Giáo án Ngữ văn 9 bài 5: Hoàng Lê nhất thống chí hồi thứ mười bốn (trích)

HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ
NGÔ GIA VĂN PHÁI
I -Mục tiêu bài học:
1- Kiến thức:
-Cảm nhận được vẻ đẹp hào hùng của người anh hùng dân tộc Quang Trung Nguyễn Huệtrong chiến công hiển hách đại phá quân Thanh,sự thất bại của bọn xâm lược Tôn Sĩ Nghị và số
phận thê thảm của bọn vua quan bán nước hại dân.Qua đó thấy được quan điểm sơ bộ của tác giả.
-Hiểu được thể loại và cách đánh giá giá trị nghệ thuật của thể loại tiểu thuyết lịch sử, của lối
kể chuyện, miêu tả rất chân thực.
2-Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng đọc, tìm hiểu và phân tích nhân vật trong tiểu thuyết chương hồi qua việc kể,miêu
tả lời nói, hành động.
3-Thái độ:
- Giáo dục ý thức tôn trọng anh hùng dân tộc.
II -Phương tiện thực hiện:
- GV: giáo án , SGK, tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí”
-HS:vở soạn, vở ghi, SGK.
III -Cách thức tiến hành:
- Nêu vấn đề thảo luận, phân tích , tổng hợp
IV -Tiến trình bài dạy
A-Tổ chức:
B-Kiểm tra:
?Cảm nghĩ của em về cuộc sống xa hoa của vua chúa qua tác phẩm “Chuyện cũ trong....”?
?Em hình dung cuộc sống của nhân dân ta trong xã hội cũ như thế nào?
C-Bài mới:
1

2

-GV hướng dẫn cách đọc: chú ý 2 câu in I-Đọc-tìm hiểu chú thích
nghiêng tóm tắt mở đầu, chú ý ngữ điệu phù 1-Đọc:
hợp với từng nhân vật.

-GV đọc mẫu 1đoạn, gọi hs đọc tiếp, GV nhận
xét
TaiLieu.VN

Page 1


?Tóm tắt đoạn trích?
-Bảng phụ.

HS tóm tắt.

?Nêu vài nét chính về tác giả?

2- Chú thích.

- một số trong gia đình đó đã viết chung tác *Tác giả:
phẩm này:thế kỉ XVIII-XIX
-Họ Ngô Gia Văn Phái
-Ngô Thì Chí làm quan dưới triều Lê
-Quê:Hà Tây
-Ngô Thì Du làm quan dưới triều Nguyễn

-Có nhiều người học rộng tài cao

?Em hiểu gì về tác phẩm?

*Tác phẩm

-Nhan đề “ Hoàng Lê....”là chép chuyện vua Lê -Viết bằng chữ Hán

thống nhất đất nước.
-Gồm 17 hồi
-Tác phẩm viết với thời gian rất dài.
+Hồi 14 kể chuyện Quang Trung đại
-Gồm 17 hồi,mỗi hồi ở phần đầu có 2 câu thơ, phá quân Thanh.
mỗi câu tóm tắt 1 sự kiện chủ yếu sẽ kể trong
hồi.
?Thụ phong?
-Nhận sắc phong An nam quốc vương của vua *Từ khó:
nhà Thanh.
-Thụ phong
?Chính vị hiệu?
-Làm cho cương vị được rõ ràng
?Dàn trận chữ nhất:Dàn hàng ngang
?Thổ hào có nghĩa là gì?
-Kẻ có quyền thế ở 1 địa phương trong xã hội
cũ.
?Xác định kiểu văn bản và phương thức biểu
đạt?
-Tiểu thuyết,tự sự, miêu tả.

II- Tìm hiểu văn bản.
1-Kiểu văn bản và phương thức biểu
đạt.

?Soạn trích có thể chia làm mấy phần?

-Tiểu thuyết lịch sử theo lối chương
hồi

- 3 phần:

-Tự sự, miêu tả

TaiLieu.VN

Page 2


+Từ đầu=>mậu thân 1788:nhận được tin báo: 2-Bố cục:
quân Thanh đã chiếm Thăng Long.Nguyễn Huệ -3 phần (bảng phụ)
lên ngôi Hoàng đế và thân chinh cầm quân ra
Bắc đánh giặc.
+Tiếp=>vào thành:cuộc hành binh thần tốc và
những chiến thắng vẻ vang.
+Còn lại:sự thảm bại của bè lũ xâm lược Tôn
Sĩ Nghị và bọn vua tôi bán nước Lê Chiêu
Thống.
?Khi được tin báo cấp của Nguyễn văn
Tuyết,Nguyễn Huệ có thái độ và quyết định
hành động gì?
3-Phân tích:
- “Bắc Bình Vương......đi ngay”
a- Hình ảnh Quang Trung Nguyễn Huệ
-“vậy xin.......chưa muộn”

*khi nghe tin báo cấp:

-Quang Trung tự mình....Nghệ An”

-Tức giận định đi ngay

-Hỏi: quân Thanh....dẹp tan.
-Vua Quang Trung mừng lắm.....trung quân.

-Nghe lời quần thần, lên ngôi để chính
?Em có nhận xét gì người anh hùng Nguyễn vị hiệu
Huệ?
- Đốc quân ra bắc
-Người anh mạnh mẽ chỉ huy tài tình.

?Qua lời phủ dụ của Quang Trung trong buổi
duyệt binh lớn ở Nghệ An ta thấy thêm phẩm
chất gì ở người anh hùng này?
- HS thảo luận giờ sau học.
-Tuyển thêm quân
- Phủ dụ tướng sĩ
- Hoạch định kế hoạch đánh giặc...

TaiLieu.VN

Page 3


=>Nguyễn Huệ là con người hành
động mạnh mẽ, nhanh nhẹn và quả
quyết. Đó là người chỉ huy quân sự
cực kì sắc sảo nhạy bén,tự tin.
D- Củng cố:
?Tóm tắt hồi 14 (bảng phụ)

?Làm bài tập trắc nghiệm: tên tác phẩm “Hoàng Lê...” có ý nghĩa gì?
A-Vua Lê nhất định thống nhất đất nước.
B-Ý chí thống nhất của vua Lê.
C-Ghi chép việc vua Lê thống nhất đất nước.
D-Ý chí trước sau như một của vua Lê.
E -Hướng dẫn học bài:
-Đọc lại văn bản
- Tóm tắt hồi 14 ( 15 dòng)
?Nguồn cảm hứng chi phối ngòi bút của tác giả khi tạo dựng hình ảnh anh hùng dân tộc
này?
+ Cảm hứng nhân đạo
?Chú ý đến nghệ thuật xây dựng nhân vật, kể chuyện, thái độ của tác giả?

TaiLieu.VN

Page 4


HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (TIẾP)
NGÔ GIA VĂN PHÁI
I- Mục tiêu bài dạy.( như tiết 23)
II -Phương tiện thực hiện.
III -Cách thức tiến hành.
IV -Tiến trình bài dạy:
A- Tổ chức:
B -Kiểm tra bài cũ:
?Tóm tắt hồi 14 Hoàng Lê....chí?
C-Bài mới:
1

2
3- Phân tích:(tiếp)
a- Hình ảnh Quang Trung(tiếp)

- Hs đọc lời phủ dụ Quang Trung ở Nghệ An.

*Khi đến Nghệ An.

?Em có nhận xét gì về lời phủ dụ này?Nó có
tác dụng gì với quân lính? vì sao?
+giống như lời hịch ngắn gọn mà hào hùng,
kích động tâm can quân lính, làm cho họ thêm
phấn khích, thêm tự hào và quyết tâm chiến -Dùng lời phủ dụ để động viên khích lệ
đấu dưới ngọn cờ của vua Quang Trung đánh quân sĩ đánh giặc.
đuổi quân xâm lược.
? Lời lẽ như thế nào? nội dung chính của lời
hịch là gì?
+Lời lẽ giản dị dễ hiểu

-Lời hịch ngắn gọn, dễ hiểu, dễ thuyết
+Khẳng định chủ quyền đất nước của dân tộc phục lòng tướng sĩ
từ đời Hán đến nay,từ Hai Bà Trưng đến Lê
Thái Tổ.
+Vạch trần tội ác của giặc, kêu gọi quân lính
đồng tâm hiệp lực.
+Đề ra kỉ luật thật nghiêm minh.
?Qua lời phủ dụ này, em thấy thêm phẩm chất
gì của vua Quang Trung?
=>là nhà lãnh đạo chính trị, quân sự,
TaiLieu.VN

Page 5


-Là người sáng suốt, nhà chính trị, quân sự, ngoại giao có trí tuệ sáng suốt, nhìn xa
ngoại giao nhìn xa trông rộng, sâu sắc.
trông rộng, biết mình biết người, sâu
?Khi đến Tam Điệp, Sở và Lân ra đón đều sắc và tâm lí.
mang gươm trên lưng xin chịu tội, Quang
Trung có hành động gì ?
*Đến Tam Điệp:
- Vừa mắng vừa khen.
-Mắng Sở, Lân:tuỳ tiện làm việc,giặc
+Mắng: “các ngươi....vạn lần”
đến không đánh...có tội. ..
+Khen: “song ta nghĩ....có tài”

-Khen: “song ta nghĩ.....có tài”tha tội,
?Qua đó ta thấy thêm phẩm chất gì của Quang các người biết nín nhịn để tránh mũi
nhọn...kế ấy là rất đúng.
Trung?
- Biết đều là hạng võ dũng nên đã để Ngô Thì
Nhậm ở lại để bày mưu tính kế.
?gọi học sinh đọc đoạn “lần này ta ra...sợ gì -Hiểu sở trường của thuộc hạ, độ
chúng”em thấy Quang Trung còn là người như lượng,công minh,khen chê đúng người
thế nào?
đúng việc.
-Nhìn xa trông rộng.
(ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa của Quang
Trung thật là sâu rộng, ông đã nhìn thấy từ rất =>Là người nhìn xa trông rộng,tự tin,

sớm, ngay từ khi mới khởi binh đã biết trước sẽ khôn khéo.
thắng, qua mười ngày đuổi được giặc, hẹn ngày
vào Thăng Long ăn mừng chiến thắng,lại tính
cả hậu chiến, một mặt giao hoà với nhà Thanh,
mặt khác tích cực nuôi dưỡng lực lượng xây
dựng đất nước giàu mạnh để bảo vệ hoà bình
lâu dài.)
?Tài dùng binh của Quang Trung được thể
hiện qua những chi tiết nào?
- Cuộc hành binh thần tốc từ Nam ra Bắc làm
cho người đời sau phải kinh ngạc vì một đạo
quân đông lại đi nhanh và an toàn đảm bảo bí
mật đến nơi tập kích đã đợi mà phương tiện
hành quân chủ yếu bằng đôi chân,ngựa voi,xe
kéo....và chỉ 4 ngày(từ 25=>29) vượt qua 350
cây số đường núi đèo,vừa tuyển binh, duyệt
binh.Chỉ 1 ngày sau đã vượt 150 km đến Tam
Điệp.Dự định vào Thăng Long 7/1 nhưng trong
thực tế đã vượt trước 2 ngày.Chiều 5/1 đoàn
TaiLieu.VN

*Tài dùng binh:
-hành binh thần tốc
+đi nhanh
+bí mật
+phương tiện thô sơ
Page 6


quân áo đỏ đã tiến vào kinh thành Thăng Long. +thời gian 4 ngày:350 km

?Hình ảnh vua Quang Trung trong chiến trận +duyệt binh
được miêu tả như thế nào?
trận Hà Hồi?
- “nửa đêm ngày 3/1...lấy hết”
? Cách đánh Ngọc Hồi có gì khác với trận Hà
Hồi?
+Quang Trung truyền lấy.....tự hại mình.
Quang Trung liền gấp rút...vào thành.

*Đánh Hà Hồi:
-Bắt sống lính do thám
-Vây kín làng
- Bắc loa truyền gọi

*Đánh Ngọc Hồi:
?Em nhận xét gì về hình ảnh Quang Trung
-Vua cưỡi voi đi đốc thúc
trong các trận đánh?
-Vua Quang Trung thân chinh cầm quân không +Ghép ván che đạn
chỉ trên danh nghĩa mà là một tổng chỉ huy +Dàn trận chữ nhất
thực sự, định ra kế hoạch tiến đánh cả chiến
+Cờ mở trống gióng làm nghi binh
dịch và từng trận. Hình ảnh Quang Trung trên
bành voi, chiến bào đỏ, sạm đen vì khói súng, +Thế quân mạnh như vũ bão khiến
dẫn đầu đoàn quân tiến vào Thăng Long quả quân giặc thất bại thảm hại
thật lậm liệt và oai hùng hiếm có trong lịch sử,) +Tiến vào thành Thăng Long

? Hình ảnh Tôn Sĩ Nghị được miêu tả như thế =>Vua Quang Trung trong trận chiến
nào?
thật oai phong lẫm liệt hiếm có trong

lịch sử.
+ “lại nói .....không chạy được nữa”
=>kẻ cướp nước thất bại nhục nhã

?Khi nghe quân Tây Sơn đến,vua Lê Chiêu b-Hình ảnh bọn cướp nước và bọn bán
nước.
Thống có những hành động gì ?
TaiLieu.VN

Page 7


*Tổng đốc Tôn Sĩ Nghị-tổng chỉ huy
quân Thanh.
-Chỉ chăm chú yến tiệc
- “Vua Lê ở trong điện......ngay cho”

-Sợ mất mật, bỏ chạy ngựa không kịp
đóng yên,người không kịp mặc áo giáp

( xưa nay chưa có vua chúa nào lại đê hèn đến
thế- lời nhận của nhân dân Thăng Long đương -Quân sĩ hoảng loạn giày xéo lên nhau
bỏ chạy,rơi xuống sông mà chết.
thời)
-Tướng đêm ngày chạy gấp không dám
nghỉ ngơi.
-Cho hs thảo luận:
=>Bất tài, không biết người biết mình,
?Theo em, tại sao tác giả là người thuộc triều kiêu căng chủ quan, thua trận nhục
đại nhà Lê nhưng khi viết về Nguyễn Huệ lại nhã.

viết một cách cảm tình đầy hào hứng như
vậy.Và khi viết về cảnh vua Lê Chiêu Thống *Lê Chiêu Thống:
chạy trốn cũng viết chân thực khách quan?
-Cùng bọn cận thần đưa thái hậu chạy
+Vì: đó là sự thật lịch sử mà tác giả được trốn
chứng kiến trực tiếp, là những trí thức có lương
tâm, là người có tâm huyết và tài năng nên các
ông không thể không tôn trọng lịch sử . Mặt
khác tận mắt thấy được sự thối nát kém cỏi,
hèn mạt của vua chúa thời Lê- Trịnh cùng sự
độc ác hống hách của bọn giặc Thanh

-Cướp thuyền của dân để chạy theo
Tôn Sĩ Nghị
=>Vua hèn hạ, chạy trốn 1 cách mù
quáng nhục nhã,rước voi về giày mả tổ

? Hs nhắc lại 3 nội dung chính

? Tác phẩm thành công bởi nghệ thuật nào?
-Kể chuyện
? Gv gợi ý
-Câu mở đoạn: khái quát hình ảnh vua Quang * Ghi nhớ sgk/72
Trung chỉ huy đội quân đánh giặc
4- Tổng kết
ví dụ: vua Quang Trung trong trận chiến thật
TaiLieu.VN

Page 8

oai phong lẫm liệt

a- Nội dung

- Các câu tiếp:

- Chiến thắng của quân Tây Sơn

ví dụ:đêm 30 tết lên đường , đạo quân gióng -Sự thảm bại của giặc Thanh
trống lên đường ra Bắc. Đến Phú xuyên đã bắt -Số phận bi đát của bọn bán nước.
được hết do thám.
b-Nghệ thuật
+ Ngày 3 tết tiến đánh Ngọc Hồi: ghép ván,
phủ rơm rấp nước, dàn trận chữ nhất đánh giáp - Kể chuyện khách quan
lá cà. Quân Thanh bỏ chạy tán loạn giày xéo - Cách viết dựa trên quan điểm lịch sử
lên nhau mà chết, Sầm Nghi Đống thắt cổ tự đúng đắn
tử, Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy về nước
III-Luyện tập
+ Giữa trưa hôm ấy vua Quang Trung tiến binh
1-Bài tập :viết một đoạn văn ngắn
vào Thăng Long.....
miêu tả lại chiến công thần tốc đại phá
- Gọi hs đọc => gv sửa sai cho hs
quân Thanh của vua Quang Trung từ
tối 30 tết đến hết ngày mùng 5 tháng
giêng năm 1789
D-Củng cố:
- Gọi hs đọc ghi nhớ sgk
?Sau khi học xong văn bản này, em có suy nghĩ gì về truyền thống yêu nước của nhân dân

ta từ xưa đến nay?
? Bài tập trắc nghiệm( bảng phụ)
?Vì sao tác giả vốn làm quan trong triều Lê nhưng vẫn viết chân thực và hay về Quang
Trung- Nguyễn Huệ-kẻ thù của họ
A-Vì họ tôn trọng lịch sử
B-Vì họ có ý thức dân tộc
C-Vì họ luôn ủng hộ thế mạnh
D-Cả A và B đều đúng
E- Hướng dẫn về nhà
- Đọc và kể lại hồi 14 ( 20 dòng)
+Bảng phụ phần tóm tắt văn bản.
- Nhận xét hình ảnh Nguyễn Huệ trong trận chiến
- Soạn văn bản Truyện Kiều
+Tác giả, tác phẩm
+ Soạn trích Chị em Thuý Kiều
TaiLieu.VN

Page 9