

ô

ự

ữ

ế

ế T
Tạ

ô

ự

ệ
ự
,ổ


12

ẹ ẻ ự ỷ o

1.2.2. V

ệ

o ẻ

ng Đồng
Dịch v
Giáo d
hă
Gi

nh 1 2

n hiệ

h

ế
nh

ẻ

n
C

ó

iệ

y gi
ủ

nh à

ổ h

ẹ

ng

h i [15]
ệ :"khô

, ạ

ệ

ạ

trình can thiệ

i tự kỷ

,

,
ă

c hình thành và phát tr
ạ

ò

ạ

ẹ

ệ

ẻ ạ

ừ

T

,

ạ

ế
ô

ò

ự

ạ ,

ă

ế

,

ă

ă
ế

ạ

Đ

[18], [16].

,
ệ

ế

à ó

,
è

ệ

ò

ạ

ẻ

ẹ
ế

ẻ

ệ
ả d

ễ

ạ
ạ

ẻ,
ẻ

ệ [19].


13

C

ệ

ẻ, ế

ự
ả ă

ự

ả ă

ự ế

ế

ệ C
-ừ

ô

ổ

ò T

ổ

ạ

,

/

ệ , ẻ ẽ

/

, /

ẻ ò

ò

ổ

ổ

ạ ẽ

ự ỷ,

ữ

trên

ẹ ẻ ự ỷ o

1.2.3. V

[16].

ẻ

ẻ

-D

, ừ

[20].

ệ
trên

ă

,

ạ

ậ ,
ệ

,

ạ
ạ

ạ
ạ

, ừ

ệ

,

,

ạ

ẻ

ù
- ạ

ẻ

ậ

- ế

ậ,

,

ô
ậ

ự

,

,

ẹ

ạ

,

nh. Đ

ậ

ẻ

,

. Từ

ẻ
ạ ,

ế

ả

,

ù

ẹd
ẻ ạ

ả ,

ổ

ự

ậ

ô

ệ

ẹ,

ế

ă
-T

ậ
ạ

ù

ạ ,

ẹ

ạ
ỳ,

ạ

ệ

ạ

-C
,

ệ
ẻ

,

ạ

,
ạ
ẹ

[21], [22].
ệ , ả

H

ự

-1, tham g

ẹ ừ
ạ

ệ

ẹ

ẹ ẻ ự ỷV

,

ệ
.

ạ

ẻ

ẹ


14

-Đ

ẻ

,

ă

ạ

ỳ

ệ

ện, ừ

ự ế

ế

ậ

ế

,

ạ

ệ

ế
-T

ậ

ễ

ế

ẻ

ệ

ệ
-V

ò

ẹ ẻ ự ỷ

ệ

ự

ệ

ă

ậ

ả

,
h

ẹ

à

ă ,

ề đào

ậ

ẻ

,

ẻ ự ỷ
,

ô

ữ
ạ

ệ ,

ự
ạ

ệ

,

ẻ

ũ

ự

ẻ

ả

ệ , ạ
ă

ệ

ả

,
ò
,

ế,
ệ

ả

,

ệ

ẹ ẻ ự ỷ
ẹ ạ

ẻ

,
ệ

ẻ [6].
ạ

ả

ẻ

,

ă
ự

ế

ế

ự

T

ậ
ẹ

ă

ự

ả

ả

ẹ ẻ ự ỷ

ế

ă
ă

ô

ẻ

ả

ệ

ô

ệ . Đ
ạ

ẻ

ệ

ô

ự

ă

ẻ

ự ỷ

ă

ệ

ạ
ữ

ệ

T

ế ậ
ế,

o

ẹ

,
ạ

[23].

à

o

ạ

ẻ

ự
ự ỷ

ẽ

ẻ,
ạ

h

ả ự

ẹ. Đ

tro
1 3 Đà

ẻ

ế

ệ
Đ


15

ự

ệ

ệ

ự

ệ

ẻ

ẹ

ả ă

ă

ự

ô
,

ả

ă

ệ
ệ

ả

ă

ả ă

ẻ Đ

ạ

ă

ệ

ả

ẻ,

ự

ự

ả

ữ

ẹ

ệ ,
ẹ

ẻ Đ

ệ

ả

ạ

ả
ệ

ế

ế

Đ

ả

ả

ạ

ự
ả

,
ù khi c
ẻ,

ả

ô

ậ

ẻ

ệ

ạ

,ô ,

ẻ ự ỷ

ả

, ệ

, ô

ế

ự

,

ệ

ẹ

ữ

ự
ậ
ạ

ẻ,

ệ

,

ù ,

ệ

ẹ ẻ ự ỷ

ẹ,

ẻ,

ậ

ự

ế

ẹ

ò

ữ

ẻ ự ỷ,

ậ

ệ

ô

ũ
ệ

ả

ẻ
ừ

,
ă

ẹ
ệ
ẹ

,
ă

ẻ. Đ
ế

,

ẻ

[24], [25].
ự

ệ
c,

ữ
i. G

C
ẻ ự ỷ ò

C

ô

ò

ậ
,

ạ
ạ

,

Đ

ệ

ẹ ò
ế

ả

ẽ

ẻ, ừ

ậ ,
ệ

ệ

.H
ẹ

ệ

,

ệ

ự

ữ

ă
ẹ

ô

ẻ C

ả

ế
ẹ

ô


16

ế
ế

ẻ

ay

ò

ẻ
ỞVệ

,

ă

ẻ

,

ò
,

ệ

ả
ô

,

ò

ẻ [26], [27].
à

1.3.2.
1321

i

ơ

g à

đào
h

h

Đ

o

ậ

ạ ,
ậ,

ẹ ẻ ự ỷ,
,

ế

ệ
ă

ả

ă

ă
ạ

ă

ẻ;

ệ

ô

ữ; ả

ẻ ò

ậ

, Tổ
y

ả

ă

ệ

ô ,
ẹ ẻ ự ỷ

ự ậ tr

ă

ự

; ă

ă

ả

T ế

Y

ế
ạ

ả

ệ
ậ ;

ế

ự
,
ả

ạ

ạ

ệ

ạ

ả

ă

ă
[28].

ă

ạ

ò

ự ;

ả ă

ả

ự

ệ
;

;

,

ả

ự

;
.Đ

,

ả ă
ạ

ả

ù
ạ

ạ
;

ự
ả

ổ

ả

ă

ả

, ự
ả

H
,H

.Đ

ệ

ự ,

ệ

ếT ế
"

,

ạ

n
ậ

,

ạ

ế
ế

ạ

ù

ẹ,
ạ

ă

ẹ ẻ ự ỷ

ẹ ẻ ự ỷ

ạ

ả
ả

o

ế
ạ

ữ

ạ

ự ,

ạ


17

ạ

ẹ ẻ ự ỷ

ă

k

O ,
ỳ

ô

ừ
ế

ẻ ự ỷ

ữ

ă

ế ỷ

ế ự

ệ

ả ă

ẻ [29]

ế

,

ả , ạ
,

C

ế

ữ

ù

ữ

ẻ
ù

ế
ỷ,

Từ

,

ệ

ả

ạ

ạ

ế
ữ

ă

ă

ẻ ự

ệ

,

ô
K

ABA) ạ

ô

ă

ả
ả

,

, ạ

[29].

ă

ô

,
- , ạ

ẻ,
k

n

ẻ
ữ,

ẽ

ạ

ữ

ự

ă

ổ

.
ế

Bên cạnh ABA, hệ
ă
ệ

,

ă

ế

ẻ
[30].

ả

C

ạ

ự ỷ

ổ

ế

ữ

ẻ

ă
ạ

ổ

ế

C )
ự ỷ
ẻ

ũ

ệ

ạ ,

C
ạ

ế

c khuyến cáo cho cha mẹ hu n

luyện trẻ tại nhà.
Trẻ tự kỷ xu t hiện nhi u r i loạn cảm giác, giác quan song song cùng
ô

các bi u hiện khiếm khuyế
quan là m t quá trình

u hòa

ữ Đ u hòa cảm giác – giác
i phản ng m t cách tự
Đ u hòa cảm giác

ng, phù h p và thoải mái v i ngu n cả
góp ph n cho trẻ tự kỷ phát tri n c a tự
vậ

ng, chú ý và ă

ả ă

u ch nh bản thân, cải thiện k

h c tập, thích nghi [31].

ă


18

ă

Từ những k

ệt cho trẻ tự kỷ

ă

m

ệ

-

ă

ạ

-

ă

ạ

-

ă

-

ă

-

ă

-

ă

-

ă

1322 C

c nghiên c u ng d ng,

ẻ ự ỷ ạ
ẻ
ế

ẻ

ẻ
ẻ
ả

ẻ
hệ th ng giao tiếp b ng tranh (PECS)
ế

ô

phươ g hứ

à

h

h

ẹ ẻ ự ỷ

ế

-

ả

ệ ,

ô

ệ

Đ

ế,
ữ

ệ
ệ

ả

,

t trong nhữ

ng xuyên trong hoạ

giảng viên phải n m vữ

, có k

ng p ả

,
ữ
ạ

c

ng dạy - h c tích cực. M i
ă

ổ ch ,
ả
ế

ả

cha/
ậ . Cha/ mẹ

,

ệ

ò

ệ

ế

ự
ạ
ậ

ả

ế

,
ậ .

ữ
ế ,

ạ
ò

ả

ậ

ự

mẹ
ậ

u khi n

ế

ự

-

ệ ,

[32].

ậ

yêu thích và s d

, ự

ữ

ả ế

ả

-

các hoạ

ẹ

c xây dựng

ả

ô

ễ

ạ

ạ

ả

ế 10 cha/ mẹ ù


19

ả

ế

ả

ự

ự

ệ

ệ

ô

ả

ệ ,

ệ

è

ự
ừ

C

ự

ả

ự

ả

ệ

ậ

ò

ậ ,

ạ

cha/mẹ ũ

ả

ự

ũ giáo

ạ

ạ

ạ

ệ
ệ

ạ

ạ

,

T

ệ

O

ô

ệ

-

ũ

ù

, ũ

ô
ế

ạ

".

cha mẹ thực hành ạ

ẹ

con, có sự

ă

ă

ự

ả

ng d n, làm m u và giám sát thực hiệ ,

a

ậ ,

ế

ạ

ẻ ự ỷ

ă

ạ

ạ
,

ẻ ự ỷ

/ ẹ

ả

ẹ [33].
ệ

ệ

,

ổ,

ô
ẻ

cha/mẹ, ừ cha/mẹ này ến cha/mẹ kia
ệ

ô

,

ă

ô

,

ệ

ế

hay
ệ

ạ ,

,

,

-

ự

con mình
,

ẻ ự ỷ

nay, ô

ệ

ế

ạo trong việ
ệ

ả

ệ

cha/mẹ

ch nh c a giảng viên thực hành
/ ẹ

ô

ệ

ẻ ự ỷ ạ
/

ữ

ô

ô

ô
ệ

ô

ả

ừ

ệ

ả

ế

áo
ạ

ạ

ạ

ả ,

ò

ệ

T

ạ
ạ

ệ
ô
ô


20

ô

công nghệ

ệ
ế

1 4 T nh h nh à
hế gi i à

ả

ạ

ẹ ẻ ự ỷ

ạ ,

ệ

ẻ ự ỷ

năng

n hiệ

ò

ế
h

h

ẹ

ẻ

ên

Việ N
đào

1.4.

o

ệ

ớ

o

ẹ ẻ ự ỷ

ới
ạ
ỷ

ổ ừ -

, ă

ổ

ế
ẹ

ạo can thiệp hành vi. Việ

ạo bao g

ẹ
ạ,

,

ế

C
ẻ ự ỷ

ă , ự

ừ ch i h

ẹ ũ

ự
ện thoạ

ạ

ă
ô

ả

ệ

ò

ế

ệ ,
ẹ

ạ

ậ

ả

ự

ế

ẻ

ạ

ả

ệ

ả

ệ

ả ẻ

ẻ

ẹ

ô

ả

ạ

ế

ả

,

ẻ

ạ

ẹ
,

ẹ

ự ả

ế

ò

ẻ ạ

ạ

ừ

c quả

ận dữ,

c

ậ ,

ò

khoa dạ

ự

ảng m t n a s cha mẹ

ế
ă

ẻ

ạ
ả

ữ

ẻ

ẻ ự ỷ

Checklist-Irritability subscale) [34].
ế

ạ Đạ

,

ệ
ă

T
ẻ ự ỷ
–

ẻ ự ỷ

,
ổ ừ

–

ạ

C

ẻ ự ỷ ừ

ô

ẻ

ò

ẹ
T

ă ,

ă