Giáo án Ngữ văn 9 bài 1: Phong cách Hồ Chí Minh

PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH
(Trích)
- Lê Anh Trà I. Mục tiêu
- Thấy được tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hóa Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có
sử dụng kết hợp các yếu tố nghị luận, tự sự, biểu cảm.
- Từ lòng kính yêu tự hào về Bác học sinh có ý thức tu dưỡng, học tập, rèn luyện theo guơng Bác
Hồ vĩ đại.
- TTĐĐHCM: Lối sống giản dị của Bác, sự thanh cao, khiêm tốn
*Träng t©m kiÕn thøc kÜ n¨ng
1. Kiến thức
- Học sinh biÕt được vẻ đẹp trong phong cách HCM là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống và
hiện đại, dân tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị .
- Học sinh hiÓu được vẻ đẹp trong phong cách HCM là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống và
hiện đại, dân tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị .
- Học sinh ph©n tÝch được vẻ đẹp trong phong cách HCM là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống
và hiện đại, dân tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị .
2. Kĩ năng
- Rèn cho hs kĩ năng đọc, tìm hiểu, văn bản nhật dụng .
- Rèn cho hs kĩ năng đọc, tìm hiểu, văn bản nhật dụng .
- Rèn cho hs kĩ năng đọc, tìm hiểu, phân tích văn bản nhật dụng .
II. Các kĩ năng sống được giáo dục trong bài
- Xác định giá trị bản thân
- Giao tiếp, trình bày, trao đổi
III. Đồ dùng dạy học
1. Thầy
- Tranh về nơi ở và làm việc của Bác trong khuôn viên Phủ Chủ Tịch
2. Trò
- Đọc kĩ văn bản, soạn văn bản .
TaiLieu.VN

Page 1

- Sưu tầm tranh chụp, vẽ về nơi ở và làm việc của Bác (có thể không phải là ở phủ ) có thể ở Pắc
Bó …
IV. Phương pháp
- Động não, thảo luận nhóm
V. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức (2’)
GV.yêu cầu hs hát một bài hát về Bác
2. Kiểm tra (2’)
- GV Kiểm tra hs về việc chuẩn bị bài ở nhà của HS.
3. Tiến trình hoạt động dạy học
Hoạt động của thầy và trò
HĐ 1. Khởi động

T.g

Nội dung

1’

“Sống, chiến đấu, lao động, học tập
và rèn luyện theo gương Bác Hồ vĩ đại”
đã và đang là một khẩu hiệu kêu gọi,
thúc giục mỗi người chúng ta trong cuộc
sống hằng ngày. Thực chất nội dung
khẩu hiệu là động viên mỗi chúng ta
hãy noi theo tấm gương sáng ngời của
Bác. Học theo phong cách sống và làm
việc của Bác. Vậy vẻ đẹp văn hoá của

phong cách HCM là gì ? Đoạn trích dưới
đây sẽ phần nào trả lời cho chúng ta câu
hỏi ấy .
HĐ2: HDHS đọc và thảo luận chú
thích
- Mục tiêu: HS đọc lưu loát văn bản
7’

I. Đọc, thảo luận chú thích

- GV HDHS đọc giọng chậm rãi, bình
tĩnh, khúc triết
- GVđọc một đoạn

1. Đọc

- 2 HS đọc tiếp cho đến hết
- Nhận xét cách đọc
TaiLieu.VN

Page 2


H. Nêu vài nét về tác giả
H. Nêu vài nét hiểu biết của em về tác
phẩm?

2. Thảo luận chú thích

- Văn bản trích từ bài viết “Phong cách

HCM, cái vĩ đại gắn với cái giản dị” của
Lê Anh Trà in trong tập HCM và văn
hoá VN, Viện văn hoá xuất bản, Hà Nội
1990.

- Lê Anh Trà

a. Tác giả

b. Tác phẩm

H.Văn bản được viết theo kiểu loại nào ?
- HS trả lời
- GV: Chương trình Ngữ văn THCS có
những văn bản nhật dụng về các chủ đề:
Quyền sống của con người, Bảo vệ hoà
bình, chống chiến tranh, vấn đề sinh
thái… Văn bản “phong cách HCM”
thuộc chủ đề về sự hội nhập với thế giới
và giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc. Tuy
nhiên bài học này không chỉ mang ý
nghĩa cập nhật mà còn có ý nghĩa lâu dài
bởi lẽ việc học tập, rèn luyện theo phong
cách HCM là việc làm thiết thực, thường
xuyên của các thế hệ người Việt Nam
nhất là lớp trẻ.
H. Em hiểu thế nào là “phong cách” ?
- HS trả lời
- GV cho HS tìm hiểu chú thích
3,4,8,9,10,11 và giải nghĩa thêm :

+ Bất giác: Một cách tự nhiên, ngẫu
nhiên, không dự định trước .
+ Đạm bạc: Sơ sài, giản dị, không cầu
kì, bày vẽ
TaiLieu.VN

Page 3

- Thể loại: Văn bản nhật dụng


HĐ3. HDHS tìm hiểu bố cục
- Mục tiêu: HS chia được bố cục các
phần
của
văn
bản
.

c. Các chú thích khác

H. Dựa vào hệ thống câu hỏi, em hãy
xác định bố cục văn bản?
- P1: Từ đầu …rất hiện đại-> quá trình
hình thành và điều kì lạ của phong cách
văn hoá HCM.
- P2: Tiếp…hạ tắm ao-> Những vẻ đẹp
cụ thể của phong cách sống và làm việc
của Bác
- P3 Còn lại->Bình luận, khẳng định ý 4’

nghĩa của phong cách văn hoá HCM.

II. Bố cục

HĐ4. HDHS tìm hiểu văn bản
- Mục tiêu: Học sinh thấy được vẻ đẹp
trong phong cách HCM là sự kết hợp hài
hoà giữa truyền thống và hiện đại, dân
tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị

- 3 phần

- GV gọi hs đọc đoạn 1
H. Nhắc lại luận điểm trong đoạn văn 1
là gì ?
- HS trả lời
H. Theo em đoạn văn đã khái quát vốn
tri thức văn hoá của Bác Hồ như thế
nào?

III. Tìm hiểu văn bản
- Vốn tri thức văn hoá của Chủ Tịch Hồ
Chí Minh hết sức sâu rộng .
26’
H.Vậy vốn tri thức văn hoá đó thể hiện ở
những mặt nào, em hãy tìm những chi
tiết cụ thể ?
1. Con đường hình thành phong cách
văn hoá HCM.
TaiLieu.VN

Page 4


- GV: Trong cuộc đời hoạt động đầy gian
nan vất vả, Bác đã đi qua nhiều nơi, tiếp
xúc với nhiều nền văn hoá …
- Bác nắm vững phương tiện giao tiếp là
ngôn ngữ, đây là công cụ quan trọng bậc
nhất để tìm hiếu và giao lưu văn hoá với
các dân tộc trên thế giới.
- Một cuộc đời đầy truân chuyên, lúc
làm bồi bàn, lúc cuốc tuyết… Qua công
việc, qua lao động mà học hỏi .
- Người luôn học hỏi, tìm hiểu đến mức
khá uyên thâm
H. Người tiếp thu văn hoá nước ngoài
như thế nào?
- Không chịu ảnh hưởng một cách thụ
động

+ Tiếp xúc với văn hoá nhiều nước,
nhiều vùng trên thế giới, cả ở phương
Đông và phương Tây…thăm các nước
Châu Phi, Châu á, Châu Mĩ…sống dài
ngày ở Pháp, ở Anh.
+ Nói và viết thạo nhiều thứ tiếng
ngoại quốc: Pháp, Anh, Hoa, Nga …

- Điều quan trọng là Người đã tiếp thu

một cách có chọn lọc tinh hoa văn hoá
nước ngoài.

H*. Em có nhận xét gì về cách viết của
tác giả ở đoạn văn trên.
- Tác giả đã kết hợp (đan xen) gữa lời kể
và lời bình một cách tư nhiên “Có thể
nói ít có vị lãnh tụ nào lại am hiểu nhiều
về các dân tộc và nhân dân thế giới sâu
sắc như Chủ Tịch HCM ”.
- GV gọi 1 hs đọc: Nhưng điều kì lạ…
rất hiện đại
TaiLieu.VN

Page 5

+ Người làm nhiều nghề.
+ Đến đâu Người cũng học hỏi, tìm


H*.Theo tác giả thì điều kì lạ nhất trong
phong cách HCM là gì ? Vì sao có thể
nói như vậy ?
- Đó là những ảnh hưởng quốc tế sâu
đậm đã nhào nặn với cái gốc văn hoá
dân tộc không gì lay chuyển được ở
Người, để trở thành một nhân cách Việt
Nam (Chỗ độc đáo kì lạ nhất trong
phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp
hài hoà, thống nhất những phẩm chất

khác nhau trong con người HCM đó là
truyền thống và hiện đại, phương Đông
và phường Tây, xưa và nay, dân tộc và
Quốc tế, vĩ đại và bình dị)

hiểu văn hoá, nghệ thuật đến một mức
khá uyên thâm.
+ Chịu ảnh hưởng của tất cả các nền
văn hoá, tiếp thu mọi cái đẹp và cái hay
đồng thời phê phán những tiêu cực.

- Kết hợp giữa kể và bình một cách tư
nhiên.

H. Qua tìm hiểu về con đường hình
thành phong cách HCM, em có suy nghĩ
gì về phong cách của Người?
- TL nhóm 5’
- Học sinh trình bày
- GV gọi học sinh bổ sung, kl
- Chúng ta thấy vốn tri thức văn hoá của
HCM thật là uyên thâm, ít có vị lãnh tụ
nào lại am hiểu nhiều về các dân tộc và
nhân dân dân thế giới, văn hoá thế giới
như Bác Hồ. Đây cũng là một cách viết
so sánh bao quát để khẳng định giá trị
của nhận định .
- Nhưng đó không phải là trời cho một
cách tự nhiên mà nhờ thiên tài, nhờ Bác
đã dày công học tập rèn luyện không

ngừng trong suốt bao nhiêu năm, suốt
cuộc đời hoạt động đầy gian truân.Vì
vậy HCM không chỉ là anh hùng dân tộc
vĩ đại mà còn là danh nhân văn hoá thế
TaiLieu.VN

Page 6

- Sự tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại
của HCM để tạo nên một nhân cách,
một lối sống rất VN, rất Phương Đông


giới (Bác được UNESCO phong tặng
danh hiệu này năm 1990)

nhưng đồng thời rất mới, rất hiện đại .

4. Củng cố .2’
H. Nhắc lại những đơn vị kiến thức cơ bản của tiết học ?
5. Hướng dẫn hs học bài (1’)
- Đọc toàn bộ đoạn trích, học nội dung tiết 1.
- Soạn tiếp câu hỏi 2,3,4 SGK

TaiLieu.VN

Page 7


PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH(Tiếp theo)

(Trích)
- Lê Anh Trà I. Mục tiêu
- Đã thực hiện trong tiết 1.
*Träng t©m kiÕn thøc kÜ n¨ng
1. Kiến thức
- Học sinh biÕt được vẻ đẹp trong phong cách HCM là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống và
hiện đại, dân tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị .
- Học sinh hiÓu được vẻ đẹp trong phong cách HCM là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống và
hiện đại, dân tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị .
- Học sinh ph©n tÝch được vẻ đẹp trong phong cách HCM là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống
và hiện đại, dân tộc và nhân loại, thanh cao và giản dị .
2. Kĩ năng
- Rèn cho hs kĩ năng đọc, tìm hiểu, văn bản nhật dụng .
- Rèn cho hs kĩ năng đọc, tìm hiểu, văn bản nhật dụng .
- Rèn cho hs kĩ năng đọc, tìm hiểu, phân tích văn bản nhật dụng .
II. Các kĩ năng sống được giáo dục trong bài
- Xác định giá trị bản thân
- Giao tiếp, trình bày, trao đổi.
III. Đồ dùng dạy học
1. Thầy
- Tranh về nơi ở và làm việc của Bác trong khuôn viên Phủ Chủ Tịch
2. Trò
- Đọc kĩ văn bản, soạn văn bản .
- Sưu tầm tranh chụp, vẽ về nơi ở và làm việc của Bác (có thể không phải là ở phủ ) có thể ở Pắc
Bó …
IV. Phương pháp
TaiLieu.VN

Page 8

- Động não, thảo luận nhóm
V. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức (2’)
- HS có thể hát một bài hát về Bác
2. Kiểm tra (2’)
H. Phong cách văn hóa Hồ Chí Minh được hình thành như thế nào?
TL: - Sự tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại của HCM để tạo nên một nhân cách, một lối sống rất
VN, rất Phương Đông nhưng đồng thời rất mới, rất hiện đại .
3. Tiến trình hoạt động dạy học

Hoạt động của thầy và trò

T.g Nội dung

HĐ1 : khởi động

2’

H. Nêu các luận điểm tiếp theo cần tìm
hiểu của tiết học ?
- HS trả lời
- GV chốt:
+ Luận điểm 2: Vẻ đẹp trong phong cách
HCM thể hiện ở phong cách sống và làm
việc của Người.
+ ý nghĩa phong cách HCM.
GV. Dẫn vào bài từ việc trả lời của hs
HĐ2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
- Mục tiêu: Học sinh thấy được vẻ đẹp 25’ III.Tìm hiểu văn bản

trong phong cách HCM là sự kết hợp hài
hoà giữa truyền thống và hiện đại, dân tộc
và nhân loại, thanh cao và giản dị .
- GV.Gọi hs đọc đoạn 2.
H. Vẻ đẹp trong phong cách HCM được
thể hiện cụ thể ở những điểm nào?
- HS tìm và trình bày
TaiLieu.VN

Page 9

2. Vẻ đẹp trong phong cách HCM


- GV. Chốt (lối sống và làm việc)
H. Lối sống của Bác Hồ được biểu hiện
như thế nào?
- Nơi ở , nơi làm việc .
- Trang phục .
- Tư trang .

+ Nơi ở, làm việc: Chiếc nhà sàn nhỏ
bằng gỗ bên cạnh chiếc ao …Chiếc
nhà sàn đó cũng chỉ vẻn vẹn vài
phòng tiếp khách, họp bộ chính trị,
làm việc và ngủ .

- ăn uống

+ Trang phục hết sức giản dị, với bộ

quần áo bà ba nâu, chiếc áo trấn thủ,
đôi dép lốp.
+ Tư trang ít ỏi, một chiếc va li con
với vài bộ quần áo, vài vật kỉ niệm …

- YC HS quan sát bức ảnh chụp nhà sàn
của Bác tại Phủ Chủ tịch Hà nội để phần
nào nhận xét về phong cách sống của bác.
H. Em hãy đọc vài câu thơ minh hoạ?
- “Nơi Bác ở: Sàn mây, vách gió
Sáng nghe chim rừng hót sau nhà
Đêm trăng một ngọn đèn khêu nhỏ”
- “Tiếng suối trong như tiếng hát xa …”
- “Bác Hồ đó chiếc áo nâu giản dị
Màu quê hương bền bỉ đậm đà”
(Tố Hữu)
- GV Bác có cuộc sống một mình, không
xây dựng gia đình, suốt cuộc đời hi sinh vì
dân vì nước .
- Gọi hs đọc “ Tôi dám chắc…hạ tắm ao”
TaiLieu.VN

Page 10

+ ăn uống đạm bạc với những món ăn
dân tộc: Cá kho, rau luộc, dưa ghém,
cà muối, cháo hoa.


H. ở luận điểm này tác giả sử dụng nghệ

thuật nào là chủ yếu ?
- HS trả lời
- GV. Tác giả đi kể kết hợp với lời bình, so
sánh : Tôi dám chắc không có một vị lãnh
tụ, một vị tổng thống hay một vị vua hiền
nào ngày trước lại sống đến mức giản dị
và tiết chế như vậy .

- Kể kết hợp với lời bình, so sánh,
cách sử dụng chi tiết tiêu biểu.

H. Vậy tác dụng của các biện pháp nghệ
thuật trên là gì?
- HS trả lời
- GV. ở cương vị lãnh đạo cao nhất của
Đảng và nhà nước nhưng Chủ Tịch HCM
có một lối sống vô cùng giản dị, đạm bạc
mà lại vô cùng thanh cao, sang trọng.
H*. Vì sao có thể nói lối sống của Bác là
sự kết hợp giữa giản dị và thanh cao?
- Lối sống của Bác không phải là lối sống
khắc khổ của những con ngưòi tự vùi
mình trong cảnh nghèo đói .
- Đây cũng không phải là cánh tự thần
thánh hoá, tự làm cho khác đời, hơn đời.
- Đây là một cách sống có văn hoá đã trở
thành một quan niệm thẩm mĩ: Cái đẹp là
sự giản dị tự nhiên.
H. Lối sống của Bác giúp em gợi nhớ tới
lối sống của các vị hiền triết nào?

- Tác giả đi so sánh đó là nếp sống của các
vị hiền triết như: Nguyễn Trãi, Nguyễn
Bỉnh Khiêm một nếp sống thanh đạm,
thanh cao.
- Nét đẹp của lối sống rất dân tộc, rất Việt
Nam trong phong cách HCM. Cách sống
của Bác gợi ta nhớ đến cách sống của các
vị hiền triết trong lịch sử như nguyễn Trãi,
Nguyễn Bỉnh Khiêm
TaiLieu.VN

Page 11

- Lối sống giản dị mà thanh cao của
HCM.


GV Đọc hai câu thơ:
“Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.”
Vẻ đẹp của cuộc sống gắn với thú quê
đạm bạc mà thanh cao.
H*. Em có nhận xét gì về đoạn văn cuối?
(Nêu những điểm giống và khác nhau với
các vị danh nho xưa)
- HĐ nhóm5’
- So sánh:
+ Giống: Giống các vị danh nho xưa , họ
không phải là tự thần thánh hoá làm cho
khác đời, lập dị, mà là cách di dưỡng tinh

thần (bồi bổ cho sảng khoái về tinh thần,
giữ cho tinh thần vui vẻ) đây là một quan
niệm thẩm mĩ về lẽ sống.
+ Khác: Bác có lối sống của một người
cộng sản lão thành, một vị Chủ tịch nước,
linh hồn của dân tộc trong hai cuộc kháng
chiến chống Pháp, chống Mĩ và công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội
- Lối sống của một người cộng sản lão
thành, một vị chủ tịch nước, linh hồn của
dân tộc.
HĐ3. HDHS tổng kết và rút ra ghi nhớ.
- Mục tiêu: HS rút ra được ND chính và
NT của văn bản
H. Để làm rõ và nổi bật những vẻ đẹp
phong cách cao quý của HCM, người viết
đã dùng những nghệ thuật nào ?
- Kết hợp giữa kể, phân tích, bình luận .
- Chọn lọc những chi tiết tiêu biểu
- So sánh với các bậc danh nho xưa, đối
lập gữa các phẩm chất, khái niệm
TaiLieu.VN

Page 12


- Dẫn chứng thơ cổ, dùng từ Hán Việt
H.Vậy ta có thể tóm tắt những vẻ đẹp
trong phong cách HCM như thế nào ?

IV. Ghi nhớ

- Vẻ đẹp của phong cách HCM là sự kết
hợp hài hoà giữa truyền thống văn hoá dân
tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại, giữa
thanh cao và giản dị .
HĐ4. HD HS luyện tập

- ND
- NT
6’

- Mục tiêu: HS giải quyết được các bài tập
- GVGọi học sinh trình bày câu chuyện về
lối sống giản dị mà thanh cao của Chủ
Tịch HCM.
H. Qua bài học em hãy rút ra ý nghĩa của
việc học tập, rèn luyện theo phong cách
HCM. Để thực hiện được điều đó, mỗi
chúng ta phải làm gì?
- Cần phải hoà nhập với khu vực và Quốc
tế nhưng cũng cần phải giữ gìn và phát
huy bản sắc dân tộc.

V. Luyện tập

5’

TaiLieu.VN

Page 13


4.Củng cố: (1’)
H. Cá nhân em cần học tập như thế nào sau khi học xong văn bản?
5. Hướng dẫn hs học bài (2’)
- Đọc lại toàn bộ đoạn trích, học nội dung, nắm vững ghi nhớ .
- Chuẩn bị tiết :Các phương châm hội thoại bằng các yêu cầu sgk

TaiLieu.VN

Page 14